Duitsland: van de democratie van Weimar naar Hitlers Nazi- Duitsland ( )

Transcriptie

1 Duitsland: van de democratie van Weimar naar Hitlers Nazi- Duitsland ( ) College IV

2 Staatsvorming na WO I Einde WO I is een periode van chaos Omverwerping Duitse keizerrijk is een revolutie Grote tekorten Het gevoel van verlies Voorbeeld van de Russische revolutie Muiterij matrozen in Kiel wordt echte socialistische revolutie Revolutie werd door SPD gestaakt SPD geen voorstander van een snelle gewelddadige revolutie, maar naar een langzame overgang naar socialisme Gematigde SPD ers gingen samenwerken met de oude elite Meer radicale revolutionairen (communisten, onafhankelijke SPD ers; USPD) stoppen Prijs: antidemocratische elementen in de nieuwe staat

3 Meer redenen voor chaos Britse blokkade van Duitsland duurde voort In het oosten treffens tussen het Poolse en Duitse leger Spanningen tussen verschillende socialistische groeperingen SPD -> democratische staat USPD -> staat van arbeidersraden SPD leider Friedrich Ebert sloot daarom overeenkomsten met de zgn. Vrijkorpsen Eenheden terugkerende militairen Radicale opstanden tegengaan Bekend voorbeeld: Spartakistenopstand in januari 1919 Karl Liebknecht & Rosa Luxemburg vermoord

4 Vorming nieuwe partijen Links-liberale Deutsche Demokratische Partei (DDP) -> democratische constitutie Katholieke centrumpartij scheurde uiteen: Beierse volkspartij Centrumpartij Beide steunden democratische verkiezingen Rechts formeerden zich twee partijen Industrialistische Deutsche Volkspartei (DVP) Antidemocratische en conservatieve Deutschnationale Volkspartei Coalitie van rechtse en antisemitische partijen Januari 1919 Verkiezingen leveren een duidelijk democratisch mandaat op: SPD 37.9% Centrumpartij 15,9% Democratische partij 18,6% USPD slechts 7,6% DNVP 10,3% DVP 4,4% Meer dan 70% voor een democratische constitutie

5 Nationale assemblee Plaats Weimar Symbolisch vanwege Duitse humanistische geest Afwijzing Pruisisch militairisme Voorlopige staatsstructuur President met een sterke positie Dagelijks bestuur in handen van de rijkskanselier en zijn regering Rijksdag (voorlopig was de assemblee echter zelf het parlement) Friedrich Ebert werd gekozen tot president Sociaal-Democraat Philipp Scheidemann als kanselier Kabinet van SPD, Centrumpartij en Democratische partij Individuele Duitse deelstaten kregen soortgelijke democratische regeringen Aan een definitieve constitutie kon nu worden gewerkt.

6 Een nieuwe grondwet Februari juli 1919 onderhandelingen In mei: ontslag regering vanwege het verdrag van Versailles Definitieve constitutie bevatte de staatsstructuur zoals van kracht sinds februari Positie president Benoemde en ontsloeg regering Kon rijksdag ontbinden Artikel 48: democratische orde kon worden gehandhaafd door middel van de noodtoestand Regeren per decreet, grondwet buiten werking Achteraf goedkeuring van de rijksdag Recht een referendum uit te schrijven

7 Een nieuwe grondwet Positie rijksdag Controleerde de regering Kon president verzoeken de kanselier te ontslaan President kon er ook voor kiezen de rijksdag te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven Verkozen door middel van proportionele verdeling Algemeen kiesrecht Geen kiesdrempel Gevolg: altijd coalitieregeringen Bij petitie van 10% van de kiesgerechtigden moest een zaak per referendum worden voorgelegd Volk werd vertegenwoordigd in de rijksdag Deelstaten hadden een zetel in de rijksraad Adviserende rol zonder echte bevoegdheden Constitutie verbood arbeidersraden niet, maar kregen geen functie Verdwenen al snel weer van het toneel

8 Relatie federale regering en deelstaten Fundamenteel veranderd Duitse keizerrijk: deelstaten hadden eigen fiscaal beleid Berlijn mocht nu belastingen heffen Oorlogsschulden en herstelbetalingen moesten betaald worden Berlijn kreeg ook zeggenschap over de posterijen, spoorwegen en ambassades Pruisen bleef grootste Duitse deelstaat, maar had geen institutionele overheersingskracht meer Rijkskanselier was niet langer automatisch ook Pruisisch minister Geen dominante stem meer in de rijksraad Het nieuwe Duitsland was dus een eenheidsstaat en veel minder een federale staat Werd in het zuiden moeilijk geaccepteerd, separatistische bewegingen

9 Een nieuwe grondwet Grondwet was over het algemeen een hele nette grondwet Zwakheden Positie president was dankzij artikel 48 erg sterk Bedoeld om democratie te behouden» Ebert heeft het artikel menigmaal daarvoor gebruikt» Ebert was een democraat, maar opvolger Paul von Hindenburg was dat niet Hindenburg kon het artikel gebruiken om de democratie te ondermijnen Proportionele verdeling bevorderde versplintering van het partijenstelsel Regeren erg lastig

10 Verhouding politiek t.o.v. constitutie Probleem zat hem niet in de constitutie, maar in de mensen die er mee moesten werken Bij daadwerkelijk engagement kon het systeem slagen Buiten SPD, Centrumpartij en de democratische volkspartij was er weinig engagement voor het democratische stelsel USPD, DVP en DNVP stemden tegen de constitutie Coalitie SPD, Centrumpartij en democratische volkspartij was slechts van korte duur Verdrag van Versailles was vergif voor het Duitse politieke discours» De coalitie tekende het verdrag, dat werd hen kwalijk genomen» Versailles werd als oneerlijk gezien en als een breuk van Wilsons beloften

11 Erosie van democratische partijen : democratie onder vuur van zowel links als rechts Spartakistenopstand Inzet vrijkorpsen zette kwaad bloed bij Duitse arbeiders 21 februari 1919: moord op Beierse premier Kurt Eisner (USPD) door extreemrechtse student Student werd held in rechtse kringen USPD riep op tot algehele staking Beieren werd enkele maanden lang een chaos» 7 april radicale socialisten grepen in München de macht» Uitroepen Beierse Sovjetrepubliek Ook radicale communisten in deze regering» Mei 1919: Beierse Sovjetrepubliek door contrarevolutionairen bloedig neergeslagen

12 Kapp-coup Vrijkorpsen radicaliseerden Couppoging in maart 1920 in Berlijn Wolfgang Kapp (oprichter vaderlandpartij) uitgeroepen als nieuwe kanselier Duitse leger weigerde met de coupplegers te vechten Cruciaal: het leger steunt de democratie niet Leger steunt de coup ook niet» Weinig geloof in slagingskansen van de coup» Leger is neutraal SPD-regering vlucht naar het zuiden Coup faalde omdat lokale overheid in Berlijn weigerde samen te werken Buiten de regeringspartijen weinig democratisch engagement Ook in de rechterlijke macht Coupplegers in Beieren kregen zware straffen opgelegd Plegers van de Kapp-coup kwamen er zonder kleerscheuren vanaf

13 Democratische kentering Ontbinding nationale assemblee in juni 1920 Verkiezingen voor de rijksdag werden niets minder dan een aardverschuiving SPD gehalveerd (21.7%) Democratische partij ging van 18.6% naar 8.3% Centrumpartij gaat van 15.8% naar 13.6% Democratische coalitie gaat van 70% naar 50% Democratische partijen zouden nooit meer dan 50% van de stemmen halen Winnaars USPD 17.9% Communistische partij (KPD) kreeg slechts 2.1%, maar alleen omdat het zich niet aan de verkiezingen had gecommiteerd Harde optreden van de vrijkorpsen had arbeiders bij de SPD weggejaagd DVP (geleid door Gustav Stresemann) kreeg 13.9% DNVP kreeg 15.5% Langetermijngevolg: SPD minder snel geneigd regeringsverantwoordelijkheid op zich te nemen Grote instabiliteit door minderheidsregeringen Hoe zagen die er uit: veelal de centrumpartij als kern, gesteund door democratische partij en soms door de Beierse volkspartij DVP nam soms ook regeringsverantwoordelijkheid op zich, ondanks kritiek op de democratie en de constitutie Tussen nam zelfs de monarchistische en antisemitische DNVP mee aan regeringen

14 Vervullingspolitiek Herstelbetalingen waren een been aan het blok Vervullingspolitiek: betalen in de hoop dat de geallieerden Duitsland vervolgens een verlaging zouden aanbieden; politiek geesteskind minister van financiën Matthias Erzberger Gebeurt niet -> economische chaos Toegenomen inflatie» Inflatie had wortels in hoge oorlogsuitgaven en werd versterkt door het bijdrukken van geld om de herstelbetalingen te verrichten» Gevolg: politieke crisis Communistische partij groeit sterk USPD splitst (een deel naar de SPD, een deel naar de communisten Erzberger wordt in augustus 1921 vermoord Minister van Buitenlandse zaken Walther Rathenau word in 1922 vermoord Beide door rechtse terroristen Protest tegen vervullingspolitiek Ook vanwege Joodse achtergrond Rathenau

15 Politieke crisis Beierse regering droeg ook bij aan crisis Ondersteunde rechtse partijen omdat zij hoopten hun autonomie terug te krijgen In Januari 1923 bezetten de Fransen en de Belgen het Rurhgebied omdat de herstelbetalingen werden stopgezet Regering roept op tot passieve weerstand Algehele staking Versnelt val Duitse markt Het lijkt alsof Duitsland verenigd is, maar dat is maar schijn Premier Gustav Stresemann (sinds augustus) beëindigd de passieve weerstand Communisten denken een Rode Oktober te bewerkstelligen In Saksen en Thuringen worden rode zelfverdedigingstroepen geformeerd Beierse regering rebelleert: plaatst strijdkrachten onder Beiers commando (schending constitutie)

16 Herstel gezag regering Ebert roept artikel 48 in Macht overgegeven aan generaal Hans von Seeckt Geen democraat, maar zag niets in rechtse machtsovername Militaire interventie in Thüringen en Saksen Niet in Beieren Weigering de wapens op te nemen tegen eigen mensen Tegen die achtergrond komt in Beieren de Nationaal-Socialistische Arbeiderspartij (NSDAP) op Geleid door Adolf Hitler Gesteund door Ernst Röhm en de SA-knokploegen Ondernemen couppoging in München 8-9 november 1923 Doel: militaire dictatuur o.l.v. generaal Erich Ludendorff Gebruiken als tussenstap naar gehele Duitse machtsovername Bierkellerputsch faalt Hitler landelijk bekend, held in rechtse kringen NSDAP en SA officieel verboden Coupplegers krijgen (lage) gevangenisstraffen en zijn voorlopig onschadelijk Beieren wordt terug in het gareel gebracht Waarom overleefde de democratie dit? Vijanden konden het onderling niet eens worden

17 Terugkeer van relatieve rust Na 1924 keert de relatieve rust weer terug Stresemann was in 1923 alweer afgetreden als premier Als minister van Buitenlanse zaken bewerkstelligde hij internationale toenadering Geallieerden overtuigd dat een stabiel Duitsland in hun voordeel was Dawes-plan bood verlichting» Private Amerikaanse leningen zouden de Duitse economie een impuls geven, herstelbetalingen konden worden verricht Internationale ontspanning: verdrag van Locarno (1925)

18 Rijksdagverkiezingen van 1924 Mei 1924 Rechtse partijen groeien Splinterpartijen groeien Nieuwe regering geleid door Wilhelm Marx (Centrumpartij) Gesteund door DVP en Democratische partij Ratificeert het Dawes-plan Voortdurend aangevallen door DNVP» Stresemann zou een verrader zijn» Marx en Stresemann verzochten Ebert de rijksdag te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven» Nieuwe parlement minder radicaal Centrumpartij vroeg Beierse volkspartij en DNVP om mee te regeren Meerderheidscoalitie geleid door partijloze financiele expert Hans Luther DNVP doet mee! Trok zich na Locarno weer terug

19 Reichspresident Hindenburg Februari 1925: Ebert overlijdt Gevolg van een uitgestelde blindedarmoperatie Moest rechtszaak wegens laster bijwonen Een opvolger vinden bleek lastig Alle partijen hadden een eigen kandidaat, eerste stemronde leidde tot niets Tweede ronde Wilhelm Marx gezamenlijke kandidaat van de SPD, Centrumpartij en Democratische Partij DNVP wilde daar een sterke naam tegenoverstellen, gevonden in Paul von Hindenburg Hindenburg weigerde Overgehaald door Admiraal Von Tirpitz Toestemmingstelegram van Keizer Wilhelm II Doorslag wordt gegeven door Beierse volkspartij Hindenburg deed aanvankelijk wat er van een democratisch gekozen president verwacht mag worden Ondanks zijn antidemocratische houding Ondanks bedoelingen van rechtse partijen

20 Grote coalitie Nationale verzoening had kunnen plaatsvinden Economie staat op rood Overproductie in de landbouw Bijkomende hoge sociale lasten Verkiezingen 1928: SPD groeit, DNVP verliest, communistische partij wint NSDAP (inmiddels weer legaal) verliest Splinterpartijen groeien Lichte winst SDP zorgt er voor dat andere partijen naar rechts opschuiven Toch een vorm van nationale verzoening Stresemann formeert een coalitie van de DVP, SPD, Centrumpartij, Democratische Partij en de Beierse volkspartij Geleid door Hermann Müller (SPD) Coalitie was broos, maar zolang de economie nog enigszins functioneerde stabiel

21 Rampjaar 1929 Oktober 1929 Stresemann overlijdt Bruggenbouwer verdwijnt uit het bestel Beurskrach in de Verenigde staten Einde grote coalitie Werkloosheid in Duitsland nam met rasse schreden toe 40% van de industrie moest de deuren sluiten Rechtse partijen groeiden Communistische partij organiseerde eigen knokploegen ter verdediging Communistische partij had het idee van een coup opgegeven Was in het verleden gefaald Weigerde samen te werken met de SPD, vanwege samenwerking met de vrijkorpsen na WO I

22 Positie NSDAP NSDAP had mogelijke couppogingen opgegeven Meedoen in het politieke bestel Hoop: manipulatie van het bestel als middel om aan de macht te komen Koers van de partij bewust minder antisemitisch Tot 1925 was de NSDAP vooral een Beiers fenomeen geweest Landelijk opereren omdat Beieren-marsroute niet werkte SA opnieuw opgericht Gevechten tussen SA, communistische en andere paramilitaire eenheden Verkiezingen van 1930 en 1932: NSDAP groeit; in ,7%, 1932 ruim 37,4% NSDAP verhaal werd geloofwaardig gebracht Afwijzing van het bestel van Versailles Herstel van orde NSDAP had een goede campagneorganisatie Huren van nét te kleine ruimtes voor campagneactiviteiten Wie stemden er op de NSDAP? Voormalige stemmers van de Democratische partij, DVP en in mindere mate de DNVP Vooral: stemmers van splinterpartijen (proteststem!) Kiezers raakten hun geduld kwijt, NSDAP kwam niet op tijd langs

23 Uiteenvallen Grote coalitie Weimar faalde glansrijk: Splijtzwam: economische crisis Niet socialistische partijen wilden werkloosheidsuitkeringen beëindigen Niet meer te betalen SPD kon zich daar niet in vinden Na grote coalitie kwam er nooit meer een meerderheidsregering Nieuwe regering geleid door Heinrich Brüning (Centrumpartij) Doel: autoritairdere constitutie, socialisten en vakbonden van de macht weg houden Rugdekking van Hindenburg, belofte om artikel 48 in te zetten bij gebrek aan steun vanuit de rijksdag Hindenburg werd steeds ouder, toen hij verkozen werd was hij al 76!» Steeds vatbaarder voor zijn entourage van rechtse industrialisatie en grootgrondbezitters Op verzoek van Brüning wordt de rijksdag in 1930 en 1932 ontbonden Extremistische partijen, waaronder de NSDAP en communistische partij kregen meer aanhang Exact wat Brüning en Hindenburg poogden te bereiken» Rijksdag onschadelijk maken door polarisatie» 1930 gevechtspartij tussen communisten en NSDAP in de vergaderzaal

24 Einde aan regering Brüning 2 e speerpunt Brüning: Verdrag van Versailles Slecht draaiende economie kwam daarbij niet slecht uit Brüning kon weinig doen omdat hij door internationale afspraken (Young-plan 1929) niet langer de geldpersen kon gebruiken of een begrotingstekort kon laten oplopen Concessies uit het buitenland Herstelbetalingen tijdelijk gestopt Internationale ontwapeningsonderhandelingen (zoals in het verdrag van Versailles afgesproken!) Brüning verloor Hindenburgs vertrouwen Reden: Hindenburgs termijn zat er bijna op en Brüning kreeg een herverkiezing in de rijksdag niet voor elkaar Hindenburg moest het daarom in de verkiezingen opnemen tegen o.a. Adolf Hitler en communist Ernst Thälmann Hindenburg won in de 1 e ronde vooral door steun van de SPD Ontslag Brüning in mei 1932

25 Franz von Papen Opvolger Franz von Papen kreeg nauwelijks parlementaire steun Streefde vorming presidentiële dictatuur na Met hoop op steun van de NSDAP Hindenburg weigert echter samen te werken met de Boheemse korporaal Adolf Hitler Von Papen verzocht Hindenburg de Reichstag te schorsen, maar werd door minister van Defensie Kurt von Schleicher tegengehouden Polen zou van die gelegenheid gebruik kunnen maken tegen Duitsland te opereren November 1932 gedwongen af te treden Verkiezingen van 1932: Licht verlies van de Nazi s (4.3%, totaal 33.1%) Wel grootste partij Ook groei communisten en DNVP

26 Hitler aan de macht Richtingenstrijd binnen de NSDAP SA wilde graag deelnemen aan de regering Hitler alleen als kanselier Von Schleicher wilde een coalitie over links vormen Industriëlen en grootgrondbezitters rondom Hindenburg overtuigen Hindenburg dat Hitler kanselier moet worden 30 januari 1933: Hitler tot kanselier benoemd 2 NSDAP ers benoemd tot minister (waaronder Herman Göring) Franz von Papen vicekanselier Zelf initiator van deze ontwikkelingen Arbeidersbeweging buiten spel plaatsen NSDAP breken» NSDAP zou geen regeringsverantwoording aankunnen en daarmee ongeloofwaardig blijken Verkeerde gok: geen rekening gehouden met de SA Exact wat er in Italië ook mis ging SA werd het middel om de eigen macht uit te breiden.

27 Waarom de Nazi s? Weimar faalde Economische crisis Versailles Democratie heeft nooit een kans gehad SPD en democratische partijen konden nooit een basis creëren Anti-democratische elementen binnen de Weimarrepubliek Geholpen door de dolkstootlegende Macht van de industrialisten en grootgrondbezitters Zwakker wordende Hindenburg Waarom specifiek de Nazi s als winnende partij? Bonden stemmen van antidemocratische partijen Inhoud van het programma Afschaffing van Versailles (maar niet heronderhandelen a la Brüning) Herstellen van recht en orde Economisch herstel Antisemitisme Het meest aansprekende verhaal voor de toekomst Een nieuw glorierijk Duitsland

28 Wie draagt er schuld? Natuurlijk de Nazi s zelf Kortgezegd: iedereen Industrialisten en grootgrondbezitters ondermijnden Weimar Communisten ondermijnden Weimar SPD deed weinig tegen het gevaar van antidemocraten Tolereerden Brüning als een minder kwaad dan Hitler Stemden voor Hindenburg in 1932 om te voorkomen dat Hitler president zou worden Presidentiële dictatuur had komst van de Nazi s kunnen voorkomen Dergelijk systeem is ook niet ongevaarlijk Sleutel lag bij de grootgrondbezitters en industrialisten Zij hielpen Hitler aan de macht Beweegreden: Geen communisme in Duitsland Had dat op een andere manier gekund?

29 Nazi-Duitsland tot 1940 Periode Nazi-Duitsland is een succesverhaal Populariteit Hitler blijft groeien Economie krabbelt op Hitler boekt internationale successen Duitsland stond weer terug op de kaart Hitler brokkelde Versailles beetje bij beetje af

30 Machtsconsolidatie Machtsconsolidatie noodzakelijk Geruststellen van Hitlers broodheren (grootgrondbezitters, industrialisten) Nieuwe regering benadrukte continuïteit Slechts drie ministers uit de NSDAP Negen ministers afkomstig uit kabinetten van Brüning, Papen en Schleicher Cruciaal: Hermann Göring naast rijksminister ook minister van Binnenlandse zaken van Pruisen NSDAP er Wilhelm Frick rijksminister van binnenlandse zaken Ergo: controle over politieapparaat in de grootste Duitse deelstaat & landelijk Belangrijk machtsmiddel

31 Machtsconsolidatie 1 februari 1933: Hitler liet parlement ontbinden door Hindenburg Tijdens verkiezingen SA en politieapparaat gebruiken om een meerderheid in het parlement te halen Rijksdagbrand van 27 februari 1933 prachtig propagandamiddel Marinus van der Lubbe Communistische revolutie is nabij -> nooddecreet: Naziterreur door gelegaliseerd, Communistische partij verboden

32 Verkiezingen 5 maart 1933 Nazi s van 33% naar 44% Communistische partij van 16% naar 12% Prominenten inmiddels in concentratiekampen Zetelwinnaars vóór eerste bijeenkomst van de Rijksdag gearresteerd SPD viel van 20% naar 18% Ook slachtoffer van SA-terreur Coalitie van Hitler met de DNVP was mogelijk geweest Hitler koos er voor de Rijksdag op te schorten 2/3 e meerderheid nodig Daarvoor was verzoening met Hindenburg en zijn entourage nodig Verzoeningsceremonie in Potsdam in lijn met het Pruisische erfgoed Ermächtigungsgesetz aangenomen op de volgende dag Hitler had 4 jaar de mogelijkheid per decreet te regeren» Gesteund door rechtse partijen Dachten dat de Nazi s de wet verder zouden respecteren na deze 4 jaar Redden eigen huid» SPD stemde tegen Veel SPD ers direct opgepakt Na 23 maart werd de SA geheel losgelaten op oude vijanden

33 Machtigingswet

34 Machtigingswet

35 Antisemitisme Na machtigingswet eerste antisemitische maatregelen 1 april 1933 Boycot Joodse winkels Joden in overheidsdienst ontslagen Aantal verboden beroepsgroepen meteen uitgebreid

36 Gelijkschakeling Gleichschaltung Verbod op andere politieke partijen Ook vrijwillige ontmanteling Verbod op vakbonden Deelstaten vervangen door Nazi-gouverneurs (Gauleiters) Verenigingsleven door de Nazi s overgenomen 10 mei 1939 eerste openbare boekverbranding Democratische, socialistische en joodse auteurs Uitzondering: Kerken Concordaat met het Vaticaan: R.K. kerk zou zich buiten de politiek houden, Katholieken zouden met rust worden gelaten Lutherse kerk intern verdeeld, richtingenstrijd nooit opgelost Duitse Christenen: Christendom zuiveren van Joodse invloeden en Nazistisch maken Bekennende Kirche (Martin Niemöller): eigen theologische positie behouden

37 Relatie met het leger Enige overgebleven machtsblok was het leger Spanningen tussen leger en de SA Leger zag de SA als een bende van beschamende allooi Leger weigerde onder commando van de SA geplaatst te worden Hoge officieren wel content: Rode gevaar was opgeruimd

38 Bezinking Eind 1933 was men ofwel onderdrukt ofwel content met de gang van zaken Economie trok aan Vooral het gevolg van internationale economische verbetering Ook van maatregelen die door Brüning waren genomen Rode gevaar verdwenen Zolang je niet socialist, communist of joods was ging het leven eigenlijk gewoon door Regime redelijk populair Ook internationaal Na afzwakken terreur dacht men dat het nazisme een goede stabiele regeringsvorm voor Duitsland kon zijn

39 Nacht van de Lange Messen Hitler moest samen werken met de bestaande elite Geldt voor elke revolutionaire beweging Politie in nazi-handen Maakte SA overbodig Hitler zag liever een professioneel leger dan knokploegen Besluit om de Schutzenstaffel SS uit te bouwen tot elite-eenheid Vertrouwen van het leger kon worden gewonnen door de SA uit te schakelen 30 juni 1934: SA-leider Röhm valselijk beschuldigd van het ondernemen van een couppoging SA-leiders werden gedood Ook afrekening met oude vijanden zoals oud-kanselier Schleicher Nacht van de Lange messen vergrootte populariteit Hitler Zouden de Nazi s nu de wet respecteren? Immers de SA was uitgeschakeld Leger bedankt Hitler met een persoonlijke eed van trouw "Ich schwöre bei Gott diesen heiligen Eid, daß ich dem Führer des Deutschen Reiches und Volkes Adolf Hitler, dem Oberbefehlshaber der Wehrmacht, unbedingten Gehorsam leisten und als tapferer Soldat bereit sein will, jederzeit für diesen Eid mein Leben einzusetzen."

40 Overlijden Hindenburg 2 augustus 1934 Hitler daarna uitgeroepen tot Kanselier en President Geboorte van de Führer Staat nu volledig onder Nazi-controle Theoretisch was Hindenburg de enige geweest die Hitler had kunnen ontslaan Naziterreur inmiddels geïnstitutionaliseerd binnen de SS en de Gestapo Terreur veranderd van vorm: minder uitgesproken Noodzaak nam af Verzet was hopeloos Hitlers populariteit gestegen

41 Hoe won Hitler het vertrouwen van mensen? Indammen van het rode gevaar Judeo-Bolsjewistische sentimenten + Dolkstootlegende Hitler gaf industrialisten posities in zijn regering en bestuur Zakenlieden werden na de nacht van de lange messen meer gerust Arbeiders: onduidelijker Toegenomen werkgelegenheid In 1937 zelfs een tekort aan arbeidskrachten Scholingsprogramma s Vrijetijdsprogramma s (Kraft durch Freude) Volkswagenprogramma (KdF-Wagen) Boeren: grote rol die landbouw speelt in Nazi-ideologie Duitsland moest een autarkisch-boerenstaat worden Lebensraum in het oosten

42 Volksgemeinschaft Duitsland als Volksgemeinschaft Arbeiders, boeren en vrouwen samen een verenigde en verbonden gemeenschap Radicale transformatie van de samenleving Eugenetische gedachte Sterilisatie gebruikt om asocialen uit de genenpoel te verwijderen Criminelen, prostitués, homoseksuelen Arische ras zuiver maken Mogelijkheden staat daartoe tussen steeds groter gemaakt Zuivering moest echter verder gaan: Judenrein maken Een Jood kon in nazi-ogen nooit Duits zijn of worden Moesten worden gestimuleerd het land te verlaten Dat geen enkel land Joden zou willen opnemen was niet belangrijk

43 Neurenberger wetten 1935 Joden werd staatsburgerschap ontnomen Verbod op gemengd huwelijk Verbod de Duitse vlag uit te hangen Probleem: Wie is een jood Omslachtige definitie Joods zijn bepaald door lidmaatschap van een Joodse gemeenschap van iemands grootouders Beperkingen voor Mischlinge waren minder streng

44 Neurenberger wetten

45 Kristallnacht Neurenberger wetten waren segregatiewetten, geen genocide Voorlopig dieptepunt Rijkskristallnacht, 9 november 1938 Aanzet dood van Nazi-diplomaat in Parijs door Poolse jood Moordaanslag ingegeven door uitwijzing Poolse Joden uit Duitsland Datum symbolisch 9 november zowel de verjaardag van de abdicatie van Wilhelm II als van de Bierkellerputsch Joodse eigendommen branden af, terwijl politie en brandweer toekeken 91 doden, 26,000 Joodse mannen werden zonder juridische grondslag vastgezet in concentratiekampen Kristallnacht veranderde weinig aan Hitlers populariteit Nog negatief nog positief Gewone Duitsers, ook niet-antisemitische, waren door alle antisemitische maatregelen volledig vervreemd geraakt van Joden in Duitsland Joden onbemind: om hun lot werd niet meer gegeven.

46 Internationale politiek Hitlers politiek kan een succes worden genoemd In 5 jaar werd de orde van Versailles doorbroken Duitsland herbewapend Assertieve internationale politiek Geveinsde vreedzame bedoelingen Deel van college X

47 Volgende week Zowel in Duitsland als Italië was het rode gevaar een belangrijke factor in de totstandkoming fascistische dictatuur Ook in Spanje komt er een fascistische dictatuur Ook daar speelt het rode gevaar een grote rol Maar ook hulp van zowel Mussolini als Hitler!