Samenvatting Verschillen maken, verschillen markeren in het Algemeen Maatschappelijk Werk
|
|
- Andrea van der Zee
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verschillen maken, verschillen markeren in het Algemeen Maatschappelijk Werk Vanaf het begin van het maatschappelijk werk als professie in Nederland ruim een eeuw geleden, met als symbolische mijlpaal de oprichting van de eerste school voor maatschappelijk werk in 1899, houden maatschappelijk werkers zich al bezig met mensen die om een of andere reden niet voldoen aan dominante maatschappelijke standaarden. Maatschappelijk werkers hebben door het bieden van psychosociale hulp de traditie deze andersheid te repareren door het managen van het alledaagse leven (Gastelaars 1985) van individuele cliënten die moeite hebben deel te nemen aan de maatschappij. Ondanks vroege pogingen verschil in leefstijlen te respecteren en aan te sluiten bij de cliënt is de reparatie van afwijkingen van deze dominante normen en waarden blijven bestaan iets wat gezien moet worden in het licht van het politieknormatieve karakter dat het maatschappelijk werk als product van de welvaartsstaat kenmerkt (De Boer & Duyvendak 2004; Koenis 1993). In het verleden lag de focus vooral op de onmaatschappelijkheidsbestrijding (Dercksen & Verplanke 1987), sinds de jaren vijftig van de twintigste eeuw is de publieke taak en daarmee de geprogrammeerde verandering (Gastelaars 1985) van het maatschappelijk werk verschoven naar individuele emancipatie waarin ruimte voor andersheid mogelijk zou moeten zijn. Dit onderzoek bekijkt het vraagstuk omgaan met diversiteit vanuit het perspectief van het maatschappelijk werk. In deze studie is de allochtone achtergrond van cliënten uitgelicht als een van de versies van diversiteit op grond van een algemeen heersend beeld in de maatschappij dat allochtonen met name als problematisch beschouwt en dan vaak in termen van cultuur. De sociale onrust in Nederland en elders die zogenaamde multiculturele samenlevingen voortbrengen, vraagt om het bestuderen van dit vraagstuk in verschillende arena s van het alledaagse leven. Het individualiserende repertoire van maatschappelijk werk lijkt uitgangspunten te bieden om met allochtone cliënten hetzelfde om te gaan als met autochtone cliënten. Toch laten verschillende studies in de sociale sector zien dat professionals wel degelijk moeilijkheden ervaren in de hulpverlening aan allochtone cliënten (Anis 2005; Bulcaen & Blommaert 1997, 1999; Oude Breuil 2005). In dit onderzoek staat de professionele setting van het maatschappelijk werk centraal en bestudeer ik de alledaagse werkpraktijken van maatschappelijk werkers in relatie tot hun cliënten en de manieren waarop zij hun werk in verhalen uitleggen en legitimeren. Ik beschouw de lokale betekenissen die de maatschappelijk werkers tentoonspreiden en toekennen aan de alledaagse werkpraktijken als gesitueerd en gecontextualiseerd in grotere discoursen (Sa- 177
2 Ma(r)king Differences in Dutch Social Work rangi & Roberts 1999). Vanuit dit perspectief is in dit onderzoek ook een analyse van deze grotere discoursen opgenomen, voor zover deze helpen de lokale praktijken te duiden. Vanuit deze uitgangspunten luidt de tweeledige onderzoeksvraag: (1) Hoe verhouden maatschappelijk werkers zich tot cliënten, en meer specifiek tot allochtone cliënten, in hun alledaagse werkpraktijk en in verhalen over hun werk? (2) Op welke manier verhouden maatschappelijk werkers zich tot hun professionele discours en tot andere discoursen in de maatschappij wanneer zij betekenis geven aan hun werkpraktijken? Om deze vragen te beantwoorden heb ik om te beginnen een literatuurstudie op basis van secundaire bronnen verricht naar de veranderingen en continuïteiten in de geschiedenis van het maatschappelijk werk. Deze analyse vormt de achtergrond waartegen praktijken van het maatschappelijk werk worden geplaatst. Deze praktijken heb ik onderzocht aan de hand van een etnografische studie op een afdeling Algemeen Maatschappelijk Werk van een instelling voor maatschappelijke dienstverlening. Hoofdstuk 2 bestaat uit een theoretisch methodologisch deel waarin ik het onderzoeksperspectief uiteenzet. Het tweede deel van dit hoofdstuk bestaat uit de methodologische verantwoording van de etnografische studie. De theoretisch methodologische uitgangspunten voor dit onderzoek zijn gericht op het ontrafelen van dat wat er op lokatie gebeurt (Gastelaars & Vermeulen 2000: 10). Ik beargumenteer dat om lokale praktijken, zoals de dagelijkse interacties van maatschappelijk werkers met hun cliënten en de verhalen die zij vertellen over hun werk, te begrijpen, deze moeten worden gezien als ingebed in grotere processen van betekenisgeving (zie Fairclough 1995). Dat betekent dat hoezeer lokale interacties ook gezien kunnen worden als (unieke) momenten van gesitueerde betekenisgeving, ik tegelijk veronderstel dat de analyses van praktijken in het hier en nu gecontextualiseerd moeten worden aan de hand van huidige discoursen uit maatschappij, professie en organisatie. Deze contextualisering geldt ook in historische zin. Dat wil zeggen dat wanneer discoursen worden beschouwd als historisch gesedimenteerd (Gunnarsson, Linell & Nordberg 1997: 2) de lokale praktijken evenzeer gerelateerd zijn aan de sociale en politieke geschiedenis van Nederland. Het complexe contextuele web (Bulcaen & Blommaert 1999: 141) waarbinnen de betekenisgeving van lokale praktijken gesitueerd wordt is in deze studie uiteengezet in vier empirische hoofdstukken. De veldwerkstudie heeft plaatsgevonden op een afdeling Algemeen Maatschappelijk Werk van een instelling voor maatschappelijke dienstverlening, die ik Balance heb genoemd en is gelegen in een middelgrote stad in Nederland (buiten de Randstad). Het veldwerk is uitgevoerd over een periode van drie maanden in de herfst van In dezelfde periode in 2004 zijn aanvullende data verzameld. Het interviewmateriaal bestaat uit 15 semi-gestructureerde 178
3 diepte-interviews met maatschappelijk werkers, 3 interviews met maatschappelijk werkers op basis van een andere vragenlijst, 3 interviews met leden van het managementteam (directeur, senior beleidsmedewerker, manager maatschappelijk werk) en 2 interviews met andere werknemers. Het observatiemateriaal bestaat uit 26 cliëntgesprekken van 16 verschillende maatschappelijk werkers met 13 allochtone en 13 autochtone cliënten en een reeks teamvergaderingen en andere bijeenkomsten. Daarnaast zijn documenten verzameld, waaronder de dossiers van de 26 geobserveerde cliënten en documenten van de organisatie zoals het beleidsplan, jaarverslagen, protocollen en het interne handboek. Hoofdstuk 3 probeert de veldwerkstudie in historische zin te duiden. Aan de hand van een literatuurstudie bestudeer ik vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw 1) de verhouding tussen de staat en het maatschappelijk werk en diens invloed op de organisatie van het maatschappelijk werk, 2) de ontwikkeling van het maatschappelijk werk als professie en 3) de veranderende percepties over de doelgroep van deze hulpverleningsvorm. De analyse van de wortels van het contemporaine maatschappelijk werk bestaat uit de bespreking van een aantal fragmenten uit de geschiedenis die aanknopingspunten kunnen bieden bij het begrijpen van veranderingen en continuïteiten binnen het maatschappelijk werk. Ik behandel onder andere de ontwikkeling van de welvaartsstaat, de verzuiling als organiserend principe en het categorale denken, het zogenaamde moderne maatschappelijk werk en de introductie van het social casework als methode en professionele ideologie in Nederland, het beschavingsoffensief en de parallellen tussen het beleid rondom onaangepasten en de eerste groepen migranten en de verschuiving van het beschavingsoffensief naar een focus op individuele emancipatie. Het hoofdstuk laat zien dat de professie gesitueerd is in een complexe arena waarin ontwikkelingen op het gebied van staat en maatschappij zorgen voor een voortdurende herformulering van de positie van het maatschappelijk werk. Hoofdstuk 4 vormt het eerste luik van de etnografische triptiek en behandelt de organisatiecontext voor zover deze als relevant wordt beschouwd door de bestudeerde maatschappelijk werkers in de dagelijkse uitvoering van hun professie. Naast een organisatieschets behandel ik verder de verhouding tussen de maatschappelijk werkers en het management van Balance. Uitgaande van de klassieke spanning tussen managers en professionals op het gebied van autonomie (Gastelaars 1997; Hasenfeld 1983), de veronderstelling dat professionals zich meer identificeren met hun professie dan met de organisatie waarvoor zij werken (Gastelaars 1997) en het idee dat de oogmerken van street-level bureaucrats zoals maatschappelijk werkers en hun managers vaak uiteenlopen (Lipsky 1980), bespreek ik deze relatie aan de hand van twee voorbeelden uit de veldwerkstudie; de interactie tussen het management en de maatschappelijk werkers inzake het behalen van de prestatieafspraken van Balance met de gemeente en de meningen over de beleidsveranderingen die tot doel hebben aan de hand van onder andere zelfsturende teams een organisatiebrede en gedeelde verantwoordelijkheid te creëren. Daarnaast beschrijf ik hoe de maatschappe- 179
4 Ma(r)king Differences in Dutch Social Work lijk werk afdeling van Balance de primaire werkprocessen heeft vormgegeven door de gang van de cliënt door de organisatie (Gastelaars 2006), van het eerste contact tot aan het intakegesprek, te schetsen. In Hoofdstuk 5 staat de alledaagse praktijk van maatschappelijk werkers centraal en spitst de analyse zich met name toe op de relatie tot de cliënt. Dit deel vormt het hoofdluik van de etnografische triptiek en zet het professionele discours neer zoals dat bij de bestudeerde maatschappelijk werkers van Balance is aangetroffen. Het vraagstuk wat het betekent maatschappelijk werker te zijn wordt bekeken vanuit drie invalshoeken. Het hoofdstuk start met de bespreking van de manieren waarop maatschappelijk werkers in de interviews hun professie construeren en wat ze met de hulpverlening aan cliënten beogen. Hierin komen zogenoemde ankers van het beroep naar voren zoals het cliëntgerichte devies aansluiten bij de cliënt, in de relatie tot de cliënt laagdrempelig willen zijn, het aanzetten tot verandering in de situatie van de cliënt en het helpen mensen zichzelf te helpen. Deze ankers houden verband met het streven naar de empowerment van cliënten; maatschappelijk werkers benoemen dit vaak in termen van het bevorderen van zelfreflectie, zelfredzaamheid en zelfontplooiing. Dit laatste staat in directe relatie tot de doelstelling van de overheid om de zelfredzaamheid van burgers te vergroten (zie Welzijnswet 1994) en de publieke missie van de ondernemersorganisatie voor de sociale sector Maatschappelijk Ondernemers Groep (MO-groep 2002). Het tweede deel van dit hoofdstuk analyseert de cliëntgesprekken en bestudeert de rollen die maatschappelijk werkers gebruiken in de interactie met hun cliënten. Deze professionele rollen omvatten bijvoorbeeld empathisch zijn, meebewegen met de cliënt, maar ook confronterend zijn en de gespreksagenda bepalen. Het laatste deel van het hoofdstuk gaat over de manieren waarop maatschappelijk werkers hun professionele praktijken, de interactie met hun cliënten, hun professie en de organisatie legitimeren naar de onderzoeker toe tijdens een interview en naar hun collega s toe in een teamvergadering. Hoofdstuk 6 richt zich op de manier waarop maatschappelijk werkers met allochtone cliënten omgaan. Waar in hoofdstuk 5 de alledaagse praktijken van maatschappelijk werkers worden opgevat als communicatieve praktijken horend bij een professionele traditie (Bulcaen & Blommaert 1997; zie ook Goodwin 1994), worden in hoofdstuk 6 de werkpraktijken met allochtone cliënten bestudeerd als momenten van interculturele communicatie. Het begrip cultuur speelt hierbij een centrale rol. Ik vraag me in dit derde deel van de etnografische triptiek af op welke manier maatschappelijk werkers de toegeschreven identiteit van allochtone cliënt en het begrip cultuur gebruiken in de hulpverlening en in de manier waarop ze over de hulpverlening spreken in interviews, in vergaderingen met hun collega s en in cliëntendossiers. Voornamelijk gebaseerd op de interviews behandel ik de percepties van maatschappelijk werkers betreffende omgaan met allochtone cliënten in de hulpverlening. Daarnaast bespreek ik, net als in hoofdstuk 5, de cliëntgesprekken met allochtone cliënten. Centraal staat de manier waarop de maatschappelijk werkers praten over omgaan met culturele diversiteit en hoe zij hun argumenten uit- 180
5 eenzetten. Ten tweede relateer ik de interviews en de geobserveerde praktijken aan een aantal elementen uit het discours van het maatschappelijk werk zoals dat uiteengezet is in hoofdstuk 5. De interviewdata laten zien dat veel maatschappelijk werkers omgaan met allochtone cliënten als anders ervaren dan het werken met autochtone cliënten. De ervaren verschillen worden vaak geïnterpreteerd als ingewikkeld en moeilijk. In deze gevallen wordt door maatschappelijk werkers cultuur vaak aangemerkt als een verklaring voor andersheid. Maatschappelijk werkers leggen het verschil uit aan de hand van afwijkingen van professionele kenmerken die zij belangrijk achten en die ook de route van verandering in de situatie van de cliënt ofwel de voorgestelde interventie bepalen. Zo brengen maatschappelijk werkers de allochtone cliënten die zij als problematisch in de hulpverlening beschouwen in verband met het somatiseren van problemen, een passieve houding, een gebrek aan empowerment en zelfreflectie. Deze beschrijvingen staan vanzelfsprekend in contrast met het beoogde idee van een verantwoordelijk en autonoom individu. Tegelijkertijd zijn maatschappelijk werkers in deze studie ook kritisch ten aanzien van een essentialistische en deterministische visie op cultuur. Een deel van de geïnterviewden zegt cultuur niet als alles verklarende factor (naar Bulcaen & Blommaert 1999) te gebruiken en benadrukt de individualiserende benadering van cliënten. In de cliëntgesprekken tussen de maatschappelijk werkers en allochtone cliënten heb ik deze nadruk op verschil en afwijken van professionele uitgangspunten veel minder waargenomen. In de geobserveerde cliëntgesprekken is verschil in termen van cultuur niet per definitie een onderwerp of een probleem. Daarnaast is in interactie het onderwerp meer onderhandelbaar, waar in interviews met de onderzoeker vaker een meer rigide uiteenzetting wordt gegeven. In Hoofdstuk 7 verbind ik verschillende elementen uit de vier empirische hoofdstukken. Hier bespreek ik de intrinsieke spanning in het maatschappelijk werk tussen het individu en het sociale of, zoals Scourfield (2002: 12) maatschappelijk werkers ziet, als torn between a reluctance to categorise their clients as a type of person and a need to understand them in terms of what is known about social trends en tussen een cliëntgerichte benadering en de geprogrammeerde verandering die de professionele werkpraktijken vormgeeft. Daarnaast laat ik zien hoe de erfenissen van het sociale beleid, de verzuiling (het categorale denken) en het social casework geïdentificeerd kunnen worden in de huidige praktijken van het maatschappelijk werk zoals die in de veldwerkstudie is waargenomen. Ik toon aan dat deze interpretatiekaders nodig zijn om de casus omgaan met allochtone cliënten in perspectief te plaatsen. 181
Biedt het maatschappelijk werk genoeg aanknopingspunten om met culturele diversiteit om te gaan?
HULPVERLENING AAN ALLOCHTONE BURGERS { Diversiteit } M A R L E E N VA N D E R H A A R Biedt het maatschappelijk werk genoeg aanknopingspunten om met culturele diversiteit om te gaan? CULTURELE DIVERSITEIT
Nadere informatieSeminariereeks Sociaal Werk de toekomst in!
Seminariereeks Sociaal Werk de toekomst in! Voorjaar 2011 Organisatie: - Opleiding Master in het Sociaal Werk, K.U.Leuven - Onderzoeksdomein Laatmoderniteit, verzorgingsstaat en sociaal werk van het Centrum
Nadere informatieCommuniceren en Improviseren. Omgaan met dynamiek en complexiteit bij de ontwikkeling en implementatie van een gezondheidsinterventie W.M.A.
Communiceren en Improviseren. Omgaan met dynamiek en complexiteit bij de ontwikkeling en implementatie van een gezondheidsinterventie W.M.A. ter Haar Samenvatting In dit proefschrift is de aard en het
Nadere informatieVerbinden vanuit diversiteit
Verbinden vanuit diversiteit Krachtgericht sociaal werk in een context van armoede en culturele diversiteit Studievoormiddag 6 juni 2014 Het verhaal van Ahmed Een zoektocht met vele partners Partners De
Nadere informatie3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen
Inhoud Inleiding 7 1 Diversiteit in jouw leven 13 1.1 Identiteit 13 1.2 Sociale identiteit 15 1.3 Sociale deelidentiteiten 17 1.4 Multiculturele persoonlijkheden 20 1.5 Aspecten van persoonlijkheden 24
Nadere informatieLeadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans
Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans LEADERSHIP IN PROJECT-BASED ORGANIZATIONS Dealing with complex and paradoxical demands Leiderschap
Nadere informatieBinden en boeien van vrijwilligers. 24 januari 2011 Michaëla Merkus
Binden en boeien van vrijwilligers 24 januari 2011 Michaëla Merkus Introductie Vertel iets over jezelf Doe je zelf vrijwilligerswerk Waarom Definitie van vrijwilligerswerk Werk dat onbetaald en onverplicht
Nadere informatieVALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg. een populair recept
VALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg een populair recept een maatschappelijk probleem add some learning opgelost! deze bijdrage een perspectief
Nadere informatiePraktische antwoorden op de complexiteit van het sociale werkveld. Bevlogenheid terug in het werk
Kring Andragologie Praktische antwoorden op de complexiteit van het sociale werkveld Bevlogenheid terug in het werk Vijf interactieve werkcolleges met Gerard Donkers maart - mei 2014 U bent : manager,
Nadere informatieStrengthening medical teachers professional identity. Understanding identity development and the role of teacher communities and teaching courses
Strengthening medical teachers professional identity Understanding identity development and the role of teacher communities and teaching courses Thea van Lankveld Promotors: Prof.dr. J.J. Beishuizen Prof.dr.
Nadere informatieWelkom. Ontdek de ander.in jezelf. Ricardo Gya. Waar echt contact is, kan de energie vrij stromen
Welkom Waar echt contact is, kan de energie vrij stromen Ricardo Gya GTTC Breda leidt u door de jungle van het moderne begeleiden Afstemming Zwart ; is ver weg, Wit ; nabij, dominante cultuur Check - In
Nadere informatieBeweging in veranderende organisaties
Beweging in veranderende organisaties Kilian Bennebroek Gravenhorst Werken met vragenlijsten voor versterking van veranderingsprocessen PROFESSIONEEL ADVISEREN 5 Inhoud Voorwoord 7 Opzet van het boek 9
Nadere informatieSamenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne. Onderzoek onder allochtone Nederlanders
Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder allochtone Nederlanders Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder allochtonen 1) Integratiecampagne
Nadere informatieAndragogisch handelen en bevlogenheid in het werk
Kring Andragologie Andragogisch handelen en bevlogenheid in het werk Versterking zelfregulerend vermogen van individu, groep en organisatie als antwoord op toegenomen complexiteit Zeven interactieve werkcolleges
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
227 Verstoringen in infrastructuur zien we in het algemeen als een abrupte breuk met een goed georganiseerde orde: als de trein niet start is het spoorsysteem niet in staat om de beloofde dienst te leveren.
Nadere informatieDE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK
DE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK Over de morele identiteit van het beroep en het belang van morele oordeelsvorming Jaarcongres NVMW (10-11-2011) Ed de Jonge INTRODUCTIE: thematiek en spreker
Nadere informatieSamenvatting. Introductie
200 Introductie Kinderparticipatie is een cruciaal aspect van kinderbescherming en jeugdhulpverlening. Sinds de jaren 90 is er vanuit het perspectief van de rechten van het kind meer aandacht voor het
Nadere informatiePR V1. Beroepscompetentie- profiel RBCZ therapeuten
PR 180724 V1 Beroepscompetentie- profiel Afgeleid van de niveaubepaling NLQF, niveau 6 heeft RBCZ kerncompetenties benoemd voor de complementair/alternatief therapeut. Als uitgangspunt zijn de algemene
Nadere informatieThe role of interpersonal conflict between top and middle managers in top-down and bottom-up initiatives. Rein Denekamp
Samenvatting Inleiding In de huidige dynamische en complexe omgeving waarin veel organisaties opereren, wordt corporate entrepreneurship vaak gezien als een noodzaak. Het goed doorgronden van het ondernemend
Nadere informatieInterculturele CompetentieWijzer (ICW): mogelijkheden en beperkingen. Joke Simons & Yunsy Krols
Interculturele CompetentieWijzer (ICW): mogelijkheden en beperkingen Joke Simons & Yunsy Krols 1 INTERCULTURELE COMPETENTIE: WAT? 2 Metaforen 3 Competentie = K + V + A + A + (Fantini, 2000) 4 Onderwijs
Nadere informatieHandreiking toelichting bij descriptoren NLQF
Handreiking toelichting bij descriptoren NLQF CONTEXT Context Instroom Een bekende, stabiele leef- en leeromgeving. 1 Een herkenbare leef- en werkomgeving. Tussen niveau 1 en 2 is geen verschil in context;
Nadere informatie1. De methodiek Management Drives
1. De methodiek Management Drives Management Drives is een unieke methodiek die u concrete handvatten biedt in het benaderen van de ontwikkeling van individu, team en organisatie. De methodiek kent een
Nadere informatieSocial work in de multiculturele samenleving. Zwolle, 12 april 2006 Jos van der Lans
Social work in de multiculturele samenleving Zwolle, 12 april 2006 Jos van der Lans Opzet college Overzicht professioneel klimaat sinds WOII Kenmerken en kenteringen Culturele achtergronden verklaard
Nadere informatieMISSIE & VISIE STICHTING WIFINN
MISSIE & VISIE STICHTING WIFINN Inhoudsopgave 1 Missie... 3 2 Visie... 4 2.1 Uitgangspunten... 4 2.2 Waar wij voor staan... 4 3 Kernwaarden... 5 2 WONEN KUNNEN WE SAMEN! 1 Missie Gewoon waar kan, bijzonder
Nadere informatieMediatheorie deel 2: de amateur aan de macht
Mediatheorie deel 2: de amateur aan de macht adbusters 1 2 3 Wat ga ik behandelen? 3 Wat ga ik behandelen? de trendpiramide en mediatheorie 3 Wat ga ik behandelen? de trendpiramide en mediatheorie voorbeeld:
Nadere informatieCompetenties systeemtherapeutisch werker (STW) versie 15 januari 2015
1 Competenties systeemtherapeutisch werker (STW) versie 15 januari 2015 Inleiding De NVRG maakt een onderscheid tussen de systeemtherapeut (ST) en de systeemtherapeutisch werker (STW). Beide profielen
Nadere informatieDe organisatie als systeem
De organisatie als systeem 1 De organisatie als systeem Verder uitgewerkt in het boek Meer dan de Som der Delen. Systeemdenkers over organiseren en veranderen Brechtje Kessener Leike van Oss 2 www.organisatievragen.nl
Nadere informatieWorkshop discoursanalyse. Sarah Scheepers Genderdag 26 januari 2016
Workshop discoursanalyse Sarah Scheepers Genderdag 26 januari 2016 (Heel korte) Inleiding tot discoursanalyse Uitgangspunt: De relatie TAAL WERKELIJKHEID - Geen strikt onderscheid - Taal is niet (enkel)
Nadere informatieMethoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97
Wanneer gebruiken we kwalitatieve interviews? Kwalitatief interview = mogelijke methode om gegevens te verzamelen voor een reeks soorten van kwalitatief onderzoek Kwalitatief interview versus natuurlijk
Nadere informatieSummary 215. Samenvatting
Summary 215 216 217 Productontwikkeling wordt in steeds vaker georganiseerd in de vorm van consortia. Het organiseren van productontwikkeling in consortia is iets wat uitdagingen met zich meebrengt omdat
Nadere informatieInhoud. Vechten voor wie je bent! Illustratie van een docent 11
Inhoud Vechten voor wie je bent! Illustratie van een docent 11 Leidinggevende wie ben je? Inleiding op het centrale thema 13 Dolf van den Berg, namens alle auteurs en andere betrokkenen Wie is het die
Nadere informatieThema s voor vanmiddag?
Participatief Actieonderzoek in Masteropleidingen: Bijdragen aan veranderen in de beroepspraktijk Dinsdag 26 maart 2019 Jaap Ikink Master Social Work Noord Nederland Thema s voor vanmiddag? Inventarisatie
Nadere informatiedat individuen met een doelpromotie-oriëntatie positieve eigeneffectiviteitswaarnemingen
133 SAMENVATTING Sociale vergelijking is een automatisch en dagelijks proces waarmee individuen informatie over zichzelf verkrijgen. Sinds Festinger (1954) zijn assumpties over sociale vergelijking bekendmaakte,
Nadere informatieUniversiteit Opleiding Cursus Beschrijving Link. Vaardigheidsonderwijs 2e jaar
Overzicht bachelorcursussen Dit overzicht geeft een groot aantal bachelorcursussen weer die aandacht besteden cultuur en/of gender op het gebied van gezondheidszorg. Het overzicht betreft cursussen uit
Nadere informatieOmgaan met culturele diversiteit. Vorming 19 maart 2016
Omgaan met culturele diversiteit Vorming 19 maart 2016 Hoe gaan we te werk? Enkele voorbeelden ter inleiding Enkele theoretische aspecten van interculturaliteit Enkele oefeningen Besluit 1. Inleiding Wat
Nadere informatieOnderwijs-pedagogische visies van mbo-docenten
Onderwijs-pedagogische visies van mbo-docenten Do-mi-le 15 mei 2014 Carlos van Kan Onderzoeker carlos.vankan@ecbo.nl Mijn professionele interesse Het helpen ontwikkelen van een kritisch onderzoeksmatige
Nadere informatieSTARTERSGIDS BUYER PERSONAS
INBOUND MARKETING STARTERSGIDS BUYER PERSONAS DALLAS ANTWERP ? HOE ZIET EEN BUYER PERSONA ER UIT? INHOUD 1 Een korte introductie over buyer personas. 2 Hoe maak je een buyer persona? 3 Hoe ziet een buyer
Nadere informatieKey success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management
Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management 1 Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1
Samenvatting Dit proefschrift onderzocht manieren om community ontwikkeling in opleidingsscholen te stimuleren. De vier studies leverden inzichten op in de manier waarop docentenin-opleiding (dio s) samenwerken
Nadere informatieCoöperatie en communicatie:
Nederlandse Samenvatting (summary in Dutch) 135 Coöperatie en communicatie: Veranderlijke doelen en sociale rollen Waarom werken mensen samen? Op het eerste gezicht lijkt het antwoord op deze vraag vrij
Nadere informatieManagement van Diversiteit in de Jeugdzorg Werkmodel
Management van Diversiteit in de Jeugdzorg Werkmodel Renée de Reuver Universiteit van Tilburg Murat Can Kompas zorg en welzijn Ab van de Wakker het PON Mate van Interculturalisatie Monocultureel Laagste
Nadere informatieMeerwaarde voor onderwijs. De Pijlers en de Plus van FLOT
Meerwaarde voor onderwijs De Pijlers en de Plus van FLOT De vijf Pijlers: Cruciale factoren voor goed leraarschap Wat maakt een leraar tot een goede leraar? Het antwoord op deze vraag is niet objectief
Nadere informatieEigen Regie Maakt Zorg Beter
Eigen Regie Maakt Zorg Beter 31 maart 2011 Siska de Rijke Beleidsmedewerker Zorg CG-Raad Termen Zelfmanagement Eigen regie Eigen verantwoordelijkheid Deelnemer in plaats van afnemer Verbindende schakel
Nadere informatieDuiden, verbinden en vakmanschap
Effectieve managementstrategieën: Duiden, verbinden en vakmanschap www.divosa.nl Effectieve managementstrategieën: Duiden, verbinden en vakmanschap dr. Duco Bannink, Chris Goosen Het management van sociale
Nadere informatieLore Vandromme 1 BASWC Katho Kortrijk
Lore Vandromme 1 BASWC Katho Kortrijk Schrijfster Lucy Kortram Paramaribo, hoofdstad van Suriname Studeerde sociologie Schrijft gedichten en toneelstukken Actief op het gebied van de bevrijding van de
Nadere informatieBewegen tot leren: Perspectieven voor een krachtige leeromgeving
Bewegen tot leren: Perspectieven voor een krachtige leeromgeving Jouw ervaring Neem iets in gedachten dat je nu goed kunt en waarvan je veel plezier hebt in je werk: Vertel waartoe je in staat bent. Beschrijf
Nadere informatieCompetentieprofiel voor coaches
Competentieprofiel voor coaches I. Visie op coaching Kwaliteit in coaching wordt in hoge mate bepaald door de bijdrage die de coach biedt aan: 1. Het leerproces van de klant in relatie tot diens werkcontext.
Nadere informatieJuist in het openbaar onderwijs
Juist in het openbaar onderwijs Over de aandacht voor levensbeschouwing op de openbare school Legitimatie MARLEEN LAMMERS Wie denkt dat het openbaar onderwijs geen aandacht mag besteden aan levensbeschouwing,
Nadere informatieLANDSEXAMEN VWO
LANDSEXAMEN VWO 2018-2019 Examenprogramma I&S/MAATSCHAPPIJLEER V.W.O. 1 Het eindexamen Het vak Individu en Samenleving/maatschappijleer (I&S/maatschappijleer) kent slechts het commissie-examen. Er is voor
Nadere informatiebouwstenen cultuursensitieve-def.indd 4
bouwstenen cultuursensitieve-def.indd 4 11/03/16 12:27 5 Voorwoord Vlaanderen evolueert naar een superdiverse samenleving. Dit brengt grote uitdagingen met zich mee ook voor het beleidsdomein Welzijn,
Nadere informatieWendbaar en waarde(n)vol onderwijs!
Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs! In ons onderwijs staat de mens centraal, of het nu gaat om studenten of medewerkers, om ouders of werknemers uit het bedrijfsleven, jongeren of volwassenen. Wij zijn
Nadere informatieafgelopen jaren beweren vele professionele organisaties specifieke human resource (HR)
Nederlandse Samenvatting Welke mensen bekleden de top posities van professionele organisaties? In Nederland, net zoals in veel andere westerse landen, klinkt waarschijnlijk het antwoord op deze vraag ongeveer
Nadere informatieOnkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement
Onderwerpen Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement Wat is sociaal isolement? Oorzaken en gevolgen De leefsituatie van sociaal geïsoleerden Wat kunnen we doen aan sociaal isolement? Conclusies
Nadere informatieHet maken van een duurzaamheidsbeleid
Het maken van een duurzaamheidsbeleid Workshop Lekker Betrokken! Phyllis den Brok Projectleider Lekker Betrokken! phyllis@phliss.nl 06-22956623 hhp://www.phliss.nl/lb.html Duurzaamheid Definitie duurzaamheid:
Nadere informatieOnderwijs in programmeren in het voortgezet onderwijs: een benadering vanuit de Pedagogical Content Knowledge
153 Samenvatting Onderwijs in programmeren in het voortgezet onderwijs: een benadering vanuit de Pedagogical Content Knowledge Informatica is een vak dat de laatste 20 jaar meer en meer onderwezen wordt
Nadere informatieOverzicht modulefiches ASO3 Humane wetenschappen : specifiek gedeelte
Overzicht modulefiches ASO3 Humane wetenschappen : specifiek gedeelte Inhoud Communicatie en Expressie... 2 Identiteit en Normering... 3 Organisatie en Samenhang... 4 CVO-STEP Modulefiche naam module +
Nadere informatieProfessionaliteit centraal in het reclasseringswerk
Professionaliteit centraal in het reclasseringswerk Anneke Menger 8 december 2017 Over vraagstukken, antwoorden en bijsluiters: Reclasseringswerkers in beweging Antwoord 1 (rond 2000 tot +/-2010) De reclasseringswerker
Nadere informatie21st Century Skills op het werk
21st Century Skills op het werk Wat verandert er in de beroepspraktijk? Rien Brouwer, Docent HRM en business studies, onderzoeker Hogeschool INholland Dr. Karin Potting, Hogeschoolhoofddocent HRM /onderzoeker
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) onderhoudt middels de organisaties Kerk in Actie (KiA) en ICCO Alliantie contacten met partners in Brazilië. Deze studie verkent de onderhandelingen
Nadere informatieDementie & diversiteit. Britt Fontaine Lid kenniskring lectoraat Psychogeriatrie
Dementie & diversiteit Britt Fontaine Lid kenniskring lectoraat Psychogeriatrie Wat ga ik doen? Leeftijd en Veroudering Dementie wereldwijd Is dementie een ziekte? wij en zij denken Vragen en een preekje
Nadere informatieHet Zandkasteel bekeken
{ EMBED MSPhotoEd.3 } Het Zandkasteel bekeken Onderzoek naar kijkgedrag en de beleving van peuters (en van werkenden in de kinderopvang) met betrekking tot Het Zandkasteel In opdracht van Teleac/NOT STRIP
Nadere informatieDe effectiviteit van preventieve. voorlichting aan migrantenouders in. Rotterdam over ggz problematiek en. licht verstandelijke beperking
Nuray Dogan Nadia el Gharnati Erasmus Universiteit 19-11-2015 De effectiviteit van preventieve voorlichting aan migrantenouders in Rotterdam over ggz problematiek en licht verstandelijke beperking De Rotterdamse
Nadere informatieIntroductie Methoden Bevindingen
2 Introductie De introductie van e-health in de gezondheidszorg neemt een vlucht, maar de baten worden onvoldoende benut. In de politieke en maatschappelijke discussie over de houdbaarheid van de gezondheidszorg
Nadere informatieImpactgericht werken in de sector van het sociaalcultureel
Impactgericht werken in de sector van het sociaalcultureel volwassenenwerk 30 april 2014 Marc Jans www.socius.be sociaal-cultureel volwassenenwerk diverse sector naar inhoud en doelen, aanpak en doelgroepen
Nadere informatieOnderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie
Samenvatting Gehoor en de relatie met psychosociale gezondheid, werkgerelateerde variabelen en zorggebruik. De Nationale Longitudinale Studie naar Horen Slechthorendheid is een veelvoorkomende chronische
Nadere informatieMoreel Beraad. Roelie Dijkman, specialist ouderengeneeskunde SHDH
Moreel Beraad Roelie Dijkman, specialist ouderengeneeskunde SHDH Wat is goed handelen? Wat en wie bepaalt dat? Ethiek Het systematisch nadenken over normen en waarden die in handelings- en beslissituaties
Nadere informatieCommunication in Times of Crisis. The Interplay Between the Organization, News Media, and the Public G.L.A. van der Meer
Communication in Times of Crisis. The Interplay Between the Organization, News Media, and the Public G.L.A. van der Meer Dutch summary (Nederlandse samenvatting) Tegenwoordig wordt het nieuws regelmatig
Nadere informatiesociaal-culturele methodiek en vier functies: 10 kwesties
sociaal-culturele methodiek en vier functies: 10 kwesties 12 december 2012 www.socius.be sociaal-culturele methodiek en vier functies: 10 kwesties de kwestie ondertussen op het terrein info? 1. Dans der
Nadere informatieSituatie- en profielschets SKO West- Friesland
Situatie- en profielschets SKO West- Friesland Werving en selectie 2 leden raad van toezicht Hoorn, juli 2015 Marja de Kruif, senior adviseur Samen inspirerend lerend de toekomst in 1 Wie zijn wij? De
Nadere informatieModuleboek Catechetiek. Leerjaren 3 en 4
Moduleboek Catechetiek Leerjaren 3 en 4 2012-2013 Module Catechetiek keuzevak PW-/GL-variant leerjaren 3 en 4 drs. J. van Mourik ORIËNTATIE 1. Titel collegeserie Leren in de gemeente 2. Introductie a.
Nadere informatieOpgave 1 Heeft het vrijwilligerswerk toekomst?
Opgave 1 Heeft het vrijwilligerswerk toekomst? Bij deze opgave horen tekst 1 en 2 en de tabellen 1 tot en met 3 uit het bronnenboekje. Inleiding In Nederland zijn ruim 4 miljoen mensen actief in het vrijwilligerswerk.
Nadere informatieIdentiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter
Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter Onze ideologie We zien iedereen als uniek en waardevol. Ieder kind heeft talenten en samen gaan we die ontdekken en ontwikkelen. Hierdoor kunnen
Nadere informatieSummary in Dutch Nederlandse Samenvatting. Het delen van Affect: Paden, Processen en Prestatie
Summary in Dutch Nederlandse Samenvatting Het delen van Affect: Paden, Processen en Prestatie Het delen van gevoelens (emoties of stemmingen) met anderen is bijna onvermijdelijk in ons dagelijks leven.
Nadere informatieWerken aan diversiteit Visie en missie van de stad Mechelen
Werken aan diversiteit Visie en missie van de stad Mechelen 1 1. Aanleiding Een aantal bovenlokale processen en gebeurtenissen maken het aanzicht van en het leven in onze stad heel divers. Migratiestromen,
Nadere informatieCompetentieontwikkeling werkt!? De impact op inzetbaarheid en loopbaantevredenheid van medewerkers
Competentieontwikkeling werkt!? De impact op inzetbaarheid en loopbaantevredenheid van medewerkers Introductie Wat we (denken te) weten over competentieontwikkeling Middel tot het versterken van inzetbaarheid
Nadere informatieMinor Licht Verstandelijk Beperkt
Minor Licht Verstandelijk Beperkt Academie voor Sociale Studies Inleiding De minor Licht Verstandelijk Beperkt biedt een inspirerend en intensief half jaar deskundigheidsbevordering op het gebied van werken
Nadere informatieCOMMUNICEREN VANUIT JE KERN
COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie
Nadere informatieHet financiële struisvogelgedrag van vrouwen. Financiële educatie aan vrouwen: hoe doe je dat?
Het financiële struisvogelgedrag van vrouwen. Financiële educatie aan vrouwen: hoe doe je dat? Even voorstellen Lianne Bertling Onderzoeker Maatschappij en Recht Annemarie Reintjes Financieel gedragstrainer
Nadere informatieKwaliteitsvol. jeugdwerk. In vogelvlucht. Startmoment traject Jeugdwerk in de Stad Brussel, 27 september 2016
Kwaliteitsvol jeugdwerk Startmoment traject Jeugdwerk in de Stad Brussel, 27 september 2016 In vogelvlucht Kwaliteitsvol jeugdwerk Toelichting bij de politieke discussie in de EU en het traject van de
Nadere informatieDiverser personeel. Mooi, en dan? Dr. Mtinkheni Gondwe
Diverser personeel. Mooi, en dan? Dr. Mtinkheni Gondwe Strategische Beleidsadviseur Team Kennis & Innovatie 16 april 2019 Homogene samenlevingen zijn verleden tijd 2 Reacties op diversiteit Interculturaliteit
Nadere informatieSamenvatting. Leraren die het verschil maken: een onderzoek naar leraren als change agents in het primair onderwijs
Samenvatting Leraren die het verschil maken: een onderzoek naar leraren als change agents in het primair onderwijs Monique H. R. M. A. van der Heijden Verdediging 13 juni 2017 Dit proefschrift bevat vier
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder
Nadere informatieOpvoeden in andere culturen
Opvoeden in andere culturen Bevorderen en versterken: competenties vergroten Een betere leven DVD 1 Bevolkingsgroepen aantal Allochtoon3.287.706 Autochtoon13.198.081 Europese Unie (exclusief autochtoon)877.552
Nadere informatieHet verbeteren van de integratie van zieke werknemers door aandacht voor hun dubbele rol (Universiteit Utrecht) Projectleider: Prof. dr.
Het verbeteren van de integratie van zieke werknemers door aandacht voor hun dubbele rol (Universiteit Utrecht) Projectleider: Prof. dr. Trudie Knijn Onderzoekers: dr. Mira Peeters, drs. Marta Dijkgraaf,
Nadere informatieSamenvatting. Fouten en identiteitsbedreiging: Een intergroepsperspectief op het omgaan met fouten in organisaties
Samenvatting Fouten en identiteitsbedreiging: Een intergroepsperspectief op het omgaan met fouten in organisaties In dit proefschrift stel ik dat fouten een bedreiging van de sociale identiteit kunnen
Nadere informatieEvaluatieplan Adaptief Leren
Evaluatieplan Adaptief Leren Sjoerd de Vries Wendy Krimpen Loes van Oosteren 6 januari 2006. Enschede Contact: Sjoerd de Vries E-Mail: sjoerd.devries@utwente.nl Mob: +31 (0)6 47274565 Tel: +31(0)53 4893952
Nadere informatieBurgerschap en ouderen
Burgerschap en ouderen Susan van Hees 11 april 2014 Health Services Research Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Focusing on Chronic Care and Ageing Van verzorgingsstaat naar
Nadere informatieInterculturele Competenties:
Interculturele Competenties: Een vak apart W. Shadid Leiden, mei 2010 Interculturele Competenties 2 Inleiding Vooral in multiculturele samenlevingen wordt de laatste tijd veel nadruk gelegd op interculturele
Nadere informatie1. De Vereniging - in - Context- Scan... 2. 2. Wijk-enquête... 3. 3. De Issue-scan en Stakeholder-Krachtenanalyse... 4. 4. Talentontwikkeling...
Meetinstrumenten De meetinstrumenten zijn ondersteunend aan de projecten van De Sportbank en ontwikkeld met de Erasmus Universiteit. Deze instrumenten helpen om op een gefundeerde manier te kijken naar
Nadere informatieZorg voor kwaliteit in een nieuwe tijd. Copyright 2013 Annemarie van Dalen Organisatieadvies
Zorg voor kwaliteit in een nieuwe tijd Belemmerend sturings- en kwaliteitsparadigma New Public Management Scheiding van beleid en uitvoering Controle van professionals P&C hype en perverse effecten prestatiesturing
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
220 Nederlandse Samenvatting Summary in Dutch Teams spelen een belangrijke rol in moderne organisaties (Devine, Clayton, Phillips, Dunford, & Melner, 1999; Mathieu, Marks, & Zaccaro, 2001). Doordat teams
Nadere informatieExamen HAVO. maatschappijwetenschappen (pilot) tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2015 tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur maatschappijwetenschappen (pilot) Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 24 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 56 punten
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in Dutch)
(Summary in Dutch) 142 In dit proefschrift is de rol van de gezinscontext bij probleemgedrag in de adolescentie onderzocht. We hebben hierbij expliciet gefocust op het samenspel met andere factoren uit
Nadere informatie(Samen)werken aan christelijk leraarschap
(Samen)werken aan christelijk leraarschap Laura Boele de Bruin MSc Dit materiaal is onderdeel van het compendium over christelijk leraarschap, van het lectoraat Christelijk leraarschap van Driestar hogeschool.
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot havo 2015-II
Opgave 2 De digitale stedeling Bij deze opgave horen de teksten 2 en 3. Inleiding Gebruik van sociale media vormt een steeds belangrijker onderdeel van ons dagelijks leven. Sociale media zijn toepassingen
Nadere informatiest r e s smanagement Inzicht in het omgaan met spanningen. Maximaal aantal deelnemers 12 Leren oplossingsgericht te handelen.
st r e s smanagement De cursus 'stressmanagement' is bedoeld voor iedereen die in zijn/haar werksituatie te maken krijgt met stress als gevolg van problemen en spanningsvolle situaties. De eigen ervaringen
Nadere informatieHet Pi-manifest Kracht door persoonlijke groei & eigenheid
Inleiding Pi-groep is opgericht op 17 maart 2004. De visie die ten grondslag ligt aan het ontstaan van Pi-groep is in dit document vastgelegd. Met het vastleggen van de visie, missie en doelstellingen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Docenten in het hoger onderwijs zijn experts in wát zij doceren, maar niet noodzakelijk in hóe zij dit zouden moeten doen. Dit komt omdat zij vaak weinig tot geen training hebben gehad in het lesgeven.
Nadere informatieNiet culturen maar mensen ontmoeten elkaar: Culturele diversiteit in het justitiële werkveld
Niet culturen maar mensen ontmoeten elkaar: Culturele diversiteit in het justitiële werkveld 1 Stichting Pharos Expertisecentrum gezondheidsverschillen Gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen Kaveh
Nadere informatie