Het project kwam tot stand in samenwerking met de stad Leuven.

Transcriptie

1 Het kofferproject

2

3

4 Het project kwam tot stand in samenwerking met de stad Leuven. Het project werd gerealiseerd met steun van het post-fonds voor alfabetisering beheerd door de Koning Bouwdewijnstichting. Het kofferproject werd ontwikkeld door Kamileon Schoolopbouwwerk een project van Riso Vlaams-Brabant.

5 HET KOFFERPROJECT Achtergrond Schoolopbouwwerk Kamileon heeft een project lopende in het wijkbureau Schorenshof te Wilsele Oud Centrum. Dit project heet Kikkertaal. Sinds januari 2004 loopt het project met als doel de taalvaardigheid van allochtone kleuters te verhogen. Het project wil de mogelijkheden van kleuters verbreden om Nederlands te horen en te spreken, wil de kloof tussen thuistaal en schooltaal overbruggen en de betrokkenheid van de ouders op de taalontwikkeling van hun kleuter verhogen. Kleuters en hun ouders worden één keer per week uitgenodigd om deel te nemen aan een buitenschoolse activiteit. Het gaat er vooral om dat de kleuter op een leuke manier bezig is met de Nederlandse taal. De ouders worden gestimuleerd om op verschillende manieren mee te werken. Een kikker vormt de rode draad doorheen de activiteiten, vandaar de naam van het project. Naast Kikkertaal werd ook een specifieke ouderwerking opgezet. De ouders kunnen deelnemen aan thematische bijeenkomsten waar ze op een interactieve manier en via verschillende methodieken kennis maken met het onderwijssysteem. Dat moet ervoor zorgen dat de kinderen een sterkere leeromgeving krijgen binnen het gezin (zeker op het vlak van taalstimulering en -ontwikkeling) en dat de ouders meer betrokken raken bij het schoolgebeuren. In de schoot van het project Kikker werd een nieuw project opgestart, het kofferproject.

6 Wat is het kofferproject? Het kofferproject bestaat uit een aantal koffers die de kinderen samen met de ouders mee naar huis mogen nemen. In de koffers zitten spelletjes en boekjes. De koffers zijn ingedeeld in categorieën volgens leeftijd. De bedoeling is dat kinderen en ouders er thuis samen mee spelen. De koffers worden maximaal 2 weken uitgeleend. Met de ouders sluiten we ook een soort contract. We leggen hen uit wat de koffer inhoudt en waarom het belangrijk is dat ze samen met hun kind met het materiaal spelen. Maar we spreken ook af dat ze zorg moeten dragen voor deze koffers met al het materiaal en dat ze deze ook tijdig moeten indienen. Wat levert het op? Voor de kinderen is het heel bevorderend voor hun taalontwikkeling als ze samen met hun ouders spelen. Als ze samen spelen brengt dit veel interactie teweeg en wordt hun taalgebruik gestimuleerd en verbeterd. Er zijn weinig ouders die goed Nederlands spreken, maar samen spelen in hun moedertaal is al een grote stap vooruit voor het kind. Het is ook een ideale gelegenheid om tot interactie te komen. Er wordt ook een vertrouwensband opgebouwd tussen ouder en kind tijdens deze spelletjes. We hebben reeds vergelijkbare projecten onderzocht en hieruit bleek een toegenomen taalstimulering en ouderbetrokkenheid. Er ontstaat een positief effect op de taalontwikkeling van het kind.

7 Verband tussen ouderbetrokkenheid en schoolprestaties Wanneer ouders betrokken zijn op de schoolgang van hun kinderen, doen hun kinderen het beter op school en vallen ze minder vaak uit. Er zijn verschillende verklaringen gegeven voor het verband tussen ouderbetrokkenheid en schoolprestaties. De belangrijkste daarvan is dat ouders die betrokken zijn ook vaker kunnen zorgen voor een thuisklimaat dat past bij het schoolklimaat. Kinderen presteren beter op school wanneer zij ouders hebben die thuis voorlezen, structuur kunnen bieden en waarden overdragen die ook dominant zijn op school.

8 Wat zit er in een koffer? Prentenboeken Puzzels Memorie Lotto Kwartet Spelletjes Puzzelboeken Puzzelen Een puzzel is een multifunctioneel stuk spelmateriaal dat een kleuter op elk niveau kan uitdagen tot grotere motorische en cognitieve competentie. Bij het puzzelen gaan ouders en begeleiders op zo n manier in interactie met de kleuters dat er een taalaanbod tot stand komt en dat de kleuters kunnen vertellen over het puzzelen en over wat zij puzzelen. Bij het puzzelen moeten de kleuters visuele contrasten leren herkennen zoals kleur, vorm, afmeting, om de puzzel goed te kunnen afmaken. Ze leren experimenteren met de ruimte door de puzzels te structureren. Met de nodige hulp en aanmoediging van de ouders en begeleiders leren de kleuters vol te houden en niet op te geven wanneer het puzzelen niet goed lukt en de puzzels goed af te werken. De belangrijkste boodschap blijft puzzelen is leuk!

9 Memorie, lotto, kwartet Bij het spelen van deze spelletjes kan je de kleuters motiveren om te beschrijven wat er te zien is op de afbeeldingen van de kaarten. Doordat de spelletjes vaak eenzelfde thema behandelen leren de kleuters verbanden leggen. De kleuters leren ook samen spelen met de andere kinderen, ouders, begeleiders... Ze leren ook beter onthouden doordat ze twee dezelfde kaartjes moeten vinden. Bij het spelen van de spelletjes gaan de ouders en begeleiders de kleuters motiveren om zich voor te bereiden op lezen en schrijven. Boekjes Voorlezen aan jonge kinderen betekent meer dan voorlezen alleen. Het is samen met een boek bij elkaar gaan zitten, platen bekijken, vertellen en aandacht hebben voor elkaar. Belangrijk zijn de goede sfeer, het samen bezig zijn en het speels omgaan met wat verhaal en platen te bieden hebben. Het belangrijkste is het beleven van plezier samen met je kind! Voorlezen speelt een belangrijke rol bij ontluikende of beginnende geletterdheid. Als aan de kinderen regelmatig wordt voorgelezen, ontstaat bij kinderen de wens zelf te leren lezen. Ze leren omgaan met boeken, ontdekken dat geschreven taal een functie heeft en dat er een verband bestaat tussen gesproken en geschreven taal. Hun woordenschat breidt uit. Hun inzicht in zinsbouw en de structuur en betekenis van teksten neemt toe. Door voor te lezen of te vertellen wat je op de platen ziet gaan kleuters nieuwe woorden lezen, hun fantasie wordt gestimuleerd. De kleuters leren luisteren en zich concentreren, ze leren gevoelens formuleren en uiten. Kleuters krijgen normen en waarden mee. Tijdens het voorlezen, vergroten ze hun woordenschat. De ouder-kind relatie gaat verstevigen.

10 Koffer A1: Thema familie Eerste en tweede kleuterklas Puzzel Kikker en Varkentje Memo Speel memo met Anna Boekjes De kleedjes van Karel De kleedjes van Kaatje Kaatje helpt mama Karel en zijn opa Mijn lieve familie Andere Pop Jules

11 Koffer B1 3e kleuterklas Puzzels Kikker en haas Memo Kleine ijsbeer Memo-spel Memo pompom Domino Het mooiste vis domino-spel Boekjes Rikki en zijn vriendjes Kikker is verliefd Kikker is bedroefd

12 Koffer C1 1e leerjaar Spelletjes Wat hoor ik? Rekenen met Dora Nijntjes kleurendraaimolen Boekjes Kleine ijsbeer laat me niet alleen Kleine ijsbeer wat is er mis? Kleine ijsbeer waar ga je naar toe? De mooiste vis van de zee helpt een ander De mooiste vis van de zee sluit vrede Kikker is bang

13 In welke verbanden kan je met de koffers aan de slag? Als taalstimuleringsproject in kinderwerking waar men werkt met anderstalige kinderen en hun ouders. In de scholen waar men specifiek aandacht wil besteden aan taalontwikkeling en ouderbetrokkenheid.

14 Aan de slag met de koffers 1. Voorbereiding met de ouders, ouderactiviteiten Er worden met de ouders een aantal activiteiten gedaan als voorbereiding om met het kofferproject aan de slag te gaan. Voorbeeld: Eerste ouderbijeenkomst voor het kofferproject rond taalbeheersing en auditief geheugen Doel van de activiteit De ouders krijgen via ervaring (d.m.v. spel), uitleg en voorstelling van het materiaal, informatie over de inhoud van de uitleenkoffers. Wat zit er in en wat oefent mijn kind daarmee? Hoe kan ik mijn kind ondersteunen tijdens het spelen? Hierdoor leren ze de bedoeling van het project kennen en de koffer gebruiken.

15 Uitvoering 1. Doel van het spel: Door dit spel te spelen oefenen de ouders te onthouden wat ze gehoord hebben, door aandachtig te luisteren. (= auditief geheugen). Ook door boekjes voor te lezen, oefenen kinderen aandachtig te luisteren. Tijdens het voorlezen concentreren de kinderen zich op wat ze horen. En goed horen is belangrijk om te leren lezen en schrijven! Zo herkennen ze klanken en leren ze nieuwe woordjes. Ik ga op reis en neem mee De eerste persoon zegt: Ik ga op reis en neem mee: een tandenborstel. De volgende herhaalt en voegt 1 woord toe: Ik ga op reis en neem mee: een tandenborstel en een pyjama, enz. Het is de bedoeling om alle woordjes die erbij komen te onthouden. Eén van de begeleiders begint en de moeders volgen. Rijmspelletje Dit is een oefening om klanken te herkennen. Er wordt een woord gezegd en de ouders zoeken naar woorden die erop rijmen: bv huis muis. paard baard haard beer peer meer keer bus zus kus mus gaan staan laan maan kraan

16 2. Uitleg: Het nut van voorlezen, ook in de moedertaal Dit zijn woordspelletjes die de kinderen ook op school spelen. De kleuterperiode, tussen 3 en 6 jaar, nu dus, is de belangrijkste periode in de taalontwikkeling van een kind. Dus vooral nu is het belangrijk om veel met taal bezig te zijn, niet alleen in het Nederlands, maar ook de moedertaal! Wat leren kinderen als je hen voorleest uit kinderboekjes? - Nieuwe woorden leren - Fantasie stimuleren (bv oplossingen of einde fantaseren) - Ouder-kind relatie verstevigen: gevoel van veiligheid, positieve aandacht krijgen - Leren luisteren en zich concentreren - Gevoelens leren formuleren en uiten (bv Kikker is boos Kikker is blij ) - Waarden en normen meegeven: bv Het is goed om te delen met elkaar. We mogen elkaar niet pesten, enz. - Plezier beleven, het is gewoon leuk om samen met je kind even te ontspannen!

17 Als jullie boekjes voorlezen in jullie moedertaal, leren/oefenen ze deze dingen dan ook? JA! Ze leren natuurlijk geen nieuwe Nederlandse woordjes en zinnen, maar al de andere dingen die we genoemd hebben, oefenen ze wel. Hierdoor gaan ze ook vlugger en gemakkelijker Nederlands leren. DUS! Ook de boekjes uit de koffer kunnen jullie in je moedertaal vertellen aan de hand van de prenten. (Opvallend: enkel het eerste: nieuwe woordjes leren is rechtstreeks verbonden met de taal van het voorlezen zelf, de rest gaat over ontwikkeling, ruimer dan de taal leren, dus voorlezen in de moedertaal is heel erg nuttig!) 3. Laten rondgaan van het materiaal + de mogelijkheid tot vragen stellen. De ouders de boekjes uit de koffers laten inkijken 4. Verdere tips om het auditief geheugen te oefenen (in moedertaal): - Veel praten met je kind. - Samen liedjes zingen. (Aanbieden om Vlaamse liedjes op papier te zetten.) - Versjes/gedichtjes opzeggen samen met je kind.

18 Vb 2e ouderbijeenkomst voor het kofferproject rond visuele waarneming en visuele discriminatie Doel van de activiteit De ouders krijgen via ervaring (d.m.v. spel), uitleg en voorstelling van het materiaal, informatie over de inhoud van de uitleenkoffers. Wat zit er in en wat oefent mijn kind daarmee? Waarvoor is het nuttig? Hierdoor leren ze de bedoeling van het project kennen en de koffer gebruiken. Specifiek deel 2: De ouders leren waarom het spelen van spelletjes zoals: lotto, domino en memory, nuttig is voor hun kind. Uitvoering 1. Spel/oefening: Rond visuele waarneming en geheugen en onthouden wat je gezien hebt. Er wordt een spel gespeeld in 2 delen om duidelijk te maken wat visueel geheugen is en hoe belangrijk het is dat je een voorwerp of de benaming ervan kent. 1) We leggen eerst een aantal alledaagse voorwerpen op tafel (7 à 10) waarvan we vermoeden dat de meeste ouders de benaming ook in het Nederlands kennen of alleszins in de moedertaal. Iedereen mag een 30-tal seconden goed naar de voorwerpen kijken, daarna leggen we er een doek over. We vragen nu aan de moeders om zoveel mogelijk voorwerpen, die ze gezien hebben, op te sommen. 2) Nu herhalen we de oefening, maar met niet-alledaagse voorwerpen, waarvan we vermoeden dat de meeste moeders ze niet zullen kennen of toch zeker de benaming niet. Normaal gezien zal het nu veel moeilijker zijn om de (onbekende) voorwerpen te onthouden. Uitleg + link met het onderwijs:

19 2.Spel/oefening: Rond visuele discriminatie: oog hebben voor kleine verschillen. Er wordt een spel gespeeld waaruit blijkt dat kinderen oog leren hebben voor kleine verschillen. We vragen aan de moeders om eens goed naar onszelf of onze collega te kijken. Vervolgens laten we hen de ogen sluiten en veranderen we een detail aan onszelf. Daarna mogen ze de ogen terug openen en raden wat we veranderd hebben. Uitleg + link onderwijs: (Uit het spel blijkt of je veel oog hebt voor detail of niet). Door dit spel te spelen, oefen je om kleine verschillen te zien. Onze kinderen leren op school (en thuis) tijdens het spelen aandacht hebben voor kleine verschillen. Dit is nodig om in het eerste leerjaar het verschil te kunnen zien tussen bv a en o of p en q of b en d. (Eventueel kunnen we deze sterk op elkaar lijkende letters even op de flap schrijven.) Oog hebben voor details is dus zeer belangrijk op school. 3. Link met de uitleenkoffers: - Domino: hetzelfde prentje herkennen - Lotto: idem als domino - Memory: onthouden wat je waar gezien hebt en kleine verschillen (=details) opmerken. Deze spelletjes zijn heel belangrijk bij de voorbereiding op leren lezen en schrijven, omdat dit allemaal met herkennen te maken heeft. 4. De moeders worden in groepjes verdeeld en spelen de spelletjes uit de koffers 5. Vragen hoe de activiteit/samenkomst werd ervaren (de oefeningen, de sfeer, )

20 Vb 3e ouderbijeenkomst voor het kofferproject Rond ruimtelijk inzicht en fijne motoriek Doel van de activiteit: De ouders krijgen via ervaring (d.m.v. spel), uitleg en voorstelling van het materiaal, informatie over de inhoud van de uitleenkoffers. Wat zit er in en wat oefent mijn kind daarmee? Waarvoor is het nuttig? Hierdoor leren ze de bedoeling van het project kennen en de koffer gebruiken. Specifiek deel 3: De ouders leren waarom puzzelen leerrijk is voor hun kind. Korte theorie /inhoud van de activiteit: Fijne motoriek: Fijne, kleine bewegingen die je met handen en vingers maakt. Toepassing: puzzels, lego, knippen, bouwblokken, kleuren, tekenen Kleine stukjes vastpakken en in elkaar laten passen of neerleggen op juiste plaats. Is belangrijk om pols en vingers soepel te maken om vlot te kunnen leren schrijven. Ruimtelijk inzicht: Weten hoe voorwerpen ten opzichte van elkaar een plaats hebben en dit kunnen benoemen. (begrippen: naast, onder, boven,..bv de stoel staat naast de kast) Toepassing: zelfde als fijne motoriek.

21 Het voorbeeld (bv bij lego of puzzel) van op de doos of uit het boekje nabouwen. Welk stukje hoort op welke plaats? Belangrijk als voorwaarde om het leerstofaanbod in het eerste leerjaar te ordenen. Uitvoering Deze vorming gaat over het belang van puzzelen. 1. Hiermee oefenen kinderen om fijne, kleine bewegingen te maken met hun handen en vingers. 2. Ze leren ook hoe voorwerpen ten opzichte van elkaar een plaats hebben en dit benoemen. 1. Groepsoefening rond fijne motoriek en ruimtelijk inzicht: De moeders krijgen een bouwdoos van lego met het begeleidingsboekje. Het is de bedoeling dat ze samen, in groep, het huisje bouwen, volgens het schema, het voorbeeld uit het boekje. De begeleiders kunnen indien nodig in het begin wat uitleg geven of helpen, bv met het sorteren van de verschillende soorten blokjes. We voorzien 2 bouwdozen, dan kunnen we de moeders in 2 groepen opdelen indien nodig.

22 Uitleg + link met het onderwijs en de puzzels in de koffer: 1. Tijdens het bouwen van het huisje, hebben we veel kleine blokjes vastgepakt en in elkaar gestoken. Hierdoor oefenen we om met onze vingers kleine bewegingen te maken en krijgen we een soepele hand en pols. Voor onze kinderen is dit belangrijk om vlot te leren schrijven in het eerste leerjaar. Dit oefen je ook door te puzzelen 2. We hebben ook goed moeten kijken dat de stukjes op de juiste plaats zaten! Dit is niet altijd gemakkelijk Hierdoor leren kinderen het verschil tussen naast, boven, onder en dit is ook heel belangrijk in het eerste leerjaar om te leren lezen, cijferen, enz. Ook dit oefenen onze kinderen door te puzzelen. 3. Ging het bouwen als vanzelf, heel gemakkelijk of moest je je echt inspannen, concentreren? Door te bouwen met lego of te puzzelen, oefenen we ook onze concentratie. Natuurlijk is het later heel belangrijk dat kinderen zich lang genoeg kunnen concentreren om bijvoorbeeld te leren rekenen. 4. Hoe voelde het als het huisje af was? (succeservaring) Voor kinderen is het heel belangrijk dat iets lukt, dat ze iets kunnen afmaken, iets dat ze zelf, alleen gedaan hebben. Hierdoor krijgen ze zelfvertrouwen en gaan ze geloven in zichzelf. 2. Korte uitleg soorten puzzels per leeftijd: - kubuspuzzels - Puzzelboek - puzzeldozen met 3 puzzels (6,9,12 stukjes) - houten legpuzzels

23 3. Oefening: puzzels uit de koffer maken. De moeders krijgen de gelegenheid om zelf te puzzelen. Uitleg: 1. We hebben ook goed moeten kijken dat de stukjes op de juiste plaats zaten! Dit is niet altijd gemakkelijk Hierdoor leren kinderen het verschil tussen naast, boven, onder en dit is ook heel belangrijk in het eerste leerjaar om te leren lezen, cijferen, enz. Ook dit oefenen kinderen door te puzzelen. 2. Ging het bouwen als vanzelf, heel gemakkelijk of moest je je echt inspannen, concentreren? Door te bouwen met lego of te puzzelen, oefenen we ook onze concentratie. Natuurlijk is het later heel belangrijk dat kinderen zich lang genoeg kunnen concentreren om bijvoorbeeld te leren rekenen. 3. Hoe voelde het als het huisje af was? (succeservaring) Voor kinderen is het heel belangrijk dat iets lukt, dat ze iets kunnen afmaken, iets dat ze zelf, alleen gedaan hebben. Hierdoor krijgen ze zelfvertrouwen en gaan ze geloven in zichzelf. 4. Vragen hoe de activiteit/samenkomst werd ervaren (de oefeningen, de sfeer, )

24 Een voorbeelduitnodiging voor de ouderbijeenkomsten VOOR DE OUDERS VAN KIKKERTAAL : Het kofferproject We komen weer samen met de ouders van Kikkertaal. We geven uitleg over het kofferproject: Wat zit er in de koffer? Waar is het goed voor? Wat leert je kind door een spel te spelen? Wil jij er ook bij zijn? Kom dan samen met je kleuters op woensdag 9 december naar Kikkertaal!

25 Het kofferproject We komen weer samen met de ouders van Kikkertaal. We geven uitleg over het kofferproject: Wat zit er in de koffer? Waar is het goed voor? Wat leert je kind door een spel te spelen? Wil jij er ook bij zijn? Kom dan samen met je kleuters op woensdag 9 december naar Kikkertaal!

26 Vb. van een overeenkomst met de ouders Aan de ouders van Kikkertaal Uitleenkoffers: Deze koffers zijn goed voor de taalontwikkeling van het kind. Probeer elke dag samen met je kind hiermee te spelen. Ook al is het maar 5 min. Op elke koffer staat welke boekjes en spelletjes in de koffers zitten. Deze koffer blijft steeds van Kikker, zorg dat het materiaal goed samenblijft. De kinderen en ouders mogen er 2 weken mee spelen. Ik ouder van... verklaar mij verantwoordelijk voor de koffer. Alvast bedankt! Handtekening ouder:

27 TIPS OM DE KOFFER GOED OP ORDE TE HOUDEN: - Zet de koffer op een plaats waar je kinderen niet zomaar aan kunnen, zeg aan je kinderen dat ze de koffer alleen mogen gebruiken als er een ouder bij is. - Speel samen met je kinderen, zo gaan de spelletjes minder snel stuk en verloren - Ben je toch wat kwijt of is er iets stuk, laat het dan weten als je de koffer terug brengt. - Speel spelletjes en lees boekjes opnieuw, door veel te herhalen leert je kind het meest! - Speel niet alle spelletjes en lees niet alle boekjes op één dag, verspreid het over de 2 weken. Vb. Voorbereiding met de kinderen De activiteit wordt enkele keren herhaald zodat de kinderen de kans krijgen alle spelletjes in te oefenen. 1. Verhaal Een gesprek van kikker en varken met de kindjes. Kikker en varken leggen aan de kinderen uit wat de koffers zijn en dat ze deze ook mee naar huis mogen nemen. 2. De kinderen worden in 3 groepjes ingedeeld. Eerst spelen we gezamenlijk een spelletje waarin elk groepje een team is. We spelen een spelletje met geluiden van de cd wat hoor ik. We laten telkens 3 geluiden horen en de kinderen moeten opschrijven wat ze denken dat het is. Daarna overlopen we de geluiden nog eens. 3.Vervolgens worden de kleuters verdeeld volgens leeftijd en krijgt elke groep een koffer met allerlei spelletjes zoals puzzels, memorie, lotto en boekjes. De kinderen mogen zelf een beetje kiezen wat ze willen spelen.

28 Vb Activiteit samen met de kinderen en de ouders 1. Verdelen in 4 groepjes De ouders en kinderen worden in groepen verdeeld, er wordt een spel gespeeld in quiz vorm. Het spel Meng de stukjes strip goed door elkaar en deel de stukjes strip uit. Iedereen zoekt de personen die een stukje van dezelfde strip als zijzelf hebben. Daarna puzzelt elk groepje zijn strip terug in elkaar. Als je met kleinere kinderen werkt, kan je ook werken met eenvoudige kleurprenten (bijvoorbeeld van dieren zoals een kuiken, varken, ) die je zelf vooraf inkleurt. Zoek prenten waarop je per prent één kleur gebruikt (bijvoorbeeld geel kuiken, roze varken). Verknip de prenten. De kinderen kunnen dan hun groepje zoeken op basis van de kleur van hun prent. Nadien kunnen ze de prent weer in elkaar puzzelen. Wie de puzzel eerst in elkaar heeft, mag beginnen. Als de groep klaar is gaat ze zitten. 2. Domino Elk groepje krijgt 8 dominostukjes, de overige dominostukjes liggen omgekeerd in het midden. Als ze niet meer kunnen aanleggen nemen ze het bovenste domino stukje van de middelste stapel. Als ze die kunnen wegleggen, mag dat dadelijk. Punten in volgorde van wie eerst uit is! 4 punten 3 punten 2 punten 1 punt

29 3. Geluiden herkennen Er wordt een cd met geluiden afgespeeld. Elke groep probeert om beurten een geluid te herkennen. Als de groep het niet weet, mag de volgende groep raden en krijgen zij een punt. 1 punt per juist geluid 4. Zo snel mogelijk puzzel maken Iedere groep krijgt een puzzel met evenveel stukjes. De groep die als eerste klaar is gaat recht staan. 4 punten 3 punten 2 punten 1 punt 5. Lotto spel Iedere groep krijgt een kaartje. De losse lotto kaartjes liggen in een doosje, er wordt eentje uitgehaald en wie dat plaatje op zijn kaartje heeft mag het er op leggen, de winnaar heeft eerst zijn kaartje vol. 6. Luisteren Er wordt een boekje voorgelezen en nadien worden er vraagjes gesteld Wie kan juist antwoorden? 1 punt per goed antwoord. Per beurtrol beantwoordt een groep de vraag, weten ze het niet dan mag de volgende groep antwoorden.

30 Voorbeeld van een uitleenbord Er is een velcro bord gemaakt waar de namen van de koffers opstaan, de uitleendatum en de namen van de kinderen. Het bord is makkelijk zelf te maken.

31

32 Het kofferproject