Monitoringsrapportage leverings- en voorzieningszekerheid elektriciteit en gas Datum 24 oktober 2014 Status Definitieve versie

Transcriptie

1 Monitoringsrapportage leverings- en voorzieningszekerheid elektriciteit en gas 2014 Datum 24 oktober 2014 Status Definitieve versie

2 Colofon Contactpersoon drs. M.B. van der Meide T m.vandermeide@minez.nl Directoraat-generaal Energie, Telecom & Mededinging Directie Energiemarkt Postbus EK Den Haag Auteurs M.B. van der Meide Versie Definitief Bijlage(n) 2 DoMuS nummer Pagina 2 van 20

3 Inhoudsopgave Colofon 2 Inleiding 4 1 Hoofdstuk 1 Leveringszekerheid van elektriciteit 5 a) Het evenwicht van vraag en aanbod op de nationale markt- 5 b) Het niveau van de toekomstige vraag - 7 c) De geplande of in aanbouw zijnde extra productie en netwerkcapaciteit - 7 d) De kwaliteit en de staat van onderhoud van de netten - 9 e) De maatregelen in geval van piekbelasting Hoofdstuk 2 Voorzieningszekerheid van gas - 12 a) Het evenwicht van vraag en aanbod op de nationale markt - 12 b) Het niveau van de toekomstige vraag - 15 c) De geplande of in aanbouw zijnde extra productie en netwerkcapaciteit - 16 d) De kwaliteit en de staat van onderhoud van de netten - 17 e) De maatregelen in geval van piekbelasting - 19 Pagina 3 van 20

4 Inleiding De Europese richtlijn 2003/54/EC Elektriciteit (artikel 4) en de Richtlijn Gas (artikel 5) verplicht lidstaten om jaarlijks verslag uit te brengen aan de Europese Commissie over de leverings- en voorzieningszekerheid. In de Nederlandse wet zijn deze verplichtingen geïmplementeerd in de artikelen 4a Elektriciteitswet 1998 en 52a van de Gaswet. Dit rapport omvat de monitoringsrapportage waarmee door verzending aan de Europese Commissie aan deze verplichting wordt voldaan. Tegelijkertijd is in de Staatscourant melding gemaakt van de publicatie van dit verslag. Pagina 4 van 20

5 Hoofdstuk 1 Leveringszekerheid van elektriciteit Onderstaand volgt een overzicht van de leveringszekerheid van elektriciteit in Nederland. Voor meer gedetailleerde informatie verwijs ik u naar het rapport Monitoring Leveringszekerheid in bijlage 1. Dit rapport is opgesteld door de netbeheerder van het landelijk elektriciteitsnetwerk TenneT TSO. a) Het evenwicht van vraag en aanbod op de nationale markt In figuur 1 zijn de resultaten van de basisvariant van de monitoring samengevat. De groene lijn representeert de berekende LOLE-waarden 1. Het zwarte deel van de lijn representeert de berekenende gerealiseerde waarden voor de periode Figuur 1 Hoofdresultaat monitoring (basisvariant) Uit figuur 1 kan worden opgemaakt dat er gedurende de gehele zichtperiode geen sprake is van een situatie van importafhankelijkheid; het binnenlandse vermogen is toereikend om aan de gehanteerde 4 uurs-norm te voldoen. Door inbedrijfname van nieuw productievermogen in de loop van 2013 en 2014 neemt de LOLE tijdelijk af. Na 2015 is er sprake van een stijging van LOLE, binnen het groene gebied, en is er sprake van een afnemend vermogens surplus, hoofdzakelijk vanwege de voornemens in het Energieakkoord om kolenvermogen uit bedrijf te nemen. 1 Voor de nadere toelichting over de LOLE-methode zie paragraaf 4.2 van het rapport Monitoring Leveringszekerheid Pagina 5 van 20

6 vraag niet operationeel vermogen LOLE firm operationeel NB vermogensvermogen stromings- thermisch overige o.b.v. tekort jaar totaal totaal bronnen (m.u.v. waste) (o.a. waste) opgaven TWh GW GW GW GW GW h GW Tabel 1 Hoofdresultaten monitoring, realisatie en prognose met niet-beschikbaarheid van de productiemiddelen volgens opgave door de producenten (basisvariant) Opmerking: NB = niet-beschikbaarheid van productiemiddelen In tabel 1 is naast de uitkomsten in termen van LOLE ook een zogenaamde firm capaciteitswaarde gepresenteerd, die de mate van surplus of tekort weergeeft. De firm waarde representeert een surplus of tekort in termen van productiecapaciteit met een 100% beschikbaarheid. Omdat capaciteit met een 100% beschikbaarheid niet bestaat zal er in de praktijk altijd meer capaciteit nodig zijn: de zogenaamde equivalente productiecapaciteit. De equivalente productiecapaciteit is sterk afhankelijk van onder andere het type, de storingskans, de revisieduur en de eenheidsgrootte van de beschouwde productiemiddelen. Zo geldt bijvoorbeeld dat er voor grootschalig thermisch productievermogen, afhankelijk van het type, 1,15 á 1,30 MW equivalente productiecapaciteit nodig is per 1,00 MW firm capaciteit. Uit tabel 1 blijkt dat in de jaren 2012 en 2013 er een vraagreductie plaatsvond ten gevolge van de economische recessie na de financiële crisis in 2008/2009. Tegelijkertijd was er aan de aanbodzijde sprake van een toename van het opgesteld thermisch productievermogen met 0,9 GW in 2012, gevolgd door een afname met 1,2 GW in Deze twee ontwikkelingen aan vraag- en aanbodzijde leidden tot een aanvankelijke toename van het firm vermogens surplus (= firm negatief vermogenstekort) in 2012 gevolgd door een afname tot een waarde van 2,6 GW in Nieuw operationeel vermogen leidt opnieuw tot een stijging van het vermogens surplus tot 3,3 GW in 2014 en 4,7 GW in Dit surplus kan betekenen dat er binnen het kader van de nationale leveringszekerheid ruimte is om ouder productievermogen te amoveren, dan wel dat dit vermogen kan worden gebruikt voor export zonder dat de leveringszekerheid in Nederland in gevaar komt. Het kolenvermogen dat volgens het Energieakkoord wordt stilgelegd leidt tot een verkleining van het firm vermogensoverschot in 2018 tot 3,2 GW. De uiteindelijke beslissing door producenten om vermogen te amoveren, conserveren of in bedrijf te houden wordt bepaald door de ontwikkelingen in de internationale markt. Vanwege de verschillen tussen opgegeven en gerealiseerde niet-beschikbaarheid van vermogen, zijn voor deze monitoringsrapportage in aanvulling op de basisvariant analyses uitgevoerd waarbij niet-beschikbaarheidscijfers voor alle zichtjaren zijn gebaseerd op het historische gemiddelde. Deze twee scenario s kunnen nader worden geraadpleegd in het rapport Monitoring Leveringszekerheid Pagina 6 van 20

7 b) Het niveau van de toekomstige vraag Figuur 2 Door TenneT waargenomen elektriciteitsverbruik bij maandelijks voortschrijdend jaartotaal Figuur 2 toont het door TenneT waargenomen verbruik bij een maandelijks voortschrijdend jaartotaal. De gevolgen van de economische crisis zijn als verwacht zichtbaar geworden in de ontwikkeling van de binnenlandse elektriciteitsvraag. Na de daling van het elektriciteitsverbruik in 2012 en de stabilisatie in 2013 is er begin 2014 weer sprake is van een dalende trend. Opgemerkt moet worden dat deze waarneming niet de volledige binnenlandse marktomvang representeert. c) De geplande of in aanbouw zijnde extra productie en netwerkcapaciteit Noordwest380 Er is te weinig transportcapaciteit voor stroom tussen Noord- en West Nederland. Daarom moet de transportcapaciteit tussen Eemshaven en West Nederland worden vergroot. Dat gebeurt door tussen Eemshaven en Vierverlaten een nieuwe 380 kv verbinding te bouwen. De bestaande 220 kv verbinding wordt na gereedkomen van de nieuwe 380 kv verbinding verwijderd. Tussen Diemen en Ens wordt de transportcapaciteit van de bestaande 380kV verbinding verhoogd. De ministers van EZ en I&M hebben in juli 2014 een nieuw voorbereidingsbesluit met het voorgenomen tracé voor de verbinding tussen Eemshaven en Vierverlaten genomen en gepubliceerd. Op dit moment wordt het tracé tussen Eemshaven en Vierverlaten verder uitgewerkt. Randstad380 De nieuwe Randstad 380 kv-hoogspanningsverbinding is nodig voor de elektriciteitsvoorziening in de Randstad. Door de liberalisering van de energiemarkt vindt energietransport bovendien plaats over langere afstanden, waardoor de vraag naar transport is toegenomen. In Zuid-Holland bevat het programma Randstad380: station Maasvlakte, station Westerlee, station Wateringen, station Bleiswijk en de verbindingen tussen de stations. De verbinding tussen Wateringen en Bleiswijk alsmede het station Bleiswijk zijn gerealiseerd met behulp van de Pagina 7 van 20

8 Rijkscoördinatieregeling. In 2013 wordt het laatste onderdeel de verbinding tussen Wateringen en Bleiswijk - in gebruik genomen. De noordelijke verbinding van Randstad 380 betreft de aanleg van een nieuwe verbinding van Beverwijk via Vijfhuizen naar Bleiswijk. Deze verbinding en de stations Beverwijk en Vijfhuizen vallen onder de Rijkscoördinatieregeling. Dat betekent dat het bevoegd gezag - het Ministeries van EZ en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu - het ruimtelijk besluit voorbereiden en vaststellen en de Minister van EZ de benodigde vergunningsprocessen kan versnellen. In juni 2013 heeft de Raad van State de beroepen tegen de inpassingplannen en een deel van de uitvoeringsbesluiten van de projecten Randstad 380 kv Noordring (Beverwjik-Bleiswijk) en Station Vijfhuizen ongegrond verklaard en daarmee zijn de inpassingsplannen voor Randstad 380kV Noordring onherroepelijk verklaard. Binnenkort gaan de laatste ontwerp uitvoeringsbesluiten ter inzage. In 2018 kan de gehele verbinding in gebruik worden genomen. Zuid-West 380 kv Het huidige net in de regio Zuidwest zit, zeker na ingebruikname van de nieuwe Sloecentrale bij Borssele, aan haar maximum transportcapaciteit. Dit geeft risico s bij het transport van elektriciteit op momenten van onderhoud. Daarnaast zijn er inmiddels ook aanvragen voor de bouw van nieuwe centrales en zijn er plannen voor windparken voor de Zeeuwse kust. Zonder nieuwe verbinding is er geen transportcapaciteit beschikbaar om in de toekomst de stroom van deze nieuwe centrales af te voeren. De nieuwe hoogspanningsverbinding wordt aangelegd vanuit de productielocaties in de gemeenten Vlissingen en Borssele naar een nieuw te bouwen 380 kv station in Tilburg. Het project wordt aangeduid met de naam Zuid- West 380 kv. De Ministers van EZ en I&M hebben in mei 2011 het voorgenomen tracé gepubliceerd voor de verbinding tussen Borssele en Tilburg en voor de locatie van het nieuwe 380 kv hoogspanningsstation bij Tilburg. Door de realisatie van een nieuwe 380 kv station bij Rilland (aparte procedure) was er de mogelijkheid het project Zuid-West procedureel te splitsen in een deel West en een deel Oost. Vanwege de extra urgentie bij het deel West (Borssele Rilland) wordt dit deel als eerste in procedure gebracht. Verder is actueel dat op basis van de uitkomsten van onderzoek naar kwaliteitseisen voor het hoogspanningsnet TenneT nieuwe eisen heeft gesteld om de leveringszekerheid voor het landelijke hoogspanningsnet te verbeteren. Naar aanleiding van deze nieuwe inzichten hebben de Ministers van EZ en IenM vastgesteld dat het voorgenomen tracé voor een deel van het tracé Oost (Rilland Tilburg) moest worden gewijzigd. Beide projectdelen worden verder uitgewerkt. Interconnectoren De toegenomen integratie van de Noordwest-Europese energiemarkt leidt tot toenemende transportstromen over de grenzen. Daarvoor is een nieuwe verbinding tussen Nederland en Duitsland nodig met een capaciteit van 1,5 GW. Dit project staat bekend onder de naam Doetinchem-Wesel380, valt onder de Rijkscoördinatieregeling en wordt naar verwachting in 2016 in bedrijf genomen. TenneT en Energinet.dk zijn van plan om een onderzeese elektriciteitskabel te realiseren die het Nederlandse en Deense elektriciteitsnet met elkaar verbindt. De beoogde verbinding met een capaciteit van circa 700 MW zal ongeveer 275 kilometer lang zijn en aanlanden in Eemshaven (Nederland) en in Endrup (Denemarken). De inbedrijfname wordt op zijn vroegst in 2018 verwacht. Pagina 8 van 20

9 d) De kwaliteit en de staat van onderhoud van de netten De landelijke en regionale netbeheerders elektriciteit rapporteren elk jaar voor 1 maart aan de Directie Energie van de Autoriteit Consument en Markt (hierna: ACM) over de kwaliteit van de transportdienst en hun dienstverlening in het voorgaande jaar. Deze rapportages omvatten onder meer de onderbrekingen van de transportdienst (zowel de onvoorziene als voorziene onderbrekingen), de uitbetaalde compensaties bij ernstige storingen en de kwaliteit van de dienstverlening aan afnemers, zoals het tijdig afhandelen van klachten en tijdige aankondiging van onderhoud. De gegevens die hieronder zijn opgenomen, maken onderdeel uit van bovengenoemde rapportages van de landelijke en regionale netbeheerders elektriciteit. Onvoorziene onderbrekingen Onderstaande tabel geeft een overzicht van de jaarlijkse uitvalduur voor consumenten en kleinzakelijke afnemers ten gevolge van onvoorziene onderbrekingen 2. De jaarlijkse uitvalduur 3 is het gemiddelde aantal minuten dat de elektriciteitsvoorziening is onderbroken per afnemer en is een indicator voor de betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet. Netbeheerder Jaarlijkse uitvalduur (minuten) Gemiddeld Cogas Infra & Beheer 5,5 12,9 6,5 8,3 Delta Netwerkbedrijf 15,0 19,4 17,6 17,3 Endinet 35,2 8,6 6,8 16,9 Enexis 18,9 22,9 25,2 22,3 Liander 19,9 24,8 24,3 23,0 Rendo 7,7 9,3 7,7 8,2 Stedin 23,4 35,6 21,2 26,7 Westland Infra Netbeheer 15,7 9,4 19,1 14,7 TenneT 2,1 0,7 0,3 1,0 Landelijk gemiddelde 4 23,4 27,1 23,4 24,6 Tabel 2 Jaarlijkse uitvalduur door onvoorziene onderbrekingen per afnemer op laagspanning, Voorziene onderbrekingen 5 Sinds 2006 wordt ook gerapporteerd over de onderbrekingen die het gevolg zijn van geplande werkzaamheden. Onderstaande tabel geeft het overzicht voor alle netbeheerders van 2011 tot en met Artikel 1, onderdeel b, van de Regeling kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas. 3 Artikel 3 van de Regeling kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas. 4 Het landelijk gemiddelde van de jaarlijkse uitvalduur is hoger dan voor elke individuele netbeheerder doordat er dubbeltellingen plaatsvinden in het totale aantal afnemers. Dit wordt veroorzaakt doordat enkele netbeheerders ook netten beheren waaraan een onderliggend net van een andere netbeheerder is aangesloten. Hierdoor kunnen de afnemers van de laatstgenoemde netbeheerder uitvallen door een storing in het bovenliggende net van de eerstgenoemde netbeheerder. 5 Artikel 1, onderdeel d, van de Regeling kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas. Pagina 9 van 20

10 Netbeheerder Jaarlijkse uitvalduur (minuten) Cogas Infra & Beheer 8,0 4,9 3,9 5,6 Delta Netwerkbedrijf 1,7 2,7 2,1 2,2 Endinet 2,2 3,0 5,2 3,5 Enexis 5,0 4,9 5,7 5,2 Liander 7,6 8,2 8,9 8,2 Rendo 8,2 4,5 11,7 8,1 Stedin 2,4 1,8 2,5 2,2 Westland Infra Netbeheer 1,3 0,3 0,0 0,5 TenneT 0,0 0,0 0,0 0,0 Landelijk gemiddelde 5,0 5,2 5,0 5,1 Tabel 3 SAIDI (System Average Interruption Duration Index) ten gevolge van voorziene onderbrekingen per afnemer op laagspanning, Gemiddeld e) De maatregelen in geval van piekbelasting of in gebreke blijven van een of meerdere leveranciers De resultaten uit de monitoringsrapportage geven geen aanleiding om nieuwe maatregelen te treffen om de toekomstige leveringszekerheid in Nederland te waarborgen. Mocht ondanks dit goede vooruitzicht de leveringszekerheid op de lange termijn toch in gevaar komen, dan kan het, in overleg met de Energiekamer, TenneT en het CPB (Centraal Planbureau), ontwikkelde vangnet worden ingezet om de leveringszekerheid te garanderen. Indien het vangnet wordt ingezet, worden investeringen in nieuwe productiecapaciteit aangemoedigd. De richtlijn leveringszekerheid (Richtlijn 2005/89/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 18 januari 2006) biedt de mogelijkheid om investeringen in productiecapaciteit af te dwingen. Met deze richtlijn wordt beoogd een helder Europees kader te creëren voor marktpartijen, overheden, netbeheerders en toezichthouders om investeringen in productievermogen en interconnectiecapaciteit beter te faciliteren. Het Ministerie van Economische Zaken heeft deze richtlijn geïmplementeerd in de Elektriciteitswet 1998 op 24 januari Bij deze implementatie heeft de Minister gebruik gemaakt van de mogelijkheid om het vangnet een heldere wettelijke basis te verschaffen (voor meer informatie zie: Tweede Kamerstukken , 30934). Regeling bij faillerende leverancier aan kleinverbruikers Nederland kent een vergunningstelsel voor de levering aan kleinverbruikers. Als een leveranciersvergunning wordt ingetrokken door bijvoorbeeld een faillissement, zouden theoretisch de afnemers van de leverancier in kwestie, als zij zelf geen actie hebben ondernomen, meteen moeten worden afgesloten. De afnemers hebben immers geen geldig leveringscontract meer omdat zij alleen beleverd mogen worden door een vergunninghouder. In de praktijk is dit snelle afsluiten maatschappelijk ongewenst. In de regelgeving over dit onderwerp is daarom allereerst de mogelijkheid opgenomen om vóór het feitelijke intrekken van de leveringsvergunning het klantenbestand of een deel daarvan aan één of meerdere andere vergunninghouders te verkopen. Indien dat niet of slechts ten dele lukt, zullen de resterende kleinverbruikers die op het moment van het intrekken van de leveringsvergunning hun leverancier kwijtraken, over de andere leveranciers met vergunning verdeeld worden. Alle leveranciers aan kleinverbruikers op de markt functioneren dus tezamen als noodleverancier. Deze regeling geldt zowel voor elektriciteit (opgenomen in systeemcodes van Energiekamer) als gas (Besluit Pagina 10 van 20

11 Leveringszekerheid Gaswet, Staatsblad 2004, 170). Bij de regeling hebben de landelijk netbeheerders voor elektriciteit (TenneT) respectievelijk voor gas (GTS) een centrale en coördinerende rol. Pagina 11 van 20

12 2. Voorzieningszekerheid van gas Dit hoofdstuk bevat een overzicht van de voorzieningszekerheid van gas in Nederland. Voor meer gedetailleerde informatie wordt verwezen naar het rapport Rapportage Voorzieningszekerheid Gas in bijlage 2. Dit rapport is opgesteld door de netbeheerder van het landelijk gastransportnet Gasunie Transport Services B.V. (hierna: GTS). GTS is verantwoordelijk voor de aansturing en de ontwikkeling van het gastransport en de bijbehorende installaties. a) Het evenwicht van vraag en aanbod op de nationale markt Het is belangrijk om inzicht te hebben in de mate waarin de Nederlandse gasvraag ingevuld kan worden met op dit moment bekende aanbodvolumes. Om het evenwicht van vraag en aanbod te bepalen, werkt GTS met een basisscenario en een verwachtingsscenario. Basisscenario Het basisscenario gaat uit van de in figuur 3 weergegeven gecontracteerde volumes, te weten de importvolumes naar Nederland, de Nederlandse binnenlandse productie, de transitvolumes die op de grenspunten worden ingevoerd en uitgevoerd en de exportvolumes. De volumes die Nederland binnenkomen zijn positief (staan boven de x-as), de volumes die Nederland verlaten zijn negatief (staan onder de x-as). De gestippelde lijn geeft het verschil weer tussen het volume dat Nederland binnenkomt en dat Nederland verlaat. Daarmee geeft deze lijn het volume weer dat gecontracteerd is en beschikbaar komt voor de dekking van de binnenlandse vraag Basis scenario TWh Transit uit Nederland Transit naar Nederland Herkomst binnenland Export uit Nederland Import naar Nederland Volume voor invulling Nederlandse vraag Figuur 3 Pagina 12 van 20

13 Het gecontracteerde volume dat in dit scenario Nederland wordt 'ingebracht' (binnenlandse herkomst, import en transito), bedraagt in TWh. Dit neemt af tot 216 TWh in Het volume dat Nederland verlaat is in 2015 circa 575 TWh, dalende tot een verwaarloosbare omvang in Het verschil tussen beide, weergegeven als de gestippelde lijn, is het volume dat op basis van de thans gecontracteerde volumes beschikbaar is ten behoeve van de Nederlandse vraag. Dit volume bedraagt ongeveer 575 TWh in 2015 en daalt naar ruim 216 TWh in Verwachtingsscenario Het verwachtingsscenario gaat uit van de in figuur 4 weergegeven gecontracteerde en de nog niet gecontracteerde volumes, te weten de Nederlandse binnenlandse productie, de import-, de transit- en de exportvolumes. Het volume dat in dit scenario Nederland wordt 'ingebracht' (binnenlandse productie, import en transito), bedraagt in 2015 bijna TWh waarna het volume daalt. Deze daling loopt tot 2034, wanneer het volume circa 328 TWh bedraagt. Het volume dat Nederland verlaat is in 2015 circa 780 TWh en daalt daarna tot een verwaarloosbare omvang in Het verschil tussen beide, weergegeven als de gestippelde lijn, is het volume dat bekend is voor de invulling van de Nederlandse vraag. Dit volume bedraagt rond de 590 TWh in 2015, daarna daalt dit volume tot circa 325 TWh in Verwachtings scenario TWh Transit naar Nederland Herkomst binnenland Export uit Nederland Import naar Nederland Transit uit Nederland Volume voor invulling Nederlandse vraag Figuur 4 Conclusies over het evenwicht van vraag en aanbod op de nationale markt Basisscenario Figuur 3 bevat de gecontracteerde volumes en het daaruit volgende aanbodvolume voor Nederland volgens het basisscenario. Figuur 5 bevat dezelfde informatie, echter nu aangevuld met een lijn die de verwachte Nederlandse gasvraag aangeeft. Voor een duidelijkere weergave is de onderverdeling naar bron nu achterwege gelaten. Zichtbaar wordt wat het verschil is tussen de voor Nederland gecontracteerde volumes en het in Nederland gevraagde volume. Vanuit Pagina 13 van 20

14 voorzieningszekerheidsoogpunt zou het gecontracteerde volume idealiter groter of gelijk moeten zijn aan het gevraagde volume. Is dat in een jaar het geval dan mag worden geconcludeerd dat er in dat jaar, op jaarbasis, voldoende gas aangeboden wordt om alle afnemers van voldoende gas te voorzien. Is het gecontracteerde volume lager dan het gevraagde volume, dan zal nog aanvullend volume gecontracteerd moeten worden Basis scenario: Het evenwicht tussen vraag en aanbod op de nationale markt TWh Volumes die Nederland verlaten Volumes voor invulling Nederlandse vraag Volumes die naar Nederland stromen Nederlandse vraag (Cera) Figuur 5 Verwachtingsscenario In figuur 6 wordt het totale door de shippers gerapporteerde volume weergegeven, op basis van figuur 4, aangevuld met een lijn die de Nederlandse gasvraag demonstreert. De onderverdeling naar bron, zoals figuur 4 die bevat, wordt weggelaten. Zichtbaar wordt wat het verschil is tussen de totaal gerapporteerde volumes en het daaruit volgende aanbodvolume voor Nederland, en het in Nederland gevraagde volume. In dit scenario wordt ook dat deel van de totaal gerapporteerde volumes meegenomen dat nog niet gecontracteerd is. Deze laatste volumes zullen nog gecontracteerd (moeten) gaan worden. Pagina 14 van 20

15 1500 Verwachtings scenario: Het evenwicht tussen vraag en aanbod op de Nederlandse markt TWh Volumes die Nederland verlaten Volume voor invulling Nederlandse vraag Volumes die naar Nederland stromen Nederlandse vraag (Cera) Figuur 6 Het verwachtingsscenario geeft grotendeels hetzelfde beeld als het basisscenario. Er zijn voldoende aanbodvolumes bekend voor de invulling van de Nederlandse vraag. In dit scenario geldt dit in elk geval tot en met rond de Vanaf dat jaar geldt dat er ongeveer een balans is tussen de aanbodvolumes en de Nederlandse vraag waarbij het aanbodvolume tot 2026 iets hoger ligt dan de vraag. b) Het niveau van de toekomstige vraag In deze paragraaf wordt nader ingezoomd op de toekomstige Nederlandse vraagontwikkeling. Deze ziet eruit als getoond in figuur Nederlandse Gasvraag Bron: Cera Jaarvolume TWh Figuur 7 Pagina 15 van 20

16 De prognose is gebaseerd op de meest recente cijfers van CERA. In de figuur is de Nederlandse gasvraag bij een normale winter aangegeven. De totale gasvraag in Nederland zal volgens deze raming de komende jaren ongeveer gelijk blijven en aan het einde van de beschouwde periode wat stijgen, met name vanwege toenemend gebruik voor (zee)transport (hoofdzakelijk via LNG). De waarden voor de Nederlandse gasvraag liggen iets lager dan in de rapportage van vorig jaar. Dit wordt veroorzaakt door een lagere inschatting van de gasvraag voor elektriciteitsproductie. c) De geplande of in aanbouw zijnde extra productie- en netwerkcapaciteit Bij het ontwikkelen van infrastructuur gaat GTS uit van het wettelijk voorgeschreven criterium dat er tot en met het afzetniveau dat behoort bij een temperatuur van - 17 C voldoende transportcapaciteit beschikbaar moet zijn om de kleinverbruikersmarkt van gas te kunnen voorzien. Het gastransportnet wordt doorlopend aangepast om ervoor te zorgen dat het net zodanig ingericht is dat aan de transportbehoefte voldaan kan worden. Deze transportbehoefte verandert in de loop van de tijd. Een belangrijke reden voor het aanpassen van het transportnet is het feit dat de binnenlandse gasproductie daalt en dat vervangende volumes geïmporteerd moeten worden. Dat betekent dat nieuwe entry capaciteit en achterliggende infrastructuur gerealiseerd moet worden. Omdat met het afnemen van de binnenlandse productie ook het natuurlijke aanbod van flexibiliteit terugloopt, ontstaat ook behoefte aan aanvullende bergingscapaciteit. Verder betekent de andere samenstelling van het geïmporteerde gas (veelal H gas ten opzichte van het G gas dat in Nederland wordt geproduceerd) dat geïnvesteerd moet worden in kwaliteitsaanpassing (stikstofproductie en/of mengstations). Daarnaast kan het Gasrotonde-beleid ertoe leiden dat er aanvullende volumes richting Nederland komen waar eveneens transportcapaciteit voor nodig is. Via Open Seasons heeft GTS de additionele capaciteitsvraag van de markt in kaart gebracht. Open Seasons is een procedure waarbij de netbeheerder de behoefte peilt aan transport in de markt, vervolgens contracten sluit met netgebruikers en daarna besluit over een eventuele uitbreidingsinvestering. In totaal zijn er nu vijf Open Seasons georganiseerd. De eerste twee zijn inmiddels afgerond (OS 2005 en 2012). Het derde Open Season betreft het Integrated Open Season. Tijdens de uitvoering van het Open Season 2017 en 2019 is gebleken dat de vraag naar gastransport stabiel is, dat er minder behoefte bestaat aan contracten met een langere looptijd en dat er een opkomst is van de handel in secundaire capaciteit. De vraag die uit deze laatste twee Open Season naar voren is gekomen, kan worden bediend op basis van bestaande infrastructuur. In Bergermeer, bij Alkmaar, wordt gewerkt aan het realiseren van een ondergrondse opslag van H-gas. Deze berging zal een werkvolume van 44 TWh krijgen waarmee deze berging een van de grootste gasopslagen van Europa zal worden. Naar verwachting vindt de officiële ingebruikname van Gasopslag Bergermeer in april 2015 plaats. In de nabijheid van het Groningse Zuidwending is een uitbreiding van de bestaande gasberging voor G-gas gerealiseerd. Zuidwending is de eerste berging in Nederland die gebruik maakt van cavernes in ondergrondse zoutlagen. De eerste vier cavernes zijn in 2011 in gebruik genomen, een vijfde in Het werkvolume van deze berging is circa 3 TWh, inclusief de uitbreiding van Pagina 16 van 20

17 d) De kwaliteit en de staat van onderhoud van de netten De landelijke en regionale netbeheerders gas rapporteren elk jaar voor 1 maart aan ACM over de kwaliteit van de transportdienst en hun dienstverlening in het voorgaande jaar. Deze rapportages omvatten onder meer de onderbrekingen van de transportdienst (zowel de onvoorziene als voorziene onderbrekingen), de uitbetaalde compensaties bij ernstige storingen, de gemiddelde aanrijdtijd na melding van een storing en de kwaliteit van dienstverlening, zoals het tijdig afhandelen van klachten en tijdige aankondiging van onderhoud. Onvoorziene onderbrekingen Tabel 4 geeft een overzicht van de jaarlijkse uitvalduur voor consumenten en kleinzakelijke afnemers ten gevolge van onvoorziene onderbrekingen 6 in de netten van de regionale netbeheerders. De jaarlijkse uitvalduur System Average Interruption Duration Index (SAIDI) - 7 is het gemiddelde aantal minuten dat de gasvoorziening is onderbroken per afnemer en is een indicator voor de betrouwbaarheid van het gasnet. De landelijke netbeheerder GTS rapporteert over het aantal onvoorziene onderbrekingen (zie tabel 5). Jaarlijkse uitvalduur (minuten) Netbeheerder Gemiddeld Cogas Infra & Beheer 0,3 0,5 0,3 0,4 Delta Netwerkbedrijf 0,6 6,6 13,5 6,9 Endinet 1,1 1,0 0,2 0,8 Enexis 1,2 0,6 0,8 0,9 Intergas Netbeheer 8 0,2 n.v.t. n.v.t. n.v.t. Liander 0,6 0,9 0,6 0,7 Rendo 0,2 0,2 0,2 0,2 Stedin 0,5 1,2 0,7 0,8 Westland Infra Netbeheer 0,4 0,7 1,2 0,8 Gemiddelde 0,7 1,1 1,0 0,9 Tabel 4 SAIDI ten gevolge van onvoorziene onderbrekingen, Landelijke netbeheerder Aantal (onvoorziene) onderbrekingen Gas Transport Services Tabel 5 Aantal onvoorziene onderbrekingen in het gastransportnet van de landelijke netbeheerder, Voorziene onderbrekingen 9 Vanaf 2006 worden ook de onderbrekingen gerapporteerd die het gevolg zijn van geplande werkzaamheden. Tabel 3 geeft een overzicht van de jaarlijkse uitvalduur voor consumenten en kleinzakelijke afnemers ten gevolge van voorziene onderbrekingen in de netten van de regionale netbeheerders. 6 Artikel 1, onderdeel c, van de Regeling kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas. 7 Artikel 3 van de Regeling kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas. 8 Intergas Netbeheer is sinds 1 januari 2012 onderdeel van de regionale netbeheerder Enexis. 9 Artikel 1, onderdeel d, van de Regeling kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas. Pagina 17 van 20

18 De landelijke netbeheerder rapporteert over het aantal voorziene onderbrekingen (zie tabel 7). Jaarlijkse uitvalduur (minuten) Netbeheerder Gemiddeld Cogas Infra & Beheer 7,0 4,7 5,5 5,5 Delta Netwerkbedrijf 1,6 2,1 1,9 1,9 Endinet 2,4 1,5 1,9 1,9 Enexis 5,2 4,8 5,0 5,0 Intergas Netbeheer 8 1,5 n.v.t. n.v.t. n.v.t. Liander 6,1 8,0 7,2 7,2 Rendo 1,1 0,4 0,6 0,6 Stedin 2,2 1,5 2,6 2,6 Westland Infra Netbeheer 3,2 1,5 2,3 2,3 Gemiddelde 4,3 4,6 5,1 4,7 Tabel 6 Jaarlijkse uitvalduur ten gevolge van voorziene onderbrekingen, Landelijke netbeheerder Aantal voorziene onderbrekingen Gas Transport Services Tabel 7 Aantal voorziene onderbrekingen in het gastransportnet van de landelijke netbeheerder, Gemiddelde aanrijdtijd en gemiddelde tijdsduur veiligstellen na storingsmelding Veiligheid is van groot belang bij het transport van gas. Eén van de indicatoren die de veiligheid van de gasvoorziening meet, is de gemiddelde tijdsduur die de netbeheerder nodig heeft voor het ter plekke zijn op de locatie van de storing na de melding ervan (de gemiddelde aanrijdtijd). Een andere indicator voor de veiligheid is de gemiddelde tijdsduur die de netbeheerder nodig heeft voor het veiligstellen van een situatie na een storingsmelding (de gemiddelde tijdsduur veiligstellen na storingsmelding). Sinds rapporteren de regionale netbeheerders de gemiddelde aanrijdtijd (zie tabel 5). Voor de landelijke netbeheerder GTS geldt de indicator de gemiddelde tijdsduur veiligstellen na storingsmelding (zie tabel 6). 10 In 2011 is de regeling kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas gewijzigd, waarbij voor de regionale netbeheerders de indicator gemiddelde tijdsduur veiligstellen na storingsmelding is verwijderd en daarvoor in de plaats is de indicator gemiddelde aanrijdtijd na storingsmelding gekomen. Pagina 18 van 20

19 Gemiddelde aanrijdtijd (minuten) Regionale netbeheerder Gemiddeld Cogas Infra & Beheer Delta Netwerkbedrijf Endinet Enexis Intergas Netbeheer 39 n.v.t. n.v.t. n.v.t. Liander Rendo Stedin Westland Infra Netbeheer Gemiddelde Tabel 8 Gemiddelde aanrijdtijd na storingsmelding voor de regionale netbeheerders, Landelijke netbeheerder Gemiddelde aanrijdtijd (minuten) Gas Transport Services Tabel 9 Gemiddelde tijdsduur veiligstellen na storingsmelding voor de landelijke netbeheerder, Kwaliteits- en capaciteitsdocumenten Nederland heeft momenteel een van de meest betrouwbare gas- en elektriciteitsnetwerken in Europa. Om ervoor te zorgen dat dit in de toekomst zo blijft, is blijvend goed beheer en onderhoud van de netten noodzakelijk. Mede om die reden voert ACM tweejaarlijks een onderzoek uit naar de naleving van de Ministeriële Regeling Kwaliteitsaspecten elektriciteit en gas. In dit tweejaarlijkse onderzoek, dat na de inwerkingtreding van de Ministeriële Regeling in 2004 reeds vijf keer eerder is uitgevoerd en naar verwachting in juli 2014 wordt afgerond, beoordeelt ACM de kwaliteits- en capaciteitsdocumenten (hierna: KCD s) van de netbeheerders. Met deze KCD s tonen de netbeheerders aan dat ze de kwaliteit van hun activiteiten en netten hebben geborgd en over voldoende capaciteit in hun netten beschikken, nu en in de toekomst, voor het transport van gas en elektriciteit vanaf de bron (de producent) naar een bedrijf of huishouden. In het onderzoek naar de KCD s van 2011 heeft de nadruk gelegen op het uitvoeren van de geplande investeringen en het beheersen van de risico s die samenhangen met het beheer van de netten. In het onderzoek naar de KCD s van 2013 ligt de nadruk op het toetsen van de werking van de Deming cirkel (Plan-Do-Check-Act) in de praktijk van het beheer van de netten. e) De maatregelen in geval van piekbelasting Maatregelen pieklevering GTS is verantwoordelijk voor de pieklevering aan kleinverbruikers voor het temperatuurbereik -9 C tot -17 C. Een gemiddelde effectieve etmaaltemperatuur van -17 C komt eens in de 50 jaar voor. Om te voorkomen dat kleinverbruikers tijdens een periode van extreme koude zonder gas komen te zitten door een tekort aan productie- en transportcapaciteit heeft de netbeheerder van het landelijk gastransportnet (GTS) de wettelijke verantwoordelijkheid om volume en capaciteit te reserveren waarmee kleinverbruikers kunnen worden beleverd met het extra Pagina 19 van 20

20 benodigde gas als de benutte capaciteit de gereserveerde transportcapaciteit voor een effectieve etmaaltemperatuur van -9 C overschrijdt. De vergunning houdende leverancier betrekt dit volume en deze capaciteit verplicht via GTS. Samen met de vrij te contracteren basislevering tot -9 C, kan de leverancier zodoende een complete levering tot en met -17 C aan kleinverbruikers aanbieden. GTS is er aan gehouden voor de pieklevering de benodigde voorzieningen zo efficiënt mogelijk te betrekken. De ACM houdt toezicht op de uitvoering van de pieklevering. Ten behoeve van de benodigde productiecapaciteit voor de pieklevering maakt GTS gebruik van twee voorzieningen: 1. De installatie voor vloeibaar aardgas op de Maasvlakte van Gasunie (de LNG peakshaver); 2. Externe capaciteit en volumes die door middel van een jaarlijkse tender op de markt ingekocht wordt. Nadat de eerste jaren na invoering van het Besluit leveringszekerheid Gaswet geen levering van gas door GTS onder deze regeling heeft plaatsgevonden, is dit wel gebeurd in de opeenvolgende winters 2009/2010, 2010/2011 en 2011/2012. Maatregelen bij in gebreke blijven leveranciers De procedure noodleverancier treedt in werking als een leverancier, bij voorbeeld als gevolg van faillissement, geen aardgas kan leveren aan kleinverbruikers. GTS heeft de wettelijke taak om maatregelen te treffen om tijdelijk de levering aan kleinverbruikers in voorkomende situaties zeker te stellen, zolang deze nog geen alternatieve leverancier hebben. In de periode rond kerst 2012 is de procedure noodleverancier toegepast ten gevolge van de faillissementen van Orro en Trianel. Pagina 20 van 20