Honden trainen. volgens de regels van de natuur. Arjen van Alphen & Francien Koeman D E E L 1 N A T U U R L I J K O P V O E D E N D O E J E Z O!
|
|
- Krista Eilander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Honden trainen volgens de regels van de natuur M E T D E R O E D E L M E T H O D E D E E L 1 N A T U U R L I J K O P V O E D E N D O E J E Z O! Arjen van Alphen & Francien Koeman
2 HOOFDSTUK 1 Van pup tot volwassen hond Ontwikkelingsfases Dit hoofdstuk is niet alleen bestemd voor mensen die een pup hebben, maar ook voor degenen die erover denken een pup te nemen, en die willen weten waar ze bij hun keuze op moeten letten. Ook voor mensen die al een volwassen hond hebben of denken er een aan te schaffen, is dit hoofdstuk van belang. Voor de (aspirant) pupbezitter bevat dit hoofdstuk informatie over de gevoelige periodes van de pup tot en met zijn (geestelijke) volwassenheid, en de gevolgen hiervan voor zijn opvoeding. Voor de eigenaar van de volwassen hond geeft dit hoofdstuk handvatten om eventuele gedragsstoornissen te herkennen, die in het eerste levensjaar ontstaan zijn door opvoedingsfouten. Hierdoor kan de opvoeding van deze hond effectiever zijn. Zowel de pupbezitter als de bezitter van een volwassen hond moet zich realiseren dat, of de hond nu met 8 weken bij u komt of met 7 jaar, de hond ruime roedelervaring achter de rug heeft wat betreft rangorde en sociale status. Een pup komt bij u in huis met de status die hij in het nestje had en die hij in uw roedel graag zou houden, of liever nog zou verbeteren! De volwassen hond met zijn roedelverleden heeft dezelfde intenties als de pup: de plaats behouden die hij in zijn vorige roedel had of... hogerop zien te komen. Daarbij moet de eigenaar in het oog houden, dat bij herplaatste honden bijna altijd rangordeproblemen spelen: de hond stond te hoog in zijn vorige roedel en dat leverde daar de nodige en blijkbaar niet op te lossen problemen op. Met die hoge status komt de hond in uw nieuwe roedel en hij zal die hoge status niet zomaar opgeven. Wat leeftijd betreft maakt het niets uit: een pup van 8 weken èn een volwassen hond moeten hun plaats onderaan in uw mensenroedel accepteren. Beschouwt u uw nieuwe volwassen aanwinst daarom gewoon als een grote pup, die zijn plaats moet leren accepteren. De ontwikkeling van pup tot volwassen hond Bij de ontwikkeling van een pup is een aantal kenmerkende fases te (onder)scheiden, die elkaar in de praktijk overlappen en vloeiend in elkaar overgaan. Per fase is een aantal kenmerken aanwezig waardoor we toch van aparte fases spreken. Deze kenmerken tijdens de geestelijke en lichamelijke groei zijn van enorm belang voor de verdere ontwikkeling van de pup tot een gezonde en volwaardig opvoedbare kameraad. Doorloopt een pup deze fases optimaal, dan zal hij in staat zijn gezag te erkennen en zijn plaats onderaan de rangorde te accepteren, maar vanwege de aard van het beestje zal hij evengoed nooit schromen een ranghogere uit te dagen (zie hoofdstuk 2). VAN PUP TOT VOLWASSEN HOND ONTWIKKELINGSFASES 23
3 De vegetatieve fase; tot en met week 1 Tot voor kort was deze fase in de ontwikkeling van de pup het stiefkindje in de gedragswetenschap. Men nam aan dat de pup alleen vegeteert: hij eet en ontlast zich. Het ontlasten kan hij nog niet zelf, dat lukt alleen dankzij de moeder. In de literatuur is dan ook weinig over deze fase terug te vinden. De pup leidt op dat moment inderdaad een vrij vegetatief bestaan. Hij kan niets zien, de oren zitten nog dicht en hij heeft zijn moeder nodig om de blaas en de darmen te stimuleren. Maar er is één zeer belangrijke zintuig wel uitstekend werkzaam; de reuk. Met zijn neus zoekt de pup zich een weg naar de tepels van zijn moeder en het liefst naar díe tepel, waar meer melk uitkomt dan uit die andere. Dit gebeurt met veel machtsvertoon en met redelijk wat ellebogenwerk ten koste van wat minder sterke broertjes en zusjes. Hiermee is de pup de strijd om de rangorde het recht van de sterkste onmiddellijk begonnen; de eerste uitingen van het sociale gedrag. We zien in deze fase dat sommige pups zich ontwikkelen tot ronduit vadsige beestjes, terwijl hun broertjes en zusjes bijgevoerd moeten worden omdat ze te weinig aankomen. Dankzij het functioneren van de reuk neemt de pup nu al kennis van de geur van alle objecten in en rond de werpkist, óók de geur van mensen! Het is daarom belangrijk dat de pups vanaf de geboorte veel in de hand genomen zijn. Een goede fokker zal dit ook zeker enige malen per dag herhalen, al was het alleen maar om de pups te wegen. Wegen is tenslotte de enige manier om te zien of alles goed gaat; een gezonde pup groeit en komt aan, een ongezonde pup valt af. Doordat de pup al vroeg kennismaakt met mensenlucht wordt er een prima basis gelegd voor de opvoedbaarheid van de hond. Bij de inprenting door geur krijgt de pup veel informatie over alles in zijn omgeving. De pup wordt op deze manier optimaal voorbereid op de visuele waarneming van de omgeving in de overgangsfase. De inprenting door geur vormt de basis en wordt gevolgd door de visuele en auditieve inprenting. Als de geurinprenting gebrekkig is, zal de inprenting door het zien en horen minder goed verlopen dan wenselijk is. Tijdens de volwassenheid is het nog steeds zo dat geur essentieel is (zie ook hoofdstuk 2). Door de geuren en markeringen uit zijn omgeving krijgt de hond informatie over andere honden uit de omgeving. Deze informatie is van belang als honden elkaar tegenkomen: je weet dan precies wie je voor je hebt en of je die hond moet vermijden of het conflict aangaan. Niet alleen voor het leren (h)erkennen van de omgeving door geur is de vegetatieve fase belangrijk. De pup is in deze fase voor 100% afhankelijk van de moeder. Hierdoor is de moeder niet alleen bezig met de lichamelijke verzorging van haar pups maar ook met hun geestelijke ontwikkeling. Alleen een rustige, stabiele en goed opgevoede moederhond blijft geregeld het nest schoonmaken en regelmatig melk afgeven, en is al bezig een basis te leggen voor een gezonde emotionele ontwikkeling van haar kroost. Een onrustige teef, die steeds opstaat, blaft en rondloopt, heeft ook een onrustige melkafgifte. Dit kan zelfs zo extreem worden dat als de moeder heftig schrikt en opspringt, de melkproductie stopt door de grote toevoer van adrenaline. 24 H ONDEN TRAINEN
4 Onmiddellijk na de geboorte begint de moeder met de lichamelijke verzorging van haar pups. Zij legt hiermee de basis voor haar geestelijke overwicht. Dat dit niet zomaar door de pups geaccepteerd wordt, is duidelijk hoorbaar aan de boze en afwijzende geluiden van de pups. Zo n moederhond legt met dit gedrag de basis voor onrustige, nerveuze hondjes: nervositeit die met de moedermelk ingegoten is. In de vegetatieve fase worden twee belangrijke basisprincipes gelegd voor de gezonde ontwikkeling van de pup: 1. Door geurinprenting wordt een basis gelegd voor de verdere inprenting bij de herkenning van soortgenoten, mensen èn de omgeving. 2. De intensieve lichamelijke verzorging van de moeder moet door de pups geaccepteerd worden. Ze worden door hun moeder helemaal lichamelijk overheerst. Dit gebeurt zeker niet vanzelfsprekend; boos krijsende pups als moeder ze wil verleggen laten dat duidelijk zien en horen. De biologische moeder heeft dus niet automatisch gezag over haar pups! Hierin is weinig verschil met de mensenwereld. Ook bij ons is biologisch ouderschap geen enkele garantie voor geaccepteerd ouderschap. De moederhond blijft zo n 6 weken bezig met de lichamelijke overheersing (verzorging) van de pups. Pas daarna gaat ze zich met hun (sociale) opvoeding bezighouden. Het succes van haar sociale opvoeding hangt helemaal af van de mate waarin de pups haar lichamelijke overheersing hebben geaccepteerd. Om deze reden staat in het eerste blok van de praktijklessen de lichamelijke overheersing van uw hond centraal! De motoriek van de pup is in aanvang zeer onbeholpen; ze zwemmen door de werpkist (het achterlijf beweegt zich zwemmend mee met het voorlijf). Ze kunnen al wel hun genoegen of ongenoegen kenbaar maken door snerpende krijsgeluidjes. Ze kunnen nu al heel erg boos of heel tevreden zijn. De verschillende karaktertjes zijn door die geluiden zeer goed traceerbaar. VAN PUP TOT VOLWASSEN HOND ONTWIKKELINGSFASES 25
5 EVALUATIESCHEMA LES 7 ZIE BIJLAGE. OEFENSCHEMA LES 8 Dag 1 alle onderdelen tot en met les 7 Dag 2 alle onderdelen tot en met les 7 tactiele overheersing bij rugligging wanneer voet en wanneer naast Dag 3 alle onderdelen tot en met les 7 alle onderdelen van dag 1 en dag 2 beter Dag 4 alle onderdelen tot en met les 7 alle onderdelen tot en met dag 3 afwisseling verbaal en non-verbaal blijf zit (1 minuut) blijf af Dag 5 alle onderdelen tot en met les 7 alle onderdelen tot en met dag 5 volgen met alle variaties Dag 6 alle onderdelen tot en met les 8 Dag 7 alle onderdelen tot en met les 8 en invullen evaluatielijst les 8 LES 8 Nieuwe onderdelen Beter. Wanneer voet en wanneer naast. Aanvullende tactiele overheersing bij af U legt de hond neer en rolt hem op zijn zij. Gaat dit goed (niet tongelen, geeuwen of iets dergelijks), dan rolt u hem door, op zijn rug. In deze houding dekt u zijn ogen af, u duwt zijn kop naar zijn borst, vlooit hem en controleert de spanning op beide voorpoten. U betast de hele onderzijde van de hond. Vergeet u de voetzolen van alle vier de poten niet. Gaat deze oefening goed, dan heeft u het optimale rendement gehaald uit de afgelopen zeven weken in de lichamelijke overheersing van uw hond en de acceptatie daarvan door uw hond. Alle tactiele overheersingsoefeningen zijn nu weliswaar een regelmatig terugkerend ritueel voor u, maar evengoed gaat u, zodra u in de gaten heeft dat uw hond misbruik dreigt te maken van de ontstane ruimte, terug naar de gewenste tactiele overheersingsoefening. Vanaf deze week geeft u de opdrachten slechts met stem en/of lichaamstaal, verbaal of non-verbaal, zonder nog enige lichamelijke dwang te gebruiken. U blijft ook opdrachten combineren; verbaal èn non-verbaal. Doordat u de opdrachten afwisselend verbaal of non-verbaal gaat geven, blijft de hond alert op u en let dan minder op zijn omgeving. Wordt uw hond ouder, dan kan dit ook zijn voordelen hebben. Een blinde hond met nog goede oren, zal zich richten op uw verbale opdrachten en een dove hond met goede ogen richt zich op uw 220 H ONDEN TRAINEN
6 een non-verbale opdracht beloont u tactiel, een verbale opdracht beloont u met uw stem en pas later met een aai. Als uw hond ouder wordt is het belangrijk dat u nog steeds op diverse manieren met hem kunt blijven communiceren. non-verbale opdrachten. Door de lichamelijke overheersing geeft u uw hond zekerheid, voor nu en voor later. Met een dove èn blinde hond kunt u toch nog lichamelijk communiceren dankzij de tactiele overheersingsoefeningen. Door de opdrachten te splitsen, verbaal en non-verbaal, moet uw hond meer op u gaan letten. Geeft u steeds meerdere opdrachten, des te minder zal uw hond op u letten, met alle rangorde-ondermijnende gevolgen voor de toekomst. Een hond die alleen op zijn omgeving let, zal wel reageren als u verbaal een opdracht geeft. U beloont hem hiervoor, terwijl hij geen moment op u gelet heeft! Hetzelfde is het geval met een hond die met gespitste oortjes iets in de omgeving in de gaten houdt. Deze hond zal reageren op uw nonverbale opdracht, bijvoorbeeld het wegstappen met het linkerbeen, en hij wordt beloond voor het volgen, zonder dat hij ook maar even op de baas heeft gelet. In beide gevallen beloont u tevens het niet op de baas letten. Het is rangorde-ondermijnend gedrag van uw hond, dat u zelf in de hand werkt door steeds meerdere opdrachten, verbaal en non-verbaal, tegelijk te geven. Als u wilt belonen, wees dan ook consequent met uw beloning; Doordat uw hond nu ook steeds meer ruimte krijgt om met oefeningen te rommelen, moet u erg alert zijn op rangordeondermijnend gedrag van uw hond. Let u goed op zijn lichaamstaal! Zit U laat de hond volgen op de manier zoals dat hoort. Vervolgens blijft u stilstaan. In lichaamstaal gesproken is dit stilstaan voor uw hond eigenlijk al een opdracht: zit. Als u als roedelleider stilstaat betekent dit in hondentaal dat u op dit moment geen initiatieven vertoont. De ranglagere hoort dan te wachten op het volgende initiatief (de volgende opdracht) van de ranghogere. U heeft dit uw hond al 7 weken lang geleerd: stilstaan werd doorlopend gekoppeld aan de vervolgopdracht zit en blijf zit. Als uw hond optimaal let op uw lichaamstaal dan is het voor hem duidelijk: stilstaan = zitten, tot de roedelleider weer initiatieven gaat nemen. U blijft staan en wacht één tel. Als uw hond geen enkele neiging heeft om te gaan zitten, geeft u de opdracht zit. U kunt overigens prima observeren aan het lichaam van uw hond of uw stilstaan het juiste gevolg (zitten) heeft. Kijkt uw hond van u weg op het moment dat u stilstaat, dan heeft hij veel meer oog voor de omgeving dan voor u. Ook als uw hond in deze situatie wel gaat zitten zal dit traag gaan en hij zal scheef gaan zitten. BLOK II. PRAKTIJKLESSEN 6 T/M 8 221
7 Dominantiezones bij de mens Zoals uw hond uw lichaam leest Wees u ervan bewust, dat uw hond uw lichaams- en geurentaal alleen maar kan aflezen vanuit zijn eigen referentiekader. Houdt u daarom ook het schema van de dominantiezones van uw hond bij de hand! Dominantiezone I schouders oksels hoofd Dominantiezone II handen zitvlak genitaliën = sterk dominante zone De geurentaal die u volgens uw hond spreekt door het markeren van uw spullen, maar ook door het markeren van zijn lichaam! DOMINANTIEZONES Zijkant mond oksels handen zitvlak/genitaliën knieholten voeten Neutraal dominant dominant/erogene zones Neutraal in lichaamstaal, maar niet in geurentaal! onderdanigheidszone B IJLAGEN 275
8 Onderdanigheidszone dominantie zone I neutraal dominantie zone II onderkant neutrale zone dominant/erogene zone sterk dominante zone * Op de neutrale zones laat praktisch elke hond zich betasten en aaien. * Ook op de onderdanige zones is dat meestal mogelijk. * Binnen de dominantiezones I en II liggen de specifieke dominantieplekken; deze zijn moeilijker tactiel te benaderen. 276 H ONDEN TRAINEN
Honden trainen. volgens de regels van de natuur NATUURLIJK OPVOEDEN DOOR SOCIAAL LEREN. Arjen van Alphen & Francien Koeman D E E L 2
Honden trainen volgens de regels van de natuur M E T D E R O E D E L M E T H O D E D E E L 2 NATUURLIJK OPVOEDEN DOOR SOCIAAL LEREN Arjen van Alphen & Francien Koeman Inhoud Dankbetuiging 9 Voorwoord (Catholijn
Nadere informatieClicker Training. Train uw pup met de clicker training. Uw pup leren wat zijn naam is:
HIL02347 P&K Puppy Clicker NL 19/10/07 14:34 Page 1 Clicker Training Train uw pup met de clicker training Clicker training is in de jaren veertig ontwikkeld door trainers van zeezoogdieren. Zij ontdekten
Nadere informatieDe manieren waarop een hond leert. Wat is gedrag?
De manieren waarop een hond leert Wat is gedrag? Echt alles wat een hond doet wordt gedrag genoemd. Honden gedragen zich zoals honden zich horen te gedragen. Ze doen volkomen natuurlijke en normale hondendingen
Nadere informatieAnneke Augustinus Alpha Hondengedragstherapeute
Het socialiseren van onze pup Anneke Augustinus Alpha Hondengedragstherapeute Indeling van de lezing: Praktijkvoorbeeld angst De socialisatie van de pup praktijkvoorbeeld dominante agressie De rangbevestiging
Nadere informatieUw hond is bang, nerveus, zenuwachtig, U kunt hem niet betrekken in het doen van leuke dingen.
1 Uw hond is bang, nerveus, zenuwachtig, U kunt hem niet betrekken in het doen van leuke dingen. Eerst en vooral is het een voordeel als u weet waarom uw dier zo nerveus is en bang. Er is ook een groot
Nadere informatieHONDENTAAL IS LICHAAMSTAAL. Martin Gaus. HONDENTAAL IS LICHAAMSTAAL Martin Gaus. Begrijp precies wat uw hond zegt
HONDENTAAL IS LICHAAMSTAAL Martin Gaus Honden praten met hun lichaam. Kleine veranderingen in mimiek en lichaamshouding kunnen voor de goede verstaander duidelijke taal zijn. De vele heldere foto s en
Nadere informatieMijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu?
Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby Als uw baby in de eerste levensmaanden altijd met z n hoofd op dezelfde kant ligt, kan hij een afgeplat hoofd krijgen.
Nadere informatiePUPPYREN.nl. Puppyrennen, accessoires en info
Inhoudsopgave 1. Hoe zorg ik ervoor dat mijn hond gaat luisteren?... 3 2. Puppycursus... 4 2.1 Wat leer je tijdens een puppycursus?... 4 2.2 Wat leer jij zelf tijdens de cursus?... 4 2.3 Wat leert een
Nadere informatieMijn baby heeft een. voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby
Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby Als uw baby in de eerste levensmaanden een voorkeurshouding heeft, kan hij een afgeplat hoofd krijgen. Deze folder
Nadere informatieInformatie voor ouders
Weerbaarheid Informatie voor ouders Het Centrum voor Jeugd en Gezin ondersteunt met deskundig advies, tips en begeleiding. Een centraal punt voor al je vragen over opvoeden en opgroeien, dat is handig!
Nadere informatieHANDIG ALS EEN HOND DREIGT
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT
Nadere informatieHANDIG HONDEN ONTMOETEN
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG HONDEN ONTMOETEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN ONTMOETEN. JE KUNT ER
Nadere informatieWat wordt er besproken?
Op maandag avond 24-11-14 is er in de praktijk een geweldig leuke lezing geweest over vuurwerk angst! Het was een groot succes met veel gezellige en vooral geïnteresseerde deelnemers, we willen deze dan
Nadere informatieDe Campbell-test. ofwel: Welk karakter heeft mijn puppy?
e ampbell-test ofwel: Welk karakter heeft mijn puppy? Introductie In 1975 werd de ampbell-test ontwikkeld. Het is een test die als doel heeft het karakter van een puppy in beeld te brengen. e test bestaat
Nadere informatieBeide methodes komen uitgebreid aan bod in de komende pagina s.
Voorwoord Zindelijkheidstraining is erop gericht om uw hond zo snel mogelijk te leren om buiten het huis zijn behoefte doen, of eventueel in een geschikte plek binnenshuis. We bespreken twee methodes voor
Nadere informatieBaby-lichaamstaal. Albert Schweitzer ziekenhuis kinderafdeling december 2003 pavo 0301
Baby-lichaamstaal Albert Schweitzer ziekenhuis kinderafdeling december 2003 pavo 0301 Inleiding Via deze folder vertellen we u wat over de lichaamssignalen die uw baby geeft: baby-lichaamstaal is méér
Nadere informatiePRAKTISCH KIND EN HOND HOUD HET VEILIG
PRAKTISCH KIND EN HOND HOUD HET VEILIG l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n over houden van huisdieren Honden kunnen prima samengaan met kinderen, maar
Nadere informatieIk ga je wat vertellen, je hoeft alleen maar te volgen wat ik zeg, mijn stem is nu het enige wat voor jou belangrijk is om te volgen.
Oefening 1: Nodig: 2 personen en een boom of een huisdier: Zoek een plek op bij een boom of in de buurt bij je paard of ander huisdier waar je even niet gestoord wordt en veilig even je ogen dicht kunt
Nadere informatieWerkblad: Gedrag van honden
Werkblad: Gedrag van honden Wat ga je doen? Je gaat het gedrag van honden bekijken als ze buiten lopen, op straat of in een park. Wat is het doel? Deel I. Onderzoeken hoe honden zich gedragen. Vragen hierbij
Nadere informatieDit door Willem Teunisse gemaakte boekje over. De "Alles of niets" methode, is gebaseerd op de werken van: Dr. Ian Dunbar
Dit door Willem Teunisse gemaakte boekje over De "Alles of niets" methode, is gebaseerd op de werken van: Dr. Ian Dunbar De Alles of niets methode is een heel simpele manier om een hond te leren om wat
Nadere informatievan delen tot het geheel. Hij kan bijvoorbeeld zijn kleding binnenstebuiten aantrekken, of zijn kopje naast de tafel zetten.
Afasie Als iemand een beroerte krijgt gebeurt dat bijna altijd plotseling. De schok is groot. Men heeft zich niet kunnen voorbereiden en men weet niet wat hen overkomt. Het dagelijkse leven wordt verstoord.
Nadere informatieBianca s way. Actief in honden training sinds1981
Bianca s way Actief in honden training sinds1981 1 VELEN WEGEN NAAR ROME Er zijn vele wegen die naar Rome leiden, en vandaag ga ik jullie mijn weg laten zien!!! Geen andere weg is fout zolang de route
Nadere informatieDag van de Hond. Kind & Hond. kunnen de beste maatjes worden!
Dag van de Hond Kind & Hond kunnen de beste maatjes worden! In deze folder lees je hoe je goede maatjes met de hond kunt worden. Daarvoor moet je onder andere weten hoe hij in elkaar zit, wat hij nodig
Nadere informatieHANDIG DE TAAL VAN EEN HOND
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG DE TAAL VAN EEN HOND OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDENTAAL. JE KUNT ER
Nadere informatieMijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu?
Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby Als uw baby in de eerste levensmaanden altijd met z n hoofd op dezelfde kant ligt, kan hij een afgeplat hoofd krijgen.
Nadere informatievooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik
> vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik OUDERS & OPVOEDERS Als er binnen uw gezin sprake is van seksueel misbruik, heeft dat grote invloed. Er is veel verdriet, boosheid, wantrouwen en schuldgevoel.
Nadere informatiemindfulness workshop
mindfulness workshop 1 mindfulness workshop Deze workshop wordt gegeven om een indruk te krijgen wat mindfulness inhoudt. Ook kan worden gekeken in welke training de workshop als onderdeel kan worden ingezet,
Nadere informatieSocialisatie van pups
Socialisatie van pups Een belangrijk facet van de gedragsontwikkeling is het socialisatieproces. Kennis van dit proces is belangrijk om verschillende redenen. Socialisatie van jonge dieren heeft een opmerkelijke
Nadere informatieOp schoot en in een stoeltje. Algemeen
Als uw baby in de eerste levensmaanden een voorkeurshouding heeft, kan hij een afgeplat hoofd krijgen. Deze folder geeft u tips om dit te verhelpen. Wat is er aan de hand? Voorkeurshouding is een probleem
Nadere informatieAls drinken niet vanzelf gaat
Als drinken niet vanzelf gaat Inleiding Drinken gaat niet elke baby even makkelijk af. Het is een vaardigheid waarbij zuigen, slikken en ademhalen op elkaar afgestemd moeten worden. Als dit voor een baby
Nadere informatieRichtlijnen houdingsadviezen bij zuigelingen
Richtlijnen houdingsadviezen bij zuigelingen voorkeurshouding en overstrekken Na de geboorte houden zuigelingen/baby s hun hoofd vaak naar dezelfde kant. Meestal gaat dit binnen enkele weken over. Echter
Nadere informatieAdem in, en til het rechterbeen iets op, hou even vast, en laat hem op de uitademing weer zakken.
Oefenschema Inleiding: Dit oefenschema beoogt ontspanning en bewustwording van het lichaam. Hoewel deze oefeningen niet veel van het lichaam vergen, hebben ze toch een diepgaande werking. Oefen op een
Nadere informatieCalcimatics start steeds met een opwarming. Zo is de overgang dan niet-bewegen naar actief worden niet te bruusk en voorkom je letsels.
CALCIMATICS 1. De opwarming Calcimatics start steeds met een opwarming. Zo is de overgang dan niet-bewegen naar actief worden niet te bruusk en voorkom je letsels. Als een vogel in de lucht - Houding:
Nadere informatieNaam: Locatie: Groep: Groeibericht
Naam: Locatie: Groep: Groeibericht pagina 2 Inleiding Opgroeien, opvoeden en ontwikkelen gaat bij ieder kind met vallen en opstaan. In de moderne kinderopvang nemen we een deel van de opvoeding van uw
Nadere informatieWOLF. Huilend roofdier
WOLF Huilend roofdier Wolven hebben vaak een hele slechte naam. Denk maar eens aan de wolf in het verhaal van Roodkapje, die haar oma heeft opgegeten. Of Midas de wolf, die tevergeefs op de drie biggetjes
Nadere informatieKinderen, lief maar. Wegwijzer Steenwijk Woensdag 12 november Carolien Boschma en Sjoukje Huisman Centrum voor Jeugd en Gezin
Kinderen, lief maar. Wegwijzer Steenwijk Woensdag 12 november Carolien Boschma en Sjoukje Huisman Centrum voor Jeugd en Gezin Opzet van de lezing Welkom Inleiding Theorie, tips en adviezen over opvoeden
Nadere informatieDe woonkamer. Er staan veel dozen in de woonkamer, er staat een bank en een kast die half in elkaar gezet is.
SAMENWONEN 1. EXT. ROND HET HUIS - DAG Rond het huis. Judith en Peter zijn aan het verhuizen, er staat een verhuiswagen voor het huis. Judith en Peter lopen vaak heen en weer met dozen. Ze lachen naar
Nadere informatieIk wil de eerste dagen 8 tot 12 keer aan de borst
Ik wil de eerste dagen 8 tot 12 keer aan de borst omdat mijn maagje niet groter dan een knikker is; omdat ik vaak kleine beetjes voedsel beter kan verteren; hoe meer en hoe vaker ik drink, hoe meer melk
Nadere informatieAls drinken niet vanzelf gaat
Als drinken niet vanzelf gaat Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Drinken gaat niet elke baby even makkelijk af. Het is een vaardigheid waarbij zuigen, slikken en
Nadere informatieOmgaan & Trainen met je hond Door: Jan van den Brand. (3 e druk) 2015, Jan van den Brand www.hondentraining adviescentrum.nl
Door: Jan van den Brand Inleiding Ik krijg veel vragen van hondeneigenaren. Veel van die vragen gaan over de omgang met en de training van de hond. Deze vragen spitsen zich dan vooral toe op: Watt is belangrijk
Nadere informatie4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als
4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.
Nadere informatieVerzorging van de Newfoundlander
Wat heb je nodig: Verzorging van de Newfoundlander - shampoo - conditioner - droge handdoeken - waterblazer +/- 199 - trimtafel +/- 250 - watten voor het schoonmaken van de oren - nagelknipper +/- 9 -
Nadere informatieHuilen & troosten. Folder: 1106 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-8
Huilen & troosten Folder: 1106 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-8 2-8 Huilen en troosten Alle baby s huilen. Huilen hoort bij baby s. Maar waarom huilen
Nadere informatieMijn baby heeft een. voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby
Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby Als uw baby in de eerste levensmaanden een voorkeurshouding heeft, kan hij een afgeplat hoofd krijgen. Deze folder
Nadere informatieVoorbeeld 1. Kan je langer (aantal keer) touwtje springen als het touw precies op een metronoom gedraaid wordt?
Voorbeeld onderzoeksvragen en uitwerkingen Voorbeeld 1 Zintuigelijke informatie Kan je langer (aantal keer) touwtje springen als het touw precies op een metronoom gedraaid wordt? Als je meer informatie
Nadere informatieStorm op komst. We vinden het belangrijk dat onze kinderen rekening leert te houden met
Storm op komst Vandaag liep ik met mijn hond voorbij een schoolplein waar de pauze in volle gang was. Overal spelende en blije kinderen, maar bij het hek stonden een beteuterde kleuter en zijn juffrouw.
Nadere informatieGYNAECOLOGIE. In overleg met de gynaecologen hebben wij een oefenschema opgesteld om u zo snel mogelijk na de operatie te activeren.
GYNAECOLOGIE Oefenschema na gynaecologische operatie Het doel van de oefeningen In overleg met de gynaecologen hebben wij een oefenschema opgesteld om u zo snel mogelijk na de operatie te activeren. Bij
Nadere informatieAdviezen voor de hantering van uw baby
Adviezen voor de hantering van uw baby bij een voorkeurshouding Heeft uw baby een voorkeurshouding ontwikkeld? Dan geeft deze folder u tips om dit te verhelpen. Wat is een voorkeurshouding? Tegenwoordig
Nadere informatieHONDENTAAL IS LICHAAMSTAAL. Martin Gaus. HONDENTAAL IS LICHAAMSTAAL Martin Gaus. Een zeer bruikbaar en leerzaam boek voor alle hondenbezitters.
RUG 15mm ingen in mimiek en houding kunnen voor de goede verstaander duidelijke taal zijn. In dit boek laat Martin Gaus met vele foto s en heldere uitleg zien wat honden in de omgang met soortgenoten of
Nadere informatieDE WOLF. Huilend roofdier
DE WOLF Huilend roofdier De wolf heeft vaak een hele slechte naam. Denk maar eens aan de wolf in het verhaal van Roodkapje, die oma heeft opgegeten. Of Midas de wolf, die tevergeefs op de drie biggetjes
Nadere informatieStenose- en/of herniaoperatie Oefeningen voor herstel
Stenose- en/of herniaoperatie Oefeningen voor herstel H15.016-01 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Vóór de operatie... 2 Thuis oefenen... 2 Lees deze adviezen vast goed door... 2 De dag van de operatie... 3
Nadere informatieDoofblinde cliënten in een Audiologisch Centrum. Steffie Hendriks-Buurman, 2014
Doofblinde cliënten in een Audiologisch Centrum Doofblind? Combinatie van visuele en auditieve beperking Doof-/slechthorendheid en blind,-/slechtziendheid Doofblind? Belemmert mensen in communicatie, verwerven
Nadere informatieMijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu?
Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby Als uw baby in de eerste levensmaanden altijd met z n hoofd op dezelfde kant ligt, kan hij een afgeplat hoofd krijgen.
Nadere informatieSamenlezen: leuk en leerzaam tegelijk!
Lesbrief Samenlezen: leuk en leerzaam tegelijk! Met samenleesboeken kunt u uw leerlingen op een andere manier laten lezen in de klas. Het belangrijkste kenmerk van een samenleesboek is, dat het een verhaal
Nadere informatieJEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +
> vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,
Nadere informatieZit, af, staan en omrollen.
Praktijkboek 1. Basistraining. Deel 1 Zit, af, staan en omrollen. C. Willem Teunisse Hondengedragsdeskundige Praktijk Dibbes C. Willem Teunisse Email: c.w.teunisse@gmail.com Tel: 06-18250337 KvK nummer:
Nadere informatieJe begeleidt een kraamvrouw bij het geven van borstvoeding aan de pasgeborene
1 1 1 1 0 1 0 1 0 1 Opdrachtformulier Je begeleidt een kraamvrouw bij het geven van borstvoeding aan de pasgeborene Naam student: Datum: Opdracht 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en
Nadere informatieHorsemanship. Thema december 2018
Horsemanship Thema december 2018 Horsemanship Allereerst gaat het bij Horsemanship om de harmonie tussen mens en paard. De communicatie van ons, als mensen onderling, is heel anders dan die van paarden
Nadere informatieOp weg naar stage en werk
Op weg naar stage en werk Lian Schuyt Inhoud Arbeid Arbeid en autisme Op weg naar stage en werk Uitvoering van het programma Aandachtspunten Waarom stagelopen/werken? zingeving status en eigenwaarde inkomen
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieAanvulling: Om de oefeningen wat uitdagender te maken kun je je handen op je borst leggen ipv naast je lichaam op de grond.
FOAM ROLLER OEFENINGEN Naast de bekende bindweefsel massage is de foam roller een fantastisch hulpmiddel voor het versterken van je core. Door gebruik te maken van een onstabiele ondergrond zoals de foam
Nadere informatieVoorbereiding post 1. Van wolf tot hond Groep 5 en 6
Voorbereiding post 1 Van wolf tot hond Groep 5 en 6 Welkom bij IVN Valkenswaard Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 1: Van wolf tot hond, voor groep 5 en 6. Inhoud: Algemeen Verhaal over
Nadere informatieAlleen als uw kind zich veilig voelt, kan het worden wie het is
Beste ouders en verzorgers. Voor de vakantie zijn we begonnen met een aanpak om het op en rond onze school voor kinderen nog veiliger te maken. Nu, na de vakantie, pakken we de draad met veel élan weer
Nadere informatieTips bij slechthorendheid
Libra R&A Audiologie Tips bij slechthorendheid Deze folder is bedoeld voor mensen die met elkaar in gesprek willen gaan en waarbij een van de gesprekspartners slechthorend is. Technische hulpmiddelen,
Nadere informatieLeren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014)
Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Inleiding De kern van (autisme)vriendelijke communicatie is echt contact, gebaseerd op
Nadere informatie4 Gedrag. 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? 4.1 Opdrachten 1-24. 4.2 Opdrachten 1-20. 4.
4 Gedrag DO-IT Datum 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? PARAGRAFEN Datum 4.1 Opdrachten 1-24 4.2 Opdrachten 1-20 4.3 Opdrachten 1-16 4.4 Opdrachten 1-16 Samenvatten Test
Nadere informatieHANDIG VERDEDIGEN VAN VOER EN SPEELTJES
HANDIG VERDEDIGEN VAN VOER EN SPEELTJES l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE
Nadere informatieHONDENTOILET. Uw hond in 10 stappen op het hondentoilet (volwassen hond)
HONDENTOILET Uw hond in 10 stappen op het hondentoilet (volwassen hond) Stap 1: zoek de juiste plaats voor het hondentoilet Plaats het hondentoilet in een hoek, zodat het wordt afgeschermd door twee muren.
Nadere informatieSusanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten
Susanne Hühn Het innerlijke kind angst loslaten Inhoud Inleiding 7 Hoe ontstaat angst? 11 Wegen uit de angst 19 Het bange innerlijke kind leren kennen 35 Meditatie Het bange innerlijke kind leren kennen
Nadere informatieogen en oren open! Luister je wel?
ogen en oren open! Luister je wel? 1 Verbale communicatie met jonge spelers Communiceren met jonge spelers is een vaardigheid die je van nature moet hebben. Je kunt het of je kunt het niet. Die uitspraak
Nadere informatieDip, down of depressie Hulp bij depressiviteit
Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Iedere tiener is weleens somber en verdrietig, en vaak is het in één, twee dagen voorbij zonder dat je als
Nadere informatieZonder zintuigen weet je niet wat er om je heen gebeurt. Daarom gebruik je oren, je ogen, je neus, je huid en je tong.
Naam: DE ZINTUIGEN OOG, NEUS EN MOND Zintuigen. Doe je ogen eens dicht. Doe eens oordopjes in je oren. Weet je nu nog wel waar je bent? Ben je binnen of buiten? Schijnt de zon? Of regent het? Dat kun je
Nadere informatieTussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen
Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen 1. Kijkt veel naar andere kinderen. 1. Kan speelgoed met andere kinderen 1. Zoekt contact met andere kinderen 1. Kan een emotionele
Nadere informatie5 Assertiviteit. 1 Inleiding
DC 5 Assertiviteit 1 Inleiding Als SAW er zul je regelmatig in situaties terecht komen waarin je duidelijk moeten maken wat je wel of niet wilt. Bijvoorbeeld omdat een cliënt op een activiteitenafdeling
Nadere informatieMethodisch werken binnen Lang Verblijf. woonzorg en dagbesteding
Methodisch werken binnen Lang Verblijf woonzorg en dagbesteding 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Gentle Teaching 4 Middelen 5 Voor wie is Gentle Teaching? 5 3. Competentievergrotend werken 6 Middelen
Nadere informatieBijlage 3. Symptomen van de eerste orde
Bijlage 3 Symptomen van de eerste orde Stoornissen in het kortetermijngeheugen* De persoon met dementie onthoudt de recente gebeurtenissen niet meer, of beter: slaat de nieuwe indrukken steeds moeilijker
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieDE IJSBEER. Super speurneus
DE IJSBEER Super speurneus Hij is groot, wit en ziet eruit als een echte knuffelbeer. Toch zou je deze reus niet graag tegenkomen in de sneeuw. Gelukkig gebeurt dit ook niet snel, want waar deze poolreiziger
Nadere informatieInstructies: Instructies:
1. Ga op je buik op een gymnastiek mat liggen. Leg je onderarmen naar voren(boven je lichaam), de voeten op de topjes van de tenen. Span nu je buikspieren aan. 2. Til je lichaam omhoog, tot de zogenaamde
Nadere informatieDeskundig antwoord op uw vragen over vuurwerkangst
Deskundig antwoord op uw vragen over vuurwerkangst (versie december 2015) Tinley verkoopt al jaren de Gedragstherapie CD met geluiden van vuurwerk en onweer. Dit is een hulpmiddel om huisdieren te leren
Nadere informatiePedagogisch beleid Tussenschoolse opvang
Pedagogisch beleid Tussenschoolse opvang Introductie Introductie Het pedagogisch beleid van de tussenschoolse opvang SKN s Eetclub biedt een kader dat de overblijfkrachten en de coördinatoren tussenschoolse
Nadere informatieBaby s die veel huilen Informatie voor ouders
Baby s die veel huilen Informatie voor ouders Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 1177 Inleiding Als uw baby veel huilt gaat u van alles proberen om de oorzaak te vinden. Zeker als uw baby
Nadere informatieBe-Fit. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Be-Fit U bent opgenomen op de Inter Disciplinaire Afdeling Zevenaar (IDAZ). In deze folder informeren wij u graag over de Be-Fitmethode die wij op onze afdeling hanteren. Neem altijd uw verzekeringsgegevens
Nadere informatieTijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.
Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven
Nadere informatieTrainershandleiding Brugklas Bikkels. Inkijkexemplaar
Trainershandleiding Brugklas Bikkels versie 2014 Inhoudsopgave Introductie Organiseer je training Praktische tips De werkmap Powerpoint presentatie Ouderbrieven Draaiboek Bijeenkomst 1 Bijeenkomst 2 Bijeenkomst
Nadere informatieAssertief op het werk
Carola van Dijk en Hans Elbers (red.) Assertief op het werk Ikke, ikke, ikke zonder dat de rest... INHOUD Voorwoord 7 Inleiding 9 1 Het verschil tussen subassertief, agressief en assertief gedrag 11 2
Nadere informatieOmgaan met mensen met een beperking
Omgaan met mensen met een beperking makkelijker dan u denkt! Gebruik de juiste woorden! Het is belangrijk dat we iedereen respectvol benaderen en mensen niet reduceren tot hun beperking. Vandaar de termen
Nadere informatieDeskundig antwoord op uw vragen over vuurwerkangst
Deskundig antwoord op uw vragen over vuurwerkangst Tinley verkoopt al jaren de Gedragstherapie CD met geluiden van vuurwerk en onweer. Dit is een hulpmiddel om huisdieren te leren wennen aan geluiden van
Nadere informatieDe meeste kinderen worden vanzelf droog zonder dat je er als ouder een inspanning voor moet leveren. Plots komen ze zeggen ik moet pipi.
1 De meeste kinderen worden vanzelf droog zonder dat je er als ouder een inspanning voor moet leveren. Plots komen ze zeggen ik moet pipi. Je zet ze op het potje en daarna heb je nooit meer een natte broek.
Nadere informatieNon-verbale communicatie
Non-verbale communicatie Wie de taal van het lichaam wil leren begrijpen, moet eerst de verschillende signalen leren kennen, herkennen en goed inschatten. Meestal richten we (bewust) onze aandacht op het
Nadere informatieGeboortecentrum. Tips bij borstvoeding. Gezien vanuit uw kindje
Geboortecentrum Tips bij borstvoeding Gezien vanuit uw kindje Tips bij borstvoeding Als je besluit om je kindje borstvoeding te geven dan wil je dit ook zo goed en prettig mogelijk doen voor je kindje,
Nadere informatieEen zichzelf activerend hondenfluitje, gebaseerd op een microchip. Een prettige, stress vrije, unieke training voor zowel hond als baas.
Welkom! Dank u voor uw keuze voor de Dog-e-walk. Deze gebruiksaanwijzing bevat een volledige beschrijving van het gebruik van de traninigshulp Dog-e-walk. Voor een optimaal resultaat adviseren wij u de
Nadere informatieAanvulling Woordenschat NT2
Aanvulling Woordenschat NT2 Woordenschat Kinderen die net beginnen met Nederlands leren, moeten meteen aan de slag met het leren van woorden. Een Nederlandstalig kind begrijpt in groep 1 minimaal 2000
Nadere informatieHondenetiquette. Joggers en fietsers maar zelfs wandelaars vinden honden niet altijd even fijn.
Hondenetiquette Honden zijn leuk! Maar zijn alle honden even leuk? Joggers en fietsers maar zelfs wandelaars vinden honden niet altijd even fijn. En om heel eerlijk te zijn jij vindt toch ook niet elke
Nadere informatieStotteren Logopedie Postadres Bezoekadres
Stotteren Logopedie Colofon Dit is een uitgave van gemeente De Ronde Venen Postbus 250 3640 AG Mijdrecht T 0297 29 16 16 E gemeente@derondevenen.nl Deze folder is er om u zo helder en duidelijk mogelijk
Nadere informatieMijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu?
Jeugdgezondheidszorg Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van je baby Als je baby in de eerste levensmaanden altijd met z n hoofd op dezelfde kant ligt, kan hij een
Nadere informatieWelkom aan Eddo onze therapie/sociale hond. Eén hond, aandachtspunten voor iedereen
Welkom aan Eddo onze therapie/sociale hond. Eén hond, aandachtspunten voor iedereen Esther, Rosette, Christine en Veerle volgden een bijscholing, die gegeven werd door Dyadis. Zij kregen uitleg over: Lichaamstaal
Nadere informatieDeskundig antwoord op uw vragen over vuurwerkangst
Deskundig antwoord op uw vragen over vuurwerkangst Tinley Gedragstherapie voor Dieren verkoopt al jaren de Gedragstherapie CD met geluiden van vuurwerk en onweer. De cd is een hulpmiddel om huisdieren
Nadere informatieCursus Rust. Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie KINDERGENEESKUNDE TELEFOONNUMMER 020-512 45 42
Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie Het Slotervaartziekenhuis, een opmerkelijk en ambitieus ziekenhuis in Amsterdam. In een informele en vertrouwde omgeving werken wij aan innovatieve medische
Nadere informatie