Samenvatting De boodschap in het kort Waarom is ondergronds bergen interessant voor de tuinder?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Samenvatting De boodschap in het kort Waarom is ondergronds bergen interessant voor de tuinder?"

Transcriptie

1 Samenvatting 1. De boodschap in het kort Onderzocht is of het technisch, financieel en beleidsmatig haalbaar is om zoetwater (zoals hemelwater) in de ondergrond op te slaan en wanneer nodig weer te onttrekken en te gebruiken in de kas. Dit is de haalbaarheidsstudie (Fase A), het totale onderzoek bestaat uit 2 fasen. Fase B is een vervolgfase, waarbij de theorie in een praktijkpilot bij een tuinder wordt toegepast. De conclusie van dit onderzoek is dat beleidsmatig, technisch en financieel een verdere ontwikkeling en praktische toepassing van de ondergrondse opslag van zoetwater voor bepaalde gebieden haalbaar is. Uit deze studie komt naar voren dat er in de regio Westland/Oostland gebieden voorkomen die geschikt zijn voor ondergrondse zoetwaterberging (OWB) (vooral Oostland), maar ook dat er gebieden zijn die ongeschikt zijn voor ontwikkeling en toepassing van OWB systemen (omgeving Delft). Interessant is de ontwikkeling van OWB systemen voor die gebieden waar zout grondwater aanwezig is, waar de opbouw van de ondergrond gunstig is en de grondwaterstroming gering. Deze studie laat zien dat een geavanceerd injectiesysteem (MULTI-PUT) het rendement aan terug te winnen water aanzienlijk verhoogt. In een vervolgfase dient dit systeem in de praktijk verder getest en ontwikkeld te worden (pilot Groeneweg, s Gravenzande). 2. Waarom is ondergronds bergen interessant voor de tuinder? Het garanderen van de bedrijfszekerheid vergt een continue beschikbaarheid van voldoende zoetwater met een redelijke prijs. In de glastuinbouw (substraatteelt) gebruikt men vooral hemelwater als primaire zoetwaterbron. Omdat het neerslagpatroon onregelmatig is, wordt dit water opgevangen in een bergingsbassin, waarna het water gebruikt kan worden in de kas. Doordat fluctuaties in het neerslagpatroon door klimaatverandering toenemen (langere drogere perioden, intensievere buien), wordt de sector in toenemende mate geconfronteerd met periodieke tekorten ( zoals in voorjaar 2011) en overschotten aan hemelwater, en is zij tijdens droogte aangewezen op andere bronnen van gietwater. Zo bedraagt het watertekort in het Westland in een droge periode ca. 4.2 miljoen m 3 (zie Figuur 1)

2 Westland, Gemiddeld jaar (1003 substraat bedrijven, 1987 ha) Watervraag (1000 m3) Maandneerslag (1000 m3) Watertekort (1000 m3) Westland, 5% droog obv gemiddelde jaar (1003 substraat bedrijven, 1987 ha) Watervraag (1000 m3) Maandneerslag (1000 m3) Watertekort (1000 m3) Figuur 1.Weergave van het waterverbruik (groen), wateraanbod (blauw) en watertekort (rood) in m 3 (x 1000) voor de substraatteelt in het Westland in een gemiddeld jaar en in een droog jaar. (Paalman et al. 2011) In de huidige praktijk wordt veelal grondwater gebruikt, dat indien brak of zout via omgekeerde osmose (reverse osmosis) ontzilt wordt. Het probleem is dat bij dit ontziltingsproces een zoute oplossing (brijn) ontstaat waarvan de lozing op oppervlaktewater of in de diepere ondergrond beleidsmatig op bezwaren stuit. Een betere benutting van hemelwater op kassen (en daken) vormt een goed alternatief. In Figuur 1 is te zien dat de wintermaanden een neerslagoverschot kennen. Dit water wordt nu via het oppervlaktewater afgevoerd uit het gebied. Het zou een verbetering zijn om dit overschot aan regenwater te bergen (bijvoorbeeld in de ondergrond) en mogelijk nog aan te vullen met water uit andere bronnen zoals bijvoorbeeld afkomstig van de RWZI Harnaschpolder (zgn. Delft Blue Water). In de ondergrond ontstaat zo een bel van zoet gietwater welke in periodes van droogte kan worden aangewend. Dit betekent voor de tuinder meer zekerheid in het beschikken over voldoende water van goede kwaliteit. 3. Is het principe van ondergrondse berging van water nieuw? Het principe van ondergrondse waterberging is al bekend en wordt op verschillende plekken in ons land (Regio Oostland, Wieringermeer, Aalsmeer) al toegepast. Er is dan ook ervaring voorhanden vanuit de glastuinbouw (o.a. BE De Lier), die kan worden aangevuld met de

3 expertise en de vernieuwende concepten vanuit de drinkwatersector (KWR Watercycle Research Institute). Ook in het buitenland wordt deze techniek op grote schaal toegepast (opslag drink- en gietwater), men spreekt dan vaak van Aquifer Storage and Recovery (ASR). Figuur 2: Schema van ondergrondse gietwateropslag, in dit geval gebruikmakend van hemelwater als bron van gietwater. Wel nieuw is dat het OWB concept hier is doorontwikkeld voor een meer complexe ondergrond, waar sprake is van grondwaterstroming en/of zout grondwater. Zo zijn er in het Westland, waar sprake is van zouter grondwater en een vrij sterke regionale grondwaterstroming, nog nauwelijks systemen waar gietwater ondergronds wordt opgeslagen. 4. Beleidsmatige Haalbaarheid OWB Het toepassen van ondergrondse infiltratie en onttrekking is onder bepaalde voorwaarden beleidsmatig goed mogelijk. In de praktijk blijkt dit ook het geval daar er in Nederland voor verschillende locaties vergunningen zijn afgegeven (bv. locaties in het glastuinbouwgebied van het Oostland, Agriport A7 etc.);

4 5. Technische Haalbaarheid OWB: de ondergrond als variabele Het succes van ondergrondse zoetwaterberging en terugwinning wordt bepaald door de eigenschappen van de ondergrond (gegeven bodemopbouw en hydrologie) en door het ontwerp van het injectiesysteem (ruimte voor aanpassingen). Met de bodemopbouw wordt bedoeld de bodemlagen die in ondergrond aanwezig zijn (geologie). Belangrijk voor ondergrondse waterberging is dat er een watervoerende laag aanwezig is waar het water in opgeslagen kan worden. In Figuur 3 is de situatie voor het gebied Westland-Oostland weergegeven. Hier is op een diepte van m een watervoerend pakket aanwezig (het 1 e watervoerende pakket). Voor het ondergronds bergen van water moet deze aquifer niet te dun zijn (anders krijg je er weinig water in), maar ook niet te dik (het zoute water moet ver van de put worden geduwd), en zij dient begrensd te zijn aan boven- en onderkant door kleilagen (slecht-doorlatende lagen voor water). Geconcludeerd wordt dat in het Westland geologisch gezien een geschikte laag aanwezig is om het water in op te slaan. Opgemerkt moet worden dat deze lokaal kan afwijken zodat nader onderzoek voor concrete OWB toepassingen altijd nodig is. Vooral de conditie van de scheidende laag tussen het 1 e en 2 e watervoerende pakket) vormt een aandachtspunt. Figuur 3: Doorsnede van Westland naar Oostland. A = Holocene deklaag, B = Watervoerend pakket 1, C= Slechtdoorlatende laag 1, D = Watervoerend pakket 2 en 3, E = Slechtdoorlatende laag 3, F = Lokale kleilaag, G = Duingebied, H = Westland, I = Oostland, J = Onttrekking DSM, K = Onttrekking t.b.v. omgekeerde osmose, L = Injectie membraanconcentraat afkomstig van omgekeerde osmose. Bron: TNO REGIS II.1. Naast de bodemopbouw is de hydrologie erg belangrijk voor ondergrondse waterberging. Meest bepalend is de mate van grondwaterstroming en/of aanwezigheid van zout

5 grondwater. Het moge duidelijk zijn dat het opslaan van zoetwater in de ondergrond gebaat is bij een zeer trage of afwezige grondwaterstroming en een laag zoutgehalte. In Figuur 4 is te zien dat de bodemlaag die in potentie geschikt is (1 e watervoerende pakket) in het Westland lokaal een behoorlijke stroomsnelheid kent. Deze stroming van enkele tientallen meters per jaar is te wijten aan de grondwateronttrekking van (voormalig) DSM in Delft. Verder van deze onttrekking neemt de grondwaterstroming af, vooral richting diepe droogmakerijen in het Oostland. Voor het bergen van zoetwater is de omgeving van Delft dus minder geschikt. Een geïnjecteerde bel van zoetwater drijft dan af. Hetzelfde gebeurt ook op enkele plaatsen waar het hoge land (0 m-nap) overgaat naar de diepere droogmakerijen. Figuur 4. Stroomsnelheden van het grondwater in het 1 e watervoerende pakket, benaderd op basis van de dikte en doorlatendheid van de aquifer en de stijghoogteverdeling. Bron: TNO REGIS II.1 Een ander belangrijk aspect is de zoutconcentratie in het grondwater. Figuur 5 geeft aan dat het grondwater in het Westland zout is. Meer naar het oosten en de regio den Haag is het grondwater zoeter.

6 Figuur 5: Chlorideconcentraties centraal in het 1 e watervoerende pakket (Oude Essink et al., 2010). Het probleem met zout grondwater is dat menging ervan met het geïnjecteerde zoete water plaatsvindt langs de randen of in de put, zodat er een mengzone ontstaat van brak water. Daarnaast is zoetwater lichter dan zoutwater en kan de zoetwaterbel gaan opdrijven, d.w.z. omhoog bewegen en zich in een dunnere lens uitspreiden boven op het zoute grondwater. De eigenschappen van de ondergrond zijn een vast gegeven ( je moet het ermee doen ). In het algemeen kan voor het Westland geconcludeerd worden dat de eigenschappen van de bodem (geologie en hydrologie) minder geschikt zijn voor ondergrondse waterberging dan bijvoorbeeld voor het Oostland gebied. 6. Technische Haalbaarheid: ontwerp van injectiesysteem als variabele Het injectie- en terugwinsysteem dient zo ontworpen te worden dat men een zo hoog mogelijk rendement haalt aan teruggewonnen zoetwater (gietwater). Het te ontwerpen injectiesysteem bestaat (afgezien van aanvoer infiltratiewater, voor- en nazuivering) uit de volgende onderdelen: de injectie/onttrekkingsputten (locatie, aantal, diepte etc.), duur van opslag (tijd), en de te injecteren volumes. Doel is om het verlies van zoet water zo veel mogelijk te beperken, m.a.w. de omvang van de bufferzone (zie Figuur 2) zo veel mogelijk te beperken. Als hoofdregel geldt dat naarmate meer hemelwater wordt geïnjecteerd (grotere volumes) en de tijdsduur relatief kort is, men procentueel minder zoet water verliest. Dit betekent dat voor het Westland en vergelijkbare gebieden grotere ondergrondse zoetwatersystemen geschikter zijn dan kleinere. 6.1 Geschiktheidskaarten Voor deze studie zijn geschiktsheidskaarten vervaardigd, waarop te zien is welke locaties geschikt kunnen zijn voor ondergronds bergen van hemelwater (ASR) voor de glastuinbouw. In Figuur 6 is een geschiktheidskaart weergegeven voor de glastuinbouwgebieden Westland en Oostland. De groene gebieden zijn geschikt voor ondergrondse opslag van zoet water, de geel/bruine gebieden zijn matig geschikt en de rode gebieden zijn in beginsel ongeschikt voor toepassing van ASR systemen. De gehanteerde methode moet vooral worden gezien als een snelle ruimtelijke inschatting en onderlinge vergelijking van verschillende gebieden. Exacte rendementen kunnen hieruit niet worden afgeleid. Ook voor andere gebieden in Nederland waar ondergronds bergen van gietwater wordt overwogen is het aan te bevelen om eerst een geschiktheidstudie uit te voeren.

7 Figuur 6. Geschiktheidskaart voor ondergrondse berging van zoet water. Geschikt (groene gebieden), matig geschikt (geel/bruine gebieden), ongeschikt (rood). Wat niet in deze geschiktheidskaart is opgenomen is de invloed van andere ondergrondse activiteiten in het gebied, die van invloed kunnen zijn op een ASR systeem. Gedoeld wordt op met name Warmte-Koude-Opslag (WKO) systemen, brakwaterwinningen t.b.v. gietwaterproductie, en diepinfiltratie systemen ter lozing van brijn. Of deze activiteiten daadwerkelijk van invloed zijn, zal per locatie bezien moeten worden. In zijn algemeenheid geldt dat wanneer deze activiteiten gebruik maken van het 2 e watervoerende pakket (meeste WKO installaties en lozingen van brijn) deze van minder invloed zijn, dan wanneer geplaatst in het 1 e watervoerende pakket. 6.2 Ontwikkeling en optimalisatie van een getrapt putsysteem: de MULTI-PUT De conventionele putsystemen die in de jaren 80 in het Oostland werden toegepast bestaan uit één buis, waarbij op één diepte water wordt geïnjecteerd en onttrokken. Gebleken is dat deze systemen, indien in het Westland toegepast (zie hiervoor Pilot Groeneweg 75, s Gravenzande), resulteren in een relatief laag rendement van 20-40%. Dit betekent dat wanneer bijvoorbeeld 60,000 m3 wordt geïnjecteerd, men 12,000 tot 24,000 m3 kwalitatief goed water (gietwater met lage natriumconcentratie) terug kan winnen. Het overgrote deel zal door opdrijven niet terugwinbaar zijn. Een onderzoeksvraag is hoe het rendement van terug te winnen water verhoogd kan worden. Naar voren komt dat het rendement omhoog kan door gebruik te maken van slimme ondergrondse waterberging (met een MULTI-PUT), waarbij het hemelwater op verschillende diepten met verschillende debieten wordt geïnjecteerd (zie Figuur 7).

8 Figuur 7: Principe van slimme OWB door gebruik te maken van de Multiput waarbij een groter volume onderin het watervoerende pakket geïnfiltreerd wordt, gevolgd door terugwinning van een groter volume bovenin. Figuur 8 toont het rendement voor de voorbeeldcase Groeneweg, waarbij het rendement van een slim puttensysteem (MULTI-PUT) is vergeleken ten opzichte van een conventioneel putsysteem. Te zien is dat het rendement verhoogd wordt van ca. 35% in het eerste jaar tot ca. 55% na 5 jaar. In absolute zin betekent dit dat bij gelijkblijvende jaarlijkse injectie van hemelwater er per jaar meer water onttrokken kan worden. Belangrijk is om na te gaan of de hoeveelheid benodigd (aanvullend) water in de kas dan vanuit de ondergrondse berging geleverd kan worden. Op voorhand is bekend dat de gemiddelde neerslag onvoldoende is om volledig in de waterbehoefte van de teelt (tomaat) te voorzien. Als je bij OWB water kwijt raakt vanwege het rendement van de installatie, kan men alleen spreken over het verkleinen van het tekort.

9 Figuur 8. Rendement van een Multiput systeem (SOWB) t.o.v. een conventioneel (Conv) putsysteem bij injectie van m 3 zoetwater in 120 dagen en 30 dagen opslag. Aniso = anisotropiefactor aquifer. Aniso=5 betekent dat de horizontale doorlatendheid 5 x groter is dan de verticale doorlatendheid). D is de dispersiviteit en is een maat voor de menging in de ondergrond, afhankelijk van de samenstelling van het watervoerende pakket. D neemt toe als meer menging plaatsvindt Omvang ondergrondse zoetwaterbel (volume) Uit de berekeningen komt naar voren dat naarmate het geïnjecteerde volume groter wordt het rendement ook toeneemt. Dit betekent in de praktijk dat het wenselijk is dat enkele naast elkaar gelegen bedrijven het overschot aan water in een gezamenlijke bel injecteren. Bij de opzet van de pilotlocatie aan de Groeneweg te s Gravenzande is dit ook het geval. 7. Financiële haalbaarheid De kostprijs per m 3 terug te winnen zoetwater bedraagt voor een standaard OWB installatie euro/m 3. De kostprijs voor een meer geavanceerd OWB systeem (Slim, MULTI- PUT) ligt hoger ( euro/m 3 ). Uitgaande van de huidige benchmark van 0.60 euro/m 3 (Agrimaco 2010) is een standaard OWB gunstig en ligt de prijs van een geavanceerd systeem wat hoger. Stroomkosten zijn, zeker bij continue OWB systemen van grote invloed op de kostprijs. Een goedkopere stroomvoorziening zoals WKK is daarom sterk sturend voor de kostprijs. 8. Pilot Westland: Prominent Groeneweg Een mogelijk geschikte locatie om het MULTI PUT systeem uit te testen is bij de fa. Prominent aan de Groeneweg te s Gravenzande. De uitdaging is om in het zoute grondwater een stabiele zoetwater bel te creëren die groot genoeg is om aan de watervraag in (zeer) droge omstandigheden te kunnen voldoen.

10 Figuur 9: Opzet pilot Prominent Groeneweg 75 te s Gravenzande Het globale ontwerp van dit multiput systeem is weergegeven in figuur 10. Op basis van modelberekeningen wordt bepaald welke volumes op welke diepte moeten worden geïnjecteerd om een stabiele zoetwaterbel te verkrijgen opdat het terug te winnen rendement wordt vergroot. Figuur 10: Ontwerp pilot OWB te Groeneweg II.

Ondergrondse zoetwateropslag Greenport Boskoop Marcel Paalman, Boskoop, 4 februari 2014

Ondergrondse zoetwateropslag Greenport Boskoop Marcel Paalman, Boskoop, 4 februari 2014 Ondergrondse zoetwateropslag Greenport Boskoop Marcel Paalman, Boskoop, 4 februari 2014 Inhoud Algemeen Ondergrondse waterberging: Pilots: verticaal putsysteem horizontaal putsysteem Geschiktheid Boskoop

Nadere informatie

Over water infiltreren en terugwinnen in Laag-Nederland: een handreiking

Over water infiltreren en terugwinnen in Laag-Nederland: een handreiking 1 Over water infiltreren en terugwinnen in Laag-Nederland: een handreiking 14 april 2016 Spaarwater, Lelystad Koen Zuurbier (KWR, TU Delft) 2 1. Introductie Zoetwatervoorziening in NL Regio s / gebruikers

Nadere informatie

The Freshmaker. 1. Inleiding. 2. Beschrijving van de maatregel. 3. Hydrologische haalbaarheid Methoden Metingen Modellen. 4.

The Freshmaker. 1. Inleiding. 2. Beschrijving van de maatregel. 3. Hydrologische haalbaarheid Methoden Metingen Modellen. 4. The Freshmaker 1. Inleiding 2. Beschrijving van de maatregel 3. Hydrologische haalbaarheid Methoden Metingen Modellen 4. Resultaten 1 1 Inleiding The Freshmaker Zoetwateroverschotten inzetbaar bij droogte

Nadere informatie

Van wateropgave naar waterbank

Van wateropgave naar waterbank Van wateropgave naar waterbank Gietwatervoorziening en verzil/ng in het Westland dr. Sija Sto5erg (KWR) Zoetermeer, 17 november 2017 KWR, Deltares, Arcadis, Dunea, Evides, Hoogheemraadschap Delfland, Provincie

Nadere informatie

COASTAR. Zout op afstand, zoet op voorraad ROBUUSTE ZOETWATERVOORZIENING VOOR LAAG-NEDERLAND SCHUILT IN DE ONDERGROND

COASTAR. Zout op afstand, zoet op voorraad ROBUUSTE ZOETWATERVOORZIENING VOOR LAAG-NEDERLAND SCHUILT IN DE ONDERGROND COASTAR Zout op afstand, zoet op voorraad ROBUUSTE ZOETWATERVOORZIENING VOOR LAAG-NEDERLAND SCHUILT IN DE ONDERGROND Klaasjan Raat Koen.zuurbier@kwrwater.nl Bestuurlijk Overleg Zoetwater West 5 maart 2018

Nadere informatie

Ondergrondse zoetwateropslag in de NLse polders

Ondergrondse zoetwateropslag in de NLse polders Ondergrondse zoetwateropslag in de NLse polders Duurzaam watermanagement in de polders 9 oktober 2017 Brugge Dr. Koen Zuurbier (KWR) Watertekorten agrarische sector Vandaag o Mismatch zoetwateraanbod en

Nadere informatie

Effecten van brijnsystemen ten behoeve van de gietwatervoorziening in het Westland op de gebruiksfunc=es van het grondwatersysteem

Effecten van brijnsystemen ten behoeve van de gietwatervoorziening in het Westland op de gebruiksfunc=es van het grondwatersysteem Effecten van brijnsystemen ten behoeve van de gietwatervoorziening in het Westland op de gebruiksfunc=es van het grondwatersysteem Janneke Klein 1), Klaasjan Raat 2), Marta Faneca Sanchez 1), Gualbert

Nadere informatie

Klimaatbestendige zoetwatervoorziening Greenport regio Boskoop

Klimaatbestendige zoetwatervoorziening Greenport regio Boskoop Klimaatbestendige zoetwatervoorziening Greenport regio Boskoop Probleemanalyse en oplossingsrichtingen korte en lange termijn Datum: 8 februari 2013 Bart Scholten Locatie: Van: Voor: Kenmerk: Plantariumgebouw

Nadere informatie

KWR 2013.105 December 2013. Potentie van ondergrondse waterberging voor (glas)tuinbouw in Zuid-Holland

KWR 2013.105 December 2013. Potentie van ondergrondse waterberging voor (glas)tuinbouw in Zuid-Holland KWR 2013.105 December 2013 Potentie van ondergrondse waterberging voor (glas)tuinbouw in Zuid-Holland KWR 2013.105 December 2013 Potentie van ondergrondse waterberging voor (glas)tuinbouw in Zuid-Holland

Nadere informatie

Open en gesloten WKO systemen. Open systemen

Open en gesloten WKO systemen. Open systemen Open en gesloten WKO systemen Open systemen Een kenmerk van open systemen is dat er grondwater onttrokken en geïnfiltreerd wordt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen doubletsystemen, monobronsystemen

Nadere informatie

Het technische rendement van zonnepanelen Opdracht 2.5 Warmteopslag Aquifer, WKO Ondergrondse warmte en koudeopslag

Het technische rendement van zonnepanelen Opdracht 2.5 Warmteopslag Aquifer, WKO Ondergrondse warmte en koudeopslag van de stroomkosten en een actuele rentestand. Zo kunt u de juiste keuze of u wilt investeren in zonnepanelen. Lees meer informatie over de Standaard Rekenmethode. Het technische rendement van zonnepanelen

Nadere informatie

Gebruik je brijn! Vervolgonderzoek naar duurzame gietwatervoorziening in de glastuinbouw en mogelijkheden lozen brijn op Rijkswater

Gebruik je brijn! Vervolgonderzoek naar duurzame gietwatervoorziening in de glastuinbouw en mogelijkheden lozen brijn op Rijkswater Gebruik je brijn! Vervolgonderzoek naar duurzame gietwatervoorziening in de glastuinbouw en mogelijkheden lozen brijn op Rijkswater Inhoud Aanleiding 3 Mogelijkheden voor lozen brijn op Rijkswater 4 13

Nadere informatie

SAMENVATTING. www.woerden.nl/onderwerpen/wonen-en-leefomgeving/grondwaterstand en funderingen

SAMENVATTING. www.woerden.nl/onderwerpen/wonen-en-leefomgeving/grondwaterstand en funderingen SAMENVATTING Aanleiding In het westelijke deel van het Schilderskwartier zijn de woningen gefundeerd op houten palen met betonopzetters. Uit onderzoeken in de jaren 90 is gebleken dat de grondwaterstand

Nadere informatie

Ondergronds bergen en terugwinnen van water in stedelijk gebied. 2. Hoe werkt ondergrondse waterberging (concepten)

Ondergronds bergen en terugwinnen van water in stedelijk gebied. 2. Hoe werkt ondergrondse waterberging (concepten) Ondergronds bergen en terugwinnen van water in stedelijk gebied Verkenning van mogelijkheden en beperkingen Marco Hoogvliet Kees Broks Martin van der Schans Onderwerpen 1. Doelstelling verkenning 2. Hoe

Nadere informatie

Geohydrologie van Flevoland - Houden we voldoende zoet water?

Geohydrologie van Flevoland - Houden we voldoende zoet water? Geohydrologie van Flevoland - Houden we voldoende zoet water? Kennisdag bodem en water Flevoland 4 februari 2019 Kristiaan Petie hydroloog Inhoud - Waar komt het zout vandaan? - Waar zit het zout nu? -

Nadere informatie

Parafering besluit PFO Ber B - Ingetrokken PFO Ber B Conform - D&H Conform Geparafeerd door: Heusden, S.

Parafering besluit PFO Ber B - Ingetrokken PFO Ber B Conform - D&H Conform Geparafeerd door: Heusden, S. agendapunt 3.a.2 1148226 Aan College van Dijkgraaf en Hoogheemraden ONDERZOEK POTENTIE ONDERGRONDSE WATERBERGING Portefeuillehouder Berg, A. van den Datum 14 oktober 2014 Aard bespreking Besluitvormend

Nadere informatie

COASTAR MANAGEMENT SAMENVATTING COASTAR REGIO DEN HAAG WESTLAND ROTTERDAM

COASTAR MANAGEMENT SAMENVATTING COASTAR REGIO DEN HAAG WESTLAND ROTTERDAM COASTAR MANAGEMENT SAMENVATTING COASTAR REGIO DEN HAAG WESTLAND ROTTERDAM AW 2018.001 Mei 2018 COASTAR. Management samenvatting COASTAR regio Den Haag Westland Rotterdam AW 2018.001 Mei 2018 COASTAR. Management

Nadere informatie

TOPSOIL: FRESHEM for GO-FRESH Vlaanderen. ONDERDEEL 4 GO-FRESH Vlaanderen Potenties om de zoetwaterbeschikbaarheid te verbeteren

TOPSOIL: FRESHEM for GO-FRESH Vlaanderen. ONDERDEEL 4 GO-FRESH Vlaanderen Potenties om de zoetwaterbeschikbaarheid te verbeteren TOPSOIL: FRESHEM for GO-FRESH Vlaanderen ONDERDEEL 4 GO-FRESH Vlaanderen Potenties om de zoetwaterbeschikbaarheid te verbeteren Onderdeel 4: Verkennend onderzoek naar de potenties om de zoetwaterbeschikbaarheid

Nadere informatie

Bijlage 1. Geohydrologische beschrijving zoekgebied RBT rond Bornerbroek

Bijlage 1. Geohydrologische beschrijving zoekgebied RBT rond Bornerbroek Bijlage 1 Geohydrologische beschrijving zoekgebied RBT rond Bornerbroek Bijlagel Geohydrologische beschrijving zoekgebied RBT rond Bornerbroek Bodemopbouw en Geohydrologie Inleiding In deze bijlage wordt

Nadere informatie

Samen naar een robuuste zoetwatervoorziening

Samen naar een robuuste zoetwatervoorziening Ruud Bartholomeus, 21 maart 2019, Utrecht 1 Samen naar een robuuste zoetwatervoorziening Balans tussen watervraag en wateraanbod Ruud Bartholomeus, namens collega s 2 Balans tussen watervraag en wateraanbod

Nadere informatie

Grond water in Delfland

Grond water in Delfland Grond water in Delfland Een reis door de bodem Inhoud 1. Een reis door de bodem 3 2. Ons dagelijks grond water 4 3. De bodem nader bekeken 6 4.Duinen als unieke 8 drinkwatervoorziening 5. Polders: het

Nadere informatie

NADERE UITWERKING MONITORING LANDBOUW Januari 08

NADERE UITWERKING MONITORING LANDBOUW Januari 08 NADERE UITWERKING MONITORING LANDBOUW Januari 08 In samenwerking met de werkgroep Landbouw is in voorjaar 2006 het monitoringsplan opgesteld: "Monitoring grondwaterstanden in landbouw percelen, DLG, 1

Nadere informatie

Circulaire watervoorziening glastuinbouw. Glastuinbouw en water. Dr. Ir. Marcel Paalman KWR Watercycle Research Institute

Circulaire watervoorziening glastuinbouw. Glastuinbouw en water. Dr. Ir. Marcel Paalman KWR Watercycle Research Institute Glastuinbouw en water Altijd voldoende water van een goede kwaliteit en een redelijke prijs Circulaire watervoorziening glastuinbouw Dr. Ir. Marcel Paalman KWR Watercycle Research Institute 15 Maart 2016

Nadere informatie

Ondergrondse waterberging

Ondergrondse waterberging STARTNOTITIE STUDIEPROJECTEN Ondergrondse waterberging 1. Werktitel : Ondergrondse waterberging (OWB) 2. Aanleiding : In de glastuinbouw wordt momenteel gezocht naar manieren om nu en in de toekomst aan

Nadere informatie

De Zoetwatercoöperatie

De Zoetwatercoöperatie De Zoetwatercoöperatie Team Paul van Dijk, Wolbert van Dijk, Joppe Veul DE ZOETWATERCOÖPERATIE Thema: Onderzoek naar berging van zoet water, Deltaprogramma, klimaatsverandering. Locatie: Noord-Beveland.

Nadere informatie

Waterhergebruik en berging met aquifer storage and recovery (ASR) op tuinbouwlocatie Nieuw-Prinsenland

Waterhergebruik en berging met aquifer storage and recovery (ASR) op tuinbouwlocatie Nieuw-Prinsenland Waterhergebruik en berging met aquifer storage and recovery (ASR) op tuinbouwlocatie Nieuw-Prinsenland Koen Zuurbier (KWR Watercycle Research Institute), Piet Janmaat (Tuinbouwontwikkelingsmaatschappij),

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (Partij voor de Dieren) (d.d. 27 juli 2010) Nummer 2387. Onderwerp Brijnlozingen

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (Partij voor de Dieren) (d.d. 27 juli 2010) Nummer 2387. Onderwerp Brijnlozingen van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (Partij voor de Dieren) (d.d. 27 juli 2010) Nummer 2387 Onderwerp Brijnlozingen Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting vragensteller In

Nadere informatie

Nederlandse zoethouder wereldwijd toepasbaar

Nederlandse zoethouder wereldwijd toepasbaar 15 maart 2015 Nederlandse zoethouder wereldwijd toepasbaar Klaasjan Raat (KWR Watercycle Research Institute), Ate Oosterhof (Vitens), Frans Heinis (BAM Nelis de Ruiter), Petra Ross (ARCADIS) De afgelopen

Nadere informatie

De projectlocatie ligt globaal op de coördinaten: X = 140.650 en Y = 447.600.

De projectlocatie ligt globaal op de coördinaten: X = 140.650 en Y = 447.600. Bijlage I Technische beoordeling van de vergunningsaanvraag van Ontwikkelingsverband Houten C.V. voor het onttrekken van grondwater ten behoeve van de bouw van een parkeerkelder onder het nieuw realiseren

Nadere informatie

Kennismontage omtrent decentrale zoetwaterbuffering in een zoute ondergrond

Kennismontage omtrent decentrale zoetwaterbuffering in een zoute ondergrond STICHTING WATERBUFFER Kennismontage omtrent decentrale zoetwaterbuffering in een zoute ondergrond Kansen en uitdagingen op uitvoeringstechnisch, geohydrologisch, sociaal-economisch en beleidsmatig gebied

Nadere informatie

Infiltratieonderzoek autobedrijf Van den Brink Rosendaalsestraat 437-441

Infiltratieonderzoek autobedrijf Van den Brink Rosendaalsestraat 437-441 Notitie Contactpersoon Wietske Terpstra Datum 25 oktober 2011 Kenmerk N001-4817394TER-mfv-V01-NL Infiltratieonderzoek autobedrijf Van den Brink Rosendaalsestraat 437-441 1 Inleiding Autobedrijf Van den

Nadere informatie

Middelburg Polder Tempelpolder. Polder Reeuwijk. Reeuwijk. Polder Bloemendaal. Reeuwijksche Plassen. Gouda

Middelburg Polder Tempelpolder. Polder Reeuwijk. Reeuwijk. Polder Bloemendaal. Reeuwijksche Plassen. Gouda TNO Kennis voor zaken : Oplossing of overlast? Kunnen we zomaar een polder onder water zetten? Deze vraag stelden zich waterbeheerders, agrariërs en bewoners in de Middelburg-Tempelpolder. De aanleg van

Nadere informatie

Welke meldingen en vergunningen zijn nodig bij onttrekkingen uit /infiltraties in grondwater? Een overzicht t.b.v. glastuinbouw en boomkwekerijen

Welke meldingen en vergunningen zijn nodig bij onttrekkingen uit /infiltraties in grondwater? Een overzicht t.b.v. glastuinbouw en boomkwekerijen Welke meldingen en vergunningen zijn nodig bij onttrekkingen uit /infiltraties in grondwater? Een overzicht t.b.v. glastuinbouw en boomkwekerijen De behoefte aan het benutten van ondergrondse mogelijkheden

Nadere informatie

Beschouwing opschaling freshmaker. Mix van b, g en

Beschouwing opschaling freshmaker. Mix van b, g en Beschouwing opschaling freshmaker Mix van b, g en Gemiddelde zoetwaterwaterbalans In Nederland Gemiddelde neerslag: 85 cm Verdeelde rivieraanvoer: > 220 cm In het grootste deel van Zeeland Gemiddelde neerslag:

Nadere informatie

1 Inleiding en projectinformatie

1 Inleiding en projectinformatie Project: Groenhorst College te Velp Onderwerp: hemelwater infiltratieonderzoek Datum: 9 november 2011 Referentie: 25.515/61341/LH 1 Inleiding en projectinformatie Het Groenhorst College, gelegen aan de

Nadere informatie

Grondwater effecten parkeergarage en diepwand Scheveningen

Grondwater effecten parkeergarage en diepwand Scheveningen Notitie / Memo Aan: Kees de Vries Van: Anke Luijben en Jasper Jansen Datum: 25 januari 2017 Kopie: Ons kenmerk: WATBE5026-136N001D0.2 Classificatie: Projectgerelateerd HaskoningDHV Nederland B.V. Water

Nadere informatie

Aantal pagina's 5. Doorkiesnummer +31(0)88335 7160

Aantal pagina's 5. Doorkiesnummer +31(0)88335 7160 Memo Aan Port of Rotterdam, T.a.v. de heer P. Zivojnovic, Postbus 6622, 3002 AP ROTTERDAM Datum Van Johan Valstar, Annemieke Marsman Aantal pagina's 5 Doorkiesnummer +31(0)88335 7160 E-mail johan.valstar

Nadere informatie

Voorbeeld kaartvervaardiging: kreekruginfiltratie De volgende 5 factoren zijn gebruikt voor het bepalen van de geschiktheid voor kreekruginfiltratie:

Voorbeeld kaartvervaardiging: kreekruginfiltratie De volgende 5 factoren zijn gebruikt voor het bepalen van de geschiktheid voor kreekruginfiltratie: Verkennen van grootschalige potentie van kleinschalige maatregelen Binnen Kennis voor Klimaat worden kleinschalige maatregelen ontwikkeld om de zoetwatervoorziening te verbeteren. In deze studie worden

Nadere informatie

Projectnummer: D03011.000284. Opgesteld door: Ons kenmerk: Kopieën aan: Kernteam

Projectnummer: D03011.000284. Opgesteld door: Ons kenmerk: Kopieën aan: Kernteam MEMO Onderwerp Geohydrologisch vooronderzoek Amsterdam, WTC 5C, 2 oktober 2013 Van mw. M. Duineveld MSc. Afdeling IBZ Aan ZuidasDok Projectnummer D03011.000284. Opgesteld door mw. M. Duineveld MSc. Ons

Nadere informatie

De Freshmaker. Een innovatieve manier van wateropslag

De Freshmaker. Een innovatieve manier van wateropslag De Freshmaker Een innovatieve manier van wateropslag Korte introductie Landbouw staat in grote delen van Zeeland door klimaatverandering onder druk. Op veel plekken ontbreekt zoetwatertoevoer. Agrariërs

Nadere informatie

1 Aanleiding. Notitie / Memo. HaskoningDHV Nederland B.V. Water

1 Aanleiding. Notitie / Memo. HaskoningDHV Nederland B.V. Water Notitie / Memo Aan: Waterschap Hunze & Aa's Van: Carolien Steinweg/Martijn van Houten Datum: 15 januari 2018 Kopie: Ons kenmerk: WATBF7316N001F1.0 Classificatie: Projectgerelateerd HaskoningDHV Nederland

Nadere informatie

Onderzoeksrapportage naar het functioneren van de IT-Duiker Waddenweg te Berkel en Rodenrijs

Onderzoeksrapportage naar het functioneren van de IT-Duiker Waddenweg te Berkel en Rodenrijs Notitie Contactpersoon ir. J.M. (Martin) Bloemendal Datum 7 april 2010 Kenmerk N001-4706565BLL-mya-V02-NL Onderzoeksrapportage naar het functioneren van de IT-Duiker Waddenweg te Berkel en Rodenrijs Tauw

Nadere informatie

grondwater doorgrond wat kunt u doen tegen grondwateroverlast?

grondwater doorgrond wat kunt u doen tegen grondwateroverlast? grondwater doorgrond wat kunt u doen tegen grondwateroverlast? grondwater doorgrond Grondwater bestaat uit regenwater en oppervlaktewater dat in de bodem is weg gezakt en kwelwater dat onder druk uit lager

Nadere informatie

Beschrijving geohydrologische situatie Vondelpark en Willemsparkbuurt te Amsterdam

Beschrijving geohydrologische situatie Vondelpark en Willemsparkbuurt te Amsterdam Notitie Projectleider drs. A.J. (Arjan) Varkevisser Adviseur drs I.A. (Inger) de Groot Datum 19 november 2013 Kenmerk N001-1217942AJA-vvv-V01-NL Beschrijving geohydrologische situatie Vondelpark en Willemsparkbuurt

Nadere informatie

Thema 3: Klimaat en water

Thema 3: Klimaat en water Thema 3: Klimaat en water Opwarming van de steden en de mogelijkheden van gras Karen Huijsmans Sweco Praktijk van waterberging op sportparken Jan Coppens Smits 25 september 2018 ConGRAS 1 inhoud Karen

Nadere informatie

Sessie Geothermie; Onze nieuwe bron van energie!

Sessie Geothermie; Onze nieuwe bron van energie! Kennisconferentie Duurzame Ontwikkeling van de Ondergrond Sessie ; Onze nieuwe bron van energie! 1 L. Kramers (TNO) Roelof Migchelsen (Provincie Overijssel) Agenda Wat houdt geothermie in? Even voorstellen:

Nadere informatie

Titel van de presentatie 11-07-2012 16:24

Titel van de presentatie 11-07-2012 16:24 2 in relatie tot het grondwater Inhoud van de presentatie Geologische opbouw ondergrond Zeeland Opeenvolging van verschillende lagen Ontstaanswijze Sedimenteigenschappen Indeling ondergrond in watervoerende

Nadere informatie

5,9. Werkstuk door een scholier 2020 woorden 20 februari keer beoordeeld

5,9. Werkstuk door een scholier 2020 woorden 20 februari keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 2020 woorden 20 februari 2000 5,9 173 keer beoordeeld Vak Biologie De mensen van tegenwoordig hier in Nederland vinden het de meest normale zaak ter wereld dat bij het opendraaien

Nadere informatie

Warmte Koude Opslag. Wat is WKO? Diep onder Drenthe

Warmte Koude Opslag. Wat is WKO? Diep onder Drenthe Warmte Koude Opslag Wat is WKO? Diep onder Drenthe Klimaatbestendig Drenthe Klimaatveranderingen van vele eeuwen zijn nog steeds zichtbaar in het Drentse landschap. Voorbeelden hiervan zijn de Hondsrug

Nadere informatie

MEMO. Memo Afkoppelen / infiltreren project Herinrichting Julianastraat Raadhuisstraat d.d pagina 1 / 5

MEMO. Memo Afkoppelen / infiltreren project Herinrichting Julianastraat Raadhuisstraat d.d pagina 1 / 5 MEMO Aan : bewoners Plakstraat - Raadhuisstraat - Julianastraat - Kerkstraat Van : Cristian Timmermans projectleider gemeente Stein Jean-Philippe Janssens Ducot Engineering & Advies Datum : 24 juni 2015

Nadere informatie

Identificeren van geschikte maatregelen om op regionale schaal de voorraad zoet grondwater te vergroten

Identificeren van geschikte maatregelen om op regionale schaal de voorraad zoet grondwater te vergroten Identificeren van geschikte maatregelen om op regionale schaal de voorraad zoet grondwater te vergroten Een haalbaarheidsonderzoek in Walcheren Marjan Sommeijer 20-3-2013 Inhoud Introductie Methoden &

Nadere informatie

kade Peil vaart -0.4 Gws binnen kuip -3.9 Waterdruk die lek veroorzaakt

kade Peil vaart -0.4 Gws binnen kuip -3.9 Waterdruk die lek veroorzaakt Notitie Aan: Waternet Van: Ben van der Wal, Geert Kerkvliet Datum: 28 mei 2015 Kopie: Gemeente Amsterdam Ons kenmerk: INFRABD3912N004F02 Classificatie: Project gerelateerd HaskoningDHV Nederland B.V. Infrastructure

Nadere informatie

Bodemverontreiniging en grondwaterbeheerssysteem Chemours, Baanhoekweg Dordrecht.

Bodemverontreiniging en grondwaterbeheerssysteem Chemours, Baanhoekweg Dordrecht. Memo Dossier Zaaknummer 200433 Kenmerk D-16-1539473 Datum 17 maart 2016 Onderwerp Bodemverontreiniging en grondwaterbeheerssysteem Chemours, Baanhoekweg Dordrecht. Inleiding In deze memo wordt uitleg gegeven

Nadere informatie

Verslag van het symposium 'Markt voor ondergrondse wateropslag', 28 oktober 2014:

Verslag van het symposium 'Markt voor ondergrondse wateropslag', 28 oktober 2014: Verslag van het symposium 'Markt voor ondergrondse wateropslag', 28 oktober 2014: Veel kansen, maar ook nog de nodige knelpunten Overheden en kennisinstellingen, maar ook land- en tuinbouwbedrijven experimenteren

Nadere informatie

Strenger brijnbeleid wat betekent dat voor u?

Strenger brijnbeleid wat betekent dat voor u? Strenger brijnbeleid wat betekent dat voor u? In de glastuinbouw en bij boomkwekerijen is veel gietwater nodig voor de beregening van gewassen. Dat water moet wel schoon zijn. Er mogen niet te veel zouten

Nadere informatie

Studie naar de huidige en toekomstige waterbehoefte van stedelijke gebieden

Studie naar de huidige en toekomstige waterbehoefte van stedelijke gebieden Studie naar de huidige en toekomstige waterbehoefte van stedelijke gebieden extra aanvoer passieve infiltratie gronciwatervoorraad E,5 w 1,5.,/..,//1 4 4 4 5 4-- 2 E 1 4- ru 2,5 ir.lu -2-3 1 16 oktober

Nadere informatie

Innova&eve putconcepten maken zoetwaterreservoir in verzilte ondergrond mogelijk

Innova&eve putconcepten maken zoetwaterreservoir in verzilte ondergrond mogelijk Innova&eve putconcepten maken zoetwaterreservoir in verzilte ondergrond mogelijk Koen Zuurbier, Marcel Paalman (KWR), Siebren van der Linde (Universiteit Utrecht), Dick de Gelder (B- E De Lier), Peter

Nadere informatie

WKO-coach Drenthe Kansen gemeente Westerveld in beeld. Rutger Wierikx IF Technology 9 februari 2012

WKO-coach Drenthe Kansen gemeente Westerveld in beeld. Rutger Wierikx IF Technology 9 februari 2012 WKO-coach Drenthe Kansen gemeente Westerveld in beeld Rutger Wierikx IF Technology 9 februari 2012 Inhoud 1. Introductie 2. Inventarisatie a. Bodemgeschiktheid b. Bouwontwikkelingen c. Omgevingsbelangen

Nadere informatie

Gietwatervoorziening glastuinbouw regio Haaglanden

Gietwatervoorziening glastuinbouw regio Haaglanden November 2013 Gietwatervoorziening glastuinbouw regio Haaglanden Kansrijke alternatieve gietwaterbronnen (synthese rapport) KWR 2013.094 November 2013 Gietwatervoorziening glastuinbouw regio Haaglanden

Nadere informatie

Ondergrondse wateropslag in aquifers als bron voor irrigatie: kostentechnisch interessant?

Ondergrondse wateropslag in aquifers als bron voor irrigatie: kostentechnisch interessant? Ondergrondse wateropslag in aquifers als bron voor irrigatie: kostentechnisch interessant? Koen Zuurbier (Allied Waters, KRW Watercycle Research Institute), Govert ter Mors (Universiteit Utrecht, thans

Nadere informatie

Geohydrologisch onderzoek Centrumplan Oldebroek

Geohydrologisch onderzoek Centrumplan Oldebroek Notitie Contactpersoon Wietske Terpstra Datum 2 februari 2006 Kenmerk N001-4425137TER-pla-V01-NL 1.1 Bodemopbouw De regionale bodemopbouw is afgeleid uit de Grondwaterkaart van Nederland 1 en boorgegevens

Nadere informatie

Beleidsregel gesloten bodemenergiesystemen gemeente Delft 2015

Beleidsregel gesloten bodemenergiesystemen gemeente Delft 2015 GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Delft Nr. 172372 4 oktober 2017 Beleidsregel gesloten bodemenergiesystemen gemeente Delft 2015 Met het per 1-7-2013 van kracht zijnde Besluit bodemenergiesystemen

Nadere informatie

Samenvatting. Figuur 1: Onderzoeksgebied in paars

Samenvatting. Figuur 1: Onderzoeksgebied in paars Samenvatting Geothermie duurzame energiebron De lat voor verduurzaming in de woningbouw, tuinbouw en industrie ligt hoog. Het blijkt uit onderzoek en praktijk dat geothermie een zeer kosteneffectieve manier

Nadere informatie

Memo. Sebastian Huizer, Philip Visser, Tristan Bergsma (Arcadis), Koen Zuurbier (KWR), Klaasjan Raat (Allied Waters)

Memo. Sebastian Huizer, Philip Visser, Tristan Bergsma (Arcadis), Koen Zuurbier (KWR), Klaasjan Raat (Allied Waters) Meo BESTEMD VOOR: BETREFT: PROJECTNUMMER: - Schenkeveld IV B.V., Schipluiden Ipact brakwateronttrekking/concentraatlozing ten behoeve van ogekeerde osose op de horizontale en verticale chlorideverdeling

Nadere informatie

Freatische bemaling fundaties bestaande brug over de Gaasp (KW022) fase 2

Freatische bemaling fundaties bestaande brug over de Gaasp (KW022) fase 2 Memo Freatische bemaling fundaties bestaande brug over de Gaasp (KW022) fase 2 Revisie 2.0 Auteur Peter Kramer Controleur Simon Hoitsema Autorisator Malou van der Pal Citeertitel - Object Activiteittype

Nadere informatie

Informatieblad. Warmtepompen INLEIDING

Informatieblad. Warmtepompen INLEIDING INLEIDING Vanwege de oprakende fossiele brandstoffen worden we met zijn alle gedwongen op zoek te gaan naar verbeterde of alternatieve energieopwekkers. Van hout naar kolen naar olie naar gas en nu naar

Nadere informatie

Projectnummer: C01012.100139.0400/LB. Opgesteld door: Tristan Bergsma. Ons kenmerk: 078572453:0.2. Kopieën aan: Cees-Jan de Rooi (gd)

Projectnummer: C01012.100139.0400/LB. Opgesteld door: Tristan Bergsma. Ons kenmerk: 078572453:0.2. Kopieën aan: Cees-Jan de Rooi (gd) MEMO ARCADIS NEDERLAND BV Beaulieustraat 22 Postbus 264 6800 AG Arnhem Tel 026 3778 911 Fax 026 4457 549 www.arcadis.nl Onderwerp: Beknopte watersysteemanalyse de Knoop, Doetinchem Arnhem, 29 juli 2015

Nadere informatie

Duurzaam omgaan met Water. Margreet Schoenmakers Programmamanager/ innovatiespecialist Water

Duurzaam omgaan met Water. Margreet Schoenmakers Programmamanager/ innovatiespecialist Water Duurzaam omgaan met Water Margreet Schoenmakers Programmamanager/ innovatiespecialist Water Programma Water - Eisen omgeving/wetgeving - Hoe nu verder? Rol bedrijf en sector - Onderzoeksprogramma water

Nadere informatie

Nieuwe vijver aan de Groen van Prinstererlaan.

Nieuwe vijver aan de Groen van Prinstererlaan. Nieuwe vijver aan de Groen van Prinstererlaan. Medio 2015 heeft een graafmachine een grote kuil gegraven onderaan het talud op de hoek van de Groen van Prinstererlaan en de Thorbeckelaan (zie onderstaande

Nadere informatie

2014 GreenPort NHN, All rights reserved. Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede

2014 GreenPort NHN, All rights reserved. Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede . 2014 GreenPort NHN, All rights reserved GEOTHERMAL OUTLOOK 2015-2017 Ronald den Boogert AGENDA Waarom nu geothermie? Stand van zaken geothermie in Nederland in 2015 2020 Voorbeelden toekomstige innovaties

Nadere informatie

14. Geohydrologie Zuidbuurt eemnes Tauw Kenmerk N001-4524746BTM-V01 06-12-2007

14. Geohydrologie Zuidbuurt eemnes Tauw Kenmerk N001-4524746BTM-V01 06-12-2007 14. Geohydrologie Zuidbuurt eemnes Tauw 06-12-2007 Notitie Concept Contactpersoon Maaike Bevaart Datum 6 december 2007 Geohydrologie Zuidbuurt Eemnes 1 Inleiding Ter voorbereiding op de ontwikkeling van

Nadere informatie

De geomorfologie in het gebied wordt voor een belangrijk deel bepaald door de stuwwalvorming tijdens de Saale-ijstijd (afbeelding I.1).

De geomorfologie in het gebied wordt voor een belangrijk deel bepaald door de stuwwalvorming tijdens de Saale-ijstijd (afbeelding I.1). De geomorfologie in het gebied wordt voor een belangrijk deel bepaald door de stuwwalvorming tijdens de Saale-ijstijd (afbeelding I.1). Afbeelding I.1. Vorming stuwwal Nijmegen en stuwwal Reichswald Zandige

Nadere informatie

Watertoets Klaproosstraat 13, Varsseveld

Watertoets Klaproosstraat 13, Varsseveld Notitie Contactpersoon Inkie Goijer Datum 1 augustus 2008 Kenmerk N002-4579913IGO-evp-V03-NL 1.1 Inleiding De watertoets De watertoets is een instrument dat ruimtelijke plannen toetst op de mate waarin

Nadere informatie

Startpunt Wonen. Caspar Cluitmans Bert Hage (verificatie) Peter Geerts (validatie)

Startpunt Wonen. Caspar Cluitmans Bert Hage (verificatie) Peter Geerts (validatie) Memo Aan Startpunt Wonen Van Caspar Cluitmans Bert Hage (verificatie) Peter Geerts (validatie) Betreft Herontwikkeling Viteliaterrein te Neer Onderdeel: Watertoets Projectnummer: LEU139-0002 Datum 23-06-2016

Nadere informatie

Inhoud. Contact gegevens 9

Inhoud. Contact gegevens 9 Inhoud Voordelen Granudrain 3 Hevige regenbuien 4 Alkmaar 5 Soorten Elementen 5 Afmetingen van de elementen 5 Opbouw, onderbouw en typen granulaat 6 Doeksoorten 6 Hijsogen 6 Afwerking/Kit / Afdekking tijdens

Nadere informatie

MTO Case Study: NIOO. Effecten van MTO op de bodem en grondwaterkwaliteit. 4 juni 2019 Workshop HTO bij Koppert Cress Gebruikersplatform Bodemenergie

MTO Case Study: NIOO. Effecten van MTO op de bodem en grondwaterkwaliteit. 4 juni 2019 Workshop HTO bij Koppert Cress Gebruikersplatform Bodemenergie MTO Case Study: NIOO Effecten van MTO op de bodem en grondwaterkwaliteit Peter Oerlemans p.oerlemans@nioo.knaw.nl 4 juni 2019 Workshop HTO bij Koppert Cress Gebruikersplatform Bodemenergie Inhoud Heatstore

Nadere informatie

Onderwerp: Samenwerkingsovereenkomst en incidentele subsidie aan KWR Water BV voor Coastar TKI-project

Onderwerp: Samenwerkingsovereenkomst en incidentele subsidie aan KWR Water BV voor Coastar TKI-project GS-Voorstel Besluitnummer PZH-2017-587783316 (DOS-2017-0004201) Contact L.M. van Os / E.R. de Haan 070-441 68 25 / 7623 lm.van.os@pzh.nl er.de.haan@pzh.nl Behandelend ambtenaar: E.R. de Haan Akkoord Ambtelijk

Nadere informatie

Bijlage 1: Kaart Aanwijzing Interferentiegebied

Bijlage 1: Kaart Aanwijzing Interferentiegebied Bijlage 1: Kaart Aanwijzing Interferentiegebied Toelichting Algemeen Artikel 1 Begripsomschrijving Op 1 juli 2013 treedt het Besluit bodemenergiesystemen in werking. Het besluit bevat regels over het installeren

Nadere informatie

De meest optimale installatie is een zuinige installatie. Daarvoor dienen 3 componenten goed op elkaar te worden afgesteld:

De meest optimale installatie is een zuinige installatie. Daarvoor dienen 3 componenten goed op elkaar te worden afgesteld: Besteco wil aan de hand van een korte, eenvoudige uitleg algemene informatie verstrekken omtrent warmtepompinstallaties en waar de aandachtspunten liggen. De meest optimale installatie is een zuinige installatie.

Nadere informatie

Duurzame Greenport Westland Oostland

Duurzame Greenport Westland Oostland 12 oktober 2009 Duurzame Greenport Westland Oostland EFRO programma Doel: Duurzame Greenport (p p p) Greenport Westland Oostland gemeentes Westland, Pijnacker Nootdorp, Lansingerland Kennisinstellingen

Nadere informatie

TCB A064(2010) Den Haag, 12 november 2010

TCB A064(2010) Den Haag, 12 november 2010 Technische commissie bodem Postbus 30947 T 070 3393034 2500 GX Den Haag E info@tcbodem.nl Aan De Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Postbus 20901 2500 EX Den Haag TCB A064(2010) Den Haag, 12

Nadere informatie

Pilots zoetwatervoorziening: van concept naar uitvoering

Pilots zoetwatervoorziening: van concept naar uitvoering Pilots zoetwatervoorziening: van concept naar uitvoering Ervaringen uit de projecten GO-FRESH en Waterhouderij Programma: 1. Presentatie Walter Jonkers (provincie Zeeland) 2. Filmpjes uit het veld: proeven

Nadere informatie

Grondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken

Grondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken Grondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken Resultaten WAHYD Hoe zit het in elkaar: afkijken bij Noord-Brabant In het onderzoeksproject WAHYD (Waterkwaliteit op basis van Afkomst en HYDrologische systeemanalyse)

Nadere informatie

Notitie. De kamp. Figuur 1 Locatie De Kamp in Cothen. Referentienummer Datum Kenmerk 4 oktober 2010 300342. Betreft Geohydrologisch onderzoek Cothen

Notitie. De kamp. Figuur 1 Locatie De Kamp in Cothen. Referentienummer Datum Kenmerk 4 oktober 2010 300342. Betreft Geohydrologisch onderzoek Cothen Notitie Referentienummer Datum Kenmerk 4 oktober 2010 300342 Betreft Geohydrologisch onderzoek Cothen 1 Inleiding De gemeente Wijk bij Duurstede is gestart met de ontwikkeling van een woningbouwprogramma

Nadere informatie

r > ZZW B 67-6. Zandputten als spaarbekkens Waterhuishoudkundige aspecten \ J

r > ZZW B 67-6. Zandputten als spaarbekkens Waterhuishoudkundige aspecten \ J r > ZZW B 67-6. Zandputten als spaarbekkens Waterhuishoudkundige aspecten \ J DIENST DER ZUIDERZEEIYERKEN Uaterloopkundige afd. nr. B 67-6 ZANDPUTTEN ALS SPAARBEKKENS \'laterhuishoudkundige ASPECTEN. De

Nadere informatie

De slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte.

De slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte. De slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte. NATUURBEHEER & LANDBOUW www.hydrorock.com Natuurbeheer en watermanagement Droogte, hittegolven, hevige regenval en overstromingen. Ze komen

Nadere informatie

Berekening hwa-riool Oranjebuurt te Riel

Berekening hwa-riool Oranjebuurt te Riel Berekening hwa-riool Oranjebuurt te Riel Gemeente Goirle projectnr. 219713 revisie 3.0 12 juli 2010 Opdrachtgever Gemeente Goirle Afdeling Realisatie en beheer Postbus 17 5050 AA Goirle datum vrijgave

Nadere informatie

BIJLAGE BIJ BRIEF (MET ALS KENMERK: ) Opdrachtgever: Project: Gemeente Nijkerk Historisch onderzoek aan de Stoutenburgerlaan Amersfoort/

BIJLAGE BIJ BRIEF (MET ALS KENMERK: ) Opdrachtgever: Project: Gemeente Nijkerk Historisch onderzoek aan de Stoutenburgerlaan Amersfoort/ BIJLAGE BIJ BRIEF (MET ALS KENMERK: 110301.001725) Opdrachtgever: Project: Gemeente Nijkerk Historisch onderzoek aan de Stoutenburgerlaan Amersfoort/ Nijkerk Het betreft het plangebied voor het toekomstige

Nadere informatie

E Van. Hydrologisch onderzoek invloed bemaling tunnelbak op VOCL verontreiniging

E Van. Hydrologisch onderzoek invloed bemaling tunnelbak op VOCL verontreiniging Aan Omgevingsdienst West-Holland Behandeld door Eline Heemskerk T.a.v. De heer H.M. de Boo E eline.heemskerk@mwhglobal.com Van E. Heemskerk T 015-7511880 Betreft Actualiserend bodemonderzoek Van Leeuwenpark

Nadere informatie

De locatie Het ontwerp van het winkelcentrum en directe omgeving is opgenomen in figuur 1.

De locatie Het ontwerp van het winkelcentrum en directe omgeving is opgenomen in figuur 1. Notitie Datum: 17 juni 2015 Betreft: Afkoppelen nieuwbouw Handelstraat, Apeldoorn Kenmerk: BP30, NOT20150617 Bestemd voor: Bun Projectontwikkeling BV Ter attentie van: de heer J. Spriensma Opgesteld door:

Nadere informatie

Meldingsformulier Activiteitenbesluit glastuinbouw

Meldingsformulier Activiteitenbesluit glastuinbouw Meldingsformulier Activiteitenbesluit glastuinbouw Lees voor het invullen eerst de toelichting. Toelichting Per 1 nuar1 2013 is het Activiteitenbesluit voor agrarische activiteiten in werking getreden.

Nadere informatie

DSI regenwater infiltratie.

DSI regenwater infiltratie. DSI regenwater infiltratie. De adequate oplossing van een actueel probleem. Klimaatverandering. Het klimaat verandert. Met als gevolg een toename van de duur en frequentie van wateroverlast, verkeersonveiligheid

Nadere informatie

GREENPORTKAS IN VOGELVLUCHT

GREENPORTKAS IN VOGELVLUCHT 12 GREENPORTKAS IN VOGELVLUCHT Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen staan bij Greenportkas ondernemer Joep Raemakers hoog aangeschreven. De ondernemer wil tomaten telen, de uitputting

Nadere informatie

Waterparagraaf Heistraat Zoom

Waterparagraaf Heistraat Zoom Waterparagraaf Heistraat Zoom In Zeelst aan de Heistraat is een ontwikkeling gepland. Voor deze ontwikkeling dient een omgevingsvergunning te worden opgesteld waarvan deze waterparagraaf onderdeel uit

Nadere informatie

E richard.wilbrink@mwhglobal.com Van. Advies toekomstige hemelwaterberging en afvoer

E richard.wilbrink@mwhglobal.com Van. Advies toekomstige hemelwaterberging en afvoer Aan Gemeente Maassluis Behandeld door Richard Wilbrink T.a.v. De heer E. Zeeman E richard.wilbrink@mwhglobal.com Van Richard Wilbrink MSc. T 015-7511854 Betreft Voorbereidende onderzoeken winkelcentrum

Nadere informatie

1 Inleiding. Gemeente Diemen. de heer R. den Ouden. M. Tobé. Waterhuishouding Sportpark Diemen

1 Inleiding. Gemeente Diemen. de heer R. den Ouden. M. Tobé. Waterhuishouding Sportpark Diemen Aan Gemeente Diemen T.a.v. de heer R. den Ouden Van M. Tobé Betreft Waterhuishouding Sportpark Diemen Projectnummer M15B0269 Behandeld door Max Tobé E max.tobe@mwhglobal.com T 015 751613 1 Inleiding De

Nadere informatie

: SAB Prinses Margrietlaan Best Betreft : Watertoets ontwikkeling Prinses Margrietlaan nabij nr. 24

: SAB Prinses Margrietlaan Best Betreft : Watertoets ontwikkeling Prinses Margrietlaan nabij nr. 24 Logo MEMO Aan : Henrike Francken Van : Michiel Krutwagen Kopie : Dossier : BA1914-112-100 Project : SAB Prinses Margrietlaan Best Betreft : Watertoets ontwikkeling Prinses Margrietlaan nabij nr. 24 Ons

Nadere informatie

Winnen van brak grondwater om brakke kwel te beperken?

Winnen van brak grondwater om brakke kwel te beperken? Winnen van brak grondwater om brakke kwel te beperken? symposium zoetwatervoorziening in zilte delta's KWR, Nieuwegein, 4 april 2013 Amsterdam, 9 april 2013 Dienst Waterbeheer en Riolering Waterschap Amstel,

Nadere informatie

Achtergrondartikel grondwatermeetnetten

Achtergrondartikel grondwatermeetnetten Achtergrondartikel grondwatermeetnetten Wat is grondwater Grondwater is water dat zich in de ondergrond bevindt in de ruimte tussen vaste deeltjes, zoals zandkorrels. Indien deze poriën geheel met water

Nadere informatie

DE WERKING VAN DE WARMTEPOMP

DE WERKING VAN DE WARMTEPOMP De duurzame energiebron is onuitputtelijk, maar heeft een te laag temperatuurniveau om de CV rechtstreeks op aan te kunnen sluiten. De temperatuur zal dus eerst verhoogd moeten worden, waardoor wij onze

Nadere informatie