Voorwoord Historisch: Van waar komt het fascisme?mussolini en Hitler alsuitdrukking van wanhoop... 5

Transcriptie

1 INHOUD Voorwoord... 4 Historisch: Van waar komt het fascisme?mussolini en Hitler alsuitdrukking van wanhoop... 5 Historisch: Van collaboratie tot VB.De tradities van het Vlaams Belang... 8 Van collaboratie tot het Vlaams Blok. Na de oorlog: collaborateurs doen verder Programma van het Vlaams Belang De verboden vleespotten. Waarom het neo-fascistische VB populisme nodig heeft Neo-nazi s, het gevaar van Blood&Honour Name and shame Wallonië. Front National breekt door zonder partijorganisatie Een Europees fenomeen Welke anti-fascistische strategie? Ons antwoord op extreem-rechts FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN P. 3

2 VOORWOORD Dit is een nieuwe en herwerkte uitgave van een brochure die voor het eerst in 2003 verscheen. Het is de bedoeling om met deze brochure een duidelijker beeld te schetsen van wat wij onder fascisme verstaan, wat de gelijkenissen en verschillen zijn tussen het klassieke fascisme van de jaren en het neofascisme van partijen zoals het Vlaams Belang of het Front National langs Franstalige kant. Tevens willen we met deze brochure een aantal ideeën naar voor brengen over hoe de strijd kan worden gevoerd tegen extreemrechts. Wij stellen in deze brochure dat partijen als het VB neofascistisch zijn. We doen dit niet omdat we ons vanuit onze afkeer van het VB richten tot scheldwoorden zonder inhoud. Neen, we stellen vast dat het VB een partij is die recht uit de traditie van de collaboratie met de nazi s tijdens WO 2 komt, tot op vandaag is de VB-leiding geschoold in het fascisme. Bovendien zijn heel wat karakteristieke programmapunten van de partij terug te brengen tot het klassieke fascisme van de jaren 1920 en Daarbij moet worden opgemerkt dat wij geen fundamentele verschillen zien tussen het Italiaanse fascisme en het Duitse nazisme. Er zijn belangrijke verschillen tussen het klassieke fascisme en het neofascisme dat we vandaag zien. Uiteraard is de historische achtergrond vandaag anders en dat op verschillende vlakken. Mussolini en Hitler slaagden er in om de stoottroepen van het patronaat te leveren na belangrijke en fundamentele nederlagen van de arbeidersbeweging. Dat is vandaag niet het geval. Bovendien slaagden ze er in om een actieve basis uit te bouwen waarmee het mogelijk was om de straten te beheersen door brutaal en massaal straatgeweld. Die actieve basis is vandaag niet aanwezig bij een partij als het Vlaams Belang en al helemaal niet bij een partij als het Front National langs Franstalige kant. Het VB is groot geworden op basis van een passief ongenoegen tegenover de consequenties van een jarenlang neoliberaal beleid. Het ongenoegen bleef de afgelopen 15 jaar grotendeels passief door onder meer het ontbreken van een duidelijk actief alternatief. Het VB groeit als een schimmel op het rotte systeem, maar is niet in staat om die groei om te zetten in een (massaal en) actief geheel dat bereid is om methoden als straatgeweld te gebruiken. Als we stellen dat het VB groeit als een schimmel op het rotte systeem, geven we ook aan dat wij ons verzetten tegen het kapitalistisch systeem. We denken dat er in de strijd tegen extreem-rechts geen beroep moet worden gedaan op het actuele systeem. Integendeel, we denken dat er nood is aan een alternatief. De beste manier om extreem-rechts te bestrijden, is door het passief ongenoegen om te zetten in een actief verzet dat gericht is op het bekomen van echte verandering. Dat kan volgens LSP enkel door de vestiging van een socialistisch alternatief waar de behoeften van de arbeiders en hun gezinnen centraal staan en niet de winsthonger van een kleine groep kapitalisten. Onze antifascistische strijd is onlosmakelijk verbonden met de strijd voor een socialistisch alternatief. Geert Cool, juni 2007 P. 4 FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN

3 HISTORISCH: VAN WAAR KOMT HET FASCISME? MUSSOLINI EN HITLER ALS UITDRUKKING VAN WANHOOP Als we een beeld willen schetsen van wat fascisme inhoudt, is het belangrijk om niet alleen naar inhoudelijke standpunten te kijken maar ook naar de krachten in de samenleving die in staat zijn om in specifieke omstandigheden die inhoudelijke standpunten tot een materiële factor om te vormen. In die zin is het nuttig om de voorbeelden van het klassieke fascisme in Italië en Duitsland kort te beschrijven. Dat het fascisme meer is dan één figuur die op basis van een populistische boodschap aansluiting vindt bij bredere lagen van de bevolking, werd duidelijk gemaakt in Italië in de jaren 1920 en Duitsland in de jaren Toen Hitler en zijn kleine groep aanhangers in 1923 probeerden aan de macht te komen via een staatsgreep in München, werd dit een totale mislukking. Nochtans bracht Hitler op dat ogenblik een gelijkaardige boodschap op een gelijkaardige wijze die 10 jaar later wel tot een overwinning voor het fascisme zou leiden. Wat was het verschil tussen 1923 en 1933? Het belangrijkste verschil werd gevormd door de uitbouw van een actieve sociale basis door de nazi s, wat mee mogelijk werd door de financiële steun vanuit de burgerij en door de zwakheden in het antwoord van de arbeidersklasse op de ontwikkeling van de nazi s. ITALIË: FASCIO DI COMBATTIMENTO Met wortels in het 19e eeuwse conservatieve nationalisme, werd vlak na Wereldoorlog 1 de eerste fascistische organisatie in Italië opgezet met de beweging Fascio di Combattimento van Mussolini (Fascio di Combattimento staat voor bundeling van strijders, met het idee om alle gezonde Italianen samen te brengen om het Italiaanse volk haar eer en glorie te bezorgen ). Vlak na de oorlog kwam Italië in een economische depressie terecht met massale werkloosheid en een groot ongenoegen, zeker onder de kleinburgerij die de oorlog volop had gesteund. Mussolini baseerde zich op deze laag om een beweging op te bouwen rond een nationalistisch programma dat solidaristisch was. Met solidarisme wordt bedoeld dat er geen tegenstelling zou zijn tussen arbeiders en patroons. De enige fundamentele tegenstellingen die aanwezig zijn, zouden volgens de solidaristen deze zijn tussen verschillende volkeren. Het volk zou een eigen identiteit hebben waardoor de verdeeldheid die er is tussen arm en rijk, tussen arbeider en kapitalist, niet relevant zou zijn. Dit leidde ertoe dat de fascisten zich sterk verzetten tegen stakingen, vakbonden en arbeidersstrijd in het algemeen. De Italiaanse fascisten slaagden erin terrein te winnen op basis van belangrijke nederlagen van de arbeidersbeweging. Na de oorlog was de Russische Revolutie een inspiratiebron voor de ontwakende arbeidersbeweging in het land. Geconfronteerd met een sociale catastrofe als gevolg van een oorlog, waarin gevochten werd om de belangen van een kleine nationale elite te verdedigen, was er een grote beweging met fabrieksbezettingen en betogingen. In 1919 waren er stakingsacties in Italië, in 1920 waren dat er reeds De dokwerkers staakten, net zoals arbeiders in de staalsector. Tegen 1920 was de beweging op een hoogtepunt, maar deze bleef steken op het niveau van fabrieksbezettingen die niet onderling verbonden werden in een landelijke strijd met de eerste stappen om nationaal de macht in handen te nemen en het Sovjetvoorbeeld in Rusland te volgen. Het belangrijkste probleem was het gebrek aan een politiek verlengstuk: er was een arbeiderspartij nodig om op basis van de beweging een programma en activiteit te ontwikkelen waarmee het een impact kon hebben en waardoor het met correcte eisen de beweging vooruit kon stuwen. Benito Mussolini De sociaal-democraten waren te bang om conclusies te trekken uit de beweging en trokken zich terug. In de zomer van 1920 riepen ze op om de bedrijfsbezettingen te stoppen. De communisten stonden nog erg zwak en waren nog steeds te nauw verbonden aan de sociaal-democratische PSI. Ze waren niet in staat om een grote impact te hebben bij gebrek aan een duidelijk programma. Achteraf stelde Mussolini terecht dat in de PSI geen gebruik maakte van een unieke revolutionaire situatie. Als de arbeidersbeweging geen gebruik maakt van een revolutionaire situatie, proberen andere krachten terrein te winnen om een einde te maken aan die revolutionaire situatie. Het Italiaanse patronaat organiseerde zich tegen de arbeiders en deed daartoe beroep op de fascisten van Mussolini die met een toevloed van oorlogsveteranen over bereidwillige troepen beschikte die bereid waren om met fysiek geweld op te treden. De gevolgen waren rampzalig. Tegen eind 1920 waren de meeste bedrijfsbezettingen gestopt en was er een enorme desillusie. Vooral die lagen die niet op een directe manier betrokken waren bij de acties maar er wel naartoe uitkeken als hoop op verandering, werden het sterkst getroffen door ontgoocheling. Aangezien de arbeidersbeweging er niet in geslaagd was een uitweg uit de impasse te bieden, zochten FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN P. 5

4 vooral de middenstanders, de uitoefeners van vrije beroepen en de boeren naar een ander middel om de orde te herstellen. De versterking van de fascisten had onmiddellijke gevolgen. Eind november 1920 was er een gewelddadige aanval op het stadhuis van Bologna waarbij 10 doden vielen. Dit was een test voor de fascisten: Bologna stond immers gekend als een rood bastion. Het gebrek aan reactie tegenover de gewelddadige bezetting van het stadhuis door de fascisten, leidde ertoe dat hun zelfvertrouwen versterkte. Dat resulteerde dan weer in een opdrijven van geweld tegen arbeiders en andersdenkenden in het algemeen. De PSI en de communisten hadden op dat ogenblik illusies in de burgerij om de fascisten te stoppen. Ze hielden hun eigen troepen tegen om de strijd aan te gaan en gingen zelfs over tot een formele wapenstilstand. Beide partijen deden oproepen aan de traditionele partijen om op te treden tegen de fascisten en hun geweld. Ze droegen zelf hun eigen wapens over en wat niet werd overgedragen, werd in beslag genomen door de politie. De fascisten daarentegen werden minder geviseerd door de politie en ook niet door de traditionele partijen. Een aantal traditionele politici waren bereid om SOCIALE SAMENSTELLING VAN DE ITALIAANSE FASCISTEN IN 1921: 24,3% landarbeiders 15,4% stedelijke arbeiders 13,8% studenten 12,0% boeren 9,2% middenstanders 6,6% vrije beroepen een kartel aan te gaan bij de verkiezingen van Daarmee hoopte M u s s o l i n i zijn beweging aanvaardbaar te maken en een grotere impact te verwerven. Dat lukte ook, dankzij het kartel verkregen de fascisten 38 verkozenen in het parlement. De burgerij dacht door middel van een kartel en een parlementaire aanwezigheid van de fascisten deze formatie onder controle te kunnen houden. De fascisten maakten er evenwel net gebruik van om hun eigen positie te versterken, ook al was er daartoe een zuivering van de eigen rangen noodzakelijk. Bij de verkiezingen van 1921 betaalden de arbeiderspartijen een hoge prijs voor de nederlaag van de beweging van De PSI verloor 7,7% en kwam uit op 24,7%. De nieuwe en jonge communistische partij haalde een bescheiden resultaat met 2,8% van de stemmen. Eind oktober 1922 slaagden de fascisten er zelfs in om naar aanleiding van een groots aangekondigde Mars op Rome mee het bestuur in handen te nemen op vraag van het establishment dat dacht op die manier sterker te staan tegen de arbeidersbeweging die opnieuw van zich liet horen met acties. De arbeiderspartijen hadden het gevaar op dat ogenblik compleet onderschat. De communistische partij schreef tot vlak voor de Mars op Rome dat die mars er toch nooit zou komen. De PSI beperkte zich tot de mededeling dat de politie zou moeten optreden indien er onregelmatigheden zouden zijn. Van een eigen optreden van de arbeiderspartijen was er geen sprake. Door de zwakke tegenstand van de arbeidersbeweging, slaagden de fascisten er in om vrij snel tot een regeringspositie te komen. Vanuit die regeringspositie waren ze op dat ogenblik nog niet in staat om een openlijk fascistische dictatuur te vestigen op grote schaal, maar er kon daar wel aan gewerkt worden. Dat gebeurde door middel van geweld tegen de arbeidersbeweging. Tussen december 1921 en november 1922 werden socialisten vermoord door fascistische troepen, de zogenaamde zwarthemden. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij aanvallen op stakingspiketten of arbeidersbijeenkomsten. De vorming van een coalitieregering in 1922 leidde aanvankelijk tot zware spanningen binnen de fascistische beweging, waar een aantal radicalen ontevreden was omdat er teveel toegevingen gedaan werden aan de burgerlijke coalitiepartners. In juni 1924 moest Mussolini zelfs optreden tegen leden van zijn partij die verantwoordelijk waren voor de moord op een sociaal-democratische politicus, Giacomo Matteotti. Mussolini gebruikte de coalitieregering om de eigen positie te versterken en de troepen klaar te stomen voor repressie op veel grotere schaal. In 1926 verbood hij uiteindelijk alle andere politieke organisaties en werden tienduizenden antifascisten opgepakt en gevangen gezet. De vakbonden werden verboden en dagbladen die niet positief genoeg stonden tegenover de fascisten werden verboden. Vanaf eind jaren 20 kwam er dus een openlijk fascistische dictatuur in Italië. Op sociaal vlak legde Mussolini in naam van de nationale eer harde regels op, waarbij verzet onmogelijk gemaakt werd door de fascistische repressie. DUITSLAND: NSDAP In Duitsland waren er heel wat gelijkenissen met de ontwikkeling in Italië. Ook hier waren er verschillende grote bewegingen van de arbeidersklasse die op een nederlaag uitliepen bij gebrek aan een duidelijk programma om komaf te maken met het rotte kapitalistische systeem dat had geleid tot oorlog en miserie voor een overgrote meerderheid van de bevolking. In 1918 werd de revolutie gestopt door de sociaal-democratische Partij (SPD) die zelf mee in de regering stapte. Ook in de jaren 20 waren er nog tal van mogelijkheden voor revoluties, maar deze botsten op een gebrek aan leiding om een fundamentele stap vooruit te maken. P. 6 FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN

5 Eind jaren 20 ontwikkelde de stalinistische Communistische Partij (KPD) de theorie van het sociaal-fascisme. De KPD noemt zowat iedereen fascistisch, maar voor de sociaal-democraten en andere groepen binnen de arbeidersbeweging voegen ze daar de term sociaal aan toe, als een soort linkervleugel van het fascisme. De stalinistische Communistische Internationale verkoos het openlijke fascisme van de nazi s omdat dit minder gevaarlijk zou zijn dan het sociaal fascisme Het gebrek aan sterke tegenstand van de arbeidersbeweging liet Hitler in 33 toe om zonder noemenswaardige tegenstand de macht te grijpen in het land dat de sterkste georganiseerde arbeidersbeweging ter wereld had! Terwijl de - stalinistische - KP en de sociaal-democratie elkaars bijeenkomsten uit elkaar knuppelden, verpletterden de nazi s elke oppositie. In 1933 reeds slaagde Hitler erin de vakbonden op te doeken en de leiders op te sluiten. De economische recessie, met de diepe val van de economie in 1929, had een enorme impact op Duitsland waar de al erg fragiele economie in elkaar stortte. Tegen februari 1930 waren er 4 miljoen werklozen, in 1932 waren 26% van de werklozen jongeren dan 24 jaar. De KPD kon daarvan profiteren om zich op te werpen als radicale oppositie tegen het systeem. Maar ook de fascisten wonnen terrein, vooral omdat de KPD en de SPD heel wat mogelijkheden lieten liggen waardoor er ruimte was voor een retoriek op basis van ontgoocheling in de arbeidersbeweging. De Russische Bolsjewistische leider Trotski omschreef hoe het fascisme eigenlijk een uitdrukking was van contrarevolutionaire wanhoop nadat de revolutionaire hoop had gefaald. De Duitse socialiste Clara Zetkin stelde in 1923 reeds dat het fascisme het resultaat zou zijn indien de Russische revolutie niet werd verder gezet. De SPD betaalde een prijs voor het asociale beleid waarvoor het mee verantwoordelijk was. Bovendien had het in de strijd tegen de nazi s illusies in de burgerlijke staat die wel zou optreden en de hete kastanjes uit het vuur zou halen. De stalinistische KPD zag het gevaar van het fascisme niet in. Volgens hen betekende een groei van de fascisten een ondermijning van de traditionele partijen en zou het fascisme een revolutionaire beweging versnellen. De Duitse communistische leiding deed niets anders dan verwarring creëren onder de arbeiders en legde daarmee de basis voor de tweedracht tussen sociaal-democratische en communistische arbeiders. Die verwarring ging gepaard met een onderschatting van het fascisme. Toen de nazi s vlak voor het hoofdkwartier van de KPD betoogden, gaf de partijleiding bevel aan haar leden om niets te doen. Hierdoor konden de nazi s zich versterken en ze kregen daartoe de steun van delen van de burgerij, zeker de burgerij uit de zware industrie. Hitler stelde achteraf dat hij in 1930 nooit een verkiezingsoverwinning had kunnen boeken zonder de financiële steun van de burgerij. Zonder auto s, vliegtuigen en luidsprekers was het volgens hem niet mogelijk geweest om 107 zetels binnen te halen. WAT IS FASCISME? Doorheen de historische voorbeelden zijn een aantal belangrijke elementen van het fascisme duidelijk geworden. Fascisme wordt gekenmerkt door het breken van de onafhankelijke arbeidersorganisaties. Vakbonden en partijen werden verboden en de arbeidersbeweging werd geatomiseerd door de mobilisatie van lagen die losgekomen zijn van de arbeid e r s b e - weging. In 1923 probeerden Hitler en co om met een putsch aan de macht te komen. Dit mislukte omdat de fascisten nog geen sterke basis hadden. Als gevolg werden de kopstukken van de putsch voor de rechtbank gebracht. De arbeidersklasse werd het verboden om zich te organiseren. Daartegenover plaatsen de fascisten het solidarisme en corporatisme (gemeenschappelijke organisaties van patroons en arbeiders op bedrijfsniveau). De nazi-ideoloog Gregor Strasser stelde dat het vertrekpunt van het nazisme wordt gevormd door de geest en de inhoud van de gilden en corporaties in de middeleeuwen. Dat maakt ook meteen de verhouding binnen die corporaties duidelijk: de arbeiders hebben er niets te zeggen. De klassieke fascisten hadden echter een probleem op economisch vlak. In hun retoriek moesten de fascistische krachten soms een dubbele houding aannemen. Enerzijds werd soms een links aandoende retoriek gehanteerd tegen het kapitalisme, zeker tegen het internationaal kapitalisme of pakweg de Joodse kapitalisten. Anderzijds werd soms de verdediging van kapitalisten opgenomen. De Duitse industrieel Krupp was een trouwe bondgenoot van Hitler. Om die dubbele houding te overbruggen, werd beroep gedaan op nationalisme en racisme. Het geloof in het volk en de grootsheid van dat volk werd centraal gesteld. Via die weg werd anti-kapitalisme omgeleid naar nationalisme. Goebbels stelde ooit in een toespraak dat de nazi s wilden komen tot een socialistisch systeem, maar daartoe was verzet nodig tegen de Joodse kapitalisten: Socialisme kan enkel FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN P. 7

6 bereikt worden als we ons verzetten tegen de joden. Omdat we socialisme willen, zijn we tegen de joden. Het gebruik van de term socialisme wijst overigens op de pogingen om een linkse retoriek naar voor te brengen, ook al stemde dat niet overeen met de inhoud die er aan werd gegeven. Het omleiden van anti-kapitalisme tot nationalisme en racisme gebeurde in Italië en Duitsland op verschillende manieren, naargelang het de fascisten goed uitkwam. Zo was er in Italië een veel beperktere Joodse gemeenschap (met zo n tot mensen). Dat verklaart waarom er in Italië aanvankelijk geen negatieve houding was tegenover de Joden en waarom er pas vanaf 1938 mee onder invloed van nazi-duitsland repressief werd opgetreden tegen de Joden. Naast het economisch programma van solidarisme, zagen we in Duitsland en Italië dat er sterk nadruk werd gelegd op het nationalistische element. Het nationalisme meestal samen met racisme was verbonden en noodzakelijk voor het economisch solidarisme. Het nationalisme werd voorgesteld als een geloofskwestie en iets quasi sacraal. Daarmee werd ingespeeld op gevoelens van ontgoocheling nadat bredere lagen van de bevolking het slechter hadden als voorheen, of gevoelens van revanchisme die sterk leefden onder bijvoorbeeld de oorlogsveteranen. Daarnaast draagt het fascisme een sterk ethisch conservatisme mee (vb. tegen vrouwenrechten). Dat werd onder de fascistische dictaturen doorgetrokken met een sterke nadruk op het normale gezin met een vervolging van al wie anders was: mensen met een beperking, van vreemde afkomst, De fascistische krachten in Italië en Duitsland konden pas na een fundamentele nederlaag van de arbeidersbeweging overgaan tot hun politiek van straatgeweld. Die nederlagen kwamen er door een gebrek aan verzet van de communistische partijleiders en illusies van de sociaal-democratische partijleiding in de burgerij en haar staatsapparaat. Zowel in Italië als Duitsland heeft de leiding van de arbeidersbeweging een verpletterende verantwoordelijkheid in het aan de macht komen van de fascisten. Het was op basis van de nederlagen van de arbeidersbeweging dat de middenklasse haar vertrouwen in de arbeidersklasse verloor en open begon te staan voor het alternatief van de fascistische wanhoop. Hitler erkende de rol van de middenklasse reeds vroeg. In zijn boek Mein Kampf stelde hij dat lagen die ooit net boven het gemiddelde van de bevolking hebben uitgestoken, het veel moeilijker hebben als ze terugvallen in armoede en miserie. Samen met het lompenproletariaat (waaronder veel jongeren die nooit hadden gewerkt) en andere lagen van de bevolking die los waren gekomen van de arbeidersbeweging, vormde de middenklasse de voornaamste actieve basis voor de fascisten. Die actieve basis kon evenwel enkel worden ingezet door de steun van de grote burgerij aan de fascistische krachten. Vandaag zitten we in een compleet andere situatie. De slinger gaat vandaag naar links met een opkomende arbeidersbeweging die aan zelfvertrouwen wint na een moeilijke periode met het ideologisch offensief van de burgerij in de jaren 1990 (na de val van het stalinisme in Rusland en het Oostblok). De arbeidersbeweging bevindt zich in een opgaande fase en is haar eigen macht aan het ontdekken. Het zal natuurlijk nog de vraag zijn of deze opgaande fase tot succesvolle stappen vooruit en overwinningen zal leiden, maar het potentieel daarvoor is vandaag minstens even groot en misschien zelfs groter dan in de jaren 1920 en De arbeidersklasse staat vandaag numeriek en potentieel inhoudelijk veel sterker. De rol van de middenklasse is veel beperkter, onder meer door het wegconcurreren van de kleine zelfstandigen en winkeliers en de concentratiebeweging die eigen is aan het kapitalisme. Dat ondermijnt de mogelijkheden voor fascistische krachten om een grote actieve basis te ontwikkelen. Hierdoor ligt de nadruk sterker op het gebruik van een populistische methode en is het geweld ook al zijn er voorbeelden van beperkter dan destijds in Italië en Duitsland. Dat zijn allemaal factoren die het voor de fascistische krachten moeilijker maken en waardoor niet kan worden overgegaan tot gelijkaardige interventies als in de jaren 1920 en Dat is de reden waarom wij vandaag eerder de term neofascisme gebruiken. Er zijn fascistische elementen aanwezig in het programma en het kader van een partij als het VB, maar het ontbreekt de partij aan een sterke actieve basis die kan inspelen op de ontgoocheling in fundamentele nederlagen van de arbeidersbeweging om tot straatgeweld over te gaan. HISTORISCH: VAN COLLABORATIE TOT VB. DE TRADITIES VAN HET VLAAMS BELANG Het Vlaams Belang komt rechtstreeks voort uit de tradities van collaboratie met de nazibezetters in dit land. Er is zowel een band in de zin dat de oude collaborateurs die de oorlog overleefden meewerkten aan de eerste initiatieven om tot een formatie te komen die uiteindelijk tot het VB zou leiden, als in de zin dat er vandaag nog steeds wordt teruggegrepen naar de voorbeelden van de collaboratie. Als het VB de door haar gecontroleerde IJzerwake houdt, wordt niet geaarzeld om te verwijzen naar figuren als VNVkopstuk Staf De Clerq (dat was althans het geval op de IJzerwake van 2004). Natuurlijk moet het VB voorzichtig zijn en kan het zich niet permitteren om al te openlijk de gevallen P. 8 FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN

7 helden te herdenken. In oktober 2006 stelde voormalige VB-ondervoorzitter Roeland Raes nog in een gesprek met De Standaard: In de jaren zeventig bestonden minder taboes over krasse taal of reminiscenties [herinneringen] aan de jaren dertig en veertig. De maatregelen tegen ons waren toen niet zo uitgesproken en vastberaden. Omdat de druk van de media en het politieke establishment groter is, kan dus minder openlijk teruggegrepen worden naar herdenkingen van de jaren 30 en 40 Achter de schermen blijft de steun voor herdenkingen echter bestaan. Toen onder meer Voorpost een herdenking van Staf De Clercq organiseerde, waren de parlementsleden van het VB niet aanwezig wegens een werkvergadering, maar Dewinter liet wel weten dat de VB-fractie in het Vlaams Parlement de herdenking alle succes toewenste. Dat is niet zo verrassend. Op de IJzerwake verschenen meermaals portretten van Staf De Clercq of andere collaborateurs. Eind jaren 1980 was het Vlaams Blok nog openlijker en nam Dewinter bijvoorbeeld deel aan een herdenking van de Waffen SS ers die op het kerkhof van Lommel begraven liggen (1988) of aan de herdenkingen van Cyriel Verschaeve. Begin juni 2004 publiceerde het weekblad Humo een interview met een vrouw die afstand wou nemen van haar collaboratieverleden. Terloops wist deze vrouw wel het volgende te melden: Ik weet dat in de lokalen van het Blok, aan de Van Maerlantstraat, elke eerste zondag van de maand de vergadering van de SS plaatsvindt. Dan heb je er een soort volkshuis voor oostfronters en DRK s: een kantine met druksels en pamfletten van het Blok, waar je ook wat kunt drinken en een kaartje leggen, en achterin een vergaderzaal. Eén of twee keer ben ik daar geweest. Ik dacht: dat is niks voor mij. De laatste toespraak van Hitler werd er afgespeeld, van een abominabele geluidskwaliteit: je verstond er geen woord van. En aan het einde wordt steevast het Horst Wessel-lied gezongen, of Deutschland über alles, of dat andere liedje van de SS. COLLABORATIE MET NAZI- BEZETTERS VERDINASO In de jaren 30 kwam een groot deel van het Vlaams nationalisme in extreem-rechts vaarwater terecht. In 1931 richtte Joris Van Severen het Verdinaso op, het Verbond van Dietse Nationaal-Solidaristen, een beweging die dweepte met Hitler en Mussolini. Tot op de dag van vandaag bestaat er een studiecentrum Joris Van Severen. Onder de voortrekkers van dit studiecentrum vinden we prominente VB ers als Luc Pauwels, mede-oprichter van het Vlaams Blok. Ieder jaar wordt een colloquium georganiseerd waarvoor ook binnen kringen van bvb. de NSV (studentenorganisatie gelinkt aan het VB) wordt gemobiliseerd. Er is ook een jaarlijkse bedevaart naar Abbeville, waar Van Severen vermoord werd. VB-parlementslid Ortwin Depoortere stelde in 2005 nog in het maandblad van VB: In mijn ogen was Joris Van Severen de grootste visionair die de Vlaamse Beweging ooit heeft gekend. Van Severen had een vrij grote aanhang onder de Vlaams-nationalisten. Als bedenker van de slogan België Barst (een slogan die hij voor het eerst lanceerde in 1928) wordt hij later wel eerder Belgicist aangezien Dietsland niet enkel Vlaanderen en Nederland zou omvatten maar ook Wallonië en een deel van Noord-Frankrijk. Dit wordt hem vandaag nog steeds kwalijk genomen door een aantal VB ers. In de Korte geschiedenis van de Vlaamse Beweging dat door het VB werd uitgegeven staat te lezen dat de koerswijziging van Van Severen hem isoleerde en in de marge van de Vlaamse Beweging plaatste. Het Verdinaso liet zich opmerken met een militaire stijl (uniformen) en een harde fascistische lijn. In november 1936 bracht Jongdinaso, de krant van de jongerenafdeling van het Verdinaso, verslag uit van een actie dat het had ondernomen in Antwerpen: Toen begon de zuivering. Alles wat Joods was en rook, werd het park uitgeranseld, voetzoekers deden de kromneuzige uitverkorenen trippeldansen en de Antwerpenaars konden een tweede vlucht naar Egypte bewonderen. Jammer voor de Joden ontbrak de Rode Zee. Dat ze bij Verdinaso niets wisten van de concentratiekampen, kan enkel lachwekkend overkomen. Reeds voor de oorlog schreef het blad Hier Dinaso! (op 23 januari 1937) dat het een oplossing had voor het jodenprobleem. Die oplossing doet achteraf gezien luguber aan: Wij zullen lachend de wacht optrekken rond de concentratiekampen. De zon zal uw huid verschroeien, de regen zal kil zijn en eentonig, gij zult het sluipen kennen van den dorst en het trage knagen van den honger die duizenden lijden om uwentwil. Mocht ge begrijpen waarom de haat recht in ons vaandel staat. Bij de Duitse inval werd Van Severen opgepakt en uiteindelijk vermoord in Abbeville. Delen van Verdinaso trokken naar Rex, maar de meeste aanhangers sloten aan bij het VNV. VNV In 1933 werd vanuit de Frontpartij het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) opgericht. Het VNV was opgezet rond het principe één volk, één leider, waarbij die laatste rol weggelegd was voor Staf Declerq. Het VNV zette militaire groepen op en nam het fascisme aan als ideologie. Vanaf 1938 kreeg het VNV financiële steun vanuit nazi-duitsland. In 1936 nam het VNV aan de verkiezingen deel onder de naam Vlaamsch Blok en won een grote aanhang. Onder impuls van de nazi s in Duitsland werd ook FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN P. 9

8 een groep opgericht onder de naam DeVlag (Deutsch - Vlämische Arbeitsgemeinschaft). DeVlag werd geleid door Jef Vandewiele en kon op sympathie rekenen bij figuren als Cyriel Verschaeve die graag met DeVlag meeging op snoepreisjes naar nazi-duitsland. Op 10 mei 1940 trokken de nazi s België binnen. Het VNV stapte onmiddellijk mee in de collaboratie in de hoop zo een Dietse staat te kunnen vestigen, ondanks het feit dat de NSDAP duidelijk die boot afhield. Staf Declercq verklaarde in een toespraak dat het vroegere België een vijand van het VNV was, terwijl Duitsland dit niet was. Hij zei: Duitschland is onze vijand niet. Wij hebben vertrouwen in den Führer. Wij twijfelen er niet aan of wat hij zal doen, zal goed gedaan zijn. Goed voor ons Volk, voor heel ons Volk. Om de nazi s te ondersteunen werd een militie opgezet in de vorm van de Zwarte Brigade. De Clercq riep op om aan te sluiten bij de SS om ten strijde te trekken tegen het jodendom, vrijmetselarij, plutocratie en bolsjewisme en dat onder leiding van Hitler, de Führer aller Germanen. Dat de Belgische collaborateurs niet op de hoogte waren van de concentratiekampen is een leugen. In 1941 schreef een Vlaams SS-blad: En tegen al wat in de weg staat is er de SS, de politieke politie van het nationaal-socialisme. Voor dezen die zich verzetten heeft de SS een ijzeren vuist, de zweep van het concentratiekamp, omdat het zonder concentratiekampen in Vlaanderen nooit zal gaan. Groepen als het VNV hielpen actief mee met het oppakken van Joden die gedeporteerd werden. Heel wat Vlaamsnationalisten trokken ook naar het Oostfront om de strijd tegen het bolsjewisme aan te gaan. VAN COLLABORATIE TOT HET VLAAMS BLOK. NA DE OORLOG: COLLABORATEURS DOEN VERDER Na de oorlog werd een prijs betaald voor de collaboratie. Tal van leiders moesten vluchten naar vooral Oostenrijk (Cyriel Verschave, Robert Verbelen) of Argentinië (Leo Poppe) waar ze hun fascistische activiteiten verderzetten. Zo was er jarenlang een tijdschrift De Schakel waarlangs de voormalige collaborateurs in Argentinië hun ideeën verspreidden. De Belgische contactpersoon voor dit blad was Roeland Raes, tot 2001 ondervoorzitter van het Vlaams Blok. In België werden de fascisten in het defensief geduwd. Ze zetten groepen op van oud-oostfrontstrijders (zoals rond het Berkenkruis, de voorloper van het Sint-Maartensfonds). Er waren echter tal van organisaties en de belangrijkste leiders waren naar het buitenland verdwenen. In 1949 werd een eerste poging gedaan om een politieke organisatie op te bouwen in de vorm van de Vlaamse Concentratie, een partij waarin onder meer Karel Dillen (de latere voorzitter-voor-het-leven van het Vlaams Blok) en Bob Maes (de oprichter van VMO, in 1949 noemde dit nog Vlaamse Militanten Organisatie, nadien werd het Vlaamse Militanten Orde tot de VMO begin jaren 80 werd verboden als privé-militie) een rol speelden. Op hetzelfde ogenblik werden de eerste ideeën naar voor gebracht om een partij onder de naam Volksunie op te zetten met een solidaristisch en anti-democratisch programma. Door de felle tegenkantingen belandde dit voorstel in de koelkast tot Karel Dillen werd door de radicaal-rechtse vleugel sterk naar voor geschoven. Er wordt gezegd dat dit vooral onder impact van Walter Bouchery was. Bouchery was een oud-collaborateur en als advocaat actief in Antwerpen. Bouchery gaf het blad Opstanding uit waarin melancholisch werd teruggekeken naar de nazi-periode. Tegelijk vinden we in deze kringen ook de eerste ontkenningen van de holocaust. Karel Dillen vertaalde het boek Nürnberg ou la terre promise van Bardèche waarin geschreven wordt dat de concentratiekampen na de oorlog gebouwd werden met filmdecors uit (het joodse ) Hollywood. In het blad Opstanding wordt geschreven dat er hoogstens Joden het leven gelaten hebben in de tweede wereldoorlog. Dit soort standpunten komt dus van diegenen die rechtstreeks uit de collaboratie komen en zelf mee verantwoordelijk waren voor de misdaden van het nazisme! Robert Verbelen herneemt in ballingschap in Oostenrijk zijn politieke activiteiten en brengt ondermeer het tijdschrift Aula uit. In 1988 spreekt hij op een meeting van de rechtse AFP. Eén van de buitenlandse sprekers is VB-kopstuk Francis Van Den Eynde. Met de VMO en het blad Dietsland Europa treedt extreem-rechts toe tot de Volksunie. Dillen wordt in 1957 voorzitter van de Antwerpse Volksuniejongeren. In de jaren 50 en 60 vormt vooral de VMO een verzamelplaats voor fascisten in Vlaanderen. De organisatie wordt geleid door Wim Maes, een voormalig lid van de Zwarte Brigade (de militie van het VNV) die veroordeeld werd voor z n collaboratie met de nazi s. Andere actieve leden van de VMO waren toen reeds de latere VB-parlementsleden Xavier Buisseret en Wim Verreycken (beiden werden in september 1963 opgepakt bij een VMO-actie in Oostende). Op 5 april 1959 hield de VU een verboden betoging in Lier om amnestie te eisen. De sprekers op de betoging waren P. 10 FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN

9 VU-voorzitter Vander Elst, Leo Wouters (één van de oprichters van het VNV) en Karel Dillen. De onafhankelijkheid van Congo in 1960 betekent volgens Dietsland-Europa, het blad van Karel Dillen, een blanke zelfvernedering en zelfbevlekking. Het blad vreesde dat Europa, het vaderland van de blanke man, teveel migranten zou krijgen als het de voormalige kolonie als onafhankelijk land erkende. Ook de algemene staking van kon niet op de goedkeuring van de groep rond Dillen rekenen. Dillen had het over de degeneratie van het proletariaat. Eind jaren 60 kwam de VMO in de problemen wegens een aantal gewelddadige manifestaties. Zo waren er zware rellen bij een VMO-herdenkingsactie in het Wase Stekene ter ere van de SS-gesneuvelden in WO 2. In 1971 kwam er een nieuwe versie van de VMO onder leiding van figuren als Bert Eriksson (vanaf 1943 lid van de Hitlerjugend) en Luc Vermeulen (de oprichter van Voorpost en vandaag verantwoordelijk voor de ordedienst van het VB). Begin jaren 70 werd door de rechtse vleugel meer afstand genomen van de Volksunie, omdat deze te links zou geworden zijn. De aandacht ging opnieuw vooral uit naar bewegingen als Were Di (dat het blad Dietsland-Europa uitgeeft) en de VMO. In 1973 werd de leiding van de VMO vervangen door een groep rond Xavier Buisseret, Siegfried Verbeke (die later het Vrij Historisch Onderzoek oprichtte, een groep die de holocaust ontkent) en Roeland Raes. In het VMO-blad Alarm schreef huidig VB er Xavier Buisseret in 1977: Met alle middelen moeten we in Vlaams Brabant (en ook elders, de kust, Gent, Kortrijk, Mol, ) een klimaat van terreur, gevaar en onveiligheid scheppen ten aanzien van de Franstaligen en de Vlaamse overlopers. ( ) Wij bedoelen praktisch: met katapulten en moeren de ramen van villa s kapotschieten, auto s en bezittingen vernielen (..), brandstichting van privé-woningen of bedrijven die een verfransende invloed uitstralen, ( ), dreigbrieven, telefoonoproepen, kidnapping, ( ). In 1977 leidde Buisseret een uittocht uit de VMO en stichtte hij het blad Haro. Eriksson kon opnieuw de leiding van de VMO opnemen. In het blad Haro werd de ideologische basis nog eens duidelijk gemaakt, voor zover er daar nog twijfel over kon bestaan. Roeland Raes bracht er bijvoorbeeld een lovende bespreking van het boek Contribution à une éthique raciste van René Binet, een oude vriend van Karel Dillen. In het blad werd ook de holocaust ontkend. Intussen ging de groep rond Buisseret aan tafel zitten met Karel Dillen om verantwoordelijkheden op te nemen in de pas opgerichtte Vlaams Nationale Partij (VNP), een partij opgezet uit protest tegen het feit dat de VU het Egmontpact had goedgekeurd en die zich inschakelde in het federaliseren van België. In 1978 bracht VMO-leider Bert Eriksson de leiders van de VNP en de VVP (een andere rechtse Vlaamsnationalistische partij onder leiding van Lode Claes) samen in Antwerpen. Vanop deze bijeenkomst worden gesprekken gestart voor een gezamenlijk politiek initiatief. Bij de verkiezingen van 17 december 1978 werd samen opgekomen onder de naam Vlaams Blok, een referentie naar de naam waarmee het VNV in 1936 deelnam aan de gemeenteraadsverkiezingen ( Vlaamsch Blok ). Begin 1979 verbrak Lode Claes het kartel wat leidt tot een splitsing binnen de VVP. Een groep rond Roeland Raes verlaat de VVP en vormt samen met de VNP een gestructureerde samenwerking in de vorm van een nieuwe partij die de naam van het kartel overnam: het Vlaams Blok was geboren. Het Vlaams Blok ging van start met Karel Dillen als voorzitter. Roeland Raes werd ondervoorzitter. Het Vlaams Blok kon rekenen op de volledige steun van de VMO, Were Di, Voorpost, Een aantal VMO-kopstukken uit de jaren 1970 en 1980 werden achteraf parlementslid voor het VB. Zo is er Wim Verreycken die betrokken was bij tal van operaties, maar ook het parlementslid Pieter Huybrechts die veroordeeld was wegens een aanslag op een migrantencafé in St Niklaas. Bert Eriksson bleef steeds beweren dat hij trouw was aan zijn führer en bleef het nazisme verdedigen. Toen hij recent overleed, waren op zijn begrafenis een aantal politici van het VB aanwezig, waaronder parlementslid Pieter Huybrechts. Tot midden jaren 1990 waren er berichten over de aanwezigheid van tal van wapens in deze kringen. Zo was er in 1995 in het Roeselaarse VB-café De Gezelle een bijeenkomst van figuren als Roger Spinnewijn (zie hierboven) en andere figuren van radicale fascistische groepen in Europa. Er vond een Een betoging eind jaren 40. Karel Dillen (vooraan) brengt de Hitlergroet discussie plaats over het leveren van wapens voor rechtse blanke groepen in Zuid-Afrika (waaronder de Afrikaner Weerstandbeweging). Met het verdwijnen van de apartheid nam de machtspositie van de neo-nazi groepen in Zuid-Afrika af. Om een blank thuisland te creëren in Zuid-Afrika waren wapens en huurlingen nodig. Het leveren daarvan gebeurde onder toezicht van Roger Spinnewijn. In 1995 werd hij hiervoor gearresteerd door de Duitse politie. FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN P. 11

10 DE GEWELDDADEN VAN DE VMO EIND JAREN 70, BEGIN JAREN 80 LIET DE VMO GEREGELD VAN ZICH HOREN: februari 1979: april 1979: mei 1979: mei 1979: juni 1979: augustus 1979: augustus 1979: oktober 1979: februari 1980: februari 1980: april 1980: oktober 1980: november 1980: januari 1981: mei 1981: januari 1982: mei 1983: juli 1983: december 1984: Bij een anti-vreemdelingenbetoging van het VMO in Schilde komt het tot hevige botsingen met de politie VMO-leden bestormen een franstalige school in Mortsel Drie VMO-leden stichten brand in een Turks café in Antwerpen De auto van een franstalige Voerenaar wordt in brand gestoken door VMO ers de VMO houdt een militair trainingskamp in Houffalize VMO-leden nemen deel aan een trainingskamp van de terroristische Hoffman groep in Duitsland. Later wordt een kopstuk van die Hoffman-groep gearresteerd bij Spinnewyn thuis in Brugge VMO-leden worden tijdens een auto-controle betrapt op het illegaal transport van verboden vuurwapens Bij een huiszoeking bij VMO-leider Robbijns in Temse wordt legermateriaal in beslag genomen. Daaronder een SS-dolk. Boekhandel De Rode Mol in Mechelen wordt aangevallen, er vallen twee gewonden VMO-aanslag met een rijkswachtgranaat op een café in Moelingen Aanval op Brugse Halletoren, 16 VMO-leden worden vervolgd Leidinggevende VMO ers worden uit de VS uitgewezen nadat ze er poogden te vergaderen met leiders van de Ku Klux Klan Bij rellen in Kraainem wordt VMO er Patrick Coreman aangehouden wegens verboden wapendracht start van het VMO-proces in Antwerpen. 109 neo-nazi s worden vervolgd voor een hele lijst gewelddaden een groep VMO ers vernielt in Sint Niklaas een aantal vakbondsvlaggen die buiten hangen ter ere van 1 Mei. Een Marokkaans café wordt aangevallen en er wordt brand gesticht. ontdekking van een wapenarsenaal in Antwerpen Het VMO wordt verboden als privé-militie door het Hof van Beroep te Gent. Drie militairen, leden van de VMO, beschieten een café in Voeren Aanval op een links café in Brugge door NJSV ers en VMO ers. Er vallen 3 gewonden. P. 12 FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN

11 PROGRAMMA VAN HET VLAAMS BELANG Bij de omvorming van het Vlaams Blok tot Vlaams Belang kwam er een nieuw partijprogramma in plaats van de brochure Grondbeginselen. Manifest van het rechtse Vlaams-nationalisme. De nieuwe grondbeginselen zijn vrij beperkt en vaag genoeg om wat ruimte voor interpretatie over te laten. In essentie blijft het programma van het VB echter ongewijzigd. 1. SOLIDARISME Solidarisme is voor het Vlaams Blok de waarachtige beleving van de natuurlijke volksverbondenheid stond te lezen in de Grondbeginselen van het VB. Eerder werd al uitgelegd dat solidarisme erop neerkomt dat uitgegaan wordt van de idee dat er geen onderscheid is tussen arbeider en kapitalist, maar enkel tussen volkeren. Dit leidt tot een sterk antivakbondsstandpunt: Als solidaristische partij wijst het Vlaams Blok de ongecontroleerde partijsyndicaten af. In oktober 1983 schrijft het partijblad van het Blok een artikel onder de titel: Crisis? Staken schaadt, werken baat. Karel Dillen in dat artikel: Stakingen leiden alleen tot een verdere verergering en verslechtering van de algemene toestand. ( ) Het Vlaams Blok heeft steeds beklemtoond: Staken schaadt, werken baat. Vandaag zegt het Vlaams Blok: staken is een misdaad. Het alternatief voor het VB is duidelijk: onderdanig werken en luisteren naar het patronaat. In het partijblad De Vlaamse Nationalist schreef Edwin Truyens in 1981 dat de Belgische arbeiders zich moeten spiegelen aan de Japanse collega s: De Japanse werknemer toont een grote inzet voor zijn bedrijf, presteert 40 uren per week, vindt bandwerk niet geestdodend, is bereid onbezoldigd meerprestaties te leveren en moet bijna gedwongen worden zijn wettelijke vakantie te nemen. In 1983 schrijft het VB dat het een stakingsverbod eist in economische sleutelsectoren en het openbaar vervoer. Naar aanleiding van de strijd tegen de sluiting van Forges de Clabecq midden jaren 90 eist senator Wim Verreycken dat zou opgetreden worden tegen de vakbondsleider Roberto D Orazio. Werd tegen de betrokkene vervolging ingespannen? Zullen de deelnemers aan de vernieltocht worden vervolgd wegens het vormen van een privé-militie? vroeg Verreycken in het parlement. De afgelopen jaren is er enige discussie ontstaan over het economisch programma van het VB. Meer bepaald werd in de aanloop naar het economisch congres van 2005 een uitermate liberaal economisch programma opgemaakt. Het VB ging pleiten voor lastenverlagingen voor het patronaat, aanvallen op de sociale zekerheid, beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd, Was het VB nu plots een liberale partij geworden? Ondanks het neoliberale programma moeten we vaststellen dat dit vooral een onderdeel is van een poging om bondgenoten te vinden bij de burgerij en zeker ook bij kleine ondernemers. Het VB kan niet zomaar haar economisch programma naar buiten brengen, maar moet voorzichtig zijn. Het balanceert tussen oproepen naar de arbeiders dat het de enige arbeiderspartij is en oproepen naar het patronaat dat het de beste verdediger van de patronale belangen is. Intern is er binnen het VB heel wat onduidelijkheid over het economisch programma, ook al blijft de partijleiding vasthouden aan de oude solidaristische posities. Anderen in het VB zijn echter meer aanhangers van een liberale visie en in de zoektocht naar steun bij het patronaat neemt het VB dat geregeld over in congresresoluties (uiteraard niet in de pamfletten die massaal worden verspreid). Een steeds terugkerend element is natuurlijk wel de afkeer tegenover de vakbonden. De gefaalde ondernemer Freddy Van Gaever stelde zelfs dat er nood is aan een eigen VB-vakbond. Hij had het echter niet over een vakbond, maar over patronale volgelingen. Het VB keert zich tegen de arbeiders, zo sprak de partij zich uit tegen de beweging tegen het Generatiepact. Eerder verklaarde VB-voorzitter Vanhecke dat langer werken nu eenmaal nodig zal zijn. Ook stelde de partij dat het Generatiepact niet ver genoeg ging, volgens het VB kunnen er teveel mensen nog op brugpensioen gaan. Als er dan toch gestaakt werd tegen het Generatiepact in oktober 2005, vroeg de Gentse gemeenteraadsfractie van het VB aan de burgemeester of de politie niet kon worden ingezet tegen de stakersposten 2. NATIONALISME Vanuit het volksverbonden solidarisme is de stap naar nationalisme niet moeilijk. De Grondbeginselen bepalen: Het nationalisme steunt op de volksgemeenschap als natuurlijk gegroeid gegeven en behartigt de stoffelijke, zedelijke, culturele en geestelijke belangen van deze gemeenschap. Vandaar eist het VB een onafhankelijk Vlaanderen (met daarbij ook verloren gegane gebieden als Komen, Moeskroen, Dhoppe, Edingen, de Jekervallei, Overmaas. Brussel is volgens het VB een deel van Vlaanderen waarbij het einddoel deze is: Brussel Vlaamse stad, Nederlands naar wezen, taal, cultuur en uitzicht. Uiteindelijk wou het Vlaams Blok komen tot een Nederlandse federatie met Vlaanderen, Nederland en ook de Vlamingen, levend in Zuid-Vlaanderen in het kader van de huidige Franse staat. Omwille van haar nationalisme nam Zuid-Afrika onder de apartheidspolitiek een belangrijke plaats FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN P. 13

12 in bij het VB. In de Grondbeginselen benadrukte het Vlaams Blok destijds haar solidariteit met blank Zuid-Afrika. Over de omvang van Vlaanderen of Dietsland blijft het Vlaams Belang vandaag zo vaag mogelijk. Intern zijn er groepen die opkomen voor de Heel-Nederlandse gedachte met een eenheid van Vlaanderen en Nederland. Voorpost bijvoorbeeld noemt zichzelf een Heel-Nederlandse beweging en beschikt over afdelingen in Nederland. De partijleiding beperkt zich in haar publieke stellingen echter tot de positie dat Vlaanderen onafhankelijk moet worden. Over aansluiting zoeken bij Nederland wordt zedig gezwegen. Wellicht omdat de VB-leiding beseft dat dit niet bepaald een mobiliserend standpunt is. 3. ETHISCH CONSERVATISME Een derde pijler van het programma van het VB is het ethisch conservatisme. In de oude Grondbeginselen van het Vlaams Blok werd dit als volgt omschreven: In plaats van deze mens los te scheuren, af te snijden van zijn verleden, in plaats van het verleden te minachten als overbodig en verwerpelijk, erkennen wij dat de mens alleen met de traditie mens is en mens kan zijn. De mens wordt geboren, hij is geen fabrieksproduct. De traditie erkennen en aanvaarden betekent niet dat de levenden in het verleden leven, maar dat de doden in het nageslacht verder leven. In de traditie weerspiegelt zich het ware wezen van het volk. Hoe dat moet bereikt worden is ook duidelijk voor het VB: een geordende gemeenschap (is) alleen mogelijk door een echt gezag. Op die basis komt het VB ervoor op dat een einde wordt gemaakt aan bvb het aanprijzen van allerlei perversies (lees: homoseksualiteit). De realiteit staat blijkbaar in schil contrast met de pogingen van de partij om zich als gezinspartij te profileren. De houding tegenover vrouwen is echter geen toeval in een partij met een wel erg lage dunk over vrouwen en de vrouwenbeweging. Eind jaren 80 schreef Eric De Lobel nog over de vrouwenbeweging dat deze vooral bestaat uit vrouwen die hun vrouwelijkheid blijkbaar beu zijn of er zich voor schamen en bijgevolg zo veel mogelijk de man gaan nabootsen. (VB Kaderblad, januari - februari 1988). Jan Stalmans deed daar op een Vlaams Blok kadervorming in december 1989 nog een schepje bovenop. Volgens hem bestaat de vrouwenbeweging uit steeds dezelfde lesbische trutten. En wat het VB van lesbische trutten en homoseksuelen denkt is ook al duidelijk: Het is echter duidelijk dat homoseksualiteit alleen al door het feit dat ze niet geschikt is in de natuurlijke orde (m.n. het verschil tussen man en vrouw) de maatschappij geen baat bijbrengt. (VB-brochure Een keuze voor het leven, p. 10). In 2007 klonk het VB-standpunt over homoseksualiteit niet veel anders. In een persbericht van de nauw aan het VB gelieerde beweging Beweging voor Christelijke Solidariteit (geleid door VB ers als Philippe Van der Sande en Tanguy Veys - beiden werden overigens ooit veroordeeld wegens geweld ) werd gesteld: De katholieken hebben begrip voor de situatie waarin homosexuelen zich bevinden, maar niet voor homosexualiteit. Dit blijft tegennatuurlijk en abnormaal en moet dan ook bestreden worden. In het blad Revolte van Voorpost (onder eindredactie van voormalig VB ondervoorzitter Roeland Raes) schreef in 1982 ene Sieghild Rossaert: 20 jaar geleden emancipeerde men de neger, 10 jaar geleden kwamen de jongeren aan de beurt. Te oordelen naar bepaalde voortekens (zie sommige artikels in tijdschriften en filmen in de aard van de apenplaneet ) zal men over 10 jaar de chimpasees emanciperen. Intussen, na de negers en nog juist voor de apen, emancipeert men de vrouw. Ook op vlak van gezin komt VB op voor een gezagssituatie gericht op het waarborgen van het voortbestaan van de eigen volksgemeenschap. Bijgevolg is de partij tegen de huidige losbandigheid en ontaarding en tegen alle verschijnselen van menselijk en maatschappelijk verval en het misbruik van communicatiemiddelen, waardoor dit verval gepropageerd wordt. (citaten uit de VB Grondbeginselen) Blijkbaar wil het VB terugvallen op de oude standpunten van de fascisten uit de jaren 30 en 40. In het tijdschrift Hier Dinaso werd in 1937 bvb de lof gezongen van de vrouw als het altijd weer kinderen zoogende huisdier, de strijkende, vegende, kokende, borstelende, verstellende en voor alles zorgende dienstbode van haar huistyran en haar kinderen. 4. RACISME Aanvankelijk was het partijprogramma van het VB inzake het vreemdelingen-standpunt erg beperkt. Midden jaren 70 spraken groepen als de VMO zich al uit tegen de migranten en Roeland Raes liep hoog op met het boek Contribution à une éthique raciste van René Binet. Het is echter pas later dat grotere nadruk gelegd wordt op dit standpunt. Met het beruchte 70-puntenprogramma schetst Filip Dewinter wat het VB wil bereiken. Hij vertrekt daarbij van de volgende vaststelling: De aanwezigheid van de vele immigranten verandert onze leefwereld langzaam maar zeker. Het straatbeeld verandert, de kwaliteit van het onderwijs vermindert, de criminaliteit stijgt, de werkloosheid neemt toe. Het is blijkbaar geen toeval dat het VB in de jaren 80 zo enthousiast was over het apartheidsregime in Zuid-Afrika dat zwarten als tweederangsburgers beschouwde. Het VB zou inmiddels het 70-puntenprogramma naar de geschiedenis hebben verwezen, P. 14 FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN

13 maar Dewinter haalt op vraag van journalisten nog erg snel het programma terug boven. ONTWIKKELING VAN HET NEO-FASCISTISCHE VB Het formeel afstand nemen van het programma betekent overigens niet dat er geen plaats meer is voor racisme in het VB. VB-parlementslid Filip Deman haalt graag oude slogans terug boven en verklaarde in 2007 nog: Waarom gastarbeiders als er meer dan een half miljoen werklozen zijn? Hij voegde er overigens aan toe dat migranten van de tweede of derde generatie voor hem ook geen Vlamingen zijn. Als een kat bevalt in een viswinkel, heeft zij dan visjes?, vraagt Deman zich af in een discussie over de mogelijkheid van een dubbele nationaliteit. Vreemdelingen zorgen ervoor dat het beschavingspeil zienderogen ENKELE OPVALLENDE PUNTEN IN HET 70-PUNTENPROGRAMMA: # Punt 8: Nationaliteit als voorwaarde tot deelname aan sociale verkiezingen. Wie geen Belg is zou niet mogen stemmen of kandidaat zijn. # Punt 11: Verbod op buitenlandse politieke propaganda: een verbod voor buitenlandse politieke groeperingen om propaganda te voeren of activiteiten te ontplooien. Politieke vluchtelingen mogen in België niet aan politiek doen. # Punt 16: Oprichting van een apart onderwijsnet voor niet-europese vreemdelingenkinderen # Punt 18: Tewerkstelling in de openbare diensten voorbehouden voor wie de Belgische nationaliteit heeft. # Punt 22: De bloedafstamming terug invoeren, de nationaliteit wordt voorbehouden voor wie uit een Vlaamse of Waalse ouder wordt geboren. # Punt 34: Enkel nog Europese politieke vluchtelingen opvangen # Punt 45: Verhogen van het budget voor uitwijzingen van vluchtelingen en het inschakelen van C130 toestellen van de luchtmacht # Punt 64: Verplichte terugkeer na drie maanden werkloosheid # Punt 68: Onmiddellijke terugkeer van ongeveer migranten zou zakken En veel hoop op beterschap is er niet. Want je kan proberen katten te leren blaffen, maar het worden daarom geen honden. VB-personeelslid Paul Beliën stelde naar aanleiding van een geval van zinloos geweld in Brussel (de moord op Joe Van Holsbeeck) dat het nodig was om de Vlaamse bevolking te bewapenen. Onder de titel Geef ons wapens schreef hij over migranten: De roofdieren hebben tanden en klauwen. De roofdieren hebben messen. Van kleinsaf hebben ze tijdens het jaarlijkse offerfeest geleerd hoe ze warmbloedige kuddedieren moeten kelen. Wij worden misselijk wanneer we bloed zien, maar zij niet. Zij zijn getraind, zij zijn gewapend. (...) Wij zijn de kuddedieren, zij zijn de roofdieren. De kuddedieren hebben de roofdieren zelf in hun biotoop toegelaten. Dit soort standpunten staat niet geïsoleerd in het VB, integendeel! Het Vlaams Belang komt recht uit de traditie van de collaboratie. Dat kwam tot uiting in de politieke achtergrond van de voortrekkers van deze partij, alsook uit het programma. Het VB is groot geworden met electorale campagnes die zich distantiëren van het rotte systeem. Daartegenover wordt een grote kuist voorgesteld. Hiermee wordt geprobeerd een anti-establishment imago op te bouwen, wat electoraal gezien zeer lonend was. Zeker bij de eerste verkiezingsdoorbraken van het VB speelde dit een rol. Nadien kon het VB het zich permitteren om zachtere campagnes te voeren, op het vlak van anti-establishment imago had het immers geen concurrentie. Hiernaast spelen de racistische elementen in het VB-programma een belangrijke rol. Er wordt ingespeeld op angstgevoelens en op de toenemende polarisatie in de samenleving door zich te richten tegen een bevolkingsgroep die er nog slechter voor staat. De afgelopen jaren is de armoede in België toegenomen tot 15% van de bevolking, onder migranten ligt dat cijfer nog heel wat hoger. In bepaalde wijken stellen zich dan ook heel wat problemen, ook op het gebied van (kleine) criminaliteit en overlast. Het VB speelt daarop in. Minder populaire punten uit het programma worden liefst onder het stof gelaten. Het solidarisme, nog steeds in het VB-programma, komt amper aan bod in de propaganda. Een economisch congres eind 2005 was er enkel op gericht om een aantal meer neoliberale standpunten naar voor te brengen in kringen van Vlaamse ondernemers. Deze standpunten werden absoluut niet breed verspreid onder de VB-kiezers. De partijleiding beseft dat ze daar met een probleem zit: een meerderheid van de VBkiezers steunde de stakingen tegen het Generatiepact, voor de VB-leiding ging het Generatiepact niet ver genoeg. De logische reactie van het VB hierop is om te zwijgen. Hetzelfde zagen we met de acties tegen de afdankingen bij Volkswagen-Vorst en Opel- Antwerpen. De economische standpunten van het VB worden enkel boven gehaald bij die doelpublieken waar het ermee kan scoren. Hetzelfde met de ethische stand- FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN P. 15

14 punten waarmee de partij voornamelijk in de deftige, meer kleinburgerlijke milieus kan scoren. In de villawijken haalt het VB goede scores door zich voor te doen als de beste verdedigers van law and order, de herstellers van de orde. Vandaar worden de ethisch conservatieve standpunten in de schijnwerper geplaatst. Dat de partij hierdoor overkomt als sterk pro-establishment, is geen probleem. Voor andere doelgroepen (bijvoorbeeld in de arme stedelijke wijken) is er een andere aanpak en stelt de partij zich voor als de enige oppositiepartij. Het VB kan haar spreidstand bij verschillende doelgroepen enkel in stand houden omdat de groei van de partij gebaseerd is op passief verzet. De mobilisatiekracht van extreem-rechts is de afgelopen decennia niet fundamenteel veranderd. Ondanks het feit dat de partij in 2007 reeds over 131 betaalde medewerkers beschikte, slaagt de partij er niet in om grootschalige mobilisaties op te zetten. Ook in de jaren 1950 kreeg voormalig VB-voorzitter Karel soms 500 man op de been voor een meeting. Vandaag kan het VB wel meer mensen bijeen brengen, maar voor pakweg haar 1 mei bijeenkomsten komt de partij niet eens meer aan 500 aanwezigen. De grootste mobilisatie tot nu toe was de familiedag die de partij organiseerde in Bobbejaanland in Hierop waren aanwezigen, met die opmerking dat alle gezinsleden werden geteld en zeg nu zelf: voor een kleine bijdrage van 2 euro met de bus meegaan naar Bobbejaanland is voor gezinnen met kinderen echt wel een koopje. Op politieke bijeenkomsten is er een harde kern aanwezig van hooguit tot aanhangers, waarbij een groot deel hiervan ook een mandaat of functie voor de partij uitoefent. Voor een partij met meer dan 20% van de stemmen, is dat vrij beperkt. De beperkte actieve basis van het VB heeft overigens heel wat gevolgen voor de wijze waarop het VB is georganiseerd. Er ligt een sterke nadruk op het produceren van propaganda en het vele personeel wordt vaak ingezet om propaganda te verspreiden. Bij de parlementsverkiezingen van juni 2007 waren 20 van de 32 kandidaten op de Antwerpse Kamerlijst ofwel parlementslid ofwel voltijdse medewerker van de partij. Er is met andere woorden een sterke inteelt en dat versterkt de macht van de partijtop. In die zin is het mogelijk dat spanningen aan de top Bert Eriksson, sinds decennia een vriend van Karel Dillen, aan het graf van nazi-collaborateur Cyriel Verschaeve bij een herdenking in Eriksson in een interview met Het Laatste Nieuws van 12 mei 2001: Ik ben een racist. Het nazisme omschrijft hij in het interview als zuiver en idealistisch. Ik geloof absoluut in het goede van het nationaal-socialisme zegt Eriksson. Karel Dillen noemde op een Vlaams Blok congres Eriksson een grote Vlaamse leider. van het VB een zekere impact hebben in de partij. Op minder dan 20 jaar is er een enorm partij-apparaat uitgebouwd, waardoor er een machtsconcentratie is bij slechts enkele figuren. In een periode van groei kunnen steeds meer nieuwe jobs en functies worden uitgedeeld aan bereidwillige aanhangers, maar bij een stagnatie of zelfs achteruitgang kunnen tegenstellingen sterker op de voorgrond komen. Dat is vandaag nog niet direct het geval, maar de teleurstellende vooruitgang bij de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2006 in Antwerpen zorgde wel vrij snel voor relatief beperkte spanningen in de VB-top. De teleurstellende vooruitgang in Antwerpen (van 33% tot 33,5%) versterkte de positie van VB-voorzitter Vanhecke tegenover Dewinter. De pogingen om bij de lijstopmaak rekening te houden met verschillende clans en gevoeligheden werden er niet makkelijker op. Het leidde onder meer tot het vertrek van de voorheen binnen gehaalde verruimer Jurgen Verstrepen. Er moet wel gewaarschuwd worden voor de vele speculaties over verdeeldheid in de VB-leiding. Mogelijke verdeeldheid zal pas een reele impact krijgen indien het VB zich in een defensieve positie bevindt. Geleidelijk aan wordt de tijdsgeest van het passief ongenoegen van de jaren 1990 verlaten, maar zolang er geen politiek alternatief op grote schaal aanwezig is, kan het VB nog extra ademruimte krijgen. Wij stellen dat het Vlaams Belang een neo-fascistische partij is. Het is geen klassiek fascistische partij omdat het VB niet in staat is om massaal en actief te mobiliseren om haar politiek van het breken van de georganiseerde arbeidersbeweging door te drukken. Anderzijds beschikt het VB wel over een fascistisch programma en is er een bereidheid om tot geweld over te gaan. Dat kan vandaag echter niet openlijk, onder meer omdat het heel wat kiezers zou afschrikken. Veel VB-kiezers stemmen voor deze partij uit ongenoegen met de traditionele partijen en hun beleid, zonder daarom te kiezen voor een fascistisch alternatief. Integendeel, veel VB-kiezers zouden niet eens open staan voor een fascistische dictatuur. Het VB kan vandaag niet overgaan tot openlijk geweld. In de historische voorbeelden van Italië en Duitsland zagen we evenzeer dat fascistische krach- P. 16 FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN

15 ten pas na fundamentele nederlagen van de arbeidersbeweging in staat waren om openlijk geweld te hanteren. De maatschappelijke draagkracht of aanvaarding om tot geweld te kunnen overgaan is in grote mate afhankelijk van de reactie van de arbeidersbeweging ertegen. Het Vlaams Blok volgde vanaf midden jaren 1980 de succesformule van het Franse Front National om met een anti-migrantencampagne meer stemmen te halen. Op het congres van maart 1984 werd beslist om het vreemdelingenthema sterker uit te spelen. Roeland Raes, de ondervoorzitter verklaarde dit als volgt: Met Nietzsche stellen wij dat onrecht juist ligt in het aanspraak maken op gelijke rechten voor alles en iedereen. Om bredere steun te vinden werd dit verpakt als: werklozen, waarom dan nog gastarbeiders?. Dat was een kopie van de slogan van het Franse FN bij de verkiezingen van 1984 ( 3 miljoen werklozen, dat zijn 3 miljoen migranten te veel ) dat op zijn beurt was gaan kijken naar een oude slogan van de Duitse nazi s ( werklozen, Joden ). Op dit ogenblik wordt het geweld van de fascisten niet getolereerd. Enerzijds is de actieve basis van extreem-rechts veel kleiner en anderzijds staat de arbeidersbeweging potentieel veel sterker dan in de jaren 20 en 30. Het is echter wel duidelijk zo dat extreem-rechts wel bereid is om over te gaan tot geweld. Er zijn kleine marginale gevallen geweest van geweld, duidelijk gesteund door de partijleiding, o.a. in Brugge in Door de tegenreactie moesten ze inbinden, en wordt het geweld overgelaten aan kleine groepjes die rond het VB (of zelfs op enige afstand) hangen, zoals Blood&Honour. Dergelijke groepen hebben wel een aantal kenmerken gemeen met het VB of bevatten figuren die zowel in het VB als meer radicalere kringen actief zijn. De inmiddels overleden zelfverklaarde nazi Bert Eriksson was een dergelijk voorbeeld. Partijen als het Vlaams Belang kunnen zich niet manifesteren als klassiek fascistische partijen. Om tactische redenen is dat niet mogelijk in de huidige situatie, het kader van die partijen bestaat echter uit fascisten die bereid zijn, zodra ze in de mogelijkheid gesteld worden, over te gaan tot de omvorming van hun partijen tot klassiek fascistische partijen, zoals de NSDAP in Duitsland in de jaren 30. De fascistische kern is echter nu al aanwezig, vandaar noemen we het Vlaams Belang neo-fascistisch. POPULISME ALS METHODE Het Vlaams Belang slaagt erin zichzelf naar voor te brengen als een oppositie partij die ingaat tegen het huidige beleid. Vooral in de steden hebben ze op basis van een anti-establishment imago een sterke electorale doorbraak gemaakt. Eigenlijk wordt het VB slapend rijk op basis van het falen van de traditionele partijen om een antwoord te bieden op de enorme problemen die veroorzaakt worden door het huidig systeem. Het leidde ertoe dat de partij sterk vooruit gaat in de verkiezingen. Met de gemeenteraadsverkiezingen van 1988 haalt het Blok 10 gemeenteraadszetels in Antwerpen en 17,7% (+12,5% in vergelijking met 1982). Volgens een peiling onder de Vlaams Blok kiezers koos 79% van hen voor het Blok omwille van het vreemdelingenstandpunt. Het VB maakt gebruik van de tactiek om naar onderen te schoppen. Het is gemakkelijker om je buur die het slechter heeft aan te duiden als schuldig voor je eigen miserie. De slogan van het VB houdt eigenlijk in dat de werklozen zelf verantwoordelijk zijn voor de werkloosheid, of dat alleszins de migrante werklozen ervoor verantwoordelijk zijn terwijl de migranten die wel werken net ons werk afpakken. Dat biedt geen enkel antwoord op de vraag waarom er economische crisis is, waarom bedrijven massaal afdanken om hun winsten veilig te stellen, Maar naar onder schoppen is gemakkelijker dan naar boven terug te vechten. Het impliceert immers dat het niet nodig is om je te organiseren, om een krachtsverhouding op te bouwen en zo de strijd te kunnen aangaan. Het is immers louter gebaseerd op passief ongenoegen. Populisme, links of rechts, is een gevolg van de patstelling tussen arbeid en kapitaal. De burgerij en haar systeem is in crisis. Er bestaat een wantrouwen in de traditionele, kapitalistische partijen. Tegelijkertijd beschikt de arbeidersklasse nog niet over een instrument om het vacuüm op te vullen, een brede massapartij. Linkse of rechtse populistische krachten proberen deze ruimte op te vullen, zonder het kapitalisme zelf in vraag te stellen. Vanaf begin jaren 80 begon het Franse Front National een grotere impact te krijgen bij verkiezingen. In 1981 kwam de linkse Filip Dewinter en regering Mitterand aan Jean-Marie Le Pen de macht op basis van een programma dat beloofde te breken met het kapitalisme. De sociaal-democraten en communisten in de regering weigerden echter om effectief te breken met de logica van het systeem en zagen zich bijgevolg gedwongen om in een periode van economische crisis zelf een liberaal beleid te voeren. Dit vormde een belangrijke basis voor ongenoegen. Een ongenoegen waar het FN handig op inspeelde door zich voor te doen als diegenen die wel opkwamen voor de belangen van de Fransen. FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN P. 17

16 Dit werd duidelijk bij de gemeenteraadsverkiezingen in Dreux (vlakbij Parijs) waar het FN in 1983 haar vier eerste verkozenen behaalde. Het FN voerde er een zware anti-migrantencampagne. Kranten in die periode brachten bericht uit van valse deur-aandeur verkopers van luxeproducten die aanbelden en vertelden hoe Mohamed uit de straat al twee TV s of een video had gekocht. De racistische campagne vond ingang bij gebrek aan een alternatief na de ontgoocheling in de linkse regering Mitterand. Daarenboven werd het FN geholpen door een electoraal akkoord met het RPR van Jacques Chirac. Chirac verklaarde hoe hij liever 4 FN ers in de gemeenteraad zag dan 4 communisten. DE VERBODEN VLEESPOTTEN. WAAROM HET NEO- FASCISTISCHE VB POPULISME NODIG HEEFT Pas de laatste jaren is er wat meer toegang tot cijfers van het VB over de interne partijwerking. In 2003 verscheen reeds een belangrijke studie van VUB-onderzoekers Jo Buelens en Kris Deschouwer onder de veelzeggende titel De verboden vleespotten. Ook hierna waren er nog opvallende cijfers beschikbaar over het aantal leden, personeelsleden, van het VB. Dit soort cijfers maakt duidelijk waarom een partij als het VB het moet hebben van haar populistische methode. BEPERKT LIDMAATSCHAP Het VB is een neo-fascistische partij die niet in staat is om zoals de klassieke fascistische partijen van de jaren 1920 en 1930 een massabasis te mobiliseren en die ook in te zetten bij geweld tegen andersdenkenden en vooral tegen de arbeidersbeweging. De beperkte mobilisatiekracht op straat is één van de grootste beperkingen van het VB. Enerzijds slaagt de partij er in om veel kiezers te bereiken, maar anderzijds kan het dit niet omzetten in een fundamentele verbreding van de groep die bereid is op straat het gevecht aan te gaan (letterlijk dan wel). In 1981 beschikte het VB over leden en haalde het stemmen. Dit kwam overeen met een organisatiegraad van 2,42%, ruim 2% van de kiezers waren ook lid van de partij. Deze organisatiegraad nam licht toe in de jaren In 1985 waren 4,33% van de (85.392) kiezers lid van het VB. De electorale doorbraak op de zwarte zondag van 24 november 1991 deed de organisatiegraad opnieuw sterk dalen: minder dan 1% van de kiezers waren lid van de partij. Met kiezers, had de partij slechts leden. Het aantal leden is sinds 1991 gestaag vooruit gegaan tot zo n in Bij de laatste verkiezingen van 2004 beschikte de partij over leden, tegenover kiezers. Dat is een organisatiegraad van 1,82%. Bij de andere partijen ligt de organisatiegraad opvallend hoger. Een overzichtje met cijfers van achtereenvolgens 1999 en VERKIEZINGEN 1999: leden kiezers % CVP ,10 SP ,25 VLD ,53 VU ,49 Agalev ,99 Vlaams Blok ,03 VERKIEZINGEN 2004: CD&V/NVA (*) ,71% SP.a-Spirit (**) ,40% VLD ,04% Groen ,99% VB ,82% (*) CD&V leden, N-VA: (**) SP.a leden, Spirit: De dalende organisatiegraad van alle partijen is uiteraard opvallend. Steeds meer worden alle partijen omgevormd tot kiesmachines waarbij de partijleiding alle beslissingen neemt (in samenspraak met een reclamebureau). Dat doet het belang van de basis en de leden afnemen. Toch blijft er een opvallend verschil tussen de gevestigde partijen en het VB waar de organisatiegraad minder dan 2% bedraagt. Het aantal VB-leden is des te opvallender als we er een aantal andere cijfers bijnemen: # Aantal parlementsleden: 67 # Betaalde personeelsleden: 131 # Gemeenteraadsleden (2006): 794 Er zullen natuurlijk een aantal gemeenteraadsleden ook parlementslid zijn, maar het aantal mandatarissen en betaalde personeelsleden van het VB moet samen toch zo n bedragen. Zowat 5% van alle leden werkt dus voor de partij of is mandataris. Deze mandatarissen en personeelsleden zijn in veel gevallen nog niet zo lang lid van de partij. 20 jaar geleden, in 1988, beschikte het VB immers over slechts leden. De helft daarvan kwam uit de P. 18 FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN

17 provincie Antwerpen (met 727 leden in de stad Antwerpen). Slechts 75% daarvan (1.838) waren ook in orde met het betalen van het lidgeld. Bij de verkiezingen van 1999 werd de organisatiegraad per kiesdistrict onderzocht. De kiesdistricten waren toen nog kleiner, waardoor regionale verschillen sterker opvallen. Het toenmalige Vlaams Blok haalde relatief hoge scores qua organisatiegraad in Mechelen-Turnhout (3,06%), Antwerpen (2,57%), Aalst-Oudenaarde (2,55%) en Brugge (2,25%). De slechtste scores waren er in Leuven (438 leden voor stemmen of 1,22%) en Gent (882 leden voor stemmen of 1,56%). Tussen 2000 en 2004 groeide het Vlaams Belang electoraal verder, maar kwamen er amper nieuwe leden bij. In 2000 telde het VB leden, in 2004 waren dat er In de provincie Antwerpen was er zelfs een achteruitgang, daar ging de partij van leden naar in Dit kwam vooral door het arrondissement Antwerpen waar het aantal leden afnam van tot De organisatiegraad per provincie bedroeg in 2004: (achtereenvolgens: aantal leden, stemmen, organisatiegraad) toename van het belang van propaganda bij andere partijen. Maar bij het Vlaams Belang blijft propaganda de belangrijkste uitgavenpost die aan belang blijft winnen. In 2006 gaf de partij 4,8 miljoen euro uit aan propaganda. Qua inkomsten is het VB quasi volledig afhankelijk van gemeenschapsmiddelen (en dus van ons belastingsgeld!). De inkomsten van het VB in 2006 waren als volgt samengesteld: # Overheidsdotaties: euro # Afdrachten mandatarissen: euro # Lidgelden: euro Het VB heeft dus niet alleen een beperkte actieve basis, maar ook een financiële basis die quasi uitsluitend verbonden is met de electorale vooruitgang die de partij de afgelopen jaren maakte. Zonder de gulle giften van de Belgische autoriteiten (dat daartoe ons belastingsgeld gebruikt), zou het VB amper over middelen beschikken. Dit geldt overigens voor zowat alle partijen, maar bij andere partijen liggen de inkomsten van lidgelden en afdrachten van mandatarissen meestal heel wat hoger. Blijkbaar geldt voor de VB-mandatarissen ook het motto eigen portemonnee eerst. # Antwerpen ,02% # Oost-Vlaanderen ,96% # West-Vlaanderen ,48% # Vlaams Brabant ,58% # Limburg ,31% # Brussel ,52% Dit soort cijfers geeft aan dat het VB er niet in slaagt om de brede steun bij verkiezingen om te zetten in een groter lidmaatschap dat bovendien actief deelneemt aan activiteiten van de partij. Met mandatarissen en personeelsleden is het mogelijk om congressen op te vullen en daar een groepsgevoel te creëren met oppeppende toespraken van de partijleiders, maar qua mobilisatie stelt het VB eigenlijk niet zoveel voor. 98% van de kiezers zijn geen lid van de partij en van de leden neemt slechts een beperkt aantal deel aan de activiteiten van de partij. POPULISTISCHE METHODE De lage organisatiegraad bij het Vlaams Belang maakt dat de partij bijzonder voorzichtig moet omspringen met het grote kiezerspubliek. Dit komt tot uiting in de strikte partij-organisatie, maar ook bijvoorbeeld uit het feit dat het Belang enorm veel geld besteedt aan externe propaganda. In 2001 gaf de partij zowat 2 miljoen euro uit aan propaganda terwijl geen enkele regeringspartij meer dan 0,25 miljoen uitgaf. In 1997 en 1998 gaf de partij meer uit dan alle traditionele partijen samen! Op dat punt is er een evolutie sindsdien met een Filip Dewinter legt de eed af in het parlement. Rechts achteraan kijkt Xavier Buisseret lachend toe. Wellicht vond hij het grappig dat het leek alsof Dewinter de Hitlergroet bracht De enorme uitgaven aan propaganda zijn noodzakelijk om een minimum aan band te hebben met de vele kiezers. Die band moet het VB onderhouden en ze beschikt over weinig middelen daarvoor: weinig kiezers zijn actief bij de partij, veel kiezers zijn het niet eens met elementen van het VB-programma, FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN P. 19

18 In haar werking moet het VB een enorme voorzichtigheid aan de dag leggen. De VUB-onderzoekers Jo Buelens en Kris Deschouwer kregen voor hun studie uit 2003 toegang tot verslagen van de partijraad. Een opvallend feitje daarin was een discussie over het voorstel om in Antwerpen aan de gemeenteraad voor te stellen om een straat naar SS-kopman Ward Hermans te noemen. De onderzoekers citeren het verslag: X. Buisseret wijst erop dat ook Borms, Verschaeve e.d. niet zuiver waren, en vraagt sarcastisch of er nu ook een lijstje gaat komen van wie we nog kunnen huldigen. F. Dewinter stelt dat we in Antwerpen kiezers hebben, en dat die mensen niet gediend zijn met krantenkoppen zoals Vlaams Blok wil straat noemen naar stichter SS Vlaanderen (partijraad van ). Ze voegen er aan toe dat Bart Laeremans in deze discussie stelde dat historische figuren moeten blijven geëerd worden, maar dat dit best binnen de eigen beweging gebeurt. Het VB beseft met andere woorden dat haar kiezers geen overtuigde fascisten zijn en dat het eren van fascistische figuren uit het verleden best intern gebeurt. Aangezien bepaalde standpunten niet al te publiekelijk aan bod kunnen komen, wordt dit gecompenseerd met een propagandaslag inzake de meer populaire thema s. De bedoeling daarvan is om het VB te positioneren als de enige oppositiepartij, de partij anders dan anderen, de partij die het opneemt tegen het politiek establishment, aldus Dewinter. Dit is een typisch element van wat wij omschrijven als het gebruik maken van een populistische methode. Het gebruiken van slogans die goed in de markt liggen om het VB te profileren als anders dan de anderen. Dat is de methode die ook Fortuyn bijvoorbeeld hanteerde in Nederland. Het verschil met Fortuyn is echter dat dit populisme bij Fortuyn het enige element van zijn politieke strategie was. Het VB daarentegen is er zich van bewust dat het vandaag gelet op de lage organisatiegraad gedwongen wordt een populistische methode te gebruiken om haar enorme kiezersaantallen niet af te schrikken, terwijl het anderzijds poogt een sterker partijkader op te bouwen om een klassiek fascistische politiek te kunnen voeren. Met klassiek fascistische politiek bedoelen we het voeren van straatgeweld om haar ideeën op te leggen, het mobiliseren van een massa-aanhang om op straat een heerschappij af te dwingen. VERSTERKING VAN HET POPULISTISCHE ELEMENT Er is een zekere gewenning ten aanzien van het VB, zeker ook in de media waar de partij zich vaak kan voordoen als normale partij. Dat leidt ook tot discussie in de rangen van het VB waar een aantal aangetrokken carrièristen uit zijn op meer macht. Daartoe wil het VB aanvaardbaar overkomen bij verschillende lagen. Het salonfähig maken van het VB kan echter een negatieve impact hebben op de VB-kiezers in de grote steden die vooral op basis van een anti-establishment gevoelen op deze partij stemmen. Het VB schippert nu wat tussen verzachten (of verruimen ) en harde campagnes. Sommige media denkt daarin verschillende VB-fracties aan het werk te zien, maar in feite is het een logische evenwichtsoefening voor een formatie die gebruik maakt van een populistische methode en bijgevolg moet zoeken wat populair is bij bepaalde bevolkingsgroepen zonder andere af te stoten. Alleszins is het duidelijk dat geprobeerd wordt om publiekelijk afstand te nemen van de meest controversiële standpunten. Geen enkel programma werd zoveel keer officieel begraven als het 70-puntenprogramma (het feit dat meermaals werd aangekondigd dat dit een tekst uit het verleden is en vandaag niet meer van toepassing is, wijst er wel op dat de tekst nog een impact heeft in het VB). Misschien is ook dat een voorbeeld van iets dat aan bod kan komen in de eigen beweging, maar liefst niet te ver daarbuiten. Ook neemt de partijleiding sneller afstand van figuren die een aangebrande uitspraak doen. Zo moest Roeland Raes aftreden als ondervoorzitter nadat hij in 2001 op de Nederlandse televisie had gezegd dat hij twijfels had over de holocaust. Het balanceren van het VB tussen aanvaardbaar worden of een harde koers varen, is in wezen een discussie die tot verdeeldheid kan en mogelijk zal leiden in die partij. Het electorale succes heeft een groep carrièristen aangetrokken die er zich van bewust is dat er in het VB snel carrière kan worden gemaakt (onder meer door het gebrek aan een sterke actieve basis). Alleen willen deze figuren natuurlijk ook steeds meer. De vetpotten van de macht lonken en een aantal carrièristen wil die kelk niet laten voorbijgaan. Anderen houden liever vast aan een harde koers die electoraal stemmen kan opleveren, maar wel een politiek isolement inhoudt. Een beperkte electorale achteruitgang of een defensieve positie voor het VB kan die discussie sterk op de voorgrond plaatsen in de kringen van de VB-leiding. Reeds na de voor het VB teleurstellende vooruitgang bij de Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2006 werd hierover gediscussieerd en vertrok uiteindelijk één van de carrièristen (Jurgen Verstrepen) om met de rechts-liberale formatie van Jean-Marie Dedecker in zee te gaan. Dat vertrek was geen fundamenteel keerpunt en ook geen uitdrukking van belangrijke tegenstellingen in het VB, het was een individuele carrièrezet van een figuur met een bijzonder groot ego. Alleen is het voor de VBleiding een probleem dat er wel meer van dat soort figuren zijn aangetrokken die gelijk welke belangrijkere discussie in het VB tot grotere proporties kunnen doen leiden. P. 20 FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN

19 NEO-NAZI S, HET GEVAAR VAN BLOOD&HONOUR Neo-nazi s blijven ook vandaag een bedreiging vormen. Groepen zoals Blood&Honour zijn bereid geweld te gebruiken. Hoe zijn ze georganiseerd en wat is het gevaar dat uitgaat van neo-nazi s? We beseffen dat neo-nazistische groepen marginaal zijn qua steun in de samenleving. Maar dat neemt niet weg dat er een gevaar van uitgaat, onder meer op het vlak van fysiek geweld tegen andersdenkenden, migranten, De vele incidenten van racistisch geweld tonen dat gevaar aan. BLOOD&HONOUR In september 2006 barstte een schandaal uit van militairen in dienst die tevens deel uitmaakten van een neo-nazistische groepering: Blood&Honour. De vele aandacht van de media en de politieke wereld voor deze ontdekking, maakte het neonazistische milieu plots bekend. Nochtans waren er al veel langer pogingen om groeperingen op te zetten. Midden jaren 1990 werden de eerste activiteiten van Blood&Honour in België waargenomen. Dit leidde zelfs tot een reeks parlementaire vragen in de Senaat. Bert Anciaux vroeg onder meer waarom niet werd opgetreden tegen de neonazistische verzendingsdienst Excalibur dat het materiaal van Blood&Honour hier verspreidde. De verantwoordelijke van Excalibur, voorheen jongerenvoorzitter van het VB in Brugge, organiseerde mee de eerste optredens van Blood&Honour in Vlaanderen in Samen met een VB-verantwoordelijke uit Roeselare werd in 1991 de Leibstandarte A. Hitler (LAH) opgezet wiens jaarlijkse Hitler-herdenking nadien door Blood&Honour werd verdergezet. Frank Vanhecke van het Vlaams Belang haalde naar aanleiding van de heisa rond BBET en de wapenvondsten bij neo-nazi s meermaals uit naar de bietekwieten van Blood&Honour. Nochtans was het in zijn eigen partij-afdeling dat de eerste stappen werden gezet om die organisatie ook in Vlaanderen op te zetten. Meer zelfs, het was zijn eigen jongerenverantwoordelijke in Brugge die er een grote verantwoordelijkheid voor droeg. BBET-lid Thomas B poseert in de kazerne van Leopoldsburg In de media verscheen er in 1994 een onopvallend klein artikel over rellen na een optreden met skinheadgroepen in Oudenburg (vlakbij Brugge). Eén van de opgepakten was Yannick Pollet uit Brugge, de toenmalige jongerenverantwoordelijke van het Vlaams Blok in Brugge. Het optreden was wellicht één van de eerste wapenfeiten van Blood&Honour in België. Het was pas kort nadien dat Pollet uit het VB stapte uit onvrede met het feit dat figuren die veel minder opofferingen deden voor de partij toch gemakkelijker postjes kregen toebedeeld door Vanhecke. Meer bepaald had Pollet het niet begrepen op Yves Buysse. Pollet nam deel aan verschillende activiteiten van Blood&Honour in Engeland en verspreidde het materiaal van die organisatie via zijn postorderbedrijf Excalibur dat van zichzelf beweerde het grootste neonazi postorderbedrijf van Europa te zijn. Tevens dook Pollet op in de middens van het Odal Actiecomité, de poging tot opvolging van de Vlaamse Militanten Orde (VMO) en de voorloper van een actieve kern van Blood&Honour in Vlaanderen. Ian Stuart en Screwdriver lagen aan de basis van Blood&Honour. Op een concert in 1994 in Londen werd Pollet opgepakt. Excalibur was volgens de minister van justitie in 1996 een publicatie die uitgegeven wordt door een neo-nazistische werkgroep uit West-Vlaanderen «Leibstandarte A. Hitler» (LAH), naar de buitenwereld toe ook genoemd «Leergangen algemene historiek» (LAH). Deze groep met een beperkt aantal leden, doch meerdere sympathisanten, bestaat sedert einde 1991, en wil het nationaal-socialistisch gedachtegoed levendig houden en verspreiden. Zekere leden en bestuursleden zijn tevens lid of mandataris van het Vlaams Blok in de regio. LAH organiseert praktisch elk jaar een A. Hitlerherdenking in gesloten kring. De minister stelde dit in een antwoord op een parlementaire vraag. Het VB zat verveeld met de verwijzing naar haar partij en wist heel goed dat Yannick Pollet inmiddels de partij had verlaten om de VNP (Vlaams Nationalistische Partij) op te zetten, een initiatief dat weinig succes kende. Roeland Raes maakte van dat feit gebruik om in augustus 1996 een bijkomende vraag te stellen aan de minister van justitie: Op welke informatie hij zich baseert om te beweren dat Vlaams Blok-mandatarissen zouden betrekking hebben met de groep «LAH»; Welke mandatarissen in het antwoord bedoeld worden. De minister antwoordde: De Staatsveiligheid heeft inderdaad kunnen vaststellen dat bepaalde LAH-leden ook lid zijn van het Vlaams Blok, die verantwoordelijke plaatsen op het locale ni- FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN P. 21

20 veau bekleden. Maar namen noemen, deed hij niet. Het is de Veiligheid van de Staat niet toegelaten de naam van personen, die zijn aandacht hebben getrokken, bekend te maken. Kort voordien (mei 1996) was A. Horrie verdwenen als verantwoordelijke voor het Vlaams Blok in Roeselare. Ook Horrie lag mee aan de basis van de Leibstandarte A. Hitler. De groep die de eerste activiteiten van Blood&Honour in dit land organiseerde, had goede contacten met onder meer Bert Eriksson van de vroegere VMO. Een aantal neo-nazistische groepen organiseerden in 1997 een tegenbetoging tegen een anti-fascistische betoging in Brugge (gericht tegen fascistisch geweld). Onder de tegenbetogers onder meer Eriksson naast skinheads, VB ers en neo-nazi s (waaronder ook Nederlandse neo-nazi s zoals Joop Glimmerveen). M a a r t : B l o o d & H o n o u r houdt een herdenking op het Duitse kerkhof in Lommel. Hier zie je de Nederlandse veteraan Joop Glimmerveen samen met de would-be Hitler-lookalike Stefan Wijkamp. Die laatste sprak de aanwezigen toe en stelde dat de Duitsers beter hadden gewonnen. Glimmerveen is een oudgediende, hij lag mee aan de basis van de Nederlandse Volksunie in De NVU had vanaf 73 overigens ook een Vlaamse ondervoorzitter: Roeland Raes (nadien ook ondervoorzitter van het VB tot 2001). Glimmerveen heeft nu wel gebroken met wat overblijft in de NVU, die zijn volgens Joop niet zuiver genoeg. Volgens verschillende insiders zou Pollet vandaag niet meer actief deelnemen aan de werking van Blood&Honour, ook al was hij één van de oprichters ervan. Wel houdt Pollet nog steeds zijn skinheadwinkel open in Brugge (Hitshop) vlakbij het café De Kastelein dat in opspraak kwam omwille van het racistische geweld dat in mei 2006 plaatsvond door bezoekers van het café. Uit de parlementaire vragen en de antwoorden van de minister blijkt dat reeds in heel wat informatie bekend was over de activiteiten van de groep die aan de basis lag van Blood&Honour. Het gewelddadig karakter van de groep en de neo-nazistische activiteiten waren reeds bekend. Er waren verschillende incidenten met geweld, waaronder een granaataanslag in januari Toch is nadien zo n 10 jaar gewacht vooraleer werd opgetreden tegen neo-nazistische kringen. Bovendien lijkt het erop dat Blood&Honour Midgard ongemoeid wordt gelaten. Een andere opvallende vaststelling is dat de minister van justitie in stelde dat in deze neo-nazistische organisaties verschillende kaderleden van het VB actief waren, onder meer in de Leibstandarte Adolf Hitler (LAH) dat ieder jaar een Hitler-herdenking organiseerde. Die traditie werd voortgezet door Blood&Honour Midgard. 10 jaar na deze parlementaire discussies, moeten we ons de vraag stellen waarom er zo lang niet is opgetreden tegen neo-nazistische activiteiten. Daarnaast wordt het duidelijk dat het VB hypocriet is als het zich vandaag in harde woorden uitspreekt tegen Blood&Honour. De origine van deze groepering in België ligt immers bij figuren die kaderlid waren van het Vlaams Blok en dat in het Brugge van Vanhecke Uiteraard moet het VB zich distantiëren van Blood&Honour en andere neo-nazi s. Tegenover een breed kiespubliek is het immers niet nuttig om banden te hebben met marginale opvattingen en methoden. VERDEELDHEID IN BLOOD&HONOUR De haat van Blood&Honour richt zich natuurlijk tegen migranten, andersdenkenden en al wie afwijkt van hun normen. Opvallend is ook dat hun haat zich evenzeer richt tot concurrerende groeperingen. Zo zijn (of waren) er ook in Vlaanderen twee groepen die de traditie van Blood&Honour claimden en die elkaar het licht in de ogen niet gunden. 1.MIDGARD De oudste versie van Blood&Honour in dit land noemt zichzelf B&H Midgard (door de tegenstanders steevast shitgard genoemd). Deze groep komt voort uit de originele Brugse groep die B&H in dit land introduceerde. Toen in mei 2006 een zwarte man voor het Brugse skinheadcafé De Kastelein werd neergestoken, vond de politie bij een huiszoeking in dat café heel wat materiaal van B&H. Blood&Honour Midgard is de afgelopen jaren ook gaan bouwen aan een kern in de provincie Antwerpen. Daartoe vond het steun bij een aantal rechtse skinheads in Turnhout. Die waren betrokken bij tal van gewelddadige acties, met onder meer een aanval op het lokale jeugdhuis. Naar verluidt was er een vergadering van de aanhangers van Blood&Honour in een café dat nauw gelinkt is aan het VB (De Schalmei). Eén van de Turnhoutse skinheads van Blood&Honour werd tijdelijk opgepakt na het racistisch geweld in Brugge. Hij kwam echter op voorwaarden vrij. Het was de afdeling in de Antwerpse provincie die in P. 22 FASCISME - WAT HET IS EN HOE HET TE BESTRIJDEN