Geriatrische farmacotherapie voor verpleegkundigen. 2 december 2014

Transcriptie

1 Geriatrische farmacotherapie voor verpleegkundigen 2 december 2014

2 2 welkom

3 3 programma Inleiding Ken je klassiekers: toedienen en de toedienlijst Casus: Mw. P. Arkinson Casus: Dhr Chr. Hartfalen Casus: Mw. De Lier Vragen Afsluiting

4 4 Even voorstellen Gerard op t Hoog (ter vervanging van Natasja Gundelach) Begeleidt VVT-organisaties bij het op orde brengen van het farmaceutische proces door middel van audits, kostenbenchmarks, Farma-aanbestedingen, (farma)procesbegeleiding en trainingen

5 5 Even voorstellen Floris van der Velde Arts verpleeghuis Arts onderzoeker LUMC

6 6 Even voorstellen Luciënne van den Boogerd Apotheker ouderenzorg

7 7 Doelstelling workshop Aan het einde van de workshop kun je : tenminste 3 punten benoemen waar je tijdens het toedienen van medicatie aan de hand van een toedienlijst op moet letten; Benoemen welke soorten geneesmiddelen gebruikt worden bij patiënten met Parkinson, chronisch hartfalen en delier; 3 veel voorkomende medicatie gerelateerde problemen bij de geriatrische zorgvrager benoemen

8 8 Allereerst: waar let je op? bij het toedienen van medicatie bij oudere cliënten? Welke afspraken zijn er mbt beheer medicatie? (wie doet wat?) Zeg wat je doet en wat je geeft Gebruik altijd een actuele toedienlijst Teken af NA toediening met een paraaf Signaleer werking/bijwerking

9 9 Ken je klassiekers? Bij patiënten met slikproblemen mogen alle geneesmiddelen fijngemalen worden Groene kaart= JA, dat klopt Rode kaart = NEE, dat klopt niet Witte kaart = weet ik niet

10 10 Antwoord: Nee, dat klopt niet Over het algemeen geldt: - Tabletten en capsules met gereguleerde afgifte niet fijnmalen of openen (MGA, ER, MVA, RET) - Tabletten en capsules met een maagsapresistente coating (MSR) niet fijnmalen of openen - Antibiotica tabletten en capsules niet fijngemalen of openen. Bij twijfel: Altijd de apotheker bellen!

11 11 Ken je klassiekers? Het innemen van medicatie met voedsel heeft geen invloed op de werking van geneesmiddelen Groene kaart= JA, dat klopt Rode kaart = NEE, dat klopt niet Witte kaart = weet ik niet

12 12 Antwoord: Nee, dat klopt niet Voedsel beïnvloedt: Maaglediging Absorptie Geneesmiddel Start van werking: Tmax

13 13 Ken je klassiekers: toedienlijst

14 14 Ken je klassiekers: Top 10 geneesmiddelen 65+ Acetylsalicylzuur Metoprolol Simvastatine Omeprazol Furosemide Bumetanide Lactulose Enalapril Amlodipine Calciumcarbasalaat

15 15 Casus: Mw. P. Arkinson

16 16 Parkinson hoe vaak komt het voor? mensen in NL 1,8 per 1000 mannen 1,6 per 1000 vrouwen 5000 nieuwe gevallen per jaar Ongeveer 80% van de patiënten met de ziekte van Parkinson is ouder dan 65 jaar

17 17 Parkinson hoe vaak komt het voor? puntprevalentie (per 1.000) mannen vrouwen lee#ijdsklassen

18 18 Parkinson wat is het? Verlies van neuronen Verlies van dopamine Relatief hoog acetycholine Andere neurotransmitters verstoord

19 19 Parkinson symptomen motorisch Rigiditeit Tremor Bradykinesie Loopstoornis Balans Houding Slikstoornis

20 20 Parkinson symptomen anders Depressie, apathie, angst Cognitieve stoornissen Psychotische stoornissen Impulscontrole stoornis Slaapstoornissen Overmatig zweten Orthostatische hypotensie Motiliteitstoornissen Mictiestoornissen Erectiele dysfunctie Reukstoornis

21 21 Middelen bij Parkinson Geneesmiddelgroep/generieke/naam/ Naam/ Werking//en/bijwerkingen/ Dopamine7agonisten/ Bromocriptine/ Pergolide/ Pramipexol/ Ropinirol/ Rotiogine// Bootsen/de/werking/van/dopamine/na,/doordat/ze/direct/op/de/ dopamine7receptor/hun/werking/uitoefenen./ / Bijwerkingen:/orthostase,//oedeem,/slaperigheid/en/visuele/ hallucinaties.// Apomorfine/s.c./ MAO7B/remmers/ Selegiline/Rasagiline/ zorgen/dat/de/dopamine/in/de/hersenen/minder/snel/wordt/ afgebroken./ kunnen/bij/oudere/patiënten/aanleiding/geven/tot/hallucinaties/ en/verwardheid./dit/kan/gepaard/gaan/met/slapeloosheid/ / COMT7remmers/ Entacapon//Tolcapon/ COMT/is/een/enzym/dat/de/omzetting/van/levodopa/in/het/bloed/ remt,/waardoor/er/meer/in/de/hersenen/terechtkomt/ Alleen/effectief/in/combinatie/met/levodopa/bij/wearing7off/ / Amantadine/ Amantadine/ Vooral/indirect//effect/via/een/remmend/effect/op/de/glutamaat7 receptor./ Sterk/verhoogd/risico/op/ontstaan/van/hallucinaties./ / Levodopa/ Sinemet,/Madopar/ Wordt/in/hersenen/omgezet/in/dopamine,/zodat/het/tekort/aan/ dopamine/wordt/aangevuld.// /

22 Parkinson medicatie problemen 22

23 23 Waar op te letten? Toedientijden Niet malen? Niet tegelijk met (eiwitrijk) voedsel Welke middelen niet bij parkinson? Anticholinerge middelen Benzodiazepines Middelen die parkinsonisme veroorzaken Typische antipsychotica

24 24 Casus: Dhr. Chr. Hartfalen

25 25 Hartfalen hoe vaak komt het voor? mensen met hartfalen: mannen en vrouwen Nieuwe gevallen per jaar overleden mensen

26 26 Hartfalen hoe vaak komt het voor?

27 27 Hartfalen wat is het? klinisch syndroom dat bestaat uit een combinatie van klachten en verschijnselen die direct of indirect het gevolg zijn van een tekortschietende pompfunctie van het hart meestal chronisch en progressief

28 28 Hartfalen wat is het?

29 29 Hartfalen - oorzaken aanhoudende volume- of drukbelasting van het hart (hypertensie, klepgebreken) afname van functionerend hartspierweefsel zoals hartinfarct, en angina pectoris. boezemfibrilleren en andere ritme- of geleidingsstoornissen cardiomyopathie door vergiftigingen (bijvoorbeeld alcohol) of virusinfecties.

30 30 Hartfalen - behandeling Vochtbeperking tot 1,5 à 2 liter per dag bij patiënten met ernstig hartfalen Gewichtsreductie Roken en drinken Conditietraining bij stabiel chronisch hartfalen Instrueer patiënt met betrekking tot flexibel diureticabeleid

31 31 Middelen bij Hartfalen Antihypertensiva Lisdiuretica Furosemide Bumetanide ACE Remmers Enala (pril) Beta-blokkers meto (prolol) Kaliumspaarders spironolacton

32 32 Waar op te letten Vocht vasthouden: Dikke enkels Benauwd (longen) Bijwerkingen ACE remmers: prikkelhoest B-blokkers: koude extremiteiten Duizelig, gevallen?

33 33 Casus: Mw. A.H.A. De Lier

34 34 Delier wat is het? een aandachts- en bewustzijnsstoornis acuut begin (in uren tot dagen) en over de dag fluctuerende ernst van de symptomen verandering in cognitie of waarnemingsstoornis (hallucinaties); soms ook (paranoïde) wanen

35 35 Delier Hoe vaak komt het voor? Nederlandse verzorgingshuizen: incidentie van 14,6 per 100 persoonsjaren en een prevalentie van 8,2% Waarom wordt de diagnose vaak gemist? Mw. was maar even verward Mw. heeft dementie Mw. is depressief Mw. heeft onrustige nachten Mw. is moe Mw. is een beetje vreemd Mw. moet bijkomen van de operatie Mw. is lekker rustig Mw. heeft net morfine gehad

36 36 Delier - typen Hyperactieve vorm: motorische onrust, agitatie, mentale rusteloosheid Hypoactieve vorm: bewegingsarmoede, verminderde aandacht voor / interactie met omgeving, apathie ( stil delier ) Gemengde vorm: afwisselend hyper- en hypoactief

37 37 Delier - oorzaken Complexe pathofysiologie Acute, diffuse cerebrale ontregeling met disbalans in het cholinerge-dopaminerge systeem Meerdere factoren Ouderen: beperkte lichamelijke en geestelijke reservecapaciteit en draagkracht Somatische oorzaak

38 38 Delier - oorzaken infectie metabole ontregeling, dehydratie anemie hypoxie cerebrale pathologie pijn operatie, trauma urineretentie of obstipatie immobiliteit verminderde oriëntatie slaaptekort omgevingsverandering

39 39 Delier oorzaken: MEDICATIE! Polyfarmacie Ontrekking Wijzigingen Metabole ontregeling Obstipatie, retentie Verstoring neurotransmitters

40 40 Polyfarmacie Polyfarmacie Fentanylpleister 25 mcg/1x per 2 dagen Temazepam 10 mg 1x daags Metformine 500 mg 3x daags Venlafaxine Tolterodine Metoclopramide 10 mg 3-4 daags

41 41 Beruchte delirogenen Psychofarmaca Benzodiazepinen Antidepressiva Antipsychotica Analgetica Opiaten NSAID s Overige groepen Urogenitale parasympaticolytica Klassieke antihistaminica Corticosteroïden Metoclopramide

42 42 Onverwachte delirogenen Medicatie Anticholinerge activiteit captopril 0,02 codeïne 0,11 dipyridamol 0,11 isosorbidedinitraat 0,15 furosemide 0,22 nifedipine 0,22 ranitidine 0,22 digoxine 0,25 theofylline 0,44 prednisolon 0,55 cimetidine 0,86

43 43 Delier - behandeling Onderliggende aandoening(en) Medicatie saneren Gevaar beperken Familie inschakelen Benadering en omgeving aanpassen

44 44 Delier - behandeling klok, kalender, foto s rustig en in korte zinnen spreken, korte vragen stellen de patiënt zo min mogelijk alleen laten bezoek beperken bril en gehoorapparaat continue verlichting van de kamer ('s nachts gedempt licht); begrip tonen voor de angst; niet meegaan in waanideeën niet fluisteren met derden; vochtinname en adequate voeding

45 45 Ken je klassiekers? De behandeling van een delier is altijd met haldol Groene kaart= JA, dat klopt Rode kaart = NEE, dat klopt niet Witte kaart = weet ik niet

46 46 Antwoord: Nee, dat klopt niet NIET bij Parkinson!

47 47 Vragen?

48 48 Bedankt!