INFOKAART OUDEREN EN OVERGEWICHT
|
|
- Katrien van de Velden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 INFOKAART OUDEREN EN OVERGEWICHT Naast deze infokaart zijn er ook infokaarten beschikbaar over jeugd en overgewicht, volwassenen en overgewicht, ouderen en voeding en ouderen en bewegen. Inleiding Ongeveer de helft van de volwassen bevolking in Nederland heeft overgewicht en 1 op de 10 volwassenen kampt met ernstig overgewicht. Aan het einde van de notitie wordt de term overgewicht toegelicht. Verwacht wordt dat het percentage mensen met overgewicht in de komende jaar zal toenemen met 50 (1). Overgewicht heeft ingrijpende gevolgen voor de gezondheid. Als landelijke cijfers worden omgerekend naar Noorden Midden-Limburg dan veroorzaakt overgewicht jaarlijks 700 gevallen van suikerziekte, 500 gevallen van hart- en vaatziekten en 70 gevallen van kanker (1). Ook hebben mensen met overgewicht vaker last van aandoeningen aan het bewegingsapparaat en de ademhalingsorganen. Overgewicht ouderen Noord- en Midden-Limburg In de Limburgse Gezondheidsenquête is gevraagd naar lengte en gewicht van de respondenten. Aan de hand van deze gegevens is per leeftijdsgroep het percentage mensen berekend met overgewicht en ernstig overgewicht. Van de jarigen heeft 62 van de en 54 van de last van overgewicht. 13 heeft last van ernstig overgewicht. In figuur 1 is het percentage en met overgewicht en ernstig overgewicht uitgesplitst per leeftijdsgroep. Figuur 1: Percentage jarigen in Noord- en Midden-Limburg in 03 met overgewicht en ernstig overgewicht. Trends en prognose 10 In de afgelopen jaren is het percentage mensen met overgewicht toegenomen. Als deze trend doorzet dan zal de komende jaren in de groep het percentage mensen met overgewicht toenemen met 0,3 per jaar. In een aparte notitie (2) wordt dit toegelicht. In de bijlagen 1 en 2 is per gemeente een prognose gemaakt van het aantal mensen met overgewicht in het jaar 06 en 10. In de groep neemt in deze periode de bevolking toe met ruim mensen. Het aantal mensen met overgewicht in deze leeftijdsgroep neemt toe met 5000 personen waardoor het percentage mensen met overgewicht stijgt van 58,4 naar 59,6. Oorzaken Overgewicht is een gevolg van onbalans tussen energie-inname via voeding en energieverbruik via lichamelijke activiteit. Deskundigen zijn van mening dat overgewicht vooral wordt veroorzaakt door een sterke afname van de lichamelijke activiteit in de afgelopen decennia. De Nederlandse Norm Gezond Bewegen is voor volwassenen minimaal vijfmaal in de week een half uur matig intensief bewegen. Wandelen en fietsen maar ook huishoudelijk werk en klussen kunnen bijdragen aan het voldoen aan de beweegnorm. Uit de cijfers van de Limburgse Gezondheidsenquête 03 blijkt dat 61 van de en 63 van de van jaar niet voldoet aan de beweegnorm (figuur 2). 22 van de ouderen is inactief:zij halen op geen enkele dag in de week de norm van 30 minuten matig intensief bewegen. Figuur 2: Percentage jarigen in Noord- en Midden-Limburg in 03 dat niet voldoet aan de beweegnorm voldoet niet aan beweegnorm overgewicht ernstig overgewicht Bron: Gezondheidsenquête 03. Limburgse GGD'en. Bron: Gezondheidsenquête 03. Limburgse GGD'en.
2 Naast bewegen is een gezonde voeding een belangrijke factor voor een goed gewicht. Knelpunten in het voedingspatroon van de Nederlandse bevolking zijn te geringe consumptie van groente, fruit, vis en de te overvloedige consumptie van producten rijk aan ongezonde vetten (1). Uit de Gezondheidsenquête blijkt dat 72 van de en 70 van de onder de jarigen in Noord- en Midden-Limburg niet voldoet aan de norm om dagelijks 0 gram groente of rauwkost te gebruiken. In figuur 3 is het percentage en weergegeven dat niet voldoet aan de voedingsnorm voor groente of rauwkost uitgesplitst naar leeftijdsgroep. Figuur 3: Percentage jarigen in Noord- en Midden- Limburg in 03 dat niet voldoet aan de voedingsnorm voor groente en rauwkost Ook wat betreft de consumptie van fruit voldoet de overgrote meerderheid van de ouderen niet aan de norm om dagelijks 2 stuks fruit te consumeren. In de opeenvolgende leeftijdsgroepen neemt het aantal mensen dat aan de norm voldoet toe. Meer voldoen aan de norm dan zo blijkt uit de cijfers van figuur 4. Van alle jarigen gebruikt 89 van de en 90 van de dagelijks een ontbijt. Dat percentage is aanzienlijk hoger dan bij de andere leeftijdsgroepen voldoet niet aan norm voor groente / rauwkost Bron: Gezondheidsenquête 03. Limburgse GGD'en. Figuur 4: Percentage jarigen in Noord- en Midden-Limburg in 03 dat niet voldoet aan de voedingsnorm voor fruit voldoet niet aan norm voor fruit Naast persoonsgebonden factoren bij het bewegen en voeding spelen ook omgevingsfactoren een rol. Een omgeving die uitnodigt tot een grote energieinname of te weinig bewegen noemen we een "obesogene" omgeving (3). De afgelopen decennia zijn wat dit betreft duidelijke veranderingen opgetreden. Voeding is op steeds meer plaatsen beschikbaar evenals suikerhoudende frisdranken. De porties zijn groter geworden. Computer en televisie nodigen minder uit tot bewegen. Een omgeving die door ouderen als onveilig wordt ervaren nodigt minder uit tot wandelen dan een omgeving waar ouderen zich veilig voelen. Preventie Overgewicht is één van de speerpunten van het Volksgezondheidsbeleid voor de komende jaren. Landelijk zijn projecten ontwikkeld voor het stimuleren van beweging en gezonde voeding bij individuele ouderen. Deze richten zich onder andere op bewustwording, houding en kennis of vaardigheden. Dit zijn basisvoorwaarden om te komen tot gedragsbeïnvloeding. Hoewel de effecten van deze specifieke programma's zelden zijn onderzocht is uit onderzoek bekend dat dit type programma's in staat is om beperkte veranderingen te bewerkstelligen(4). Om het probleem overgewicht indringend aan te pakken is het nodig dat de leefomgeving uitnodigt tot gezond eten en voldoende bewegen. Dat versterkt het effect van genoemde projecten. In Noord- en Midden-Limburg worden door diverse organisaties gedragsbeïnvloedingprojecten aangeboden ter preventie van overgewicht bij ouderen. In bijlage 3 worden deze projecten beschreven. Door ook vanuit andere invalshoeken het thema overgewicht aan te pakken kan het effect van gedragsbeïnvloedingprojecten worden versterkt. We noemen een aantal voorbeelden. Vanuit de sector sport: lage huurprijzen voor sportfaciliteiten; lage contributies sportverenigingen; kennismaking organiseren met sportclubs; stimuleren dat sportverenigingen ook een aanbod ontwikkelen voor ouderen; aanbod van gezonde producten in de kantine van de sportclub. Vanuit ruimtelijke ordening: realiseren van wandel- en fietspaden; drempels opwerpen voor autogebruik op korte afstand; voldoende en goed gespreide sportvoorzieningen; woonomgeving zodanig inrichten dat deze als veilig wordt ervaren waardoor deze ouderen meer uitnodigt tot bewegen. De Handleiding preventie van overgewicht (5) biedt goede aanknopingspunten voor het ontwikkelen van een lokale aanpak voor het bestrijden van overgewicht. Bron: Gezondheidsenquête 03. Limburgse GGD en.
3 Lokaal gezondheidsbeleid Een van de thema's die in alle nota s lokaal gezondheidsbeleid van gemeenten terugkomt is het bestrijden van overgewicht. Projecten gericht op het bevorderen van gezonde voeding en meer bewegen bij individuele personen zijn zinvol maar niet voldoende om overgewicht substantieel terug te dringen. Daarvoor is het nodig om ook vanuit de sectoren onderwijs, sport en ruimtelijke ordening een bijdrage te leveren aan het terugdringen van overgewicht. Dat wil zeggen dat een beleid wordt gevoerd door gemeenten en andere organisaties om een omgeving te creëren waarin het voor de hand ligt om meer te bewegen en gezonde voeding te gebruiken. Dit beleid, gericht op het aanpakken van de obesogene omgeving, heeft voor ouderen maar ook voor andere doelgroepen nog nauwelijks vorm gekregen in Noord- en Midden-Limburg. Bronnen 1. Kreijl CF van, Knaap, AGAC (eindred.) Ons eten gemeten. Gezonde voeding en veilig voedsel in Nederland. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum, Spee MHJM. Verantwoording prevalentiecijfers overgewicht en berekening van prognose 10. Interne notitie GGDNML, Venlo: RIVM Nationaal Kompas: Lichaamsgewicht 4. Bemelmans, WJE, et al. Interventies ter preventie van overgewicht in wijk, school, werk en zorg. Een verkennende studie naar de effecten. RIVM, Bilthoven: Voedingscentrum. Handleiding preventie van overgewicht. Colofon GGD Noord- en Midden-Limburg Contactpersoon: drs. Hans Spee, epidemioloog Postbus 1150 / 5900 BD Venlo / Indeling lichaamsgewicht volwassenen volgens de Body Mass Index (BMI) Relatief Gewicht Body Mass Index Ondergewicht < 18,5 Normaal gewicht 18,5-25 Overgewicht Ernstig overgewicht 30 BMI = gewicht (kg) lengte (m) * lengte (m) Voorbeeld: volwassene met een gewicht van van 85 kg en een lengte van 1,81 m. BMI = 85 = 25,9 (overgewicht) 1,81 * 1,81
4 Bijlage 1: Per gemeente in Noord- en Midden-Limburg het aantal in 06, het aantal en een schatting * van het aantal mensen met overgewicht in de afzonderlijke leeftijdsgroepen in jr. -54 jr totaal Arcen en Velden Beesel Bergen (L.) Echt-Susteren Gennep Helden Horst a.d. Maas Kessel Leudal Maasbree Maasgouw Meerlo-Wanssum Meijel Nederweert Roerdalen Roermond Sevenum Venlo Venray Weert NML * De schatting is gebaseerd op de volgende gegevens: 0-19 jr: gegevens JGZ (05) van de GGD NML en landelijk onderzoek TNO (06) -75 jr: gegevens gezondheidsenquete 03 en gegevens RIVM (03) Voor meer informatie verwijzen we naar de interne notitie van de GGD NML Verantwoording prevalentiecijfers overgewicht en berekening prognose 10. bevolkingsomvang in 06 -> aantal mensen met overgewicht -> > 58,4
5 Bijlage 2: Per gemeente in Noord- en Midden-Limburg het aantal in 10, het aantal en een schatting, gebaseerd op gegevens van de gezondheidsenquete uit 03, van het aantal mensen met overgewicht in de afzonderlijke leeftijdsgroepen in 10. overgew jr. overgew. -54 jr. overgew. totaal Arcen en Velden Beesel Bergen (L.) Echt-Susteren Gennep Helden Horst a.d. Maas Kessel Leudal Maasbree Maasgouw Meerlo-Wanssum Meijel Nederweert Roerdalen Roermond Sevenum Venlo Venray Weert NML * De schatting is gebaseerd op de volgende gegevens: 0-19 jr: gegevens JGZ (05) van de GGD NML en landelijk onderzoek TNO (06) -75 jr: gegevens gezondheidsenquete 03 en gegevens RIVM (03) Voor meer informatie verwijzen we naar de interne notitie van de GGD NML Verantwoording prevalentiecijfers overgewicht en berekening prognose 10. bevolkingsomvang in 10 -> aantal mensen met overgewicht -> > 59,6
6 Bijlage 3: Gedragsbeïnvloedingprojecten in Noord- en Midden-Limburg voor volwassenen en ouderen Project Doelgroep Doel Methodiek Setting Partners Voedingsadvies Volwassenen Via internet op Maat Goede voeding hoeft niet veel kosten! Beweeg Bewust (afgeleid van GALM-Project) Mensen met een laag inkomen/lage SES. Mensen in de schuldhulpverlening Senioren die niet of onvoldoende sportief actief zijn, zogenaamde sedentaire senioren. Gezond & Vitaal 65-plussers Meer Bewegen voor Ouderen (MbvO) Meet Weet Beweegdag Sportief wandelen of nordic Walking 55-plussers Volwassenen en ouderen Volwassenen en ouderen Bewustwording van eigen consumptie vet en groente en fruit. Deelnemers worden zich bewust van eigen voedingspatroon en leren gezonde voeding klaar te maken voor weinig geld. Het bevorderen van een motorisch actieve leefstijl, waarin het accent ligt op het ontwikkelen van plezier in bewegen in een gunstige psycho-sociale context. Bevorderen en handhaven van een gezonde leefstijl en zelfstandigheid. Bevorderen van het zelfstandig functioneren van ouderen en van sociale contacten met anderen. Mensen die te weinig bewegen en ongezond eten. Stimuleren deelname aan beweeggroepen Cursus, eventueel als onderdeel van een schuldhulpverleningstraject Fitheidstest, introprogramma (12 lessen), vervolgprogramma (ca. 35 lessen) en opnieuw fitheidstest. Na deze 2 e fitheidstest blijven de groepen actief binnen Beweeg Bewust. 6 bijeenkomsten van 2 uur met 1 uur voorlichting en 45 min. Bewegingsoefeningen. Bewegingsactiviteiten voor mensen van 55 jaar en ouder. De activiteiten zijn aangepast aan hun wensen en mogelijkheden. Gymnastiek, spel (sporten), volksdansen ed. 3 bijeenkomsten - Meten van gezondheid en conditie - Weten over de voeding - Bewegen clinics Les met aansluitend aanbod van een beweeggroep sportief wandelen of nordic walking Website GGD/gemeente, ziektekostenverzekeraar, Thuiszorg, etc. Gemeenschapshuis Supermarkt Sporthal (fitheidstesten) Gymzalen Gemeenschapshuis Buitengebied Thuiszorg Huis voor de Sport Limburg GGD NML Thuiszorg afdeling Voeding en Dieet Maatschappelijk werk Welzijnswerk GGD NML Huis voor de Sport Limburg KBO Sportverenigingen GGD KBO Thuiszorg Sportaanbieders Begeleiders sportief wandelen/ nordic walking
INFOKAART OUDEREN EN LICHAAMSBEWEGING
INFOKAART OUDEREN EN LICHAAMSBEWEGING Inleiding Lichaamsbeweging kan gezien worden als een relatief goedkope manier om het ontstaan van een aantal belangrijke ziekten, zoals hart- en vaatziekten, ouderdomssuiker,
Nadere informatieoinleiding 1 c oovergewicht en ernstig overgewicht (obesitas) in Nederlandd
oinleiding 1 c Gewichtsstijging ontstaat wanneer de energie-inneming (via de voeding) hoger is dan het energieverbruik (door lichamelijke activiteit). De laatste decennia zijn er veranderingen opgetreden
Nadere informatieMonitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland
Nadere informatieCheckTeen 2011: Eet- en beweeggedrag van leerlingen in het voortgezet onderwijs in Zwolle
Onderzoekscentrum Preventie Overgewicht CheckTeen 2011: Eet- en beweeggedrag van leerlingen in het voortgezet onderwijs in ZWOLLE Een onderzoek naar het eet- en beweeggedrag van leerlingen van de 2 e klas
Nadere informatieMonitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland
Nadere informatieVolwassenen & Ouderenmonitor 2017
Volwassenen & Ouderenmonitor 2017 Femke Hamers KKO Onderzoeker Bestuurscommissie Woe 30 maart 2016 Inhoud presentatie Doel V&O monitor 2017 Achtergrondinformatie V&O monitor 2017 Communicatie resultaten
Nadere informatieVOEDING, BEWEGEN EN GEWICHT
IJsselland VOEDING, BEWEGEN EN GEWICHT Jongerenmonitor 2015 77% ontbijt dagelijks 10.3 jongeren School 13-14 jaar 15- jaar 76% een gezond gewicht 15% beweegt voldoende Genotmiddelen Psychosociale gezondheid
Nadere informatieMonitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland
Nadere informatieINFOKAART OUDEREN EN ROKEN
INFOKAART OUDEREN EN ROKEN Roken Roken is de risicofactor die de meeste sterfte en het meeste gezondheidsverlies met zich brengt en zodoende ook zorgt voor veel verlies aan kwaliteit van leven (1). Vijftien
Nadere informatieSamenvatting. Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie
Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie Overgewicht is een snel groeiend wereldwijd probleem en is geassocieerd
Nadere informatieINFOKAART ALLOCHTONEN EN GEZONDHEID ZORGGEBRUIK. Een tolk of tolkentelefoon wordt maar incidenteel gebruikt (1).
INFOKAART ALLOCHTONEN EN GEZONDHEID ZORGGEBRUIK Naast deze infokaart over allochtonen en zorggebruik zijn ook infokaarten beschikbaar over gezondheid (introductie op het thema) en over leefstijl bij allochtonen.
Nadere informatieDagelijks ontbijten en elke dag groente en fruit eten zijn gedragingen die bijdragen aan een gezonde leefstijl.
De Vlieger 3 CHECKID ChecKid is een grootschalig leefstijlonderzoek onder basisschoolleerlingen in Zwolle. Het brengt (on)gezond gedrag, leefstijl en de leefomgeving van kinderen in Zwolle in kaart. ChecKid
Nadere informatie2. Overgewicht. allochtone kinderen. autochtone kinderen. eenouder ouder+stiefouder. beide ouders. % kinderen met overgewicht. laag.
2. Overgewicht De gevolgen van overgewicht op de kinderleeftijd zijn uiteenlopend van psychosociale problemen, zoals gepest worden, negatief zelfbeeld en depressiviteit, tot lichamelijke problemen zoals
Nadere informatieZitten in Limburg. Een exploratief onderzoek naar zitgedrag in 31 Limburgse gemeenten.
Zitten in Limburg Een exploratief onderzoek naar zitgedrag in 31 Limburgse gemeenten Aanleiding Zitten is een nog relatief onbekend thema als risicofactor van een gezonde leefstijl. Langdurig zitten (sedentair
Nadere informatieV O LW A S S E N E N
LICHAAMSBEWEGING EN GEWICHT V O LW A S S E N E N Volwassenen 2009 4 Volwassenenonderzoek 2009 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD Zuid-Holland West in
Nadere informatieZitten in Limburg. Een exploratief onderzoek naar zitgedrag in 31 Limburgse gemeenten
Een exploratief onderzoek naar zitgedrag in 31 Limburgse gemeenten April 2019 www.ggdlimburgnoord.nl www.ggdzl.nl AANLEIDING Zitten is een nog relatief onbekend thema als risicofactor van een gezonde leefstijl.
Nadere informatieK I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R
VOEDING, BEWEGING EN GEWICHT K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R Jeugd 2010 6 Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD
Nadere informatieEvaluatie JOGG Roosendaal Basisschool de Vlindertuin. Resultaten evaluatie JOGG December 2017
Evaluatie JOGG Roosendaal Basisschool de Vlindertuin Resultaten evaluatie JOGG December 2017 Inleiding Achtergrond In het kader van de JOGG aanpak in de gemeente Roosendaal heeft op basisschool de Vlindertuin
Nadere informatieResultaten vragenlijst leerlingen en meten & wegen Drie scholen, nulmeting (T0) voorjaar 2017
Resultaten vragenlijst leerlingen en meten & wegen Drie scholen, nulmeting () voorjaar 2017 Inleiding In mei 2016 is in Nieuw-Lekkerland het project 'Gezond Nieuw-Lekkerland' gestart: met subsidie van
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Gezondere leefstijl blijkt voor velen moeilijk haalbaar
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB10-017 16 maart 2010 9.30 uur Gezondere leefstijl blijkt voor velen moeilijk haalbaar Bijna een op de twee beweegt onvoldoende Ruim een op de tien heeft
Nadere informatieOp de fiets naar school
In beweging Voorlichting over calorieën of aansporingen tot meer beweging zijn niet genoeg in de strijd tegen overgewicht. Wat beter helpt is een wijkgerichte aanpak om het bewoners zo gemakkelijk mogelijk
Nadere informatieTe licht. Tips als uw kind niet wil eten. Eet- en beweegkalender
Te licht Bij kinderen is het lastig om aan te geven wanneer er sprake is van ondergewicht. Uw kind kan heel veel eten en toch ondergewicht hebben. Dit kan komen door een groeispurt, of door veel sporten.
Nadere informatieGezonde voeding Het dagmenu
Voeding en bewegen Gezonde voeding Kinderen in de basisschoolleeftijd zijn volop in ontwikkeling. Ze groeien hard. Om te kunnen groeien is gevarieerde voeding belangrijk. Gevarieerde voeding zorgt ervoor
Nadere informatieBouwstenen nota volksgezondheid Renate Martens en Ivanka van der Veeken. Gemeente Drimmelen GGD West-Brabant:
Bouwstenen nota volksgezondheid 2013-2016 Gemeente Drimmelen GGD West-Brabant: Renate Martens en Ivanka van der Veeken Bouwstenen Evaluatieverslag nota volksgezondheid 2008-2011 Landelijke nota gezondheidsbeleid
Nadere informatieOp weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009
Op weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009 Op weg naar speerpuntennotitie? Wat doen/deden we al? Welke gezondheidsproblemen
Nadere informatieHoeveel mensen voldoen aan de door de Gezondheidsraad geadviseerde Beweegrichtlijnen 2017?
Hoeveel mensen voldoen aan de door de Gezondheidsraad geadviseerde Beweegrichtlijnen 2017? De Gezondheidsraad heeft de recente wetenschappelijke inzichten over de relatie tussen bewegen en gezondheid verwerkt
Nadere informatieBeweegprogramma kinderen met overgewicht Carlijn Groenen
Beweegprogramma kinderen met overgewicht Carlijn Groenen Aanleiding beweegprogramma Voor een goede gezondheid is een gezond gewicht belangrijk, zowel op jonge als op latere leeftijd. Het percentage mensen
Nadere informatieEvaluatie gezondheidsbeleid gemeente Olst-Wijhe. Periode
Evaluatie gezondheidsbeleid gemeente Olst-Wijhe Periode 2013-2017 Wat wilden we? Terugdringen van overgewicht Aandacht voor psychische gezondheid Tegengaan van schadelijk alcoholgebruik Welke acties? Terugdringen
Nadere informatieBEWEGEN IN NEDERLAND 2000-2010
R E S U LTAT E N T N O - M O N I TO R B E W EG E N E N G E ZO N D H E I D BEWEGEN IN NEDERLAND 2000-2010 Sinds 2000 meet de TNO-Monitor Bewegen en Gezondheid trends in het beweeggedrag van de Nederlandse
Nadere informatieEr zijn verschillende meetmethodes waarmee u kunt vaststellen of u een gezond gewicht hebt:
Een gezond gewicht Een gezond gewicht Hebt u een gezond gewicht? Energiebalans Bewegen Hoe behoudt u een gezond gewicht? Tips voor het behouden van een gezond gewicht Tips voor het bereiken van een gezond
Nadere informatieZwanger? Wij helpen u graag verder
Zwanger? Wij helpen u graag verder Zwanger? Wij helpen u graag verder De zwangerschap is een drukke en spannende tijd, die een nieuwe fase in uw leven aankondigt. Groene Kruis Kraamzorg en Groene Kruis
Nadere informatieHepatitis B Inleiding Hepatitis A Preventie hepatitis B Preventie hepatitis A
Naast deze infokaart over hepatitis zijn er ook infokaarten beschikbaar over: infectieziekten algemeen, tuberculose, seksueel overdraagbare aandoeningen, jeugd en onveilig vrijen en jeugd en vaccinatie.
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN EMMEN
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN EMMEN IN DE PERIODE 2011-2017 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieResultaten vragenlijst leerlingen
Resultaten vragenlijst leerlingen Drie scholen, tweede meting (T1) voorjaar 2018 Inleiding In mei 2016 is in Nieuw-Lekkerland het project 'Gezond Nieuw-Lekkerland' gestart. Met subsidie van Fonds Nuts
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Gezonde leefstijl wint langzaam terrein. Licht dalende trend van zware drinkers
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB08-018 18 maart 2008 9.30 uur Gezonde leefstijl wint langzaam terrein De laatste jaren zijn Nederlanders iets gezonder gaan leven. Het percentage rokers
Nadere informatieVoorbeeldadvies Cijfers
Voorbeeldadvies GGD Twente heeft de taak de gezondheid van de Twentse jeugd, volwassenen en ouderen in kaart te brengen. In dit kader worden diverse gezondheidsmonitoren afgenomen om inzicht te verkrijgen
Nadere informatieWAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition
HERBALIFE FITCHECK WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition % LICHAAMSVET Wie wil je worden? Waar ben je nu? % LICHAAMSVET Vrouw 20-39 Leeftijd 40-59 60-79 Man 20-39 Leeftijd 40-59 60-79 Te laag
Nadere informatieHoe gezond zijn de inwoners van Staphorst? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Hoe gezond zijn de inwoners van Staphorst? Gezondheidsmonitor volwassenen en en gemeente Staphorst GGD IJsselland verzamelt jaarlijks gegevens over de gezondheid van inwoners, zo ook in 2016. Met deze
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN EMMEN
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN EMMEN IN DE PERIODE 2011-2018 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieSportparticipatie Kinderen en jongeren
Sportparticipatie 2017 Kinderen en jongeren Onderzoek & Statistiek Juni 2017 Samenvatting Begin 2017 heeft de afdeling Onderzoek & Statistiek een onderzoek uitgezet onder ouders en jongeren uit de gemeente
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN DE WOLDEN
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN DE WOLDEN IN DE PERIODE 2011-2017 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieOvername van dit rapport of gedeelten daaruit is toegestaan, mits de bron wordt vermeld.
Colofon Jeugdsportmonitor Overijssel 2016 Provinciaal onderzoek naar sport, bewegen en leefstijl onder jongeren (4 tot en met 17 jaar) Mei 2017 In opdracht van de provincie Overijssel en de deelnemende
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Leefstijl Nederlander niet verbeterd. Weer meer mensen met overgewicht
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB07-021 20 maart 2007 9.30 uur Leefstijl Nederlander niet verbeterd In 2006 zijn Nederlanders niet gezonder gaan leven. Het aandeel volwassen Nederlanders
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatieBewegen in Nederland 2000-2010
R e s u ltaten tno - M on i tor B ewegen en G ezond h e i d Bewegen in Nederland 2000-2010 Sinds 2000 meet de TNO-Monitor Bewegen en Gezondheid trends in het beweeggedrag van de Nederlandse bevolking om
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN EMMEN
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN EMMEN IN DE PERIODE 2011-2015 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieProgramma Lekker Fit! ( ), resultaten en effecten
Adriaan Visser Wethouder Financiën, Organisatie, Haven, Binnenstad, en Sport Bezoekadres: Stadhuis Coolsingel 40 3011 AD Rotterdam Postadres: Postbus 70012 3000 KP Rotterdam Gemeente Rotterdam t.a.v. Commissie
Nadere informatieOvergewicht (incl. obesitas)
Inleiding Het aantal kinderen dat te weinig beweegt en/of overgewicht heeft neemt al een aantal jaren toe. Dit is een belangrijk element van zorg. De gemeente heeft daarom in 2011 besloten zich actief
Nadere informatieJongeren Op Gezond Gewicht Roermond
2017-2019 Jongeren Op Gezond Gewicht Roermond JOGG Landelijk JOGG staat voor Jongeren op Gezond Gewicht. Het is een intersectorale aanpak die bewezen effectief is om de stijging van overgewicht bij jongeren
Nadere informatieAanvullende module Leefstijlmonitor Bewegen en Ongevallen 2015
Aanvullende module Leefstijlmonitor Bewegen en Ongevallen 2015 Vergelijking met de Gezondheidsenquête Auteurs: Christianne Hupkens (CBS) Marieke Hiemstra (RIVM) Ellen de Hollander (RIVM) De Gezondheidsenquête
Nadere informatieINFOKAART ONDERSTEUNING MANTELZORG
INFOKAART ONDERSTEUNING MANTELZORG In deze infokaart wordt een aanzet gemaakt voor punten die van belang zijn bij het ondersteunen van mantelzorg. Naast deze infokaart zijn er infokaarten over mantelzorg
Nadere informatieZorgnorm overzichten 2010:
Zorgnorm overzichten 2010: - gemeten uitruktijden overschrijding zorgnorm > 1 minuut operationele grenzen 2011 regionaal gemeente Versie: 2010-11-26 Pagina 1 van 75 Pagina 2 van 75 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...
Nadere informatieKernboodschappen Gezondheid Dinkelland & Tubbergen
Kernboodschappen Gezondheid Dinkelland & Tubbergen De GGD Twente verzamelt in opdracht van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Noaberkracht
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN NOORDENVELD
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN NOORDENVELD IN DE PERIODE 2011-2016 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieHierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Wolbert (PvdA) over kinderen van allochtone afkomst die overgewicht hebben (2014Z07817).
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)
Nadere informatie10 Mobiliteitsbeperkingen bij ouderen in de regio Gelre-IJssel
10 Mobiliteitsbeperkingen bij ouderen in de regio Gelre-IJssel Naarmate mensen ouder worden, neemt hun mobiliteit af. Van de mensen van 65 jaar of ouder heeft 26% mobiliteitsbeperkingen, zoals moeite met
Nadere informatieBewegen en overgewicht in Purmerend
Bewegen en overgewicht in Purmerend In opdracht van: Spurd, Marianne Hagenbeuk Uitgevoerd door: Monique van Diest Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Gemeente Purmerend mei 2009 Verkrijgbaar
Nadere informatieConcretiseren van BRAVO. Beeldvorming
Concretiseren van BRAVO Beeldvorming Draagvlak?: Beginsituatie: Vraag vanuit personeel: wij willen fitnessen overleg tussen P&O, SB, facilitair,cvb Géén subsidieaanvraag directieraad voor bedrijfssport!
Nadere informatieGezondheid in Friesland
4 Leefstijl In de uitwerking van het thema leefstijl wordt inzicht gegeven in hoeverre de Friese bevolking aan lichaamsbeweging doet, hoeveel alcoholhoudende dranken men drinkt, rookt en drugs gebruikt
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Verbetering gezonde leefstijl stagneert
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB09-020 17 maart 2009 9.30 uur Verbetering gezonde leefstijl stagneert Percentage rokers blijft gelijk Licht dalende trend zware drinkers Ruim een op de
Nadere informatieBewegen in Nederland
Onderzoeksresultaten Resultaten Monitor Bewegen en Gezondheid Bewegen in Nederland 2000-2008 Sinds 2000 meet de Monitor Bewegen en Gezondheid trends in het beweeggedrag van de Nederlandse bevolking om
Nadere informatieDik is duur. Wat werkgevers kunnen doen aan overgewicht
Praktijkwijzer van VNO-NCW Dik is duur Wat werkgevers kunnen doen aan overgewicht Eén op de twee Nederlanders is te zwaar; twintig jaar geleden was dat nog één op de drie. Overgewicht wordt een steeds
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN HOOGEVEEN
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN HOOGEVEEN IN DE PERIODE 2011-2017 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieKernboodschappen Gezondheid Wierden
Wierden Twente Nederland Kernboodschappen Gezondheid Wierden De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Wierden epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Wierden en de factoren
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN TYNAARLO
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN TYNAARLO IN DE PERIODE 2011-2016 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieniveau 2, 3, 4 thema 5.5
niveau 2, 3, 4 thema 5.5 Gezonde voeding Inleiding Wanneer eet je gezond? Hoeveel moet ik dagelijks eten? Wat is een goed lichaamsgewicht? Onder- en overgewicht Inleiding Goede voeding levert de dagelijks
Nadere informatieResultaten vragenlijst ouders basisschool (4-12 jarigen) Nulmeting (T0) voorjaar 2017
Resultaten vragenlijst ouders basisschool (4-12 jarigen) Nulmeting (T0) voorjaar 2017 Inleiding In mei 2016 is in Nieuw-Lekkerland het project 'Gezond Nieuw-Lekkerland' (GNL) gestart: met subsidie van
Nadere informatieRESPONS Er zijn panelleden benaderd. Van hen hebben er de vragenlijst ingevuld. Dit resulteert in een respons van 64%.
Samenvatting gezondheidsbeleving, 2015 Het Internet Panel (DIP) is in maart 2015 benaderd over het onderwerp gezondheidsbeleving. De GGD doet elke 4 onderzoek naar de gezondheid van bewoners. Dit doen
Nadere informatieJOGG HELLEVOETSLUIS 2014 2016
JOGG HELLEVOETSLUIS 2014 2016 Afdeling Samenlevingszaken, november 2013 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Achtergrond... 4 2.1. Gezondheidsbevordering... 4 2.2. Integrale aanpak... 4 3. Probleemstelling... 5
Nadere informatieWethouder van Jeugd, Welzijn en Sport Wethouder van Volksgezondheid, Duurzaamheid, Media en Organisatie
Wethouder van Jeugd, Welzijn en Sport Wethouder van Volksgezondheid, Duurzaamheid, Media en Organisatie Karsten Klein Rabin Baldewsingh Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag De
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN MIDDEN-DRENTHE
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN MIDDEN-DRENTHE IN DE PERIODE 2011-2016 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente Midden- zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN HOOGEVEEN
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN HOOGEVEEN IN DE PERIODE 2011-2016 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieKernboodschappen Gezondheid Enschede
Kernboodschappen Gezondheid Enschede De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Enschede epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Enschede en de factoren die hierop van
Nadere informatieBEWEGEN IN NEDERLAND
BEWEGEN IN NEDERLAND 2000-2012 Sinds 2000 meet de TNO-Monitor Bewegen en Gezondheid trends in het beweeggedrag van de Nederlandse bevolking om het beleid van de overheid te evalueren. In 2012 bewoog 70
Nadere informatieNulmeting Zwolle Gezonde Stad 2009. Ingrid van Aart, Silvia de Roos en Tommy Visscher 13 september 2012, CIAO bijeenkomst
Nulmeting Zwolle Gezonde Stad 2009 Ingrid van Aart, Silvia de Roos en Tommy Visscher 13 september 2012, CIAO bijeenkomst Inhoud - Doelstellingen - Indicatoren - Gebruikte bronnen/ meetinstrumenten - Ervaringen/
Nadere informatieBEWEGEN IN NEDERLAND 2000-2013
BEWEGEN IN NEDERLAND 2000-203 TNO-MONITOR BEWEGEN EN GEZONDHEID De TNO-Monitor Bewegen en Gezondheid, onderdeel van Ongevallen en Bewegen in Nederland (OBiN), is een continue uitgevoerde enquête naar het
Nadere informatieFit en Gezond in Overijssel 2016
Fit en Gezond in Overijssel 2016 Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Provinciale resultaten sport en bewegen Colofon Fit en Gezond in Overijssel Provinciale resultaten sport en bewegen uit de
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN MEPPEL
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN MEPPEL IN DE PERIODE 2011-2017 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieInzet combinatiefunctionarissen. plan van aanpak schooljaar
Inzet combinatiefunctionarissen plan van aanpak schooljaar 2012-2013 Voorstellen Freek Thoone Combinatiefunctionaris NSA Anita Bergmans Combinatiefunctionaris bewegingsonderwijs 2 Taken algemeen Combinatiefunctionarissen
Nadere informatieSamenvatting Losser. 2 van 5 Twentse Gezondheids Verkenning Losser. Versie 1, oktober 2013
Samenvatting Losser Versie 1, oktober 2013 Lage SES, bevolkingskrimp en vergrijzing punt van aandacht in Losser In de gemeente Losser wonen 22.552 mensen; 11.324 mannen en 11.228 vrouwen. Als we de verschillende
Nadere informatievolwassenmonitor 2009 Eerste resultaten van het onderzoek naar gezondheid en leefstijl van volwassenen in Limburg-Noord.
volwassenmonitor 2009 Eerste resultaten van het onderzoek naar gezondheid en leefstijl van volwassenen in Limburg-Noord. uitgave oktober 2010 Monitor volwassenen 2009 Eerste resultaten regio Limburg-Noord
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN TYNAARLO
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN TYNAARLO IN DE PERIODE 2011-2018 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieBewegen en overgewicht onder Nederlandse werknemers
Onderzoeksresultaten Maart 10 Bewegen en overgewicht onder Nederlandse werknemers 00-08 Te weinig lichaamsbeweging is een belangrijke risicofactor voor de gezondheid. Het hangt samen met vroegtijdige sterfte
Nadere informatieLokale paragraaf gezondheidsnota
Lokale paragraaf gezondheidsnota Aanleiding: Gemeenten hebben de wettelijke taak om de gezondheid van hun burgers te beschermen en te bevorderen. Deze taak staat beschreven in de Wet Publieke Gezondheid.
Nadere informatieKernboodschappen Gezondheid Rijssen-Holten
Kernboodschappen Gezondheid Rijssen-Holten De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Rijssen-Holten epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Rijssen-Holten en de factoren
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN HOOGEVEEN
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN HOOGEVEEN IN DE PERIODE 2011-2018 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieKernboodschappen Gezondheid Losser
Kernboodschappen Gezondheid Losser De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Losser epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Losser en de factoren die hierop van invloed
Nadere informatieLekker Fit. Werken aan een gezonde leefstijl voor Rotterdamse jeugd
01 Lekker Fit! Inhoudsopgave Lekker Fit 1 Tien pijlers 2 01 Extra bewegingsonderwijs tijdens en na schooltijd 3 02 De komst van de gymleraar nieuwe stijl 4 03 Lespakket Lekker Fit! 5 04 Sportlessen als
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN BORGER-ODOORN
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN BORGER-ODOORN IN DE PERIODE 2011-2017 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente Borger- Odoorn zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens
Nadere informatieKernboodschappen Gezondheid Oldenzaal
Kernboodschappen Gezondheid Oldenzaal De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Oldenzaal epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Oldenzaal en de factoren die hierop
Nadere informatieBegeleiding voor en na de bevalling
Begeleiding voor en na de bevalling Zwanger? Mook Middelaar Gennep Bergen Venray Meerlo- Wanssum Horst aan de Maas Sevenum Arcen Meijel Nederweert Weert Leudal Maasgouw Maasbree Helden Venlo Kessel Beesel
Nadere informatieOuderenbeleid met specifieke aandacht voor volksgezondheid. Raadsrotonde 22 september 2011
Ouderenbeleid met specifieke aandacht voor volksgezondheid Raadsrotonde 22 september 2011 Doelstelling Gedachtenwisseling over het ouderenbeleid en de uitvoering daarvan met specifieke aandacht voor volksgezondheid
Nadere informatieBMI (18,5 <= BMI <=25) buikomvang (<=94 cm)
GEZONDHEIDSSITUATIE begin meetperiode eind meetperiode 04-01-2006 01-01-2005 31-12-2005 LICHAAMSBOUW lengte 1,77 m gewicht 74,4 kg BMI 23,9 buikomvang 89,0 cm BMI (18,5
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN NOORDENVELD
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN NOORDENVELD IN DE PERIODE 2011-2017 Hoe ontwikkelt zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet tot een
Nadere informatieOuderen in Rivierenland
Ouderen in Rivierenland 2011 Samenvatting van een onderzoek naar gezondheid en welzijn onder 65-plussers in regio Rivierenland Mannen Vrouwen 65 71 15 28 22 21 65-74 jaar 75-84 jaar 85-plus HBO/WO HAVO/VWO/MBO
Nadere informatieBMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN AA EN HUNZE
BMI-GEGEVENS VAN DE JEUGD IN AA EN HUNZE IN DE PERIODE 2011-2018 Hoe ontwikkelt overgewicht zich in de gemeente? En hoe verhoudt de gemeente zich daarin tot? Met de onderstaande gegevens geven we een aanzet
Nadere informatieKernboodschappen Gezondheid Borne
Kernboodschappen Gezondheid Borne De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Borne epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Borne en de factoren die hierop van invloed
Nadere informatieToekomstprojecties voor vier kernindicatoren voor de Sport Toekomstverkenning. Onderdeel van Sport Toekomstverkenning Trendscenario
Toekomstprojecties voor vier kernindicatoren voor de Sport Toekomstverkenning Onderdeel van Sport Toekomstverkenning Trendscenario M.H.D. Plasmans (RIVM) Dit onderzoek werd verricht in opdracht van VWS,
Nadere informatieGezond meedoen in Stein. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014
Gezond meedoen in Stein Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid
Nadere informatie