SBO Bernardus: Passend bij het talent. Schoolgids

Transcriptie

1 SBO Bernardus: Passend bij het talent Schoolgids Bezoekadres: Willem Vliegenstraat 5, 6271 DA Gulpen Telefoon: website school: 1

2 Inhoudsopgave: Wat staat er in deze gids? In deze schoolgids vindt u alle belangrijke informatie over onze SBO-school. We hebben op een duidelijke wijze het beleid en de organisatie van ons onderwijs binnen deze gids verwoord. Er staat ook veel praktische informatie in de schoolgids. Bij deze schoolgids hoort de schoolkalender. Deze ontvangt u apart. De onderstaande zaken komen aan bod: 1. Voorwoord 3 2. Waar staat de school voor 5 3. Hoe gaan we met elkaar om 8 4. Organisatie van ons onderwijs De zorg en de zorgroute van onze school De resultaten van ons onderwijs De buitenschoolse activiteiten Het team De ouders en de leerlingen Ontwikkelingen van ons onderwijs Bestrijden verzuim en vroegtijdig schoolverlaten Klachtenregelingen e.d Sponsoring Jeugdgezondheidszorg GGD Zuid-Limburg Wet bescherming persoonsgegevens Identiteitsplicht bij schoolreizen naar het buitenland Schorsing en verwijdering Informatievoorziening gescheiden ouders Rookverbod Veiligheid Verwijsindex en RAK (regionale aanpak kindermishandeling) Regels voor toelating Documenten die op school ter inzage liggen Lijst met afkortingen Akkoordverklaring schoolgids door M.R. 45 Waarom deze schoolgids? U leest deze gids omdat u interesse heeft in onze school of omdat uw zoon/dochter onze school bezoekt. Deze gids geeft aan waar onze school voor staat, wat u van onze school mag en kan verwachten en wat onze school voor uw kind kan betekenen. Ook zou de gids een leidraad kunnen zijn bij het kiezen van een school voor uw kind. Iedere school heeft immers zijn eigen kenmerken en sterke kanten. We willen deze schoolgids heel leesbaar en overzichtelijk houden daarom hebben we niet alle informatie uitgebreid omschreven. Wij wijzen u er echter op dat u een groot aantal documenten kunt inzien bij de administratie van onze school. Heeft u na het lezen van deze gids nog vragen, dan mag u die natuurlijk altijd op school stellen. Wij beantwoorden ze graag. Heeft u tips voor ons voor de schoolgids, geef ze ons door!! Bij deze schoolgids hoort de schoolkalender Hierin staan o.a. alle belangrijke data van de school vermeld. Hang deze mooie schoolkalender op een goede plaats op in uw huis, het is een handig hulpmiddel met veel praktische informatie. De verwijzingen naar de uitgebreidere informatie rondom een bepaald onderwerp kunt u via de website van onze school* vinden of rechtstreeks via (ga naar en klik op SCHOLEN of OUDERS in de menubalk: AANVULLING SCHOOLGIDS ). 2

3 1. Voorwoord: Voor u ligt de schoolgids van het schooljaar Deze gids biedt u veel informatie over ons onderwijs, ons beleid en over onze school in het algemeen. S.B.O. Bernardus staat en gaat voor kwaliteit! Afgelopen schooljaar hebben we nieuw meerjarig schoolplan opgesteld. Het schooljaarplan wordt hieruit afgeleid. In dit plan staan de speerpunten beschreven voor het komende schooljaar. We werken continue aan de verbetering van de kwaliteit van ons onderwijs zodat we steeds meer tegemoet kunnen komen aan de onderwijsbehoeften van elke leerling zodat we elk kind een gepast leerarrangement kunnen aanbieden.. De ouders en de leerlingen zijn zeer tevreden over onze school en het onderwijs dat we geven. Dit hebben zij aangegeven in de tevredenheidsonderzoeken die we afgelopen schooljaar hebben uitgevoerd. Van de leerlingen krijgen we het rapportcijfer 8,1 en van de ouders een 8,3. De inspectie van onderwijs heeft in het schooljaar wederom onze school bezocht. Dit keer was dit in het kader van het Stelselonderzoek van het Ministerie van Onderwijs. De inspectie was ook weer zeer tevreden over de kwaliteit van ons onderwijs. Liefst 96 % van alle onderzochte items scoorden voldoende tot goed. We zijn blij en trots op dit resultaat. Voor ons weer een bevestiging dat we ontwikkelingsgericht zijn en dat we ons onderwijs steeds willen verbeteren.. Onze huisvesting: Kindcentrum De Kindercirkel. Onze school is gehuisvest in het Kindcentrum De Kindercirkel. Binnen dit mooie Kindcentrum zijn ook nog diverse andere partners gehuisvest zoals onze collega s van basisschool De Triangel, de peuterspeelzaal De Slotmuisjes, de kinderdagopvang Hupsakee, de Buiten Schoolse Opvang Jambo en daarnaast zijn de partners van het Centrum Jeugd en Gezin ondergebracht binnen dit Centrum. Samen met basisschool De Triangel nemen we het onderwijs voor onze rekening. De groepen van beide scholen zijn zo in het gebouw geformeerd dat de bouwen/units van beide scholen bij elkaar geplaatst zijn. Bij de benedenverdieping treft u alle onderbouwgroepen aan van basisschool de Triangel en van SBO Bernardus. Zij maken gezamenlijk gebruik van het leer- en werkplein en van het speellokaal dat multifunctioneel ingezet wordt. De andere bouwen/units zijn op een soortgelijke wijze gebouwd. Samenwerkingstraject ZorgSaam van Basisschool De Triangel en S.B.O. Bernardus. Beide scholen nemen zoals eerder genoemd, het onderwijs voor hun zorg. Het blijven twee aparte scholen met hun eigen identiteit, onderwijsconcept en de daarbij behorende doelgroep. De teams leren elkaar steeds beter kennen en tijdens o.a. de gezamenlijke studiedagen worden expertise en kennis met elkaar gedeeld waardoor en een belangrijke uitwisseling ontstaat. Afgelopen schooljaar hebben we een gezamenlijke collectieve ambitie opgesteld. We zetten de leerling hierbij centraal op het veilige podium van de kindercirkel. Deze collectieve ambitie willen we in de komende schooljaren steeds meer binnen onze scholen gaan realiseren. Op deze 3

4 wijze groeien we meer naar elkaar toe en kunnen de leerlingen van onze scholen nog meer profiteren van ons onderwijsaanbod, onze kwaliteit en onze gezamenlijke expertise. Passend Onderwijs vraagt van ons om gezamenlijk anders naar onderwijs en onderwijszorg te kijken. Er liggen voldoende mogelijkheden en kansen binnen handbereik. We hebben altijd gesteld dat we eerst samen gaan wonen en samen leven en we steeds meer de nadruk zouden gaan leggen op samen leren. Ik zie dat we de afgelopen twee schooljaren van gezamenlijk wonen en leven ook al hard gewerkt hebben aan het samen leren. Op diverse terreinen zoeken teamleden elkaar op en worden op verschillende niveaus zaken uitgewisseld met elkaar zowel in officiële trajecten als in allerlei inofficiële momenten. Dit was één van de doelstellingen om samen met elkaar onder één dak te gaan. Leerlingen van het SBO zijn teruggeplaatst naar de Triangel en functioneren daar prima. Verschillende leerlingen van de Triangel hebben deelgenomen aan specifieke leesgroepen binnen de Bernardus. In de onderbouw van beide scholen wordt intensief samengewerkt in een C(ommunity) O(f) P(ractise). Beide scholen werken met het kleuterprogramma Speelplezier. Thema s worden op elkaar afgestemd en gezamenlijk voorbeid, een digitaal portfolio wordt in gezamenlijkheid ontwikkeld, enz. Ik wil graag iedereen bedanken voor de wijze waarop dit alles tot stand is gekomen. Er zijn nog veel uitdagingen en kansen voor ons. Ik heb veel vertrouwen dat we deze in de komende jaren verder zullen verwezenlijken. We wensen u veel leesplezier. Heeft u vragen laat het ons horen of kom ons bezoeken. Namens het team: Jos Vandewall (directeur). 4

5 2. Waar staat de school voor? Passend bij het talent. S.B.O. Bernardus is een speciale basisschool die voor al haar leerlingen maximale ontwikkelingskansen wil bieden. We willen dat leerlingen een positief zelfbeeld ontwikkelen, met hun sterke en minder sterke kanten. De leerlingen moeten vertrouwen in zichzelf hebben. Wij gaan uit van de mogelijkheden van onze leerlingen. We stellen voor elke leerling een individueel ontwikkelingsperspectief op en omschrijven hierin de onderwijsbehoeften van de leerling rekening houdend met de cognitieve mogelijkheden en de specifieke leerlingkenmerken. SBO Bernardus: Passend bij het talent Hoge verwachtingen. De leerling ontvangt een gepast onderwijsarrangement dat tegemoet komt aan de onderwijsbehoeften van de leerling. We hebben hoge verwachtingen van onze leerlingen en stellen daarom hoge doelen die op schoolniveau voor de diverse vakgebieden zijn vastgesteld. Handelingsgericht, planmatig en opbrengstgericht werken. Het onderwijs wordt georganiseerd in stam- en instructiegroepen. De leerkracht maakt in zijn diverse groepsplannen (pedagogisch en didactisch) de vertaalslag van de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen naar een aangepast onderwijsarrangement voor de desbetreffende leerlingen van de groep. De ontwikkeling van de leerling wordt structureel gevolgd en indien nodig wordt het geplande onderwijsaanbod en/ of de onderwijsaanpak bijgesteld/aangepast. De leerkracht werkt opbrengstgericht. Hij plant het onderwijsaanbod, voert dit uit en evalueert. Hij reflecteert voortdurend op zijn handelen. De leerkracht heeft de rol van instructeur, begeleider en coach. Samen verantwoordelijk voor het leer- en ontwikkelproces. De leerling is medeverantwoordelijk voor zijn eigen ontwikkelingsproces. Afhankelijk van de leeftijd en de leerling-kenmerken wordt de leerling actief betrokken bij zijn ontwikkelingsperspectief en de vertaalslag hiervan naar de doelen die we willen bereiken. De ouders zijn natuurlijk bij het totale proces betrokken. Zij vormen een belangrijke schakel in de ontwikkeling van hun kind. We betrekken de ouders bij het opstellen van het ontwikkelingsperspectief en elk half jaar vindt er minimaal een terugkoppeling plaats van de ontwikkeling van hun kind. We informeren de ouders uitgebreid en bekijken samen de mogelijkheden die ouders hebben om hun kind te ondersteunen. We reiken ouders handvatten aan hoe ze dit kunnen realiseren. We begeleiden ouders zodat ze ook reële verwachtingen hebben van hun kind. 5

6 Onze gezamenlijke collectieve ambitie Afgelopen schooljaar hebben we met basisschool De Triangel een gezamenlijke Collectieve Ambitie verwoord. Deze Collectieve Ambitie geeft de richting aan voor de komende schooljaren. We zullen deze richting steeds verder binnen de scholen gaan inrichten en verrichten. Onze Leerling Centraal op het Podium van het Leven. Keten me niet, boei me. (Loesje) De Kindercirkel We bereiden onze leerlingen voor op de veranderende maatschappij die steeds andere vragen en eisen aan ons stelt. Onze leerling van nu is de volwassene van morgen. We zetten onze kinderen centraal op het podium van het leven. Centraal in een cirkel die nooit perfect rond zal zijn in een steeds veranderende omgeving. Wel een veilige cirkel waar het kind naast een leerkracht uit het BAO of SBO staat die voor geborgenheid en een stevige basis zorgt. Die een veilige basis biedt van waaruit het kind nieuwsgierig kan bewegen en zijn leefwereld actief en betrokken wil uitbreiden op zijn eigen manier. Die het kind voorbereidt op een actieve deelname binnen de samenleving die gestoeld is op christelijke tradities met cultuurhistorische waarden. We streven ernaar dat onze leerlingen opgroeien tot positief kritische burgers die integreren binnen hun eigen leefomgeving. In de kindercirkel leren kinderen samen te werken, leren te reflecteren om gezonde, creatieve burgers te worden die zin kunnen geven aan hun bestaan en positief kunnen bijdragen aan de huidige en toekomstige maatschappij. We gaan uit van kwaliteiten en talenten van leerling en leerkracht. We hebben hoge verwachtingen van alle leerlingen en alle medewerkers. We spreken ons vertrouwen uit over wat kinderen kunnen en waarbij kinderen leren verantwoordelijk te zijn voor hun eigen leerproces. 1. Het Kind en de Leerkracht centraal op het Podium in het Veilige en Vertrouwde Kind-centrum. 2. Het kind toont zijn talenten en kwaliteiten op het Podium. 3. Het kind is eigenaar van zijn leerproces. 4. Het kind is creatief in denken en doen 5. Het kind is digitaal geletterd en mediawijs 6. Het kind leert en werkt samen en dat biedt veel kansen. Onze collectieve ambitie ingelijst in de lounge van de Kindercirkel 6

7 Bevoegd gezag Onze school valt onder de juridische verantwoordelijkheid van de Stichting INNOVO, een stichting voor katholiek onderwijs. INNOVO telt dit schooljaar medewerkers die dagelijks onderwijs verzorgen aan ongeveer leerlingen, verdeeld over 53 scholen, waaronder 48 scholen voor basisonderwijs, twee scholen voor speciaal basisonderwijs en twee scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs. Het verzorgingsgebied van INNOVO strekt zich uit over Zuid- en Midden-Limburg en is verdeeld over 16 verschillende gemeenten. Het bevoegd gezag van de stichting wordt gevormd door het College van Bestuur, dhr. Bert Nelissen, voorzitter en mw. Joan van Zomeren, lid. Het College van Bestuur legt verantwoording af aan de Raad van Toezicht, die een controlerende taak heeft ten aanzien van de vastgestelde doelen. Het College van Bestuur is gevestigd aan de Ruys de Beerenbroucklaan 29A te Heerlen. Hier is ook het servicebureau gevestigd dat ondersteuning biedt aan de scholen en het college. Op het stafbureau zijn deskundigen werkzaam in de disciplines financiën, huisvesting, ICT, administratie, personele-, juridische- en onderwijskundige zaken. Wat vindt de inspectie van onderwijs van onze school? De afgelopen schooljaren hebben wij diverse keren de schoolinspectie op bezoek gehad. De laatste keer, 25 maart j.l. hebben twee schoolinspecteurs een onderzoek uitgevoerd naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving binnen onze school in kader van het stelselonderzoek van de minister. Het onderzoek bestond o.a. uit diverse klassenbezoeken(6), gesprekken leerkrachten, de intern begeleiders en de directeur, controle op de diverse schooldocumenten, zoals o.a. het schoolplan en de schoolgids, en het bestuderen en analyseren van diverse documenten die betrekking hebben op de zelfevaluatie-activiteiten van de school. Aan het einde van de dag was er een eindgesprek met de directie en de intern begeleiders van de school en een vertegenwoordiger van het schoolbestuur Innovo. De inspectie is zeer tevreden over de kwaliteit van het onderwijs van S.B.O. Bernardus. Ruim 96 % van alle indicatoren zijn voldoende tot goed in orde!!!! Wij citeren uit het inspectierapport: De inspectie geeft aan dat de school staat en gaat voor kwaliteit. De directie en het team zijn doorgegaan op de ingeslagen weg. Daarbij past opbrengstgericht werken, hetgeen blijkt uit systematische evaluaties van leerresultaten en doelgericht en planmatig werken in de units. De leraren hebben hoge verwachtingen van iedere leerling, met oog voor de individuele onderwijsbehoeften, en hebben deze vastgelegd in een ontwikkelingsperspectief. Door een effectieve inzet van pedagogische en didactische groepsplannen lukt het de school om veel leerlingen binnen de bandbreedte van het ontwikkelingsperspectief te houden. Om een passend antwoord te kunnen blijven bieden aan de, complexer wordende, onderwijsbehoeften van de leerlingen, investeren de school en de individuele leraren stevig in het vergroten van de expertise op de verschillende leer- en ontwikkelingsgebieden. Het onderwijs wordt gerealiseerd in een prettig onderwijsklimaat, waarin volgens de directie en team de leerlingen het beste van zich laten zien en de ouders tevreden over zijn. Het deel schoolverlaters dat uitstroomt naar een reguliere vorm van voortgezet onderwijs, neemt gestaag toe tot tweederde in het afgelopen schooljaar. De directie is trots op de collegiale en professionele samenwerking binnen het team. De samenwerking betreft ook de collega-school, bs. De Triangel, waarmee SBO Bernardus de onderwijsvleugel van het gebouw deelt. Onder de noemer ZorgSaam wordt onderzocht en uitgeprobeerd waar de organisatorische en onderwijskundige samenwerking mogelijks is. Het resultaat van bovenstaande is terug te zien in de oordelen die uit dit onderzoek naar voren zijn gekomen. Van de 31 kwaliteitsindicatoren die onderzocht zijn er 30 van voldoende of hoge kwaliteit. Er is slechts 1 indicator is er nog sprake van onvoldoende kwaliteit, terwijl ook bij die indicator de nodige groei in kwaliteit te zien is. 7

8 Wij zijn natuurlijk bijzonder trots op dit resultaat en zullen de bevindingen en de adviezen van de inspectie ook nu weer ter harte nemen en vertalen in ons schoolbeleid. Het totale verslag is terug te vinden op de site: Daar proosten wij op!!! 3. Hoe gaan we met elkaar om? Overal waar mensen samenkomen en samenwerken zijn regels nodig. Zo ook op onze school. We gaan ze echter niet allemaal beschrijven in deze gids. De belangrijkste regel is: Je zorgt dat door jouw gedrag voor anderen geen nadelige gevolgen heeft en anderen zich niet aan jouw gedrag hoeven te storen. Een paar zaken willen we wel kort bespreken zodat daar geen onduidelijkheden over ontstaan. We houden op school goed bij wie zich niet goed gedraagt op de speelplaats. Elk teamlid geeft per mail door aan alle teamleden als bepaalde leerlingen zich niet goed gedragen hebben op de speelplaats. De directeur bewaart deze mails allemaal. Komt de naam van de leerling in een korte periode drie keer voor in een mail dan worden er bepaalde maatregelen genomen. Er volgt een uitgebreid gesprek tussen de leerling en een van de MT-leden. Vervolgens worden de ouders over het gedrag en de consequenties ingelicht. ONZE ALGEMENE SCHOOLREGELS ZIJN: GEDRAAG JE ZOALS HET HOORT BINNEN DE POORT. WE ZULLEN GOED VOOR DE SPULLEN ZORGEN, DAN ZIJN ZE WEER TE GEBRUIKEN MORGEN. WIJ HOUDEN ONZE SCHOOL SCHOON, DAT IS TOCH HEEL GEWOON. MULTIMEDIA ZIJN VET, MAAR WORDEN OP SCHOOL UITGEZET. Eigen groepsregels: Elke groep stelt aan het begin van het schooljaar groepsregels op. Deze regels worden samen met de leerlingen en de leerkracht opgesteld. Daarnaast zijn er regels die gelden speciaal voor de speelplaats. Deze regels worden met de leerlingen besproken en staan in het logboek van de leerkracht. We gebruiken de methode Leefstijl om de sociale emotionele ontwikkeling van de kinderen te stimuleren. S.E.T.-regels Binnen onze school hanteren we de vijf SET-regels. Deze regels worden binnen alle groepen uitgebreid besproken. We hanteren hierbij ook de kleur van de petten die symbool staan voor een bepaald soort gedrag. 8

9 De SET-regels zijn: We helpen elkaar We vertrouwen elkaar Niemand speelt de baas Niemand lacht uit Niemand doet zielig We hanteren hierbij ook de kleur van de petten die symbool staan voor een bepaald soort gedrag. De SET-petten: Geel staat voor angstig en bang gedrag Zwart staat voor stoer en uitdagend gedrag Rood staat voor gedrag die een meeloper laat zien (uitlachen; meedoen met negatief gedrag e.d.) Wit staat voor positief en zelfbewust gedrag. Eten/drinken en schone leefomgeving Er worden op school afspraken gemaakt over wanneer en waar men mag eten en drinken. Belangrijk is te vermelden dat de verpakkingen e.d. van het eten en drinken door het kind mee terug naar huis worden genomen, dit uit het oogpunt van milieubewustzijn. We zijn actief binnen onze school als het gaat om een schone en veilige leefomgeving. We ruimen onze spullen op, helpen hierbij elkaar en dragen ook zorg voor de algemene ruimten. De mobiele telefoon Deze horen op school eigenlijk niet thuis. Wanneer ouders het toch nodig vinden dat hun kind deze meeneemt, dienen hierover met de groepsleerkracht duidelijke afspraken gemaakt te worden. Indien een kind zich niet aan deze afspraken houdt, nemen wij het mobieltje in beslag en dan nemen we contact op met ouders. Een algemene afspraak die wij hanteren is dat we het mobieltje op school en het schoolplein niet willen zien. Wij zijn niet verantwoordelijk voor spullen die niet op school thuis horen. Indien nodig zullen wij deze innemen en kunnen ze door de ouders worden teruggehaald. Herhaaldelijk onacceptabel gedrag Onze school wil een veilige plek bieden aan álle kinderen. Angst, bedreiging en fysiek geweld horen daar niet thuis. Als verantwoordelijken doen wij er dan ook alles aan om dit (vroegtijdig) te voorkomen. Lukt dit niet 9

10 en is er sprake van (herhaaldelijk) zeer onacceptabel gedrag dan zal gebruik gemaakt worden van alle ons ter beschikking staande middelen, zoals schorsing voor een of meerdere dagen, verwijdering van onze school of aangifte (letsel) bij de politie. Extra info: Pedagogische maatregel en verwijdering Een ernstig incident kan leiden tot een pedagogische maatregel (het nemen van een passende maatregel in samenspraak met de ouders) met onmiddellijke ingang. Dit betreft een uitzonderlijke pedagogische maatregel van beperkte tijdsduur. De ouders worden in dit geval meteen op de hoogte gesteld. Zowel in het (telefoon)gesprek als ook in de brief aan de ouders wordt aangegeven voor welke beperkte periode de maatregel geldt. Voordat de pedagogische maatregel wordt beëindigd, maken school en ouders goede afspraken om herhaling van het ernstig incident te voorkomen. Correspondentie en verslag met afspraken worden bewaard in het leerlingdossier. Een basisschool mag een kind in bepaalde gevallen verwijderen. Dit houdt in dat een kind geen toegang meer heeft tot de school waar het is ingeschreven. De Wet Passend Onderwijs is op 1 augustus 2012 in werking getreden. Scholen hebben twee jaar de tijd gehad om zich voor te bereiden op de ingangsdatum van 1 augustus Als de Wet Passend Onderwijs is ingevoerd mag een school nog steeds een leerling verwijderen. Echter, in het kader van de zorgplicht geldt ook hier dat de school verantwoordelijk is voor het zorgen voor een nieuwe plek. Uitgebreide informatie hierover treft u aan via de website van uw school, of rechtstreeks via Ga naar en klik op SCHOLEN of OUDERS in de menubalk: aanvulling schoolgids. Leerlingenvervoer: Vrijheid van onderwijs geeft iedere leerling uit de gemeente Maastricht, Meerssen, Valkenburg en Eijsden- Margraten, Gulpen-Wittem en Vaals, recht op een passende school. De gemeente Maastricht verzorgt het vervoer van leerlingen naar de dichtstbijzijnde toegankelijke school. Dit is geregeld in Verordening Leerlingenvervoer Maastricht en Mergelland. Ouders of verzorgers van leerlingen kunnen bij de gemeente een verzoek indienen voor een tegemoetkoming in de noodzakelijke vervoerskosten en/of het vervoer naar/van de school. We verwijzen hiervoor naar de website van de gemeente Maastricht, U kunt ook altijd informatie vragen aan uw eigen gemeente. Het leerlingenvervoer valt niet onder de verantwoordelijkheid van de school, maar van de gemeente. We vinden het echter belangrijk dat er een goede samenwerking bestaat tussen de vervoerder(taxi), de gemeente, de ouders en de school. Om deze samenwerking te bevorderen is er o.a. elke dag een M.T.-lid aanwezig bij de parkeerplaatsen voor en na school. Verder organiseren we aan het begin van het schooljaar een bijeenkomst waarbij alle chauffeurs en begeleiders worden uitgenodigd. 10

11 4. Organisatie van het onderwijs. Units, stamgroepen en instructiegroepen. Binnen onze school werken we met zogenaamde units, unit 1, 2 en 3. Per unit clusteren we kinderen met gelijksoortige ontwikkelingskenmerken en onderwijsbehoeften. Elke leerling wordt in de unit geplaatst die het beste past bij zijn/haar leeftijd, taalvaardigheden, manier van denken, doen, leren, omgaan met anderen enz. De stamgroep is de plek waar de leerling het grootste deel van de dag doorbrengt. In deze groep worden na uur de vakken taal, wereldoriëntatie, schrijven, verkeer, sociaal-emotionele vorming en de creatieve vakken onderwezen. We bieden een aantal van deze onderdelen aan via de methodieken van Speelplezier (unit 1, 2a) en Topondernemers. Stappenplan in unit 1 In de ochtenduren gaat uw zoon of dochter voor rekenen, lezen en spelling (begrijpend lezen) naar een instructiegroep. Voor het ontwikkelen van deze vaardigheden is gekozen voor groepsdoorbrekende instructiegroepen. We plaatsen kinderen bij elkaar met overeenkomstige onderwijsbehoeften. Daarbij functioneren ze op een bijna gelijk instructieniveau bij een bepaald vakgebied. Het vakgebied taal algemeen wordt in de eigen stamgroep gegeven. Bij taal staat vooral het communiceren centraal. Elk jaar kijken we ook kritisch naar onze leeropbrengsten. N.a.v. analyse van o.a. deze opbrengsten beslissen we hoe we om gaan met de tijd van taakdifferentiatie binnen onze school. Het doel van taakdifferentiatie is dat leerlingen extra leer- en oefentijd voor diè vakgebieden die vragen om extra leertijd. Uw kind heeft vrijwel altijd te maken met meerdere leerkrachten. De stamgroepleerkracht wordt echter door de instructiegroepleerkrachten op de hoogte gehouden over het functioneren van uw kind. Als u informatie wenst over zaken die uw kind betreffen dan moet u altijd eerst contact opnemen met de stamgroepleerkrachten/of de IB`-er van de groep. De leerkracht is de spil in de zorg voor zijn stamgroepleerlingen. Taken binnen onze school Binnen onze school zijn veel mensen werkzaam die in meer of mindere mate, direct of indirect, met uw kind bezig zijn. Ieder met zijn eigen taken, specialisaties en verantwoordelijkheden. Hier volgt een korte opsomming: Het managementteam (M.T.) geeft leiding aan de school. Dit M.T. bestaat uit de drie interne begeleidsters en de directeur. De directeur heeft de eindverantwoordelijkheid. Hij is verantwoordelijk voor de aanname van nieuwe leerlingen en aanspreekpunt voor ouders met vragen en/of problemen. Interne begeleiders richten zich vooral op de zorg binnen school. Onze school beschikt daarnaast over een aantal interne en externe specialisten zoals de orthopedagoog, ergotherapeute, logopediste, dyslexiespecialisten, remediaal specialiste, gedragsspecialisten, RT-ers, een motorisch remediaal therapeut (MRT), medewerker jeugdteam Gulpen Wittem, medewerker MEE, schoolarts. Daarnaast hebben we als team de verschillende schooltaken verdeeld binnen het taakbeleid. De leerkrachten die tot afgelopen schooljaar preventieve ambulante begeleiding verzorgden in de basisscholen, nemen vanaf het nieuwe schooljaar, in het kader van passend onderwijs, deel aan de expertisepool van INNOVO. Ze zijn belast met ondersteuning van de hulpvragen van de basisscholen. Ze werken samen in een pool met andere specialisten vanuit het bestuur van INNOVO. Daarnaast beschikken we over onderwijsondersteunend personeel, zoals de administratief medewerkster, en conciërge. De BHV-ers (bedrijfshulpverleners) verlenen op school eerste hulp bij ongelukken. Zij kunnen 11

12 ook, indien noodzakelijk, eenvoudige pijnstillers toedienen. Indien u hiertegen principiële bezwaren heeft dan moet u dit duidelijk kenbaar maken bij de stamgroepleerkracht en dit aangeven op het aanmeldingsformulier. De preventiemedewerker ziet toe dat de school veilig is op alle gebieden. Voor meer informatie kunt u op school terecht. De lesactiviteiten De aan ons toevertrouwde kinderen hebben recht op goed onderwijs. We kiezen voor interactief onderwijs en gaan daarbij steeds uit van de volgende uitgangspunten: betekenisvol, samenwerkend- en strategisch leren. We leren dat kinderen nadenken over hun eigen leerproces (metacognitie). We stellen aan het begin van elke les een duidelijk doel. Dit doel wordt gedeeld met de leerlingen. De leerkracht geeft instructie aan de leerlingen en daar waar nodig ontvangen leerlingen verlengde instructie. Na de instructie volgt meestal tijd voor de in-oefening. Dit kan door de leerstof zelfstandig te verwerken of door vormen van samenwerkend- en coöperatief leren toe te passen. De leerkracht heeft dan vooral een ondersteunende en begeleidende rol. We sluiten aan bij de onderwijsbehoeften van het individuele kind om doelen te kunnen bereiken. We kijken vooral naar wat kinderen met hun specifieke leerling-kenmerken wel kunnen. Dit betekent dat we binnen onze lesactiviteiten o.a. differentiëren in tijd, in de wijze waarop de leerstof verwerkt kan worden en naar de hoeveelheid leerstof die verwerkt moet worden. We leren kinderen om zelf keuzes te maken. Bij de oudere leerlingen wordt hun ontwikkeling aan de hand van het ontwikkelingsperspectief besproken. Op deze wijze krijgen ze inzicht in hun eigen functioneren en kunnen zij mede keuze maken voor de extra leerstof die ze kunnen verwerken tijdens de taakdifferentiatie. 12 Het taalonderwijs. We maken gebruik van methodieken die voldoen aan de kerndoelen. Voor Nederlandse taal werken we met de methode Taalverhaal. In deze methode staat mondelinge communicatie centraal. Deze methode wordt gebruikt in unit 2 en 3. Binnen het leesonderwijs volgen we de nieuwe ontwikkelingen op de voet. Als SBO volgen we de richtlijnen van het SBO protocol leesproblemen en dyslexie. In het aanvankelijk leesproces maken we veelal gebruik van de methode Veilig Leren Lezen en Veilig stap voor stap. Daar waar nodig wordt een switch in aanpak gemaakt. De leerling wordt dan geplaatst in de speciale leesgroep. Daar wordt o.a. gewerkt met de remediërende methode Toch nog leren lezen en aanvullende andere materialen. Er wordt na analyse ingezoomd op de geconstateerde problematiek die voortgang in het leesspellingproces belemmert. De aanpak en methodiek worden precies afgestemd op de onderwijsbehoeften van de leerling op dat moment. Deze groep is bestemd voor kinderen met zeer ernstige lees-(spelling)problemen. De aanpak wordt altijd met de ouders vooraf besproken zodat de ouders ook thuis het proces mee kunnen ondersteunen. Steeds weer blijkt dat extra leestijd leidt tot betere resultaten. De computer speelt bij het leesonderwijs een grote rol door de inzet van verschillende ondersteunende programma s. Het programma Bouw vraagt naast het gestructureerd gebruik binnen school ook inzet van ouder en kind in de thuissituatie. Bij het voortgezet lezen wordt de methode Estafette gebruikt. Voor begrijpend lezen wordt gebruik gemaakt van de methode Nieuwsbegrip. Iedere leerling heeft zijn eigen inlogcode zodat ook thuis kennis kan worden gemaakt met de tekst van het nieuwe thema die wekelijks wisselt en aansluit bij recente gebeurtenissen.

13 Spellingonderwijs wordt twee keer per week gegeven aan de hand van de methode Woordbouw-nieuw. Het rekenonderwijs. De afgelopen jaren hebben we meegedaan aan een landelijk rekenverbetertraject. Dit heeft geleid tot een groot aantal verbeterpunten met betrekking tot ons rekenonderwijs en heeft de leerkrachtvaardigheden vergroot. Aan het einde van het schooljaar hebben we gekozen voor een nieuwe rekenmethode. Deze methode heet Wizwijs. We werken inmiddels al enkele jaren met deze methode. We hebben afgelopen jaar externe begeleiding ingehuurd om te blijven werken aan verbeterpunten. Deze begeleiding wordt gecontinueerd. In het schooljaar blijven we het werken met Wizwijs aanvullen met de materialen en activiteiten van Met Sprongen Vooruit. We overleggen tevens met andere SBO scholen die Wizwijs ook hebben ingevoerd en leren zo van elkaar om het aanbod nog beter af te stemmen. De wereldoriënterende vakgebieden. In unit 1 en 2a wordt gewerkt met de methode Speelplezier. Dit is een methodiek die kinderen spelenderwijs via het opdoen van ervaringen laat leren. Hierbij staat altijd een thema centraal. Er is een samenhang tussen construeren, praten, schrijven, rekenen en musiceren. Via vaste routines komen deze onderdelen aan de orde. De leerkracht stimuleert het kind tot een hoger niveau van denken en handelen. De groepen 2b, 2c en 2d en unit 3 werken met het programma Topondernemers. Ook hier gaat men komend schooljaar verder mee aan de slag met de uitgebreide mogelijkheden die dit programma biedt. Het verkeersonderwijs. Sinds een aantal schooljaren zijn wij een VEBO school. Dat betekent dat we onder begeleiding van de VEBO-coördinator specifiek aandacht besteden aan het vakgebied verkeer. Hierbij staat zowel de theorie(verkeersregels, inzicht in verkeersituatie, gedrag en houding e.d.) als de praktijk binnen het verkeer centraal(behendigheid met de fiets; verkennen van de verkeerssituatie rondom de school e.d.) Elk schooljaar wordt een plan hieromtrent opgesteld. De Sociale emotionele ontwikkeling. De aandacht voor en het werken aan de sociaal emotionele ontwikkeling van onze leerlingen heeft een hoge prioriteit. We zetten hiervoor o.a. de methode Leefstijl in. Voor de sociaal emotionele ontwikkeling wordt het leerlingvolgsysteem SCOL gebruikt. We zullen ons in de komende schooljaren verder gaan richten op de mogelijkheden die de opbrengst van de SCOL biedt. Daarnaast hebben we in het schooljaar onder deskundige begeleiding van Marlies Kraan een nieuwe sociale vaardigheidstraining ingevoerd. Dit biedt ons de mogelijkheid om elk jaar een 20-tal leerlingen specifieke training te geven op gebied van hun sociale emotionele ontwikkeling. Deze aanpak is schoolbreed geïmplementeerd zodat er een gezamenlijke taal ontstaat voor alle kinderen en teamleden en is er een doorgaande lijn door de gehele school. We zullen ons na jaren van opgedane ervaring verder gaan verdiepen in het uitbreiden en aanvullen van de trainingsmogelijkheden. 13 Identiteit. We zijn een katholieke school die openstaat voor kinderen met andere (geloofs)overtuigingen. Onze katholieke identiteit krijgt o.a. gestalte tijdens de voorbereidingen op de verschillende kerkelijke feesten en activiteiten. Om de twee jaar krijgen de kinderen de mogelijkheid om vanuit school de Eerste H. Communie of het Vormsel te doen. Dit schooljaar wordt de Eerste H. Communie gepland op 17 april 2016.

14 Engelse taal In de laatste twee groepen van unit 3 krijgen de kinderen Engels aan de hand van de methode The Team. Hierin staat vooral de communicatie centraal. Dit schooljaar gaan we op zoek naar een nieuwe methode voor de Engelse taal. Bewegingsonderwijs Iedere groep heeft twee gymnastieklessen per week. Deze lessen worden verzorgd door de vakleerkracht gymnastiek en de groepsleerkracht. De leerlingen van unit 1 en 2a en hebben ook zwemonderwijs. Zij hebben ongeveer 20 zwemlessen in het zwembad Mosaqua in Gulpen met als doel de leerlingen watervrij te maken. Het schrijfonderwijs. De schrijflessen worden wekelijks gegeven in de stamgroepen en worden ondersteund in woord en daad door onze interne deskundige, de ergotherapeute. De frequentie van de lessen is afhankelijk van de unit. We werken met de schrijfmethode Novoskript. Creatieve vakken en cultuureducatie. Tekenen, handvaardigheid en muziek zijn vaak de favoriete vakken voor veel kinderen. Wij vinden ze ook belangrijk en proberen tijdens deze lessen een prikkel te geven aan de creatieve ontwikkeling van de leerling. Deze vakgebieden zijn voor unit 1 en 2a ingebed in de thema s van Speelplezier. In unit 2b, 2c, 2d en 3 zijn deze lessen gekoppeld aan de methode van Topondernemers. Daarnaast komen deze vakgebieden ook terug bij het aanbod van onze cultuureducatie SIEN. Hiervoor verwijzen we naar het cultuurplan van onze school. Multi media. De school beschikt over een modern computernetwerk waarop alle leerlingen actief zijn. Op dit ogenblik gebruiken de leerlingen, onder leiding van hun groeps- of instructieleerkracht, de computer als oefen- en leermachine. Daarnaast beschikken alle leerlingen over een eigen adres op school. Afhankelijk van de groep/leerkracht zal uw zoon/dochter hier gebruik van gaan maken. Heeft u hiertegen principiële bezwaren, dan moet U dat de stamgroepleerkracht laten weten. Dit geldt ook voor het publiceren van foto s op onze website ( Het kan voorkomen dat uw zoon/dochter zichtbaar is op een van deze foto s. Naast het gebruik van de laptops hebben we in alle groepen de mogelijkheid om tablets te gebruiken. De leerkracht gebruikt bij de instructie niet meer het krijtbord maar het touchscreenbord dat vele mogelijkheden biedt om de leerstof op een beeldende wijze aan te bieden. Bij de beschrijving van alle vak- en vormingsgebieden hebben we ons beperkt tot hoofdlijnen. Naast de opgesomde methodes wordt op onze SBO school nog een zeer groot aantal remediërende programma s ingezet op het gebied van technisch lezen, begrijpend lezen, spelling, schrijven en rekenen. De leerkrachten kunnen hiervoor op onze school gebruik maken van een uitgebreide orthotheek en hulp en advies vragen aan de aanwezige specialisten. Zoals reeds aangegeven beschikt onze school voor leerlingen met zeer grote leesproblemen over een speciale lees- en spellinggroep. Naast remediëren richten we ons meer en meer ook op compenseren zodat 14

15 kinderen gebruik kunnen maken van compenserende hulpmiddelen (bijv. claro read) en zo min mogelijk door hun dyslexie en/of zware leesproblemen gefrustreerd worden in hun talenten. Aantal uren onderwijs per schooljaar. Leertijd is een belangrijk aspect bij het leren van kinderen. In het verleden hebben we altijd een onderscheid gemaakt tussen de uren van unit 1 en de andere units. Vanaf het schooljaar middelen we de leertijd van alle jaren. In onderstaand schema kunt u zien hoeveel lesuren wij elk jaar gemaakt hebben en hoeveel onderwijsuren wij steeds gaan invullen. Het is wettelijk verplicht om binnen 8 leerjaren 7520 lesuren te maken, gemiddeld is dit 940 lesuur per schooljaar. We maken vanaf , 960 lesuren per schooljaar. Over 8 leerjaren betekent dit dat de leerlingen gedurende hun schoolloopbaan 160 meer onderwijsuren maken dan door de wet wordt voorgeschreven. groep 1 & 2 880,00 880,00 880,00 880,00 880,00 880,00 880,00 960,00 groep 3 & , , , , , , ,00 960,00 groep 5 t/m , , , , , , ,00 960,00 jaargroep (start) leerjaar 8 leerjaar ,00 leerjaar ,00 880,00 leerjaar ,00 880,00 880,00 leerjaar , ,00 880,00 880,00 leerjaar , , ,00 880,00 880,00 leerjaar , , , ,00 880,00 880,00 leerjaar , , , , ,00 919,30 919, ,00 960,00 960,00 960,00 960,00 960,00 960,00 960, ,00 960,00 960,00 960,00 960,00 960,00 960, ,00 960,00 960,00 960,00 960,00 960, ,00 960,00 960,00 960,00 960, ,00 960,00 960,00 960, ,00 960,00 960, ,00 960, ,00 aantal uren onderwijs 7720, , , , , , , ,00 aantal uren over/tekort 200,00 160,00 120,00 80,00 40,00 39,30 119,30 160,00 Wettelijke minimum 7520 uur School- en lestijden: We starten de school elke dag om 8.45 uur. De leerlingen kunnen inlopen vanaf 8.35 uur. Vanaf 8.25 uur is er toezicht op het schoolplein. Maandag 8.45 uur uur Dinsdag 8.45 uur uur Woensdag 8.45 uur uur Donderdag 8.45 uur uur Vrijdag 8.45 uur uur Pauze: uur, uur (op woensdag is er geen middagpauze). 15

16 Urenberekening schooljaar Totaal aantal basisuren: 52 x = 1352 u Extra dag correctie: 5.30 u Schrikkeljaar correctie 5.30 u Totaal afgerond: u Aantal basisuren u Vakanties/vrije dagen: Herfstvakantie t/m ,00 Kerstvakantie t/m ,00 Voorjaarsvakantie t/m ,00 Paasvakantie t/m ,30 Mei-vakantie t/m ,00 Pinsteren t/m ,00 Zomervakantie t/m ,00 Vrije (studie)dagen & ,00 Vrije(studie)dagen 25-11, & ,00 Vrije (studie)dagen 29-02, & ,00 Vrije (studie)dagen & ,00 Leertijd: 971,5 lesuur (minimaal verplicht over 8 leerjaren 7520 uren; per leerjaar 940 lesuur) Een data-muur in unit 1 16

17 Verdeling lestijden per vakgebied per week: Alle groepen uit unit 1, 2 en 3 hebben hun eigen lesrooster, waarbinnen de beschreven vakgebieden over de week zijn verdeeld (zie schooljaarplan). Elk schooljaar kijken we kritisch naar de leertijden per vakgebied. We stemmen de leertijd ook af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Dit doen we o.a. bij de taakdifferentiatie. In onderstaand schema vindt u de leertijd per vakgebied. Het kan zijn dat hier binnen het schooljaar andere keuzes worden gemaakt indien dit noodzakelijk blijkt. Elke leerkracht maakt voor zijn eigen stamgroep een lesrooster. Overzicht van de lestijden: Vakgebied: Unit 1 Unit 2A Unit 2 B+C Unit 3 Nederlands Aanvankelijk lezen min. Voortgezet lezen - - 2B 285 min. 135 min. 2C 135 min. Begrijpend lezen - - 2B 100 min. 150 min. Taakdifferentiatie begrijpend lezen Taakdifferentiatie woordenschat Taakdifferentiatie werkwoordspelling 2C 150 min. - 2C 50 min. 50 min. 2C 50 min. 50 min. Taalverhaal - 65 min. 165 min. 125 min. Taal schrijven - 50 min. - - Spelling - 95 min. 95 min. 95 min. Werkwoordspelling D en 3E 45 min. Taalactiviteiten Speelplezier 265 min. - - Rekenactiviteiten Speelplezier 320 min. Rekenen min. 350 min. 350 min. Sociaal-emotionele ontwikkeling Leefstijl 35 min. 80 min. 80 min. 3A en 80 17

18 3B 3C en 3D Kring 25 min. 25 min. 25 min. 25 min. min. 40 min. Oriëntatie op jezelf en de wereld Speelplezier 300 min. 260 min. - - Topondernemers min. 180 min. Verkeer Onderdeel van Speelplezier Onderdeel van Speelplezier 40 min. 40 min. Kunstzinnige oriëntatie Muziek Onderdeel van Speelplezier Onderdeel van Speelplezier Creatief is onderdeel van Speelplezier of Topondernemers. 30 min. 30 min. Bewegingsonderwijs 155 min. 80 min. 80 min. 80 min. Lichamelijke ontwikkeling (schrijven) 55 min. 60 min. 60 min. 40 min. Engels min. 5. De Zorg en zorgroute van onze school Aanmelding en plaatsing Wij zijn een Speciale school voor BasisOnderwijs (SBO). Dit betekent dat wij alleen kinderen mogen plaatsen die een zgn. Toelaatbaarheidverklaring hebben. Als een school de ondersteuningsbehoefte voor een kind niet kan realiseren, worden ouders en een Trajectbegeleider erbij betrokken en vindt er een ronde tafel gesprek plaats. Een DeskundigenAdvies (DA) adviseert over de toelaatbaarheid van een leerling tot het S(B)O. Indien een TLV van toepassing is, wordt deze door het SWV afgegeven. Op basis hiervan kan een leerling worden geplaatst in het S(B)O (zie stroomschema op blz. 21). Bent u in het bezit van deze verklaring dan kunt u uw kind aanmelden bij het SBO. Bij aanmelding vindt een intakegesprek plaats. Dit vindt plaats met de directeur Jos Vandewall of met een van de drie andere MT leden, Véronique Lindelauf, Menti Huijnen of Mariëtte Murrer. Uiteraard is het altijd mogelijk om een oriënterend gesprek aan te vragen voor informatie over Speciaal Basis Onderwijs. Bij plaatsing volgen wij de volgende procedure: De IB ers bepalen in welke stamgroep de leerling wordt geplaatst. Aanwezige informatie wordt met de stamgroepleerkracht doorgenomen. Aandachtsfunctionarissen van de verschillende vakgebieden bepalen a.d.h.v. aangeleverde gegevens en/of intern onderzoek het startniveau van het kind. De onderwijsbehoeften worden door de IB ers in kaart gebracht en worden door de orthopedagoog eventueel aangevuld. De instructiegroep wordt bepaald. De logopediste en de ergotherapeute bestuderen het aangeleverd dossier op verzoek van de IB er en screenen leerlingen van unit 1 en 2 indien nodig uitgebreid en geven behandeladvies. Leerlingen van unit 3 worden door hen bekeken indien voorinformatie hier aanleiding toe geeft. 18

19 De orthopedagoog werkt met de leerling en bestudeert de aangeleverde gegevens. Hij breidt eventueel de reeds aangereikte onderwijsbehoeften uit. Hij informeert via IB naar de ontwikkeling in de groep gedurende de eerste periode. Bij eventuele vragen wordt opnieuw naar leerling en dossier gekeken. Na 6-8 weken vindt een voortgangsgesprek plaats waarbij ouders worden uitgenodigd om de ervaringen van de eerste periode te delen. De IB ers stellen het ontwikkelingsprofiel (OPP) op n.a.v. beschikbare gegevens. Het OPP wordt steeds op de ouderavond besproken met de ouders. De ontwikkeling van technisch lezen, begrijpend lezen, rekenen en spelling wordt aan de hand van het OPP besproken. Ouders wordt gevraagd twee keer per jaar het OPP voor gezien te ondertekenen. Nieuwe leerlingen worden in het multidisciplinair begeleidingsteam (BT) besproken. Leerlingen met een tijdelijke toelaatbaarheidsverklaring worden tijdens ieder BT kort besproken en specifiek gevolgd. In de toekomst wordt bekeken welke procedure we moeten gaan volgen omdat de nieuwe toelaatbaarheidsverklaring altijd een tijdelijk karakter heeft. IB ers vullen binnenkomende informatie in het digitale dossier van het kind aan (OPP/ VCB) en informeren leerkrachten mondeling en/of via . De leerkracht gaat aan de slag met de leerling a.d.h.v. de beschreven onderwijsbehoeften en leerlingkenmerken. De stamgroepleerkracht stelt na observatie aandachtspunten per leerling op. Update van deze aandachtspunten vindt regelmatig plaats. We werken in school volgens de opzet van de 1 zorgroute. Een doorgaande lijn van zorg van peuter tot voortgezet onderwijs. Hierbij staat het kind met zijn onderwijsbehoeften centraal en vormen de sterke kanten van de leerling de basis voor de aanpak. De aanpak is preventief, transparant, doelgericht en vormt de basis van onze zorgcirkel uitgewerkt in de verschillende zorgniveaus. Kind, ouder, leerkracht /school worden allen betrokken in het proces. Vanuit deze zienswijze wordt er gewerkt met groepsplannen per vakgebied. Vooraf wordt per vakgebied een basisaanbod gepland en bekeken welke leerlingen iets extra s nodig hebben (zorgniveau) om de streefdoelen, opgesteld voor die periode, te behalen. De streefdoelen moeten reëel, haalbaar en meetbaar zijn voor alle betrokkenen. Het opgesteld OPP per leerling vormt de basis voor het stellen van de streefdoelen. De zorgcyclus 19

20 De stamgroepleerkracht verzamelt alle gegevens van zijn stamgroepleerlingen in een pedagogisch overzicht en stelt via clustering van problematieken een pedagogisch groepsplan op. Daarnaast stelt hij groepsplannen op voor het vakgebied taal. Ook hier vormen vooraf verzamelde didactische overzichten of de evaluaties van de vorige groepsplanperiode, de basis voor het maken van het groepsplan. Bij de instructiegroepen worden op dezelfde wijze groepsplannen opgesteld voor de vakgebieden rekenen, technisch lezen, spelling en begrijpend lezen. De stamgroep- en instructiegroepleerkracht bewaken of de leerling nog past in het opgestelde groepsplan. Indien nodig wordt overleg gepleegd met de IB er. N.a.v. dit overleg volgt een aangepaste aanpak, volgen evt. verdere stappen of worden andere interne deskundigen ingeschakeld (zie verdere beschrijving bij niveaus van zorg in het zorgplan). In een van de eerste schoolweken vindt een kennismakingsouderavond plaats, waarbij de stamgroepleerkracht ouders informeert over de werkwijze en plannen van dat schooljaar. Voor de ouders van de nieuwe leerlingen vindt nog een aparte ouderavond plaats, waarbij ouders worden geïnformeerd over de school in het algemeen. Deze informatie wordt ondersteund door filmbeelden waarbij hun eigen kind in het schoolgebeuren centraal staat. Verder laten de IB ers de ouders kennismaken met de zorgcyclus zoals deze in school gehanteerd wordt. Logopediste, ergotherapeute en de vakleerkracht gymnastiek vertellen over hun eigen vakgebied en geven mogelijkheden vanuit hun discipline aan. In de eerste periode gaat de stamgroepleerkracht bij iedere nieuwe leerling op huisbezoek. Ouders en leerkrachten hebben de gelegenheid om elkaar te informeren tijdens de tussentijdse facultatieve ouderavond in november. Na 6-8 weken nodigt de IB er ouders en stamgroepleerkracht uit voor een voortgangsgesprek. In dit gesprek wordt besproken hoe de overstap is ervaren, het OPP wordt besproken (waarvan het VCB onderdeel is). De leerkracht verzamelt gegevens en beschrijft product en proces van de totale ontwikkeling van het kind en geeft naast leerrendementen van die totale ontwikkeling, ook leerrendementen aan van de groepsplanperiode. Stamgroepleerkracht/instructiegroepleerkracht en IB er bespreken deze gegevens tijdens de groepsplanbespreking en de eerste Voortgang Controle Bespreking (leerlingbespreking). Ervaringen worden verwerkt in aandachtspunten en onderwijsbehoeften. De bespreking kan aanleiding zijn tot het opstellen van handelingsplannen of het uitvoeren van nader onderzoek. De ontwikkeling van de leerling wordt uitgebreid beschreven. Na de Voortgangs Controle Bespreking worden door de stamgroepleerkracht gegevens aangevuld. De leerkrachten maken een leerlingrapport waarin vooral sterke kanten van de leerling worden benadrukt. Met ouders wordt de ontwikkeling van de leerling besproken aan de hand van het ontwikkelingsperspectief/vcb. Ervaringen van kind en ouder, onderwijsbehoeften en aandachtspunten staan hierbij centraal. Ouders ondertekenen ontwikkelingsperspectief voor gezien. IB ers bewaken het opgestelde ontwikkelingsperspectief en bekijken of de ontwikkeling van de leerling verloopt volgens de gestelde streefdoelen. Bij afwijking van deze prognose behoren intern overleg, handelingsplan of nader onderzoek tot de mogelijkheden. Bij een didactische leeftijd van 40 maanden wordt de uitstroom bepaald. De leerkracht gaat aan de slag met de geformuleerde onderwijsbehoeften en aandachtspunten. Nieuwe instructiegroepen worden samengesteld door de aandachtsfunctionarissen (lezen, rekenen, spellen en begrijpend lezen op grond van aangereikte informatie tijdens de VCB s. Nieuwe groepsplannen worden opgesteld voor de volgende periode. Per periode wordt de procedure herhaald: opstellen groepsplannen, VCB s, leerling-rapport en ouderavond. Aan het eind van het schooljaar vindt er een overdrachtsbespreking plaats tussen de stamgroepleerkrachten. In principe zijn hierbij alleen de stamgroepleerkrachten aanwezig, maar indien gewenst is de IB er aanwezig bij dit gesprek. De IB ers zorgen voor een goede overdracht naar elkaar. Tussentijds overleg vindt voortdurend plaats. 20

21 IB ers zijn tussendoor altijd bereid om te overleggen over leerlingen die extra zorg vragen. Dit overleg kan plaats vinden op initiatief van de leerkracht, IB er, ouders of andere betrokkenen. Opbrengsten/Rendementen. Wij laten steeds de leerrendementen zien van de leerling (vanaf start groep 3) voor elk vakgebied. In het ontwikkelingsperspectief worden de leerrendementen voor de vakgebieden technisch lezen, rekenen, begrijpend lezen, spelling en taal (woordenschat) berekend. Dit wordt berekend met de volgende formule: leerrendement is DLE/DL x 100%. Tijdens de evaluatie van de groepsplannen wordt ook de opbrengst van de periode berekend (half jaar) zodat we zien welk rendement de aanpak in die periode heeft opgeleverd. Begeleiding naar het voortgezet onderwijs. Een belangrijk moment in de schoolloopbaan van kinderen (en hun ouders) is het moment waarop definitieve keuzes gemaakt moeten worden voor het vervolgonderwijs. U staat er als ouder niet alleen voor. De betreffende stamgroepleerkracht zal u daarin persoonlijk begeleiden en adviseren. Het uiteindelijke advies is gebaseerd op verschillende gegevens. Wij volgen hierbij de adviezen die de PORaad geeft t.a.v. schooladvies: Adviseer vanuit hoge verwachtingen. Een goede onderbouwing van het advies wordt gevormd door de vaardigheidsscores begrijpend lezen en rekenen/wiskunde van de laatste twee leerjaren. Gebruik meerjarig systematisch vastgelegde observaties van onder meer sociaal-emotioneel ontwikkeling, werkhouding en motivatie. Bij specifieke onderwijsbehoeften is aanvullende informatie nodig om het advies te bepalen en te onderbouwen. Het schooladvies heeft een centrale plaats bij de toelating tot het voortgezet onderwijs: in principe wordt een leerling geplaatst conform het schooladvies. Vanaf Unit 3 (en vaak al eerder) laten wij ouders tijdens de oudergesprekken weten welk schooladvies wij waarschijnlijk gaan geven. Daarbij maken wij gebruik van het ontwikkelingsperspectief. Ook wordt er in het laatste schooljaar een intelligentietest afgenomen. In het laatste schooljaar geven wij begin februari (na de toetsperiode van november, december, januari) ons definitieve advies. Er wordt door onze school een onderwijskundig eindrapport opgesteld. Dit wordt met de ouders van de schoolverlaters besproken. Vervolgens meldt u uw kind aan bij het voortgezet onderwijs. Zij bepalen uiteindelijk of het kind geplaatst wordt. U wordt tijdig geïnformeerd over dit schoolverlaterstraject d.m.v. een voorlichtingsavond voor ouders van schoolverlaters. In school is een brochure beschikbaar waarin de schoolverlatersprocedure uitgebreid beschreven staat. elke schoolverlater kiest zijn eigen weg Passend onderwijs en de betekenis voor onze sbo-school. Schoolbesturen voor primair onderwijs hebben met ingang van schooljaar de opdracht om voor alle leerlingen passend onderwijs te organiseren. De schoolbesturen werken samen om invulling te geven aan de zorgplicht. Elk kind heeft recht op passend onderwijs, ongeacht niveau van leren en ontwikkeling. Schoolbesturen en scholen geven vorm aan passend onderwijs in het ondersteuningscontinuüm: hoogwaardige basisondersteuning en extra ondersteuning. Uitvoering vindt plaats in afstemming met ketenpartners, zoveel 21

22 mogelijk regulier en thuisnabij in één integraal plan binnen de beschikbare middelen. Hiertoe werken schoolbesturen samen in het samenwerkingsverband. Het samenwerkingsverband is faciliterend bij het vormgeven van deze collectieve verantwoordelijkheid. Wij participeren in het samenwerkingsverband(swv) regio Maastricht Heuvelland. In Zuid Limburg zijn drie samenwerkingsverbanden die nauw samenwerken op zowel beleidsmatig als uitvoeringsvlak. Informatie over de samenwerkingsverbanden kunt u terugvinden op de website: Dekkend aanbod Het samenwerkingsverband organiseert een dekkend aanbod, waarin alle leerlingen een passende plek vinden. Voor alle leerlingen met een ondersteuningsbehoefte wordt zo passend mogelijk onderwijs gerealiseerd. Daartoe werken de scholen in het samenwerkingsverband samen. Op Zuid Limburgs-niveau ontstaat een ondersteuningscontinuüm van reguliere tot zware ondersteuning binnen de samenwerkingsverbanden passend onderwijs. Ondersteuningscontinuüm Het ondersteuningscontinuüm bestaat uit 5 niveau s: Ondersteuningsniveau 1: Onderwijs in de groep Ondersteuningsniveau 2: Ondersteuning in de groep Ondersteuningsniveau 3: Ondersteuning op school met interne deskundigen Ondersteuningsniveau 4: Ondersteuning op school met externe specialisten Ondersteuningsniveau 5: Extra ondersteuning speciaal (basis)onderwijs In het samenwerkingsverband wordt een onderscheid gemaakt tussen basisondersteuning en extra ondersteuning. Alle basisscholen bieden de basisondersteuning (ondersteuningsniveau 1 tot en met 4). Dit doen zij autonoom of met behulp van netwerkpartners. Ondersteuningsniveau 5 is extra ondersteuning op het speciaal (basis)onderwijs. Elke school heeft een schoolondersteuningsprofiel: dit is een beschrijving van de voorzieningen die zijn getroffen voor leerlingen die ondersteuning nodig hebben. Het schoolondersteuningsprofiel geeft een beeld van de wijze waarop scholen het ondersteuningscontinuüm vorm geven. Het schoolondersteuningsprofiel kunt u terugvinden op de website van de school. Aanmelding, zorgplicht en toelaatbaarheid tot speciaal (basis) onderwijs. Ouders melden hun kind schriftelijk, minimaal 10 weken voorafgaand aan de gewenste plaatsing, aan bij de school van voorkeur. De verantwoordelijkheid voor tijdig plaatsen begint dus op het moment dat de leerling schriftelijk wordt aangemeld bij een school in het samenwerkingsverband. Aanmelding betekent niet automatisch plaatsen. Ouders stellen de school op de hoogte als zij vermoeden dat hun kind ondersteuning nodig heeft. Bij de eerste aanmelding in het primair onderwijs is die informatie, eventueel aangevuld met informatie van een voorschoolse voorziening, de belangrijkste basis voor de school van voorkeur om vast te stellen wat (welke ondersteuning) het kind nodig heeft. Er is geen voorgeschreven of uniform aanmeld-/inschrijfformulier vanuit het samenwerkingsverband. Besturen en scholen gebruiken hun eigen formulieren voor aanmelding. Deze aanmeldformulieren staan altijd op de website van de school. Aan een verzoek tot aanmelding geeft een school gehoor, waarbij de afspraak geldt dat niet mondeling wordt doorverwezen. De school beslist, binnen zes weken na aanmelding, of de leerling kan worden toegelaten. Deze periode kan eenmaal met maximaal vier weken worden verlengd. Als een school de leerling niet kan plaatsen binnen de basisondersteuning, zoekt de school (of het schoolbestuur) een passende onderwijsplek op een andere school. Dat kan een reguliere school zijn of een school voor speciaal (basis)onderwijs. Belangrijk daarbij is dat een goede balans wordt gevonden tussen de wensen van ouders en de mogelijkheden van scholen. Als extra ondersteuning in het speciaal (basis)onderwijs nodig is, dan wordt een toelaatbaarheidstraject gestart. 22

23 Het samenwerkingsverband bepaalt of een leerling toelaatbaar is tot het speciaal (basis)onderwijs. Ook stelt het samenwerkingsverband het beleid en de procedure vast met betrekking tot de terugplaatsing of overplaatsing van leerlingen voor wie de periode waarop de toelaatbaarheidsverklaring betrekking heeft, is verstreken. Meer informatie over de toelaatbaarheid tot speciaal (basis)onderwijs kunt u terug vinden op de website Het aantal leerlingen dat toegelaten wordt binnen het SBO-onderwijs zal in de loop van de jaren( ) echter verminderen. Het verwijzingspercentage is nu 3,9 %, straks in 2019 mag dit maximaal nog 2,7 % zijn. Contactinformatie Samenwerkingsverband Maastricht-Heuvelland Adres: Nieuw Eyckholt 290 E 6419 DJ Heerlen Directeur: Doreen Kersemakers Telefoon: info-po@swvzl.nl Het schoolondersteuningsprofiel. Elke basisschool heeft een schoolondersteuningsprofiel(sop) opgesteld. We hebben ook een SOP opgesteld. U vindt ons SOP op de website van onze school. Het schoolondersteuningsprofiel geeft een realistisch beeld van de ondersteuning en begeleiding die de school momenteel in het kader van Passend Onderwijs kan bieden en hoe deze ondersteuning is georganiseerd. Het is de bedoeling dat ondersteuning voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, zonder administratieve rompslomp, op basisscholen toegankelijk moet zijn. Daarom is alle ondersteuning tot aan een verwijzing naar het speciaal (basis) onderwijs te rekenen tot basisondersteuning. De mate waarin de school momenteel die basisondersteuning op eigen kracht of met hulp van externe deskundigen kan bieden, is af te lezen uit het schoolondersteuningsprofiel. Basisondersteuning omvat vier ankerpunten. De school verbindt zijn ontwikkelingslijnen aan de ankerpunten van de basisondersteuning. Niet elke lijn hoeft even strak gespannen te zijn. De trekspanning tussen beiden kan afhankelijk zijn van de windrichting (kenmerken leerlingenpopulatie), de windkracht (pedagogisch en didactisch concept), de stroomsterkte (sociaaldemografische ligging in de wijk of regio) en het getij (krimp of groei). De vier ankerpunten zijn: 1.Kwaliteitsstandaard Bij de bepaling van de kwaliteitsstandaard gebruiken we het basisarrangement en de kwalificatie op de zorgindicatoren van het vigerend toezichtkader van de onderwijsinspectie (2012). 2.Planmatig en handelingsgericht werken In aanvulling op de standaarden uit het vigerend toezichtkader zijn er indicatoren voor planmatig en handelingsgericht werken geformuleerd. 3.Specifieke ondersteuning De school heeft een aanbod voor preventieve en licht curatieve basisondersteuning afgestemd op leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. 4.Ondersteuningsstructuur Aangegeven wordt met welke deskundigheid de school autonoom basisondersteuning kan bieden of basisondersteuning met behulp van netwerkpartners (andere basisscholen of ketenpartners) tijdig, flexibel en adequaat kan ontsluiten. De belangrijkste functie van het schoolondersteuningsprofiel is dat het inzicht verschaft in de kwaliteit van de basisondersteuning van de school op dit moment. Alle ondersteuningsprofielen samen geven het samenwerkingsverband een overzicht van de mate waarin er wordt voorzien in een dekkend aanbod. Het schoolondersteuningsprofiel is integraal onderdeel van het schoolplan. Het schoolondersteuningsprofiel is voor de school de basis voor communicatie met ouders en anderen. 23

24 6. Resultaten van het onderwijs. De resultaten van ons onderwijs laten zich het beste zien in de schoolkeuze en schoolsoort van de schoolverlaters. Afgelopen schooljaar hebben onze schoolverlaters voor het eerst een eindtoets gemaakt. We hebben gekozen voor de ROUTE 8 toets. ROUTE 8 is een digitale, adaptieve toets die door het ministerie erkend is als eindtoets voor groep 8. De leerlingen maken deze toets op de computer en de moeilijkheidsgraad past zich tijdens het maken van de toets aan aan het niveau van de leerling. We hadden dit jaar 30 schoolverlaters en de leerlingen hebben als volgt gescoord: 20 leerlingen hebben volgens verwachting gescoord: 67 % 6 leerlingen hebben boven verwachting gescoord: 20 % 4 leerlingen hebben beneden verwachting gescoord: 13 % Eén van de leerlingen heeft een herzien advies gekregen aan de hand van de ROUTE 8 toets. Deze mogelijkheid bestaat sinds afgelopen schooljaar omdat de Eindtoets later afgenomen wordt na het afgeven van het schooladvies. Bij alle andere leerlingen die boven verwachting gescoord hebben, is het schooladvies niet herzien. Het schoolgemiddelde bij de ROUTE 8 toets is 152. Het landelijk gemiddelde van alle SBO-scholen is 153. We zitten hiermee net onder de landelijke gemiddelde score. Gemiddelden ROUTE 8 Totaalscore: min max gem BAO SBAO Alle Opbrengsten schoolverlaters: Elk schooljaar brengen we de opbrengsten van de schoolverlaters in beeld en zetten dit af t.a.v. de normen die de inspectie hanteert bij het S.B.O. Schooljaar Gemiddeld IQ op schoolniveau: Opbrengsten schoolverlaters Dle: 38 Vaardigheid: 137 spelling Technisch lezen Begrijpend lezen Dle: % > dle 20 norm inspectie 78 Geen oordeel Dle: % > dle 20 Dle: 33 Vaardigheid: 27 Dle: 30 Vaardigheid: 24 rekenen DLe: 31 Vaardigheid: 76 DLe: 29 Vaardigheid: 72 Schooljaar Dle: 31 Vaardigheid: 132 Dle: % > dle 20 Dle: 29 Vaardigheid: 23 DLe: 34 Vaardigheid: 81 norm inspectie 80 Geen oordeel Dle: 20 Dle: 32 DLe: 30 24

25 80 % > dle 20 Vaardigheid: 26 Vaardigheid: 74 Schooljaar Dle: 29 Vaardigheid: 130 Dle: % > dle 20 norm inspectie 81 Geen oordeel Dle: % > dle 20 Dle: 35 Vaardigheid: 30 Dle: 32 Vaardigheid: 26 DLe: 35 Vaardigheid: 83 DLe: 30 Vaardigheid: 75 Schooljaar Dle: 31 Vaardigheid: 132 Dle: 44 87,5 % > dle 20 norm inspectie 83 Geen oordeel Dle: % > dle 20 Dle: 36 Vaardigheid: 34 Dle:33 Vaardigheid: 27 DLe: 37 Vaardigheid: 84 DLe: 32 Vaardigheid: 78 Schooljaar Dle: 29 Vaardigheid: 129 Dle: % > dle 20 norm inspectie 80 Geen oordeel Dle: % > dle 20 Dle: 36 Vaardigheid: 34 Dle: 32 Vaardigheid: 26 DLe: 36 Vaardigheid: 83 DLe: 30 Vaardigheid: 74 Conclusies en voornemens: Als we naar de resultaten kijken van de schoolverlaters van de laatste drie schooljaren dan mogen we als school tevreden zijn over de opbrengsten. We constateren dat de opbrengsten van het technisch lezen (op tekstniveau) erg hoog zijn. We concluderen dat het technisch leesonderwijs kwalitatief goed is. Dit is het gevolg van jarenlange scholing, ondersteuning en begeleiding van onze leesspecialist. Daarnaast hebben we een speciale lees-en spellinggroep binnen onze schoolorganisatie waar leerlingen met specifieke lees- en/of spellingproblematiek worden onderwezen en begeleid. We zien dat dit zijn vruchten afwerpt. Een aandachtspunt bij technisch lezen is het lezen op woordniveau: DMT. Onze schoolverlaters scoren hierbij een gemiddeld dle van 32. Maar we constateren dat we de gestelde norm van de inspectie (80 % > dle 20) hierbij niet gehaald hebben. Dit komt omdat er in de schoolverlatergroep 11 dyslectische kinderen zaten, waarvan er enkele kinderen zeer ernstig dyslectisch zijn. Bij deze kinderen zien we een groot verschil tussen tekst- en woordlezen. Bij de analyse op schoolniveau hebben we geconstateerd dat er een achteruitgang is te zien bij het lezen op woordniveau. We zullen hier dit schooljaar extra maatregelen in nemen door extra aandacht te besteden bij de instructie aan het woordlezen en via specifiek leeshuiswerk. Bij rekenen zien we dat de opbrengsten ook beduidend hoger zijn dan de norm van de inspectie. In het schooljaar 2009 zijn we gestart met een 3-jarig rekenverbetertraject. Dit heeft o.a. geresulteerd in het vergroten van de leerkrachtvaardigheden, het vergroten van het zicht op leerlijnen en cruciale leermomenten. Daarnaast hebben we vanaf schooljaar onze nieuwe rekenmethode Wizwijs. Regelmatig zijn er inhoudelijke teamvergaderingen over het vak rekenen en het gebruik van de nieuwe methode. Onze teamleden hebben afgelopen schooljaar zich samen met de collega s van SBO De Griffel uit Heerlen verdiept in de implementatie van de spellen van Met sprongen vooruit in hun rekenlessen. Deze bijeenkomsten zijn begeleid door een externe deskundige. Daarnaast zijn er ook overlegmomenten met rekenspecialisten van andere SBO-scholen die ook deze methode gebruiken. Nadat we in het schooljaar voor begrijpend lezen onder de norm van de inspectie waren, hebben we verschillende maatregelen genomen. We hebben gekozen voor de inzet van een andere begrijpend 25

26 leesmethode, uitbreiding van de leertijd en we hebben groepsdoorbrekende instructiegroepen geformeerd. Vijf teamleden hebben een scholing begrijpend lezen gevolgd bij de Open Universiteit. In teambijeenkomsten hebben we onder leiding van onze leesspecialist het begrijpend lezen onder de loep genomen. Er is ingezoomd op het goede gebruik van de methode, de inzet van de leerstrategieën tijdens de lessen en het vergroten van de leerkracht-vaardigheden. Klassenconsultaties met gebruik van SVIB zijn ingezet om de ontwikkelingen te volgen. Omdat we zien dat de gekozen aanpak goed werkt en we inmiddels ook al weer drie jaar goede scores bij begrijpend lezen hebben, zetten we het verbetertraject begrijpend lezen o.l.v. Marianne Hameleers voort. Ten aanzien van spelling zien we dat we een aantal jaren dezelfde opbrengsten hebben. Eerder hebben we de leertijd van spelling uitgebreid, maar dit resulteerde niet in betere resultaten. We constateren dat er een groot verschil is tussen de resultaten bij methode-gebonden toetsen en de Citotoetsen. Bij de Citotoetsen worden woorden van verschillende spellingcategorieën door elkaar gevraagd en dat is voor onze leerlingen erg moeilijk. Methode-gebonden toetsen, waarbij de net aangeboden toetsen worden gevraagd, worden veel beter gemaakt. Op basis van deze gegevens gaan leerlingen verder in hun leerstof. De uitstroom naar het vervolgonderwijs: In onderstaande tabel is aangegeven naar welke vorm van vervolgonderwijs onze leerlingen gaan. De inspectie gebruikt deze gegevens voor hun risicomodel. Als er in de laatste 3 jaren 2 of 3 maal 45 % of meer uitstroomt naar het praktijkonderwijs, is er mogelijk risico (2 jaar) of mogelijk ernstig risico (3 jaar) Vervolgscholen: VMBO (evt. met LWOO) Praktijkschool andere school % 53 % 4 % % 43 % 4 % % 18 % 4 % % 25 % 3 % % 31 % 12 % % 27 % 9 % % 41 % 0 % ,5 % 37,5 % 10 % % 29 % 18 % % 24 % 8 % (4% vso, 4% havo) % 7 % 12 % België 2 % Mavo XL % 33 % 10 % België 3 % VMBO TL 26

27 Naar welke scholen onze schoolverlaters naar toe? School: Aantal leerlingen: Sophianum Nyswiller/Gulpen VMBO 7 Stella Maris, Valkenburg Stella Maris, Valkenburg VMBO TL Praktijkschool Parkstad Limburg, Heerlen 7 Praktijkschool Terra Nigra, Maastricht 3 Porta Mosana Maastricht 1 Cita Verde, Heerlen 3 Thermenschool (Herlecollege), Heerlen 1 School in België, (Sint Vincentius, Lanaken, Alicebourg Lanaken, Tongeren) Uitstroomprofiel S.B.O. Bernardus 2015 Parkstad Limburg Terra Nigra Sophianum Stella Maris Porta Mosana Cita Verde Thermen België Conclusies en voornemens: Binnen het nieuwe inspectiekader hanteert de inspectie de norm voor risicoschool de indicator uitstroom naar het praktijkonderwijs. Als er in de laatste 3 jaar 2 of 3 maal 45 procent of meer uitstroomt naar het praktijkonderwijs is er sprake van mogelijk risico (2 jaar) of mogelijk ernstig risico (3 jaar). We hanteren deze prestatie-indicator nu ook binnen Innovo. Kijken we naar de afgelopen drie jaren dan zien we dat de uitstroom schommelt. We blijven hierbij duidelijk onder de norm. We brengen deze cijfers reeds langere tijd in kaart. Vanaf 2003 constateren we dat er eenmalig een hoger percentage is uitgestroomd naar het praktijkonderwijs en dat was in het schooljaar De leerlingen stromen voor 100 % volgens de prognose van het opgestelde ontwikkelingsperspectief. Dit wordt bij ons op school bij een didactische leeftijd van 40 definitief vastgesteld. De leerlingen stromen uit naar het vervolgonderwijs dat past bij hun ontwikkeling. Het uitstroomprofiel van onze school komt in grote mate overeen met het landelijke uitstroomprofiel SBO. 27