Chapter 7 Nederlandse samenvatting
|
|
- Philomena de Jonge
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nederlandse samenvatting Chapter 7 Nederlandse samenvatting 157
2 Chapter 7 Samenvatting Alhoewel door cytomorfologie-gebaseerde screening voor baarmoederhalskanker de incidentie van baarmoederhalskanker in de westerse wereld heeft verminderd, wordt voorspeld dat in 2030 het aantal sterfgevallen wereldwijd als gevolg van baarmoederhalskanker toe zal nemen tot ongeveer ,2,3. De vooruitgang in preventie, vroegtijdige opsporing en behandeling van baarmoederhalskanker wordt belemmerd door het feit dat de meerderheid van de gevallen voorkomen in de derde wereld, waar voor de vroegdetectie en behandeling van baarmoederhalskanker de infrastructuur, het personeel en de medische voorzieningen met voldoende kwaliteitsborging beperkt of zelfs afwezig zijn 4. China, als één van de ontwikkelingslanden, speelt een belangrijke rol in de wereldwijde strijd tegen baarmoederhalskanker. Toch zijn er verschillende uitdagingen die belangrijk zijn in deze strijd, zoals de enorme bevolking en oppervlakte, de snelle, onevenwichtige economische groei en de massale migratie van de laatste jaren. Door zijn lage gevoeligheid en hoge arbeidsintensiteit, is cytomorfologie-gebaseerd onderzoek van uitstrijkjes geen ideale screeningsmethode in China 5. Het testen van HPV is een andere bekende benadering voor de vroege detectie van baarmoederhalskanker. De introductie van de HPV test voor de vroegdetectie van baarmoederhalskanker in China is vanwege de talrijke beschikbare HPV detectie platformen met uiteenlopende specificaties een grote uitdaging. Hiervoor is het noodzakelijk om een optimaal en gevalideerd platform te kiezen voordat de HPV-test wordt ingevoerd als primaire screeningsmethode. Tegelijkertijd, moet een andere belangrijke vraag eerst worden beantwoord, namelijk hoe de HPV-positieve patiënten, met name die in dichtbevolkte, maar minder ontwikkelde regio s leven, te vervolgen. Om de verschillende screeningsmethoden voor de vroegdetectie van baarmoederhalskanker effectief op grote cohorten te onderzoeken, worden in dit proefschrift de nieuwe inzichten in het gebruik van biomarkers specifiek voor de screening voor baarmoederhalskanker, waaronder de HPV-testen en DNAmethylatie markers, onderzocht en bediscussieerd. HPV-DNA-screeningen worden al meer dan 15 jaar uitgevoerd en toont aan dat de prevalentie van HPV-infectie geografisch en per ras varieert 6,7. Hoewel verscheidene 158
3 Nederlandse samenvatting projecten met betrekking tot de hrhpv-infectie frequentie en baarmoederhalskanker screening al zijn uitgevoerd 8 (Tabel 4 hoofdstuk 1), zijn de beschikbare gegevens in China nog zo variabel dat conclusies om tot een landelijke standaard te komen nog niet gemaakt kunnen worden. Deze informatie is nodig om de juiste referentiewaarden te kunnen bepalen voor een effectieve screening. In hoofdstuk 2 beschrijven we een landelijk cross-sectionele studie naar de HPV-DNA-prevalentie in verschillende regio s binnen China, Tevens werd de verdeling van de verschillende HPV genotypes tussen de verschillende regio's en verschillende leeftijdsgroepen geanalyseerd. Voor deze studie werden uitstrijkjes verkregen via dunne-laag cytologie van vrouwen afkomstig uit bevolkingsonderzoek of werknemergebaseerde baarmoederhalskanker screening programma s in 2012 uit 37 Chinese steden en opgestuurd naar het laboratorium van moleculaire infectieziekten van Guangzhou KingMed. In totaal, werden uitstrijkjes getest met behulp van de Hybrid Capture 2 (HC2) test en van 9641 monsters werd het HPV-genotype bepaald door middel van de TellgenplexTM HPV-DNA-test. De totale frequentie van hoogrisico HPV (hrhpv) positiviteit was 21,07%, variërend van 31,94% tot 18,42% over de verschillende regio's. Leeftijdsspecifieke prevalentie toonde een "twee pieken" patroon. De jongste leeftijdsgroep (15-19 jaar) had de hoogste hrhpv-infectie frequentie (30,55%) en de tweede piek werd gevonden in de leeftijdsgroep van jaar. HPV16 (4.82% van alle monsters) en HPV52 (4,52% van alle monsters) waren de meest voorkomende type hrhpv, gevolgd door HPV58 (2,74% van alle monsters); terwijl HPV6 (4.01% van alle monsters) en HPV11 (2,29% van alle monsters) het meest voorkomend waren in de laag risico HPV (lrhpv) types. HPV16/HPV52 en HPV52/HPV58 dubbelinfecties waren de meest voorkomende co-existentie genotypen in het geval van meerdere infecties. Deze data tonen dat de HPV-infectie frequentie in China is toegenomen naar het niveau van landen met de hoogste HPV infectiegraad. Daarom biedt dit onderzoek een waardevolle referentie voor een effectief landelijk screeningsprogramma voor baarmoederhalskanker. Verder toont de analyse van de genotypische verdeling van hrhpv aan dat HPV52 en HPV58 de twee meest-voorkomende genotypen in China zijn. Dat betekent dat de momenteel beschikbare commerciële vaccins, Cervarix (tegen HPV16/18) en Gardasil (tegen HPV6/11/16/18 ) mogelijk niet volledig effectief zijn binnen de Chinese bevolking. 159
4 Chapter 7 Voor de keuze van de uitvoering van de screening en vaccinatie-programma s moet in China dus rekening gehouden worden met deze epidemiologische kenmerken. Momenteel worden veel nieuwe screeningstechnologieën (inclusief de HPV-testen) ontwikkeld en op de markt gebracht in China zonder validatie van hun effectiviteit voor het bevolkingsonderzoek 9. Onderzoekers proberen algoritmes te ontwikkelen die in China kunnen worden toegepast voor zowel de hoogste risicogebieden als de stedelijke gebieden. Momenteel zijn er vele commerciële HPV DNA testen beschikbaar, maar slechts enkele testen zijn formeel gevalideerd voor primaire HPV screening voor baarmoederhalskanker zoals de HC2 hrhpv DNA-test, de eerste hrhpv-test goedgekeurd door de FDA in de VS 11. De Cervista HR HPV test (Hologic Inc), de tweede door de FDA-goedgekeurde hrhpv-test, wordt op grote schaal gebruikt in de VS en in sommige Chinese studies. Cervista heeft enkele voordelen ten opzichte van de HC2: Het vereist minder monstervolume, bevat een interne controle en heeft een kortere verwerkingstijd. De Cervista is echter nog niet formeel gevalideerd voor primaire screening voor baarmoederhalskanker volgens de internationale richtlijn. In hoofdstuk 3 hebben we aangetoond dat Cervista voldeed aan de internationale prestatie- en reproduceerbaarheidseisen die worden gesteld aan HPV-testen voor screening voor baarmoederhalskanker. Door middel van noninferioriteitsanalyse volgens de internationale richtlijn, werd de klinische gevoeligheid en specificiteit van de Cervista test vergeleken met die van HC2 voor de detectie van hooggradige cervicale laesies (CIN2 +) in Chinese vrouwen die 30 jaar of ouder waren. De Cervista test had een klinische gevoeligheid voor CIN2+ van 89% (95% CI: 81,7-93,6) en een klinische specificiteit voor CIN2+ van 91% (95% CI: 90,5-91,8). Zowel de relatieve klinische gevoeligheid als de specificiteit waren niet-inferieur aan die van HC2 (non-inferioriteit scoren testen, p=0,043 en p<0,0001, respectievelijk). Daarnaast hebben we ook de intra- en inter-laboratorium reproduceerbaarheid van de Cervista test bepaald in 510 uitstrijkjes, opnieuw volgens de internationale richtlijnen. De intra- en inter-laboratorium overeenkomsten waren 92% (ondergrens 95% CI: 89,7%; kappa = 0,83; p<0,001) en 90,4% (ondergrens 95% CI: 88,4%; kappa = 0,81; p<0,001), respectievelijk. Samenvattend betekent dit dat de Cervista HR-HPV-test voldoet aan de internationale richtlijnen gesteld voor nieuwe HPV- 160
5 Nederlandse samenvatting testen en kan worden beschouwd als een klinisch gevalideerde test voor primaire screening voor baarmoederhalskanker. Door de screening van uitstrijkjes worden niet alleen vroege stadium carcinomen geïdentificeerd, maar ook de voorstadia die cervicale laesies zoals CIN (cervicale intra-epitheliale neoplasie) worden genoemd, representeren zich. Deze kunnen gemakkelijk verwijderd worden en ontwikkelen niet tot een invasief carcinoom 10. Echter, de relatief lagere specificiteit van hrhpv testen, vooral bij een jonge screeningspopulatie, kan leiden tot onnodige verwijzingen naar de gynaecoloog, onnodige ongerustheid bij vals-positief geteste vrouwen, en hogere kosten voor de gezondheidszorg, en zijn dus belangrijke redenen om de huidige screeningsprogramma s voor de vroegdetectie van baarmoederhalskanker te verbeteren. Daarnaast zal in de nabije toekomst de prevalentie van CIN en baarmoederhalskanker naar alle waarschijnlijkheid afnemen in de landen, die primaire preventie door middel van hrhpv-vaccinatie hebben ingevoerd. Met deze afname in de prevalentie zal de positieve voorspellende waarde van de huidige testen afnemen. Daarom zijn andere objectieve biomarkers nodig met zowel een hoge gevoeligheid als een hoge specificiteit als nieuwe screeningsmethode voor triage test. Differentiële DNA methylatie patronen van geselecteerde genen tussen normaal weefsel uit de baarmoederhals en weefsel van (voorstadia van) baarmoederhalskanker kunnen uitstekend gebruikt worden als diagnostische test op basis van methylatie specifieke PCR (MSP). Eerder onderzoek van onze groep, had al geresulteerd in de identificatie van 4 genen (C13ORF18, JAM3, EPB41L3 en TERT) 11,12,13. De diagnostische prestaties van de DNA-methylatie analyse van deze genen liet gevoeligheden voor het opsporen van CIN2+ in een hrhpv-positieve populatie zien variërend van 43% tot 71% en een specificiteit tussen de % 11. Onze strategieën voor het ontdekken van nieuwe methylatiemarkers waren dusver gebaseerd op het verschil tussen kanker en normaal weefsel, resulterend in markers met een hele hoge specifiteit en een hoge gevoeligheid voor kanker, maar met een te lage gevoeligheid voor het detecteren van CIN2/3 laesies in uitstrijkjes. Om nieuwe methylatiemarkers specifiek voor CIN2/3 te identificeren hebben we in 161
6 Chapter 7 hoofdstuk 4 een nieuwe techniek (MethylCap-seq) gebruikt om differentiële methylatie regio's (DMR's) te identificeren. Door DNA van 20 normale weefsels uit de baarmoederhals te vergelijken met DNA van 18 weefsels van CIN2/3 laesies, werden 176 DMR's van 163 genen geïdentificeerd. De top 15 van de meest differentieel gemethyleerde genen werden geselecteerd en gevalideerd middels MSP in twee stappen: Op hetzelfde DNA dat was gebruikt voor MethylCap-seq en op DNA van een onafhankelijke patiënten cohort met (voorstadia van) baarmoederhalskanker. Voor verdere diagnostische evaluatie, werden de best differentiële methylatiemarkers getest met kwantitatieve MSP (QMSP) op baarmoederhalsuitstrijkjes van 2 cohorten: 1) baarmoederhalskanker versus gezonde controles en 2) patiënten verwezen vanuit het bevolkingsonderzoek met een afwijkend uitstrijkje. Na verificatie en validatie van de top 15 genen met MSP, waren 9 genen significant differentieel gemethyleerd in normale baarmoederhalsweefsel versus CIN2/ 3 laesies (p<0,05). Vervolgens waren de methyleringswaardes van 8/9 genen significant hoger in uitstrijkjes van kankerpatiënten in vergelijking met uitstrijkjes van normale vrouwen. Voor alle 8 genen namen de methylatieswaardes toe met de ernst van de onderliggende histologische laesie in uitstrijkjes van patiënten verwezen met een abnormaal uitstrijkje. Naast de 8 nieuwe genen, werd ook de methylering van ons vorige vier-gen panel (C13ORF18, JAM3, EPB41L3 en TERT) geanalyseerd op dezelfde monsters. De combinatie C13ORF18 /JAM3/AL liet een vergelijkbare hoge gevoeligheid voor CIN2+ (74-76%) zien als de hrhpv-test (79%), terwijl de specificiteit significant hoger was (71-76%) als de hrhpv-test (42%) (p 0,05). Met deze genoom-brede DNA methylatie analyse werden nieuwe CIN2/3 methylatiemarkers geïdentificeerd. De diagnostische prestaties van ons nieuwe methylatiepanel gaf vergelijkbare gevoeligheid voor de hrhpv-test voor het aantonen van CIN2+, maar met een hogere specificiteit, waardoor mogelijk meer onnodige verwijzingen voor colposcopie kunnen worden voorkomen. De volgende stap voor implementatie in primaire screeningsprogramma s is de validatie van ons nieuwe methylatiepanel in een groot screeningspopulatie. Baarmoederhalskanker omvat verschillende histologische types, waarvan adenocarcinomen (ADC) en plaveiselcelcarcinoma (SCC) de twee belangrijkste 162
7 Nederlandse samenvatting subtypen zijn, goed voor respectievelijk 10-25% en 75-90% 14,15,16. Momenteel neemt de incidentie van SCC af in de westerse landen, terwijl er een toename in de absolute en relatieve incidentie van ADC is 15,17. Hoewel ADC voornamelijk snel toeneemt in Europa, en relatief langzamer in Azië ( %) 16, kunnen de absolute gevallen met ADC niet worden genegeerd, vanwege zijn grote aantallen. Bovendien, in vergelijking met SCC, wordt ADC hoofdzakelijk gediagnosticeerd in een verder gevorderd stadium 16,17. Screeningsprogramma s zijn effectiever in het detecteren van de voorlopers van SCC dan die van ADC. Belangrijke reden voor de ineffectiviteit van de huidige screeningsmethodologie voor de detectie van ADC is de hoger gelegen locatie in het baarmoederhalskanaal, dat het verkrijgen van de nodige monsters voor cytologie bemoeilijkt, maar ook de directe observatie door colposcopische examinatie 17. Naast de hrhpv testen, zou analyse van DNA methylatiemarkers de detectie van ADC in eerdere fasen kunnen verbeteren. Er zijn echter geen specifieke methylatiemarkers beschreven voor de detectie van ADC of SCC. Het doel van de in hoofdstuk 5 beschreven studie was om nieuwe methylatiemarkers voor baarmoederhalskanker te identificeren voor zowel ADC als SCC. Nieuwe methylatiemarkers werden geïdentificeerd met behulp van MethylCap-seq door DNA van 20 normale weefsels uit de baarmoederhals te vergelijken met DNA uit 12 carcinomen (6 ADC en 6 SCC). De top 15 markers werden geselecteerd voor verificatie middels bisulfiet-pyrosequencing of MSP op hetzelfde DNA als gebruikt voor MethylCap-seq. Vervolgens werden de methylatiemarkers gevalideerd op een reeks DNA monsters geïsoleerd van in paraffine ingebedde monsters van patiënten met normaal weefsel of carcinoom uit de baarmoederhals met behulp van MSP. Tenslotte werd met QMSP op uitstrijkjes van een onafhankelijk cohort van vrouwen met normaal weefsel of carcinoom uit de baarmoederhals. Validatie van de top 15 differentieel gemethyleerde kandidaatgenen resulteerde in 5 markers die een hogere methylatie frequentie hadden in kankerweefsels in vergelijking met normaal weefsel (p<0,05). QMSP op DNA van uitstrijkjes toonde dat de gevoeligheid van deze 5 markers voor de detectie van baarmoederhalskanker varieerde van 80.5% tot 91.9% voor zowel ADC als SCC, terwijl bijna alle normale uitstrijkjes negatief waren(specificiteit: 94% -98,9%). Concluderend, identificeerden we met de 163
8 Chapter 7 MethylCap-seq analyse 5 nieuwe methylatiemarkers voor de vroegdetectie van ADC en SCC. Verdere validatie in een grote reeks uitstrijkjes afkomstig vanuit het bevolkingsonderzoek is nodig, in het bijzonder in uitstrijkjes van ADC en haar voorstadia, om onze bevindingen te bevestigen. Referenties 1 Kamangar F, Dores GM, Anderson WF. Patterns of cancer incidence, mortality, and prevalence across five continents: defining priorities to reduce cancer disparities in different geographic regions of the world. J Clin Oncol 2006; 24: Mathers C, Boerma T MFD. The global burden of disease: 2004 update (Geneva, Switzerland: World Health Organization). 3 Thomas G. Are we making progress in curing advanced cervical cancer? J Clin Oncol 2011; 29: Nogueira-Rodrigues A, Ferreira CG, Bergmann A, de Aguiar SS, Thuler LCS. Comparison of adenocarcinoma (ACA) and squamous cell carcinoma (SCC) of the uterine cervix in a suboptimally screened cohort: A population-based epidemiologic study of 51,842 women in Brazil. Gynecol Oncol 2014; published online Aug 14. DOI: /j.ygyno Wright TC, Kuhn L. Alternative approaches to cervical cancer screening for developing countries. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2012; 26: De Sanjosé S, Diaz M, Castellsagué X, et al. Worldwide prevalence and genotype distribution of cervical human papillomavirus DNA in women with normal cytology: a meta-analysis. Lancet Infect Dis 2007; 7: Bruni L, Diaz M, Castellsagué X, Ferrer E, Bosch FX, de Sanjosé S. Cervical human papillomavirus prevalence in 5 continents: meta-analysis of 1 million women with normal cytological findings. J Infect Dis 2010; 202: Li J, Huang R, Schmidt JE, Qiao YL. Epidemiological Features of Human Papillomavirus (HPV) Infection among Women Living in Mainland China. Asian Pac J Cancer Prev 2013; 14: Castle PE, de Sanjose S, Qiao Y-LL, et al. Introduction of human papillomavirus DNA screening in the world: 15 years of experience. Vaccine 2012; 30 Suppl 5: F Umar A, Dunn BK, Greenwald P. Future directions in cancer prevention. Nat Rev Cancer 2012; 12: Eijsink JJH, Lendvai Á, Deregowski V, et al. A four-gene methylation marker panel as triage test in high- risk human papillomavirus positive patients. Int J cancer 2012; 1869: Yang N, Eijsink JJH, Lendvai A, et al. Methylation markers for CCNA1 and C13ORF18 are strongly associated with high-grade cervical intraepithelial neoplasia and cervical cancer in cervical scrapings. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2009; 18:
9 Nederlandse samenvatting 13 Lendvai Á, Johannes F, Grimm C, et al. Genome-wide methylation profiling identifies hypermethylated biomarkers in high-grade cervical intraepithelial neoplasia. Epigenetics 2012; 7: Vizcaino AP, Moreno V, Bosch FX, et al. International trends in incidence of cervical cancer: II. Squamous-cell carcinoma. Int J cancer 2000; 86: Vizcaino AP, Moreno V, Bosch FX, Muñoz N, Barros-Dios XM, Parkin DM. International trends in the incidence of cervical cancer: I. Adenocarcinoma and adenosquamous cell carcinomas. Int J cancer 1998; 75: Seoud M, Tjalma W, Ronsse V. Cervical adenocarcinoma: moving towards better prevention. Vaccine 2011; 29: Gien L, Beauchemin M, Thomas G. Adenocarcinoma: a unique cervical cancer. Gynecol Oncol 2010; 116:
10 Chapter 7 166
Chapter 9. Nederlandse Samenvatting
Chapter 9 Nederlandse Samenvatting Summary and Nederlandse samenvatting SAMENVATTING Baarmoederhalskanker is de vierde meest voorkomende kanker bij vrouwen wereldwijd. Deze ziekte wordt gedurende een periode
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door een infectie met een virus, het zogenaamde hoog-risico humaan papillomavirus (hrhpv).
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
9 Chapter Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker kost in Nederland jaarlijks aan 200 vrouwen het leven. Het aantal sterfgevallen als gevolg van baarmoederhalskanker is de afgelopen decennia gelukkig
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
201 Hoofdstuk 9 NEDERLANDSE SAMENVATTING Verbeterd moleculair inzicht in het ontstaan van baarmoederhalskanker De ontwikkeling van baarmoederhalskanker verloopt via een lang traject van goed behandelbare
Nadere informatieEpigenetische veranderingen betrokken bij het ontstaan van baarmoederhalskanker
Epigenetische veranderingen betrokken bij het ontstaan van baarmoederhalskanker Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door infectie met hoog-risico types van het humaan papillomavirus (hrhpv). Echter,
Nadere informatieCHAPTER 11. Dutch summary / Nederlandse samenvatting
CHAPTER 11 Dutch summary / Nederlandse samenvatting Chapter 11 SAMENVATTING Tot op heden is het opsporen, het stellen van een diagnose en de behandeling van afwijkingen aan de baarmoederhals gebaseerd
Nadere informatieCHAPTER 9. Samenvatting
CHAPTER 9 Samenvatting Samenvatting SAMENVATTING In dit proefschrift evalueren we de rol van het immuunsysteem in (het ontstaan van) baarmoederhalskanker, oftewel cervixcarcinoom. Ondanks de beschikbaarheid
Nadere informatieBEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER. Monitor 2017 EERSTE RESULTATEN VAN HET VERNIEUWDE
a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor
Nadere informatieBEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor 2015
a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor
Nadere informatieBaarmoederhalskanker screening
Baarmoederhalskanker screening Wat gaat er veranderen? Lex Makkus, Patholoog PAL Geschiedenis BVO-BMHK Huidige BVO - hrhpv Triage Sterfte cervix carcinoom absolute aantallen/cohort 45 40 35 30 25 20 15
Nadere informatieSamenvatting. De ziekte en het bevolkingsonderzoek
Samenvatting Nederland heeft een goed bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker ( het uitstrijkje ). Er zijn echter kansen om de preventie van baarmoederhalskanker verder te verbeteren. Zo is er een
Nadere informatieNieuwe bevolkings onderzoek baarmoederhalskanker
Nieuwe bevolkings onderzoek baarmoederhalskanker 13-april-2016 Dorry Boll, gynaecoloog Lizette Nollen, patholoog Rob Beumer, huisarts In samenwerking met: Els Bovy, Bevolkingsonderzoek Zuid Programma Baarmoederhalskanker
Nadere informatieBEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor 2016
a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor
Nadere informatieBAARMOEDERHALSKANKER Wat u moet weten over baarmoederhalskanker
2007 VAC 47 VU : GlaxoSmithKline, Rue du Tilleul 13, 1332 Genval BAARMOEDERHALSKANKER Wat u moet weten over baarmoederhalskanker Wenst U hierover meer te weten, contacteer Uw arts of surf naar : BAARMOEDERHALSKANKER
Nadere informatieChapter. Moleculaire diagnose van orale premaligne laesies. Samenvatting, discussie en perspectieven
Chapter 7 Moleculaire diagnose van orale premaligne laesies Samenvatting, discussie en perspectieven Samenvatting, discussie en perspectieven Samenvatting Ondanks belangrijke vooruitgang in de behandelingsmogelijkheden
Nadere informatieHPV nu en in de toekomst. Nynke de Boer Magda van Oven Britt van Etten Debruijn Jorien Helder-Woolderink
HPV nu en in de toekomst Nynke de Boer Magda van Oven Britt van Etten Debruijn Jorien Helder-Woolderink 15000 HPV HPV2 HPV4 HPV6 HPV11 High risk HPV (hr-hpv) Hr HPV 80 % van alle vrouwen maakt eens
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Moleculaire analyse van sputum voor de diagnostiek van longkanker Motivering van dit proefschrift Longkanker kent de hoogste mortaliteit van alle kankers. Dit komt doordat de ziekte
Nadere informatieNederlandse samenvatting / Dutch summary
Eiwitbiomarkers voor klinische toepassingen in dikkedarmkanker Kanker van de dikke darm en de endeldarm (colorectaal carcinoom; CRC) vormt wereldwijd een belangrijk gezondheidsprobleem vanwege de hoge
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Chapter 7
Nederlandse Samenvatting Chapter 7 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Nieuwe inzichten in moleculaire veranderingen die optreden tijdens transformatie door HPV Wereldwijd is baarmoederhalskanker
Nadere informatie8 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker. preventie Oost
8 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker preventie Oost Diagnostiek en etiologie van endocervicale afwijkingen Donderdag 9 november 2006 Nationaal Sportcentrum Papendal, Arnhem Mede onder auspiciën
Nadere informatieVeel onwetendheid over baarmoederhalskanker op Curaçao zaterdag, 24 mei 2014 00:00
Het grootste onderzoek naar baarmoederhalskanker en HPV-genotype in het Caribisch gebied tot nu toe vindt plaats op Curaçao. Bij 57.000 vrouwen op Curaçao zit een oproep in de bus om een PAP-test te doen.
Nadere informatieOns doel is de wereld helpen te bevrijden van baarmoederhalskanker
Ons doel is de wereld helpen te bevrijden van baarmoederhalskanker QIAGEN is wereldwijd een toonaangevende producent van moleculaire diagnostische producten voor preventie, testen op besmettelijke ziekten,
Nadere informatieWat is de betekenis van HPV-testen in de cervixscreening anno 2004?
G0680N_2004 Willy Poppe De kennis over humane papillomavirussen (HPV) in het ontstaan van baarmoederhalskanker en de ontwikkeling van HPV-testen hebben de screening naar voorloperletsels en beginnende
Nadere informatieBEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER
BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitoring Het Bevolkingsonderzoek (BVO) Baarmoederhalskanker wordt gecoördineerd door het RIVM. De jaarlijkse Landelijke Monitoring van het Bevolkingsonderzoek
Nadere informatieDe kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker
De kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker Maaike Fobelets Lore Pil Koen Putman Lieven Annemans 5 oktober 2015 1 Algemene principes
Nadere informatieSamenvatting deel 1 deel 2
Samenvatting Chlamydia trachomatis (Ct) is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening. In Nederland worden jaarlijks 60.000 personen geïnfecteerd met Ct. Een groot gedeelte van deze infecties
Nadere informatieSamenvatting en toekomstperspectief
Samenvatting In Nederland krijgen meer dan 550 patiënten per jaar een orofarynxtumor. Belangrijke risicofactoren in de etiologie van orofarynxtumoren zijn roken en overmatig alcoholgebruik. De laatste
Nadere informatieHPV test volgens landelijke richtlijn. Heleen Doornewaard, Patholoog Gelre ziekenhuizen, 11 maart 2009
HPV test volgens landelijke richtlijn Heleen Doornewaard, Patholoog Gelre ziekenhuizen, 11 maart 2009 HPV-vaccinatie Het kan je leven redden, maar ook voor niks zijn NRCnext, dd 03-03-09 1.Wat heeft baarmoederhalskanker
Nadere informatieCERVIXCARCINOOM. Nascholingsavond voor assistenten en poh ers DINSDAG 13 NOVEMBER ROTTERDAM
CERVIXCARCINOOM Nascholingsavond voor assistenten en poh ers DINSDAG 13 NOVEMBER ROTTERDAM Nascholing Diagnostiek en behandeling van het Cervixcarcinoom Programma 1. Ontvangst en Welkom 2. Cytologische
Nadere informatieChapter 9. Summary and Nederlandse Samenvatting
Chapter 9 Summary and Nederlandse Samenvatting 164 Summary and Nederlandse samenvatting SUMMARY Cervical cancer is the fourth most common female malignancy worldwide. However, the development of cervical
Nadere informatieHPV-test verbetert follow-up na behandeling cervicaal intra-epitheliaal neoplasma*
Onderzoek HPV-test verbetert follow-up na behandeling cervicaal intra-epitheliaal neoplasma* Aagje G. Bais en Theo J.M. Helmerhorst Gerelateerd artikel: Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:A661 Doel Opzet
Nadere informatieChapter 10. Nederlandse samenvatting
Chapter 10 Nederlandse samenvatting Chapter 10 Samenvatting Baarmoederhalskanker is een belangrijk gezondheidsprobleem. Het is de derde meest voorkomende vorm van kanker en de vierde meest voorkomende
Nadere informatieEvoluties in de primaire en secundaire preventie van baarmoederhalskanker. Koen Traen
Evoluties in de primaire en secundaire preventie van baarmoederhalskanker Koen Traen Baarmoederhalskanker Baarmoederhalskanker Baarmoederhalskanker Life-time risico in België 1 2% 600 nieuwe gevallen/jaar
Nadere informatieAnale Intraepitheliale Neoplasie (AIN) Irina Cairo, dermatoloog
Anale Intraepitheliale Neoplasie (AIN) Irina Cairo, dermatoloog Humaan papilloma virus (Anogenitale) wratten Pre-maligniteiten: CIN = Cervicale intraepitheliale neoplasie VIN = Vulvaire intraepitheliale
Nadere informatieMethylatiemarkers voor screening op cervixcarcinoom
6 Methylatiemarkers voor screening op cervixcarcinoom Methylation markers in screening for cervical cancer A. Boers, E. Schuuring, H.H. Volders, H.G. Klip, H. Hollema, A.G.J. van der Zee en G.B.A. Wisman
Nadere informatieSamenvatting. Etiologie. samenvatting
Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Hoe epitheelcellen onsterfelijkheid worden: Moleculaire karakterisering van in vitro immortalisatie door verschillende HPV types Baarmoederhalskanker,
Nadere informatieHet afwijkende uitstrijkje. Polikliniek Gynaecologie (TZA)
Het afwijkende uitstrijkje Polikliniek Gynaecologie (TZA) In het kader van het bevolkingsonderzoek of omdat u klachten heeft, is er bij u een uitstrijkje gemaakt. De uitslag van dit uitstrijkje blijkt
Nadere informatiePreventie van. Wat u moet weten over. baarmoederhalskanker. Deze brochure bevat informatie over baarmoederhalskanker,
Preventie van baarmoederhalskanker Wat u moet weten over baarmoederhalskanker Deze brochure bevat informatie over baarmoederhalskanker, een ziekte die kan voorkomen worden. Spreek er over met uw arts,
Nadere informatieOVERZICHT 2/07/2013 HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER. Dr. Stefan Teughels KANKERSCREENING IN VLAANDEREN EPIDEMIOLOGIE BMHKS
HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Dr. Stefan Teughels OVERZICHT KANKERSCREENING IN VLAANDEREN EPIDEMIOLOGIE BMHKS HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR BMHK OVERZICHT KANKERSCREENING IN
Nadere informatieCHAPTER 9. Summary & Samenvatting
CHAPTER 9 Summary & Samenvatting Chapter 9 SUMMARY Genital human papillomavirus (HPV) infections are responsible for a range of benign, premalignant and malignant diseases in both women and men. This thesis
Nadere informatieEen afwijkend uitstrijkje: wat nu?
Een afwijkend uitstrijkje: wat nu? U heeft gehoord dat er in uw uitstrijkje afwijkende cellen gevonden zijn. Dit betekent in de meeste gevallen niet dat u kanker heeft. Vaak gaat het om een goedaardige
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Analyse van chromosomale afwijkingen in gastrointestinale tumoren In het ontstaan van kanker spelen vele moleculaire processen een rol. Deze processen worden in gang gezet door
Nadere informatieProgramma. Inleiding Aanpak in de huisartsenpraktijk. Algemene conclusies Evaluatie
Programma Inleiding Aanpak in de huisartsenpraktijk Oplossen casuïstiek in kleine groepen Bespreken casuïstiek in plenum en toetsing aan de richtlijn Algemene conclusies Evaluatie Inleiding Jaarlijks sterfte
Nadere informatieVaccinatie tegen baarmoederhalskanker, een belangrijke stap voorwaarts en toch veel verzet. Jaarcongres MPA Alumni, 15 april 2011, Den Haag
Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker, een belangrijke stap voorwaarts en toch veel verzet Jaarcongres MPA Alumni,, Den Haag Roel A. Coutinho 1 Center for Infectious Disease Control National Institute
Nadere informatieHPV als ziekteverwekker
HPV als ziekteverwekker Nathalie Reesink-Peters 27 februari 2009 Inhoud Introductie HPV Levenscyclus HPV, ziekte verwekker Oncogenese Therapie (van HPV gerelateerde ziekte) Indicaties moleculaire diagnostiek
Nadere informatieWMDP-richtlijn Het gebruik van moleculaire HPV testen in het BVO in het kader van de HPV diagnostiek bij preventie van baarmoederhalskanker.
WMDP-richtlijn Het gebruik van moleculaire HPV testen in het BVO in het kader van de HPV diagnostiek bij preventie van baarmoederhalskanker. In 2007 heeft de werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie
Nadere informatieVernieuwd bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Wat zijn de veranderingen?
Vernieuwd bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Wat zijn de veranderingen? Wat zijn de veranderingen? Het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker gaat veranderen. Wat verandert er precies? Testen op
Nadere informatieSAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie
166 Samenvatting SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie Deel I Introductie In de introductie van dit proefschrift (Hoofdstuk
Nadere informatieVoor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen
Samenvatting Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen In Nederland bestaat al decennia een succesvol programma voor bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Daarmee
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary)
Chapter 9 Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary) 10 13 14 15 16 17 18 19 20 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 Chapter 9 122 Dutch Summary Nederlandse Samenvatting Reumatoïde artritis
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/18632 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18632 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Joosse, Simon Andreas Title: Prediction of "BRCAness" in breast cancer by array
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Dit proefschrift gaat over (symptomatische) vulvovaginale candidiasis en over de asymptomatische aanwezigheid van Candida in de vagina. Vulvovaginale candidiasis (VVC) wordt veroorzaakt door
Nadere informatieUitstrijkjes worden gemaakt om (voorstadia van) baarmoederhalskanker op te sporen.
Uitstrijkje Inleiding Uitstrijkjes worden gemaakt om (voorstadia van) baarmoederhalskanker op te sporen. Uitstrijkjes worden gemaakt om de volgende redenen: Bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker
Nadere informatie8 Samenvatting Samenvatting Het is alom bekend dat te weinig bewegen schadelijk is voor de gezondheid van zowel kinderen als volwassenen. Ondanks dat de positieve effecten van een actieve jeugd talrijk
Nadere informatie9 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker. preventie Oost
9 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker preventie Oost 2 e lustrum HPV, het begin of het einde? Maandag 12 november 2007 Nationaal Sportcentrum Papendal, Arnhem Mede onder auspiciën Microsymposium
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Kanker van de dikkedarm en endeldarm (darmkanker of colorectaal carcinoom) is een zeer belangrijke doodsoorzaak in de westerse wereld. Jaarlijks worden in Nederland meer dan 12.000
Nadere informatieChapter 8 S U M M AR Y / S AM E N V AT T IN G
S U M M AR Y / S AM E N V AT T IN G Chapter 1 In the group of women with equivocal cytology (Pap II) 15-30% have high-grade CIN or even cervical carcinoma. This high percentage underlines the importance
Nadere informatieHumaan papillomavirus en screening op baarmoederhalskanker: stand van zaken en mogelijkheden
Humaan papillomavirus en screening op baarmoederhalskanker: stand van zaken en mogelijkheden c.j.l.m.meijer, l.rozendaal, f.j.voorhorst, r.verheijen, th.j.m.helmerhorst en j.m.m.walboomers Academisch Ziekenhuis
Nadere informatieEFFECTEN EN KOSTEN VAN HET VERNIEUWDE BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR BAARMOEDERHALSKANKER IN NEDERLAND NAAR AANLEIDING VAN RECENTE
EFFECTEN EN KOSTEN VAN HET VERNIEUWDE BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR BAARMOEDERHALSKANKER IN NEDERLAND NAAR AANLEIDING VAN RECENTE ONTWIKKELINGEN September 2016, Erasmus MC, Universitair Medisch Centrum, Afdeling
Nadere informatieNK cellen of Natural Killer cellen bieden een aangeboren bescherming tegen
Nederlandse samenvatting NK cellen of Natural Killer cellen bieden een aangeboren bescherming tegen ziekteverwekkende indringers zoals virussen maar ook tegen kankercellen. In patiënten met kanker functioneren
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus
Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Baarmoederhalskanker is de op een na meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Elk jaar krijgen wereldwijd ongeveer 500.000
Nadere informatieAfwijkend uitstrijkje
Afwijkend uitstrijkje colposcopie en behandeling Gynaecologie alle aandacht Inleiding U heeft gehoord dat er in uw uitstrijkje afwijkende cellen gevonden zijn. Dit betekent in de meeste gevallen niet dat
Nadere informatieIs hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht
Is hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht Disclosures Gilead, Pfizer, ViiV Eliminatie van infectie: Incidentie
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19037 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19037 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hende, Muriel van den Title: Human papillomavirus clade A9 specific cellular immunity
Nadere informatieNieuwe Richtlijn Cervixcytologie (2016)
(2016) Inleiding, praktisch gebruik Herhalingsadviezen & HPV-test Stand van zaken na 1 jaar BVO Hans Bulten 13 April 2018, Veenendaal Symposium VAP/NVVP Disclosure Hans Bulten (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieProgramma. Inleiding Aanpak in de huisartspraktijk. Algemene conclusies Evaluatie
Programma Inleiding Aanpak in de huisartspraktijk Oplossen casuïstiek in kleine groepen Bespreken casuïstiek in plenum en toetsing aan de richtlijn Algemene conclusies Evaluatie Inleiding Jaarlijks sterfte
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
* (Summary in Dutch) Dit proefschrift heeft als onderwerp de testkarakteristieken van fecaal occult bloed testen (FOBT s), voor de detectie van het colorectaal carcinoom (CRC) en zijn voorloper laesies,
Nadere informatieChapter 10. Nederlandse samenvatting
Chapter 10 Nederlandse samenvatting Chapter 10 Samenvatting Moleculaire markers voor dikkedarmkankerscreening en het voorspellen van respons op chemotherapie Kanker van de dikke darm en de endeldarm (ook
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 121 Dit proefschrift beschrijft een onderzoek naar nieuwe biomarkers voor het beter classificeren van rectumtumoren. Hoofdstuk 1 betreft een algemene inleiding. Rectum- of endeldarmkanker
Nadere informatieBaarmoederhalskanker screening: update. Dr. F. Claerhout
Baarmoederhalskanker screening: update Dr. F. Claerhout Inhoud HPV infectie Pathofysiologie Cervixcarcinoom Preventieve strategiën: Primaire preventie Vaccinatie Secundaire preventie Screening voor cervicale
Nadere informatieHPV En Cervix Carcinoma
HPV En Cervix Carcinoma Primaire Screening en/of ASCUS Triage Vaccinatie wereldwijd??? Enkele gegevens 250000 sterfgevallen per jaar Tweede meest voorkomende kanker in vrouwen 500000 nieuwe gevallen per
Nadere informatieTrichomonas vaginalis, ontmaskering van een onderschatte pathogeen? Philippe Willems Promotor: Dr. R. Cartuyvels
Trichomonas vaginalis, ontmaskering van een onderschatte pathogeen? Philippe Willems Promotor: Dr. R. Cartuyvels Laboratoriumdiagnostiek T. vaginalis Inleiding Literatuurstudie: opties laboratoriumdiagnostiek
Nadere informatieCHAPTER 8. Nederlandse Samenvatting
CHAPTER 8 Nederlandse Samenvatting Chapter 8 Samenvatting Baarmoederhalskanker (cervixcarcinoom) is de op een na meest voorkomende maligniteit onder vrouwen in de wereld (1). In de Westerse wereld wordt
Nadere informatieVaccinatie tegen Humaan papillomavirus
Vaccinatie tegen Humaan papillomavirus dr D. Bijl Nr 7 2009 (43) Pagina 69-76 Thema-artikel Tags Humaan papillomavirus quadrivalent vaccin bivalent vaccin Gardasil Cervarix vaccinatieprogramma cervixcarcinoom
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
159 Het humaan papillomavirus (HPV) is één van de meest voorkomende seksueel overdraagbare ziekteverwekkers wereldwijd. Ongeveer 80% van de bevolking zal eens in zijn leven een HPV infectie oplopen en
Nadere informatieNederlandse samenvatting
MOLECULAIRE OORZAKEN VAN KANKER Het menselijk lichaam bestaat uit ongeveer 10 14 cellen. Bijna al deze cellen bevatten de complete blauwdruk van het menselijk lichaam in de vorm van DNA, het molecuul dat
Nadere informatieChapter 7 General discussion and summary Diskushon general i resúmen Algemene discussie en samenvatting
Chapter 7 General discussion and summary Diskushon general i resúmen Algemene discussie en samenvatting Outline 7. General discussion and summary 149 7.1 Short summary of the study objective 149 7.2 Short
Nadere informatieNederlandse samenvatting van het proefschrift van Edyta Catalina Pirog MD, getiteld:
Nederlandse samenvatting van het proefschrift van Edyta Catalina Pirog MD, getiteld: Molecular markers and HPV detection in the diagnosis of lower genital tract lesions HPV detectie en genotypering in
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Samenvatting In de diagnose en prognose van hartfalen hebben B-type Natriuretisch Peptide (BNP) en N-terminaal probnp (NT-proBNP) in de afgelopen jaren hun waarde bewezen. Tegenwoordig
Nadere informatieSUMMARY/SAMENVATTING LIST OF PUBLICATIONS D A N K W O O R D C U R R I C U L U M V I T A E
8 SUMMARY/SAMENVATTING LIST OF PUBLICATIONS D A N K W O O R D C U R R I C U L U M V I T A E 128 Summary Worldwide, cervical cancer is the third most common female malignancy with the highest incident rates
Nadere informatieWelkom. Basisscholing. Colofon. Programma. Presentatie dag 2 BSC Hand-out - V Cervixscreening. Tweede bijeenkomst
Welkom Basisscholing Cervixscreening Colofon Uitgave NHG NVDA NVOG NVVP RIVM Screeningsorganisaties VAP Bilthoven, 2017. De Basisscholing Cervixscreening mag worden gebruikt door iedereen die beroepsmatig
Nadere informatieDienst Gynaecologie. Verloskunde. Waartoe dient een uitstrijkje? Informatie voor de patiënte Afwijkend uitstrijkje
Dienst Gynaecologie Informatie voor de patiënte Afwijkend uitstrijkje Verloskunde Waartoe dient een uitstrijkje? Een uitstrijkje wordt ook wel de PAPsmeartest genoemd. Het dient om een voorstadium van
Nadere informatieKathy Cornet, Vrije Universiteit Brussel Promotor: V. Verhoeven, Universiteit Antwerpen Co-promotor: H. Cammu, Vrije Universiteit Brussel
Kan de dekkingsgraad voor screening van baarmoederhalskanker verhoogd worden door gebruik te maken van een thuistest voor screening: een pilootstudie in een huisartsenpraktijk? Kathy Cornet, Vrije Universiteit
Nadere informatieStiffnoGraph Vroege detectie van arteriële verstijving en vitamine K status ter preventie van hart- en vaatziekten
StiffnoGraph Vroege detectie van arteriële verstijving en vitamine K status ter preventie van hart- en vaatziekten *3 jaar garantie *Gepatenteerd door VitaK *Getest in een door de Medisch Ethische goedgekeurde
Nadere informatieHoofdstuk 8. Orale leukoplakie een klinische, histopathologische en moleculaire studie. Samenvatting, conclusies en aanbevelingen
Hoofdstuk 8 Orale leukoplakie een klinische, histopathologische en moleculaire studie Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20183 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20183 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Rooden, Stephanie Maria van Title: Clinical patterns in Parkinson s disease Date:
Nadere informatie5. DIAGNOSTIEK. 5.1 Informatie overdracht. 5.1.1 Diagnostische informatie aan kolposcopist
2130 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2137 2138 2139 2140 2141 2142 2143 2144 2145 2146 2147 2148 2149 2150 2151 2152 2153 2154 2155 2156 2157 2158 2159 2160 2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167 2168 2169 2170
Nadere informatieCHAPTER 8. Samenvatting
CHAPTER 8 Samenvatting Samenvatting 8. Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene introductie. Doel van dit proefschrift is om de kosten en effectiviteit van magnetische resonantie (MR) te evalueren indien
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieSamenvattingen en Conclusies
De algemene inleiding van het proefschrift (Hoofdstuk 1) beschrijft de epidemiologie van CAD wereldwijd, en specifiek in Nederland. De onderliggend principes van atherosclerose vorming en progressie worden
Nadere informatiewww.hup-ado.be Respect yourself. Protect yourself. 2 de editie Vaak gestelde vragen over baarmoederhalskanker en het Humaan Papillomavirus
www.hup-ado.be Respect yourself. Protect yourself. 2 de editie Vaak gestelde vragen over baarmoederhalskanker en het Humaan Papillomavirus 4 Check this out! Baarmoederhalskanker is een veel voorkomend
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Tissue microarray in prognostic studies on vulva cancer Fons, G. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Tissue microarray in prognostic studies on vulva cancer Fons, G. Link to publication Citation for published version (APA): Fons, G. (2009). Tissue microarray in prognostic
Nadere informatieHuman Papillomavirus EQA Pilot Program (QCMD HPVDNA09/10/11/12)
Human Papillomavirus EQA Pilot Program (QCMD HPVDNA09/10/11/12) Ed Schuuring Pathology, UMCG, Groningen, NL Scientific expert and advisor for QCMD HPV Program Lid SKML-beleid, sector Pathologie Presentatie
Nadere informatieNederlandse samenvatting
11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 156 Nederlandse samenvatting Dit proefschrift richt zich op nieuwe strategieën voor het identificeren, diagnosticeren, vervolgen en de preventie van coeliakie. Hoofdstuk
Nadere informatieDarmkanker. darmkanker nederland. lotgenotencontact voorlichting belangenbehartiging
Darmkanker en uw DNA darmkanker nederland lotgenotencontact voorlichting belangenbehartiging Darmkanker Nederland Darmkanker Nederland wordt gesteund door een Raad van Advies. Deze bestaat uit specialisten
Nadere informatieVernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker
Vernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Presentatie voor professionals April 2016 1 Disclaimer Hoewel deze presentatie met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is opgesteld en wordt onderhouden,
Nadere informatieAdvies Gezondheidsraad
Advies Gezondheidsraad Baarmoederhalskanker geplaatst op dinsdag 24 mei 2011 Advies Gezondheidsraad bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Het advies van de Gezondheidsraad De Gezondheidsraad heeft op
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
11 Nederlandse Samenvatting 113 Chapter 11 Dikke darmkanker (colorectaal carcinoom, CRC) is een veelvoorkomend gezwel in de westerse wereld en is na longkanker de belangrijkste oorzaak van sterfte aan
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22172 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22172 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Rhee, Jasper Immanuel van der Title: Clinical characteristics and management of
Nadere informatie