EC IN RELATIE TOT HET TYPE SUBSTRAAT BIJ DE TEELT VAN SLA IN EEN GESLOTEN TEELTSYSTEEM. Proef Intern verslag 4. z.2<*m^7

Transcriptie

1 z.<*m^7 ß EC IN ELATIE TOT HET TYPE SUBSTAAT BIJ DE TEELT VAN SLA IN EEN ESLOTEN TEELTSYSTEEM Proef 08.0 A.L. van den Bos Naaldwijk, oktober 99 Intern verslag

2 INHOUD. INLEIDIN. MATEIAAL EN METHODE. Proefopzet. Waarnemingen. ESULTATEN 7. DISCUSSIE 0 LITEATUU BIJLAEN t/m

3 INLEIDIN De teelt van sla in Nederland vindt voornamelijk in grond plaats en experimenteel in allerlei alternatieve systemen. ezien de noodzaak om binnen afzienbare tijd te komen tot gesloten teeltsystemen, wordt onderzoek verricht naar de mogelijkheid om sla in deze alternatieve systemen te telen. Bij de teelt in alternatieve systemen wordt oa. gebruik gemaakt van diverse substraten. Het type substraat kan van invloed zijn op de opname van voedingselementen. Onderzoek naar de invloed van het type substraat op voedingseffecten bij diverse gewassen wordt momenteel uitgevoerd. Dit verslag beschrijft het onderzoek naar de invloed van de voedingsconcentratie (ECniveaus) op groei, produktie en kwaliteit bij sla in een gesloten systeem met twee substraten.

4 MATEIAAL EN METHODE. POEFOPZET De proefopstelling bestaat uit 8 polyester bakken (afmetingen, * 0,8 * 0, m). Elke proefbehandeling bestaat uit twee bakken, in de ene bak bevindt zich maaszand (granulaire samenstelling, zie bijlage 0) en in de andere steenwolgranulaat (7% opneembaar en % afstotend; fysisch onderzoek, zie bijlage ). De proef bestaat uit zes behandelingen in viervoud. Op de bodem van de bakken ligt cm. parelgrind met daarop cm. zand of steenwolgranulaat. Water wordt via de regenleiding toegediend. Het retourwater wordt opgevangen en hergebruikt. Op juni en op 0 september 99 werd sla (ras: Cortina) geplant, per bak (opp.,8 m ). De opkweek vond plaats in cm perspotten. eoogst werd op juli en op november 99. De behandelingen bestonden uit zes EC trappen, te weten,0;,8;,;,;, en,0 ms.cm", waarmee de voedingsoplossing voor sla werd toegediend. De samenstelling van de gebruikte voedingsoplossing bij,8 ms.cm' staat vermeld in Tabel. Tabel Samenstelling voedingsoplossing bij,8 ms.cm' NH K Ca Mg N0 S0 P mmol/l ii ii " ii ii «, 7,,8 0,8, 0,8, * Fe //mol/l 0,0 * Mn * Zn * B ",0 * Cu " 0, * Mo " 0, * Si " 0, De elementen, gemarkeerd met *, werden bij alle EC niveaus standaard toegediend. De overige elementen varieerden met de hoogte van de toegediende EC. Zink werd niet toegediend, het gebruikte regenwater bevatte voldoende zink. Mangaan werd niet toegediend, daar het veen voor het maken van perspotten was bemest met Pgmix (+ + + spoorelementen). De gerealiseerde EC's, waarmee de voedingsoplossing tijdens de eerste slateelt werd toegediend, waren gemiddeld als volgt:,;,;,0;,9;,0 en, ms.cm" en bij de tweede teelt:,;,;,;,;, en,9 ms.cm'. De EC's van het retourwater waren bij de start van de eerste teelt als gevolg van voorgaande teelten,;,0;,;,;, en,9 ms.cm' en bij de tweede teelt:,;,0;,0;,;, en,0 ms.cm'.. WAANEMINEN In het begin, tijdens en aan het einde van de teelt werden monsters genomen van het voedings en retourwater. De analyseresultaten staan vermeld in de Bijlagen en. Bij de behandelingen, en werd door middel van poreuze cupjes, bodemvocht onttrokken. In het bodemvocht werd aan het einde van de eerste en tweede teelt zo mogelijk de hoofd en spoorelementen bepaald. De resultaten staan in Bijlage. Wekelijks werd

5 de hoeveelheid toegediend water, retourwater en de EC gemeten. De resultaten staan vermeld in de Bijlagen en. Uit watergift en retourwater is de transpiratie/evaporatie berekend. Aan het einde van de teelten werden monsters van de sla genomen. De analyseresultaten van deze gewasmonsters staan in de bijlagen en 7. Uit de resultaten werd voor nitraat de opname per mg/kg vers produkt berekend (Bijlage 8). Bij de oogst werden per bak alle planten geoogst. Het totale gewicht van de slakroppen en het gewicht van het afval per bak werden gewogen. Hieruit is het gemiddeld nettokropgewicht en het gemiddeld gewicht van het afval per krop berekend. Bij de tweede teelt werden per behandeling kroppen, afkomstig van zowel zand als van steenwolgranulaat, in de koelcel bij C (.V. 80%) weggezet om de houdbaarheid te bekijken. Op 8 november werd de sla op rot beoordeeld. De resultaten staan in Bijlage 9.

6 ESULTATEN De weggroei bij beide teelten verliep zonder problemen. In de tabellen en worden van de eerste en tweede teelt de gedoseerde EC, retour EC (aanvang en gemiddeld over de teelt), EC bodemvocht van zand zowel als van steenwolgranulaat en de transpiratie/evaporatie in liters/m vermeld. Tabel Doseer EC,retour EC,ECbodemvocht entranspiratie/evaporatie tijdens de eerste teelt (ECmS.cm" ) Ben. Er ^Doseer PC u ^ etour aanvang teelt gem.over teelt Fr zand "^bodemvocht stwgr.*) Transpiratie & Evaporatie (Lm" ),,,0,9,8,,,0,,,,9,,,8,,9 7,7,, 9,7, f ) Stwgr. = steenwolgranulaat. De EC's van het bodemvocht werden eenmalig gemeten. Van behandelingen en bij steenwolgranulaat was er te weinig bodemvocht om de EC te kunnen meten. De EC's van het bodemvocht bij de behandelingen, zand en steenwolgranulaat kwamen goed overeen met die in het retourwater (gemiddeld over de teelt). De EC in het bodemvocht van behandeling zand was flink hoger dan in het retourwater.het doorspoelpercentage bedroeg gemiddeld over alle behandelingen ca.%. Bij doseer EC, ms bleef de retour EC vrijwel gelijk aan die bij aanvang teelt. Bij een doseer EC groter dan, nam de retour EC steeds meer toe. Het verschil in transpiratie/evaporatie tussen de behandelingen was gering. Tabel Doseer EC, retour EC,ECbodemvocht entranspiratie/evaporatie tijdensde tweede teelt (ECmS.cm" ) Beh. Fr "* ' Doseer Er l " v 'etour aanvang teelt gem.over teelt Fr zand ~ w bodemvocht stwgr.*) Transpiratie & Evaporatie (Lm ),,,,,,8,,0,0,,,0,,,,9, 7,,,0 7,,, 9, *) Stwgr. = steenwolgranulaat.

7 De EC's van het bodemvocht werden eenmalig gemeten. De EC's van het bodemvocht bij de behandelingen en zand en steenwolgranulaat kwamen goed overeen met die in het retourwater (gemiddeld over de teelt). Bij behandeling was de EC in het bodemvocht beduidend hoger.het doorspoelpercentage bedroeg gemiddeld over alle behandelingen ca.9%. Bij doseer EC, en,ms bleef de retour EC vrijwel gelijk aan die bij aanvang teelt. Bij een doseer EC groter dan, nam de retour EC steeds meer toe. Het verschil in transpiratie/evaporatie tussen de behandelingen was gering. In tabel en wordt het gemiddeld netto kropgewicht en het gemiddeld afvalgewicht bij de oogst op juli en november vermeld. Zowel van de sla afkomstig van zand als van steenwolgranulaat. Tabel Opbrengst sla afkomstig vanzandensteenwolgranulaat (oogst juli) Zand Steenwolgranulaat Beh. gem. netto kropgewicht g/stuk gem. gewicht afval g/stuk gem. netto kropgewicht g/stuk gem. gewicht afval g/stuk ,7 0, 8,0,,8 8, ,,7, 9,,, Wiskundige verwerking: ECen kropgewicht (lineair P<0,00) ECen gewicht afval (kwad.p<0,00) Kropgewicht zand > steenwolgranulaat (lineair P 0,00) ewicht afval zand > steenwolgranulaat (lineair P 0,0) Tabel Opbrengst sla afkomstig vanzandensteenwolgranulaat (oogst november) Zand Steenwolgranulaat Beh. gem. netto kropgewicht g/stuk gem. gewicht afval g/stuk gem. netto kropgewicht g/stuk gem. gewicht afval g/stuk , 7,,7,0 8,8 7, ,7,8 7, 7,,, 8

8 Wiskundige verwerking: ECen kropgewicht (kwad. P< 0,00) ECen gewicht afval (lineair P< 0,00) Kropgewicht zandensteenwolgranulaat (n.s) ewicht afval zand > steenwolgranulaat (lineair P 0,0) Het netto kropgewicht was het hoogst waar, EC aan voeding werd gedoseerd. Dat was het geval in beide teelten en bij beide substraten. Bij een doseer EC van, ms bleef het kropgewicht bij de eerste en tweede teelt duidelijk achter, respectievelijk met % en % (gemiddeld over beide substraten) ten opzichte van. ms. Naarmate een hogere EC dan, ms aan voeding werd gedoseerd nam het kropgewicht af. Dat was bij de eerste teelt sterker dan bij de tweede teelt, respectievelijk 8% en % ten opzichte van, ms. Het gewicht aan afval was het laagst bij een doseer van, ms. Bij de eerste teelt werd bij een doseer EC van, ms het meeste afval aangetroffen en bij de tweede teelt bij, ms. Het kropgewicht van de sla afkomstig van zand was alleen bij de eerste teelt betrouwbaar hoger dan die van steenwolgranulaat. Het gewicht aan afval was in beide teelten bij zand betrouwbaar hoger dan bij steenwolgranulaat. Uit het houdbaarheids onderzoek, waar gekeken werd naar de hoeveelheid rot per krop, bleek het minste rot voor te komen bij een doseer EC van, ms (Bijlage 9). e wasonderzoek Analyses van sla toonden aan dat Na, P en Cl daalden en Ca en Mg stegen door toename van de doseer EC. De grootste stijging aan K, Ntotaal, N0 vond plaats tussen EC, en, ms en bleven bij de overige EC's vrijwel gelijk (Bijlagen en 7). Bij de tweede teelt werd in sla een hoger Ntotaal en N0 gehalte aangetroffen dan in de eerste teelt. Opvallend was het hogere N0 gehalte in sla afkomstig van steenwolgranulaat bij doseer EC, ms ten opzichte van zand. De N0gehalten, uitgedrukt in mmol/kg droge stof, werden door middel van het droge stof percentage omgerekend naar mg/kg vers produkt (Bijlage 8). De resultaten toonden aan dat, zowel bij zand als bij steenwolgranulaat, de N0 gehalten toenamen naarmate de doseer EC toenam. Door toename van de EC wordt ook meer N0 gedoseerd. De N0 gehalten in de sla waren bij de tweede teelt hoger dan bij de eerste teelt.

9 DISCUSSIE Uit het onderzoek blijkt dat voor de teelt van sla in een gesloten systeem, de doseer EC van de voedingsoplossing ca., ms moet bedragen om een goed produkt te kunnen telen. Een lagere concentratie had een nadelige invloed op het kropgewicht. Wel werd een lager nitraatgehalte in de sla aangetroffen en trad er tijdens de bewaring minder rot op. Door toediening van hogere concentraties werd ook het kropgewicht nadelig beïnvloed en nam het nitraatgehalte in de sla toe (Bijlage 8). Het hogere nitraatgehalte in de sla werd veroorzaakt door het feit dat bij een toenemende doseer EC ook meer stikstof in de vorm van nitraat werd toegediend. De teeltperiode was mede verantwoordelijk voor de hoogte van het nitraatgehalte in de sla. Bij de tweede teelt (periode "loseptember t/m november) werd een beduidend hoger nitraatgehalte in de sla aangetroffen dan bij de eerste teelt. Terwijl de hoeveelheid toegediend stikstof en de doseer EC in beide perioden vrijwel gelijk waren. Verantwoordelijk voor de toename van het nitraatgehalte moet worden gezocht in de afname van de hoeveelheid licht. 0

10 LITEATUU Bos, A. L. van den, 99. EC in relatie tot het type substraat bij chrysanten in een gesloten systeem. Intern verslag nr., pp + bijlagen. Bos, A. L. van den, 99. EC in relatie tot het type substraat bij koolrabi in een gesloten systeem. Intern verslag nr. 7, pp + bijlagen.

11 BIJLAE Oo^tU '«)&fti>i / Vt' c V^ Analyseresultaten lotcmrwrfteihe teelt Datum NH K Na Ca Mg N0 Cl S0 HCQ P EC ph Fe Mn Zn B Cu Behandeling bovenbak juni juni juli Behandeling bovenbak juni juni juli Behandeling bovenbak juni juni juli Behandeling bovenbak juni juni juli Behandeling bovenbak juni juni juli Behandeling bovenbak juni juni juli

12 BIJLAE vervolg Analyseresultaten voedingsoplossingen e teelt Datum NH. K Na Ca Mg N0 Cl S0 HC0 P EC ph Fe Mn Zn B Cu Behandeling bovenbak 8 sept okt okt Behandeling bovenbak 8 sept okt okt Behandeling bovenbak 8 sept okt okt Behandeling bovenbak 8 sept okt okt Behandeling bovenbak 8 sept okt okt Behandeling bovenbak 8 sept okt okt

13 BIJLAE Analyseresultaten retourwater e teelt Datum NH K Na Ca Mg NQ Cl S0 HCQ P EC ph Fe Mn Zn B Cu Behandeling onderbak juni juli Behandeling onderbak juni juli Behandeling onderbak juni juli Behandeling onderbak juni juli Behandeling onderbak juni juli Behandeling onderbak juni juli

14 BIJLAE vervolg Analyseresultaten retourwater e teelt Datum NH K Na Ca Mg NQ Cl S0 HCQ P EC ph Fe Mn Zn B Cu Behandeling onderbak okt okt Behandeling onderbak okt okt Behandeling onderbak okt okt Behandeling onderbak okt okt Behandeling onderbak okt okt Behandeling onderbak okt okt

15 BIJLAE Analyseresultaten bodemvocht e teelt Datum medi NH K Na Ca Mg N0 Cl S0 HC0 P EC ph Fe Mn Zn B Cu urn Behandeling juli Zand Behandeling Stwg juli Zand Stwg *) Behandeling juli Zand Stwg *) Analyseresultaten bodemvocht e teelt Datum medi NH K Na Ca Mg N0 Cl S0 HC0 P EC ph Fe Mn Zn B Cu urn Behandeling nov Zand Stwg.») Behandeling nov Zand Behandeling Stwg nov Zand Stwg * ) Te weinig bodemvocht voor analyses

16 BIJLAE De wekelijks toegediende hoeveelheid water en de hoeveelheid retourwater (l/m ), e teelt Week Beh. Beh. Beh. Beh. Beh. Beh De wekelijks toegediende hoeveelheid water en de hoeveelheid retourwater (l/m ), e teelt Week Beh. Beh. Beh. Beh. Beh. Beh etourwater van week 0 = som van week = gift; = retour 7

17 BIJLAE De wekelijkse EC meting van het toegediende en retourwater (ms/cm), e teelt Week Beh. Beh. Beh. Beh. Ben. Beh De wekelijkse EC meting van het toegediende en retourwater (ms/cm), e teelt Week Beh. Beh. Beh. Beh. Beh. Beh

18 BIJLAE Analyseresultaten sla afkomstig van zand ( e teelt). ehalten in mmol/kg droge stof Behandelingen Elementen Na K Ca Mg P Cl Ntotaal N0 Stotaal S % Droge stof,,7,0,7,,7 Analyseresultaten sla afkomstig van droge stof steenwolgranulaat ( e teelt). ehalten in mmol/kg Behandelingen Elementen Na K Ca Mg P Cl Ntotaal N0 Stotaal S % Droge stof,0,,9,,, 9

19 BIJLAE 7 Analysecijfers sla afkomstig van zand ( e teelt). ehalten in mmol/kg droge stof Behandelingen Elementen Na K Ca Mg P Cl Ntotaal N0 Stotaal % Droge stof,,0,,,8, Analysecijfers slaafkomstig van steenwolgranulaat ( e teelt). ehalten in mmol/kg droge stof Behandelingen Elementen Na K Ca Mg P Cl Ntotaal N0 Stotaal % Drogestof,,8,0,,7,9 0

20 BIJLAE 8 emiddelde nitraatgehalten in mg/kg vers gewicht, e teelt Zand Behandeli ing N0 mg/kg vers Steenwolgranulaat N0 mg/kg vers emiddelde nitraatgehalten in mg/kg vers gewicht, e teelt Behandeling Zand N0 mg/kg vers Steenwolgranulaat N0 mg/kg vers

21 BIJLAE 9 Houdbaarheid sla, e teelt emiddelde cijfer voor rot ( = geheel rot; 7= geen rot) Behandelingen Zand Steenwolgranulaat,,,,,8,,,,8,,0,