Doven nieuws Tijdschrift van Fevlado vzw Federatie van Vlaamse Dovenorganisaties Stropkaai Gent

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Doven nieuws Tijdschrift van Fevlado vzw Federatie van Vlaamse Dovenorganisaties Stropkaai 38-9000 Gent"

Transcriptie

1 België - Belgique P.B Gent X P /6148 afgiftekantoor GENT X Doven nieuws Tijdschrift van Fevlado vzw Federatie van Vlaamse Dovenorganisaties Stropkaai Gent jaargang 84 - nummr 2 tweemaandelijks maart-april 2009 Thema: Dove Allochtonen

2 VOORWOORD Beste lezers, Het bestuur nam op 19 januari Geert Dirickx in dienst als algemeen directeur van Fevlado, Fevlado-Diversus en Fevlado-Passage, om de werking nog beter op elkaar af te stemmen en het geheel te versterken. Geert is voor veel leden van de Vlaamse Dovengemeenschap geen onbekende; hij was al secretaris van Fevlado en is ook lid van enkele expertengroepen. We heten Geert van harte welkom en wensen hem heel veel succes toe! Dit nummer behandelt het thema Dove allochtonen. Wat maakt de inburgering voor doven nog moeilijker dan voor horenden? Naast algemene informatie over het inburgeringstraject, de verblijfsvoorwaarden bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap, en het subsidiair beschermingsstatuut, bekijken we hoe de extra taalhindernis voor dove allochtonen wordt aangepakt. Er zijn enkele initiatieven, zoals het project Luisterogen, of een cursus Nederlands voor doven, maar het aanbod van een aangepaste begeleiding is zeer klein. Fevlado hoopt met dit nummer de pijnpunten eens extra onder de aandacht te brengen. Maar er zijn natuurlijk ook andere artikels, zoals dat over dove modellen, met voor en na foto s, de week van Filip Heyninck in een wel zeer originele verpakking en tal van ander nieuws uit de dovenwereld. Vergeet niet dat de kalender van de activiteiten van de aangesloten Dovenclubs vanaf nu op de website te vinden is; surf dus zeker ook naar We wensen jullie alvast voor dit nummer veel leesplezier! Inhoud VDV genomineerd voor Cultuurprijzen... 2 Hoorzitting Inclusieve televisie... 3 Fevlado pleit voor afschaffing reiskosten... 3 Thema dove allochtonen... 4 Jongerenkrant Column De week van Filip Heyninck Interview met Roosje Vingerhoed Kort nieuws De Dendervrienden Ninove Ledenbeweging Buitenland Aankondigingen Kalender toegankelijke evenementen

3 VDV genomineerd voor Cultuurprijzen Vlaanderen Wil je weten wie de uiteindelijke winnaars zijn? Ga dan naar CANVAS+ zond op 2 februari ook een special over de CultuurPrijzen uit. De aanwezigheid van een tolk Vlaamse Gebarentaal op het podium, en vooral het naamgebaar voor Vlaams minister van Cultuur Bert Anciaux, prikkelde de nieuwsgierigheid van de pers. Op 4 februari werd zowel op Studio Brussel als op Radio 1 een interview uitgezonden waarin de tolk VGT Isabelle Heyerick het gebruik van naamgebaren toelichtte. Ook het Nieuwsblad publiceerde een artikel rond ditzelfde item. Op maandag 2 februari 2009 trokken Filip Verstraete, Joris Van Landuyt en Vincent Ameloot naar het Cultuurcentrum in Hasselt. Daar werden de CultuurPrijzen Vlaanderen voor de zesde keer uitgereikt. Deze prijzen van de Vlaamse Gemeenschap bekronen persoonlijkheden en organisaties die op een bijzondere manier kleur en uitstraling geven aan de cultuurbeleving in Vlaanderen. Op het programma stonden er 13 categorieën: 13 prijzen goed voor 36 genomineerden. VDV was genomineerd binnen de categorie Vrijwilliger, maar kreeg de prijs uiteindelijk niet. Fevlado is echter wel fier op de nominatie en geeft de vele dove vrijwilligers van de dovenclubs in Vlaanderen toch een dikke pluim! Het gebaar voor Anciaux: een traan. Verhuis Fevlado goed verlopen dankzij de vele vrijwilligers De verhuis van Fevlado van de Coupure naar de Stropkaai in Gent, is goed verlopen. Wij willen de vele vrijwilligers die meegeholpen hebben hartelijk bedanken: Jef Vandendriessche, Marie-Jeanne Vervelghe, Maarten Van Wonterghem, Bernard Legrand, Ria Van Zieleghem, Leo Verstraete, Erwin Wiche, Joris Van Landuyt, Boudewyn De Roose, Sandy Van Landuyt, Nick Depauw, Marie-Rose Cobbaert, Stefaan Breemersch, Frank Van de Perre, Jan Lanckman, Maaike Vandenbussche, Gabriël Maes, Christophe Taveirne, Iwein De Saedeleer, Carine Vandeginste, Vincent Ameloot, Kathleen Vandendriessche, Raf De Rycke, Christ Bonte, Serge Vlerick, Jan Braet, Geert Dirickx, Nico De Weghe, Sander Verstraete, Tom Dequesne, Joost De Zutter, Johan Van Landuyt en Jean-Pierre Desmidt. De jongste helper was 15 jaar, de oudste 74 jaar! Al deze mensen staken hun handen uit de mouwen, ofwel bij de opknapwerken van het gebouw (schilderen, gordijnen stikken, electriciteitswerken, archief stockeren) ofwel bij de verhuis zelf. Zonder hen en tal van personeelsleden was het niet gelukt!

4 HOORZITTING INCLUSIEVE TELEVISIE Op dinsdag 13 januari 2009 om 14 uur was er in het Vlaams Parlement een bespreking van het voorstel van een decreet over inclusieve televisie voor doven, slechthorenden, blinden en slechtzienden. Het decreet bevat bepalingen rond ondertiteling, Vlaamse Gebarentaal, audiodescriptie en auditieve ondertiteling. Het voorstel is gekomen op initiatief van de Vlaamse volksvertegenwoordigers Helga Stevens en Bart Caron. Fevlado was aanwezig, en ook een klasje uit Kasterlinden maakte deel uit van het publiek. Fevlado zal nauwgezet opvolgen hoe dit dossier verder evolueert. FEVLADO PLEIT VOOR AFSCHAFFING VAN DE REISKOSTEN VAN TOLKEN IN LEEFSITUATIES De Vlaamse Regering besliste vorig jaar dat de VDAB sinds 1 oktober 2008 de reiskosten van tolken tijdens sollicitatiegesprekken en in werksituaties van dove gebruikers betaalt. Dat was goed nieuws, want daardoor is het inzetten van tolken voor dove werknemers volledig gratis geworden. Ook een leerling of cursist die recht heeft op tolkuren moet niet betalen voor de inschakeling van een tolk Vlaamse Gebarentaal; het CAB vergoedt de tolk met geld van de onderwijsoverheid. Fevlado wil dat dezelfde beslissing nu ook wordt genomen voor wat de reiskosten van tolken in leefsituaties betreft. Op dit ogenblik betaalt het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) enkel het loon van de tolk, nooit de reiskosten. Die moet de dove persoon of iemand anders die bij de tolkopdracht betrokken is betalen. Fevlado zal onderhandelen met de Vlaamse overheid om deze reiskosten door het VAPH te laten vergoeden, zodat ook het inzetten van tolken in leefsituaties voor dove personen een recht wordt waarvoor men niets moet betalen. VERHOGING VAN HET AANTAL TOLKUREN IN LEEFSITUATIES Fevlado en het CAB onderhandelden met voormalig Vlaams minister van Welzijn Vanackere over de verhoging van het aantal tolkuren in leefsituaties. Als gevolg daarvan besloot de Vlaamse regering om dat aantal te verhogen met uren per jaar. Dit brengt het totaal op uren per jaar. Fevlado is tevreden met dit resultaat, maar blijft waakzaam en zal dit dossier goed blijven opvolgen. AFGESTUDEERDE CURSISTEN TOLKENSCHOOL Wij willen de cursisten die in februari de laatste module van de opleiding Tolk Vlaamse Gebarentaal aan het VPSW te Sint-Amandsberg met succes afrondden feliciteren en wensen hen nog heel veel succes in hun verdere carrière! Proficiat aan: Caluwé Martine Kortrijk Debusschere Iris Wondelgem De Volder Noémie Deinze Logghe Liesbet Kortrijk

5 THEMA: Dove Allochtonen Over de allochtonen binnen de Vlaamse Dovengemeenschap is vaak niet veel geweten. Van waar komen ze? Hoe zijn ze hier geraakt? Nochtans neemt hun aantal toe. In het KOCA Emmaüs in Antwerpen maken ze meer dan de helft van de leerlingen uit. Dove allochtonen verkeren in een speciale situatie. Ze kennen bij hun aankomst in België niet alleen geen Nederlands, maar ook geen Vlaamse Gebarentaal. Ook staan ze voor de opdracht om in Vlaanderen te integreren. Maar zijn daar wel genoeg mogelijkheden voor? Waar kunnen dove allochtonen Vlaamse Gebarentaal en/ of Nederlands leren? Hoe gaan dovenscholen met hun allochtone leerlingen om? Hoe verloopt het inburgeringstraject? Onder welke voorwaarden kunnen dove allochtonen beroep doen op het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap? Veel vragen, waarop Dovennieuws in dit dossier een antwoord probeert te vinden. Kathleen Vercruysse Leerkracht Dovencultuur Emmaüs Speciale Beroepsschool KOCA vzw Antwerpen Hallo, ik heet Kathleen Vercruysse en woon momenteel samen met mijn Engelse partner in mijn favoriete stad van Vlaanderen, BRUGGE. Wat ik onder een allochtoon versta, is een persoon die van elders afkomstig is. Het begrip allochtoon heeft ook zijn eigen voorgeschiedenis. Niet iedereen is even gelukkig met het begrip allochtoon. Het bestempelen van personen zowel als vreemdeling als als vluchteling geeft hen geen prettig gevoel. Er is een mooier, gepaster woord voorhanden, zoals anderstalige. Het begrip anderstalige maakt meteen duidelijk dat de persoon een andere taal gebruikt. Nu even over mijn beroep en hoe ik met dove allochtonen in contact kom. Ik geef in Emmaüs al bijna 4 jaar lessen Dovencultuur aan dove jongeren tussen 12 en 21 jaar. In deze groep is zeker 68% allochtoon. Ze zijn afkomstig uit Kosovo, Armenië, Marokko, Afrika, Turkije, Polen, Cuba, Rusland, Kroatië, Iran, Deze groep blijft groeien, meer en meer allochtone doven komen naar hier. Sommige allochtone doven verhuizen pas naar Vlaanderen op hun 14,16, 18 of zelfs 20 jaar. Er zijn grote verschillen tussen deze personen. Ze komen ook meestal aan zonder kennis van het Nederlands en/of Vlaamse Gebarentaal, soms zelfs zonder enige schoolse achtergrond. Wij bieden hen hier de beide talen aan. In het begin wordt altijd gezocht naar de beste manier van lesgeven. Door het verschil in achtergrond en niveau van de leerlingen worden de cursussen vaak aangepast aan hun noden. Wellicht heb je ook al gehoord over het AAD project, waarin woordenschat, verhaal en inhoud stapsgewijs aangeboden worden. Je kan het interview met de initiatiefnemers van dit project, Mieke Willaert en Oliva Moors, ook lezen. Ik baseer mijn verhaal op de ervaringen die ik opdoe tijdens de lessen Dovencultuur aan allochtone doven. Emmaüs wordt soms een internationale dovenschool genoemd. De uitwisseling tussen verschillende culturen is heel tof. Ik ben het eigenlijk heel gewoon om om te gaan met internationale doven. Toen ik 4 ½ jaar in de Verenigde Staten woonde, studeerde ik daar aan Gallaudet University waar er zeker meer dan 20% internationale doven zijn, af-

6 komstig vanuit Afrika, Azië, Noord- en Zuid-Amerika en Europa. In het begin communiceerden we in internationale gebarentaal. Internationale gebarentaal is geen officiële taal; er worden verschillende gebaren vanuit diverse landen opgepikt en daar wordt een soort internationale taal van gemaakt. In de internationale gebarentaal wordt ook lichaamstaal en mimiek gebruikt, bijvoorbeeld: je wilt iemand vragen om samen te voetballen of te eten, dan tonen we hoe we dat doen. Iedereen zal dit zeker begrijpen. Er is wèl een groot verschil tussen hoe doven en horenden communiceren in verschillende landen, horenden (zonder kennis van gebarentaal) hebben meer tijd nodig om elkaar te begrijpen, als ze Russisch of Chinees spreken. Soms kunnen ze zelfs niet communiceren, of denken ze er te weinig aan om lichaamstaal of mimiek te gebruiken. Ik geef eveneens al 3 jaar lessen VGT aan de moedergroep, vooral aan de allochtone moeders van dove kinderen/jongeren. Er moet ook rekening gehouden worden met bijvoorbeeld het inschakelen van een vrouwelijke tolk (liefst geen mannelijke tolk), zo toon je dat je respect hebt voor hun cultuur. Samen met de sociale dienst binnen de KOCA vzw hebben we ook beslist om een vadergroep op te richten volgend schooljaar, enkel voor vaders van dove kinderen/jongeren. Er wordt uitleg gegeven over het opvoeden van en communiceren met dove kinderen. Ik bied hen ook informatie aan over Dovencultuur en de Dovengemeenschap of andere thema s. In de dovenwereld kan je vrij makkelijk met elkaar communiceren. Dit is ons grote voordeel! We kunnen alle communicatieproblemen wel oplossen met internationale gebaren. Dat is een positieve ervaring voor ons! Het is prachtig om te zien hoeveel de doven contacten op internationaal niveau hebben met elkaar. Ik communiceer altijd in VGT met allochtone jongeren; als ze iets niet begrijpen, kan ik hen altijd helpen in internationale gebarentaal, met de vertaling naar VGT erbij. Het communiceren met hen verloopt vlot. Het vraagt wel tijd om elkaar te begrijpen, vooral als ze hier pas aangekomen zijn en geen kennis hebben van het Nederlands of de VGT. Toch zie ik dat ze de VGT snel leren. De contacten met de familie van allochtone jongeren verlopen soms moeizaam. Ze moeten een eigen tolk meebrengen, bijvoorbeeld een tolk Marokkaans/Russisch/ Turks.., en dan is er ook nog mijn tolk VGT. Het is zeker aangeraden om een gesprek in een kleine groep te voeren. Ze voelen zich dan meer op hun gemak, en hebben daardoor ook meer vertrouwen. Het sociale leven is voor hen niet eenvoudig. Het is me ook sterk opgevallen dat het meestal de vaders van allochtone dove jongeren zijn die voor een gesprek komen. Meestal blijven de moeders thuis, om daar zorg te dragen voor hun kinderen. Allochtone doven hebben naast hun doofheid ook een eigen culturele achtergrond. We moeten rekening houden met die achtergrond. Het is wel interessant om vast te stellen dat de meeste allochtone doven zich op de eerste plaats als Doof beschouwen, en hun culturele achtergrond pas op de tweede plaats zetten. Dat heeft te maken met de gebrekkige communicatie in hun familie. Ze krijgen soms weinig informatie omtrent hun eigen cultuur. Enkele allochtone doven hebben ook jonge dove zussen of broers. Er zijn geen dove allochtone ouders van de jongeren hier. De meeste allochtone doven zijn vluchtelingen. Ze delen hun ervaringen met de anderen in de lessen, soms kan het er heel emotioneel aan toe gaan. Sommigen moesten heel plots vertrekken en moeten een nieuw leven opstarten in een ander land. Ik kan me voorstellen hoe groot hun frustraties zijn, want ze moeten zich aanpassen op vlak van communicatie, het sociale leven, de culturele verschillen! Het is echt niet eenvoudig voor hen. In vergelijking met vroeger komen er meer dove allochtonen naar hier. Ze hebben direct contact met elkaar. Het aanpassingsproces aan onze cultuur kunnen we hier steeds goed volgen! Als je vragen hebt, mag je me altijd contacteren: kathleen.vercruysse@koca.be

7 HET RECHT OP MOOI MATERIAAL Allochtone dove jongeren op school en het project Luisterogen Allochtone dove jongeren kennen dikwijls noch de Vlaamse Gebarentaal, noch het Nederlands. Soms zijn ze pas op latere leeftijd naar school gegaan. Hoe ga je als school daarmee om? Een voorbeeld is het project Luisterogen, dat tweede laureaat werd in de Koningin Paolaprijs voor Onderwijs Het project leert allochtone dove jongeren nieuwe woorden in 2 talen, doet aan maatschappelijke integratie, brengt theater in de klas en wil hen beter en met meer plezier doen lezen. Dovennieuws wilde nog meer weten en ging op onderzoek uit. Oliva Moors en Mieke Willaert, twee leerkrachten van het KOCA vzw Speciale Beroepsschool Emmaüs, die het educatieve luik ontwikkelden in opdracht van DE DAGEN staan ons te woord. Waarom Luisterogen? Mieke: Allochtone dove jongeren gaan soms voor het eerst naar school als ze al achttien of negentien jaar zijn. Ze kennen hier geen taal, noch het Nederlands, noch de VGT. Soms hebben ze een eigen taal, soms ook niet, soms hebben ze een eigen communicatievorm binnen het gezin ontwikkeld. Om ze twee nieuwe talen te leren moet je echt stapsgewijs werken. Oliva: Tot nog toe waren er geen goede materialen voor deze jongeren. Mieke: In 2005 ontdekten Oliva en ik de AAD (Alfabetisering Allochtone Doven) taalmethode uit Nederland. Wij vonden dat erg interessant omdat het een heel systematisch en visueel pakket is. We pasten het wel wat aan aan onze eigen noden. Oliva: In het verleden stak alles in hetzelfde pakket: taal, rekenen, maatschappelijke vorming Er werden echter veel woorden gebruikt die de leerlingen niet kenden. Dus hebben wij alles opgesplitst. Eerst starten we met tien woorden aan te leren, zowel in de Vlaamse Gebarentaal als in het Nederlands. Pas daarna gingen we in op de inhoud. Ook gingen we aankloppen bij De Dagen. Dit is een kunstzinnige organisatie. Zij waren direct bereid tot samenwerking en bedachten het verhalende en theatrale luik van het project. Mieke: Wij vertelden wel verhalen, maar dat waren prentenverhalen. Hoe gaat alles in zijn werk? Oliva: We gebruiken thema s om taal aan te bieden. Het eerste thema was STATION. Het tweede thema is INTERNET. We leren eerst tien functionele woorden aan, zoals chatten of website. Daarna komt het inhoudelijke deel. We leren de jongeren werken met het internet in het algemeen. Wat heb je daarvoor nodig? Waar kun je op het internet? Welke mogelijkheden biedt het internet? Wie zit op het internet? Wat zijn de gevaren? We geven tips. We zeggen: internet is leuk, maar let op. Mieke: Internet is natuurlijk actueel. De leerlingen gebruiken het regelmatig en ze komen heel vaak ongemakken tegen. Dit is onze poging om het een beetje in goede banen te leiden. foto: Edelweiss Oliva: De Dagen kwam op het idee om een jeugdauteur te zoeken voor een verhaal op maat. Die schrijft een verhaal dat past bij de leefwereld van de jongeren. Natuurlijk houdt de auteur rekening met de woordenschat die zij kennen. Het eerste verhaal schreef Jan Simoen, het tweede Edward Van De Vendel. Daar werden foto s bij gemaakt door theaterfotograaf Mich Van den Berghe. Die komen in de plaats van illustraties die onze jongeren misschien te kinderlijk zouden vinden. Zo werd het een geheel. Mieke: Er blijft een link tussen het verhaal en de AAD woordenschat, zodat de leerlingen de rode draad kunnen zien. Oliva: Zo leren ze én woorden, én praktische vaardigheden én het concept boek en auteur. DE KAMISHIBAI Oliva: Het verhaal brengen we met de kamishibai. Dat is een Japanse vertelvorm. Het is een houten poppenkastje. De horende verteller staat ernaast. De tolk staat aan de andere kant. De illustraties zitten in het poppenkastje. Op de achterkant van de illustratie staat de tekst. Wanneer een hoofdstuk voorbij is, wissel je van afbeelding. Mieke: Op die manier krijg je de informatie ook via de foto mee. Dat is aantrekkelijk. Wat zijn de resultaten? Mieke: Bij het begin van het schooljaar hebben we testen afgenomen bij de leerlingen die bij het Luisterogen-project betrokken waren. We hebben gekeken wat hen nog is bijgebleven. De resultaten waren erg goed. De meeste leerlingen willen heel graag bijleren. Ze willen communiceren en hier vooruit raken. Ze komen zelf vragen wanneer er toets is en zijn heel trots als ze het kunnen. Ze zijn ook trots dat ze, net zoals hun broers en zussen, huiswerk hebben en mooie handboeken. Oliva: Ze leren zoveel nieuwe dingen tegelijk. Dat er schrijvers bestaan die boeken schrijven, dat er een bibliotheek is waar je gratis boeken kan lenen en zelfs op het internet kan. Mieke: Ze lezen dan de boeken misschien niet, maar herkennen wel de naam van de LUISTEROGEN-auteur. Oliva: Het project stimuleert bovendien om zelfstandig te werken. Allochtone doven komen van een totaal ander land met een andere achtergrond. Ze zijn ook vaak nooit naar school geweest. En dan moet je plots op de schoolbanken zitten, en je bent dan ook nog eens zwakker dan iemand die veel jonger is. Je kan niets. Je moet voortdurend je vinger opsteken. Dat we in het project alles zo dui-

8 delijk mogelijk maken krikt hun zelfvertrouwen op. Oliva: Luisterogen past voor zwakkeren maar is ook aan te passen voor de sterken. Zo bieden we voor de ene basiswoordenschat aan, terwijl we voor de andere boven die basiswoordenschat ook specifiekere woorden aanbieden. Daardoor is het ook geschikt voor andere Vlaamse dove jongeren. In Antwerpen zijn er in de Speciale Beroepsschool meer dan 50% leerlingen allochtoon. Mieke: Luisterogen brengt allochtonen en autochtonen ook samen in één klas, waardoor ze elkaar beter leren kennen. DE PRIJS KONINGIN PAOLA Oliva: Erkenning krijgen is altijd fijn. Het feit dat we erkenning kregen uit koninklijke hoek was voor de leerlingen erg leuk en een bijzondere belevenis. Elke dove jongere kreeg een persoonlijke uitnodiging van het Koninklijk Paleis. We werden er door Koningin Paola ontvangen. Ze heeft iedereen een hand gegeven en eventjes met ons gepraat. Onze jongeren hadden hun allermooiste kleren aan, die ze normaal op het Suikerfeest of op een trouwfeest zouden aandoen. Mieke: Het was een belevenis op zich. We waren helemaal onder de indruk. DE TOEKOMST? Oliva: Luisterogen krijgt subsidies van de Vlaamse Gemeenschap. Het materiaal wordt bovendien gedrukt door de NMBS. Ook het KOCA vzw Speciale Beroepsschool investeert in het project. Dat maakt dat alle dovenscholen maar ook andere geïnteresseerden in binnen- en buitenland gratis LUISTEROGEN-pakketten krijgen. Na dit jaar hopen we op Europese subsidies. Op 25 april 2009 stelt de school KOCA vzw Speciale Beroepsschool Emmaüs, LUISTEROGEN voor aan ouders en leerlingen. Tijdens de opendeurdag brengt de auteur, Edward van de Vendel zijn LUISTEROGEN-verhaal. Wil je dit ook beleven? Aanmelden kan bij WAAR KUNNEN DOVE ALLOCHTONEN TERECHT OM NEDERLANDS TE LEREN? Stel: een anderstalige dove of slechthorende persoon wil een inburgeringstraject volgen. Welk cursusaanbod is er in Vlaanderen voor het leren (schrijven en lezen) van het Nederlands? Het gebeurt dat personen en organisaties vragen naar een aangepast aanbod voor anderstalige dove en slechthorende personen, maar volgens Fevlado vzw en Fevlado-Passage vzw is er hiervoor in Vlaanderen geen structureel georganiseerd aanbod. Dit is een groot knelpunt. Sinds enkele jaren, worden er in het CVO Crescendo van Mechelen cursussen Nederlands voor anderstalige dove en slechthorende personen georganiseerd. Het is een plek waar anderstalige dove en slechthorende personen het geschreven Nederlands kunnen leren. Jammer genoeg kent deze cursus geen structurele en inhoudelijke inbedding en wordt de cursus gegeven door niet-opgeleide vrijwilligers. Toch zetten deze vrijwillige lesgevers zich wekelijks in om via individuele begeleiding het Nederlands te onderwijzen aan anderstalige dove en slechthorende personen. Naast de cursussen in het CVO Crescendo van Mechelen zijn er geen andere alternatieven voor deze doelgroep. Hierdoor is dit cursusaanbod uniek in Vlaanderen. Meer informatie vind je op FEVLADO GING NAAR HET CVO CRESCENDO EN STELDE EEN AANTAL VRAGEN AAN ZOWEL CURSISTEN ALS LESGEVERS. Amporn Tansakul (Thailand) Ik ben Amporn Tansakul en woon in Antwerpen. Ik kom uit Thailand. In 2007 kwam ik naar hier. Ik was toen 42 jaar oud. Ik ben getrouwd met een dove Vlaming en ben mee met hem naar hier gekomen. Dankzij hem volg ik hier de lessen Nederlands. Was het moeilijk om je aan te passen aan het leven in België? (Weer, eten, ) In het begin was het heel moeilijk. Ik moest zelf veel zoeken om me hier aan te passen. Maar na 14 maanden begin ik meer en meer mijn weg te vinden. Ik heb wel veel hulp gekregen van mijn schoonmoeder en mijn buren. Het weer in België is niet zo aangenaam als in Thailand. Als de zon schijnt, ben ik erg blij en goedgehumeurd. Maar als het regent, dan ben ik triestig. Thuis maak ik altijd Thais eten klaar. Maar voor de rest blijf ik proberen om me hier aan te passen. Ik

9 kan hier wonen, maar ik mis mijn familie erg. Zonder hen kan ik niet leven, daarom vliegen we af en toe naar Thailand. Dus ik hou van beide landen. Wat zijn de verschillen tussen uw eigen cultuur en de Belgische cultuur? Het eten en het sociaal leven. Welke aanpassingen heb je moeten doen om beter te integreren? (taallessen, opleidingen,?) Ik ken een dove vriend die ook uit Thailand komt. Wanneer hij vrij is, dan komt hij mij bijvoorbeeld uitleggen hoe de structuur is van het openbaar vervoer. Dat heb ik allemaal nodig om zelfstandig te kunnen leven, want mijn man Hoe verloopt de communicatie met Vlamingen? Ontmoet je ook andere allochtonen? De communicatie met andere Vlamingen is moeilijk, want ik ken het Nederlands en de Vlaamse Gebarentaal nog niet goed. Wel ken ik Engels. Ik heb meestal contact met mijn schoonmoeder, mijn man en een vriend van mij. Het vraagt nog veel inspanningen, maar het gaat al beter. Ik ben veel alleen thuis. Ik vind één keer les Nederlands per week te weinig. Thuis blijf ik oefenen om niets te vergeten. Ik heb maar één keer per week contact met andere dove allochtonen in Mechelen. Af en toe ga ik naar de dovenclub met mijn man. werkt. Het is nog maar het begin, maar het lukt vrij goed. Bulent Boyaci (Turkije) Waarom ben je hier komen wonen? Mijn dokter in Turkije zei dat ik naar Europa moest gaan voor hoorapparaten. We gingen eerst naar Italië, maar daarna werden we doorverwezen naar Frankrijk. Uiteindelijk belandden we in België in Is je familie mee verhuisd? Ja, ik ben met mijn familie naar hier gekomen. Was het moeilijk om je aan te passen aan het leven in België? (Weer, eten, ) Het was moeilijk in het begin, omdat ik wou studeren, maar dat mocht niet van een familielid. Ik wachtte dus tot dat familielid stierf, en begon in 2006 te studeren voor kleerma- Mijn naam is Bulent Boyaci en ik woon in Mechelen. Ik kom van Turkije. Ik ben in 1992 naar hier gekomen en was toen 16 jaar. ker. Het eten hier valt goed mee. Mijn vrouw maakt Turks eten en er zijn veel pitabars in de buurt. Dus alles is OK voor mij. Ik ga ook veel naar Turkije en soms ook naar Frankrijk. Daar heb ik ook familie. Hoe verloopt de communicatie met Vlamingen? Ontmoet je ook andere allochtonen? Ik heb geen dove vrienden, wel horende vrienden. Fawzi Abdallah (Irak) Mijn naam is Fawzi Abdallah en ik woon in Hoeilaart. Ik kom uit Irak. Ik ben in 2006 naar hier gekomen. Ik was toen 27 jaar oud. Waarom ben je hier komen wonen? Omdat de situatie in Irak niet meer veilig was. Toen Amerika Irak bezette, raadden mijn ouders mij aan om weg te vluchten omdat het te gevaarlijk werd. Toen ik in Turkije was aangekomen, stapte ik in een vrachtwagen met een vriend. Na een rit van 6 dagen moest ik uitstappen van de chauffeur en toen zag ik de vlag van België. Zo ben ik dan hier gebleven. Is je familie mee verhuisd? Neen, ik ben alleen weggevlucht. Was het moeilijk om je aan te passen aan het leven in België? (Weer, eten, ) Neen, in het begin was het even aanpassen, maar daarna vond ik hier alles goed. Ik vind het hier leuk en wil niet terug naar Irak. Wat zijn de verschillen tussen uw eigen cultuur en de Belgische cultuur? Het grote verschil is de omgang met mensen, vooral met vrouwen. In Irak mochten we geen plezier of grapjes maken met vrienden en ook niet met vrouwen. Vrouwen en mannen worden daar verschillend behandeld. Ik voel me hier erg vrij. Ik vind de mensen hier ook erg behulpzaam. Ik krijg hier veel hulp, terwijl men in Irak alles alleen moet doen. Welke aanpassingen heb je moeten doen om beter te integreren? (taallessen, opleidingen,?) Toen ik in België aankwam, waren we in Brussel, maar later werd ik door justitie doorverwezen naar Gent en mijn vriend naar Wallonië hij is later teruggekeerd naar Irak wegens familiale redenen. In Gent wou ik doven ontmoeten voor sociaal contact. Op een dag kwam ik een Dove persoon tegen en kreeg de contactgegevens van Fevlado- Passage. Daar kreeg ik veel hulp, onder andere bij het invullen van papieren, en het regelen van tolken en zaken bij justitie. Nu bestaat er een opleiding Nederlands voor dove allochtonen, en daar heb ik me voor ingeschreven. Vroeger kreeg ik ook hulp van het OCMW, maar nu heb ik werk en leid ik mijn leven zelfstandig; ik heb het OCMW niet meer nodig. Hoe verloopt de communicatie met Vlamingen? Ontmoet je ook andere allochtonen? Ik ga graag om met Dove Vlamingen en ik ken de Vlaamse en Waalse Gebarentaal goed. Met hen kan ik plezier maken en over vanalles babbelen. Ik zit ook in een voetbalploeg. Met andere dove allochtonen gaat het wat moeilijker door het gebruik van verschillende gebarentalen.

10 Kunt u eens vertellen wat u verstaat onder een allochtoon? Een allochtoon is een persoon die in België woont maar afkomstig is van een ander land. Wat is je beroep (of vrijwilligerswerk)? Hoe ben jij in contact gekomen met dove allochtonen? Ik ben gepensioneerd ingenieur. Als vrijwilliger geef ik les aan een paar kinderen, aan dove allochtonen in Mechelen en ik ben ook secretaris van Fevlado-Senioren. Ik ben samen met mijn vrouw in contact gekomen met dove allochtonen omdat zij in haar tolkstudie VGT als thema voor haar thesis gekozen had: Kan VGT een dove allochtoon helpen bij het leren van het Nederlands?. Wat waren jouw ervaringen? Positief of negatief? Kan je er wat meer over vertellen? De eerste ervaringen van mijn vrouw waren zeer positief. De dove vrouw die ze begeleidde haalde in haar examen Nederlands (voor horenden!) zeer goede punten. Verloopt de communicatie meestal moeilijk? Hoe los je zoiets op? Gaat het via gebarentaal gemakkelijker dan via geschreven/gesproken taal? De communicatie is inderdaad, zeker in het begin, redelijk moeilijk. Meestal pikken de doven relatief snel iets op van de Vlaamse Gebarentaal. Gebarentaal (of tekeningen) is/zijn in het begin de enige mogelijke vorm van communicatie. Kom je ook in contact met hun familie? Zijn die meestal horend of doof? Ik kom eigenlijk bijna niet in contact met hun familie. Voor zover ik weet zijn er mensen uit een dove familie maar ook uit horende families. De meesten, denk ik, zijn lid van horende families. Dirk Nemegeer - lesgever Mijn naam is Dirk Nemegeer. Ik woon nu in Harelbeke. Mijn vrouw Minne Raeymakers is eveneens vrijwilligster. Wat zijn meestal de beweegredenen om naar België te komen? Die zijn mij meestal niet bekend. Enkelen zijn zeker vluchteling. Zijn er meer dove allochtonen in vergelijking met vroeger? Zijn er dingen die opvallen, bijvoorbeeld zijn er veel allochtonen van een bepaald land? Ik weet niet of er meer dove allochtonen zijn dan vroeger. We zijn nog maar twee jaar bezig. Het aantal cursisten is bij ons iets meer dan 10. Zij komen uit zeer diverse landen. Uit Marokko zijn er toch een paar. Merkt u soms dat ze zich moeilijk kunnen aanpassen aan onze cultuur? Hoe merkt u dat? En hoe probeert u dit op te lossen? Zij hebben natuurlijk hun eigen cultuur (want ze zijn bijvoorbeeld moslim). Ik zie ze waarschijnlijk te weinig (éénmaal per week) om te zien of ze moeilijkheden hebben om zich aan onze cultuur aan te passen. Sommigen hebben zeker moeite, ook omwille van communicatiemoeilijkheden, om zich te integreren. Ik denk dat de meesten eerder teruggetrokken leven. Het zou mijn inziens goed zijn indien de dovenverenigingen ze actief bij hun activiteiten zouden proberen te betrekken. Verblijfsvoorwaarden bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) Je bent doof of slechthorend, maar niet in België geboren? Dan kan je pas beroep doen op het VAPH als je voldoet aan de verblijfsvoorwaarden: werkelijk en wettelijk in België verblijven = ingeschreven zijn in het bevolkings- of vreemdelingenregister. kunnen bewijzen dat je vóór je aanvraag al 5 jaar, doorlopend, in België verblijft. Of 10 jaar in de loop van je leven. Met andere woorden, dove en slechthorende personen, die niet in België geboren zijn, kunnen pas na deze 5 of 10 jaar bijstand vragen aan het VAPH. Maar er zijn uitzonderingen, waardoor sommigen toch beroep kunnen doen op het VAPH: je bent Belg je bent burger van de Europese Unie en geniet van de Sociale Zekerheid (vb. ziekteverzekering betalen, ) je bent erkend als vluchteling of je hebt het subsidiair beschermingsstatuut je bent erkend als staatloze of als persoon met een onbepaalde nationaliteit je hebt/had recht op verhoogde kinderbijslag door de handicap van een kind je bent minderjarig en door de Jeugdrechtbank in een door het VAPH erkende voorziening ondergebracht werd je bent minderjarig en door het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg naar een observatie- en behandelingcentrum van het VAPH verwezen. Voor meer informatie en vragen, contacteer Fevlado-Passage: passage@fevlado.be WWW:;

11 HET INBURGERINGSTRAJECT Het inburgeringstraject is de weg die de inburgeraar kan/moet afleggen om zich te integreren in Vlaanderen of Brussel. Als personen, die niet in België geboren zijn, in Vlaanderen of in Brussel komen wonen, dan kunnen (of moeten) zij zich aanmelden bij één van de 8 onthaalbureaus in Vlaanderen. Daar krijgen zij informatie over het inburgeringstraject. Een persoon die een inburgeringstraject volgt noemt men een inburgeraar. Het inburgeringstraject is de weg die de inburgeraar kan/moet afleggen om zich te integreren in Vlaanderen of Brussel. Het doel is zo snel mogelijk zelfstandig zijn weg vinden en actief deelnemen aan de samenleving. Inburgeraars worden begeleid door een trajectbegeleider van het onthaalbureau in de regio waar men woont. Het inburgeringstraject bestaat uit 2 delen: Eerste deel: Dit deel wordt gecoördineerd door het onthaalbureau en bestaat uit een vormingsprogramma: Maatschappelijke oriëntatie: de onthaalbureaus maken de inburgeraars wegwijs in onze samenleving aan de hand van thema s zoals de Belgische staatsstructuur, onderwijs, mobiliteit, gezondheidszorg en waarden en normen. Een basiscursus Nederlands: Het huis van het Nederlands zal doorverwijzen naar het voor de persoon meest aangepaste lessenpakket. Loopbaanoriëntatie: dit omvat begeleiding naar verder studeren, werken, deelname aan het socio-culturele aanbod, vrijwilligerswerk en andere vormen van vrijetijdsbesteding. Hierbij kan de VDAB ingeschakeld worden. Tweede deel: Bij specifieke vragen of nood aan specifieke begeleiding, zal de trajectbegeleider de inburgeraar in contact brengen met de juiste diensten of organisaties. Als inburgeraars het vormingsprogramma gevolgd hebben, dan krijgen zij een attest van inburgering. Met dit attest kunnen zij instappen in het secundaire inburgeringstraject en een beroepsopleiding of een opleiding tot zelfstandig ondernemerschap volgen, verder Nederlands studeren, zich inschrijven in het hoger onderwijs of kiezen voor vrijwilligerswerk. SUBSIDIAIR BESCHERMINGSSTATUUT Personen die hun thuisland hebben verlaten omdat hun leven in gevaar is kunnen in België bescherming en het recht op verblijf krijgen via het subsidiair beschermingsstatuut. Als de persoon niet erkend kan worden als vluchteling, maar hij kan bewijzen dat hij bij zijn terugkeer naar zijn thuisland een reëel risico op ernstige schade loopt, dan kan hij het subsidiair beschermingsstatuut krijgen. Hij mag dan tijdelijk in België verblijven. WWW: ; Interessante websites: uitgebreide informatie op Voor meer informatie, contacteer Fevlado-Passage: passage@fevlado.be 10

12 Hasselt - JC De Blauwe Reiger jcdeblauwereiger@gmail.com website: Lokaal: De Schakel Rechterstraat Hasselt - Kuringen. Kortrijk - JW De Haerne jongerenwerking@dehaerneclub.be website: lokaa: Clubhuis De Haerne Kortrijksestraat Kortrijk - Heule Tunhout - JC De Kempen dekempen@piramime.be website: Lokaal: Sociaal - Cultureel Centrum Piramime Hendrik Consciencestraat Turnhout Gent - JC De Joker jcdjoker@gmail.com website: Lokaal: GTG Gent - DOC Gent Dendermondsesteenweg 449b 9070 Destelbergen Nieuw in 09 Het nieuwe jasje van de jongerenkrant had je al de vorige keer kunnen zien. Maar in de vorige krant stond niet dat JF een nieuw visioen 2009 heeft. Dat zal je op de nieuwe website van JF kunnen zien. Ja, JF is bezig met een nieuwe website te bouwen, zoals we jullie hebben beloofd op de AV. We laten nog weten wanneer deze online zal gaan. Op de AV is alles goed verlopen en ook stelden zich 2 nieuwe bestuursleden kandidaat: Nadine Buldwald en Sammy Van Landuyt. JF heet ze welkom in 2009! In nieuwe jaar hopen we nieuwe ideeën, creaties, fantasieën,.. te kunnen uitwisselen met de jeugdclubs. Ook zijn er veel vernieuwingen nodig, zo blijft JF fris en JONG! Brugge - JW Dewitte s Doordrijvers jwdwd@nowedo.be website: Lokaal: Den Arend Arendstraat 34B 8000 Koolkerke Antwerpen - JC De Vlinder devlinder@madosavzw.be website: Lokaal: Madosa Haantjeslei Antwerpen. In deze jongerenkrant: Visioenen van Jong-Fevlado. Interviews met Mohamed Ahmad, Julia Marsus en Nadine Buchwald. Estafette: Denken en leren Doven op een andere manier dan Horenden? met Stefaan Breemersch WIE ZIJN WE? Voorzitster: Hilde Verhelst; Verantwoordelijk: sensibilisatie (jongerenkrant en website), cursusavonden, EUDY en WFDY, leiding bij vergaderingen, contact met binnen- en buitenland; Secretaresse: Debbie Van Bruyssel; Verantwoordelijk: sensibilisatie (website), EUDY en WFDY, backup administratie, vertalingen, s beantwoorden, opvolgen en contact houden met binnen- en buitenland, verslagen op vergaderingen; Schabewaardster: Rushelle Madridondo-Caubergs; Verantwoordelijk: financieel verslag, WDD; Nadine Buchwald; Verantwoordelijk: JF kamp, een dag op stap, jongerenfestival; Sammy Van Landuyt; Verantwoordelijk: contact opnemen met SHC, JF kamp, jongerenfestival; Adiviseurs: Stefaan Breemersch en Geert Dirickx; Verantwoordelijk: tips geven over jongerenwerkingen, zorgen voor goede communicatie met jongerenwerkingen en Jong-Fevlado Jongerenkrant 11

13 JONG-FEVLADO VISIOENEN 2009 Cursusavonden Meer en meer komen er nieuwe thema s over de dovengemeensschap aan bod, maar velen kennen niet altijd de betekenis, vandaar dat Jong Fevlado nieuwe thema s rond autisme, leiderschap, debatargumenten, ownerschip, WFDY of EUDY, Deafhood,... aan de jongeren wil doorgeven. Op die manier kunnen de jongeren hierover dieper nadenken en komt er meer actie in Vlaanderen. Sensibilisatie Sensibilisatie is ook een heel belangrijk woord in de jonge dovenwereld. De dovenwereld is op zich al een heel kleine wereld, er moet reclame voor gemaakt worden. Hoe kunnen we dat doen? Misschien moeten we meer op straat komen? Alleen de website en een infopakket zijn niet voldoende. In 2009 willen we ons ook focussen op sensibilisatie. Hebben jullie misschien een idee? Neem dan met JF contact op. WDD Op WDD wil Jong Fevlado iets doen voor de jongeren (en ook voor de ouderen). Graag wil JF de integratie tussen jongeren en ouderen laten groeien. Misschien organiseert JF weer een open Podium. Dan kunnen de jongeren hun fantasie en ideeën,... kwijt op het podium! Jongerenfestival Op de jeugdraad hebben we besproken dat we iets nieuws wilden doen en iemand had een geweldig idee: opnieuw een jongerenfestival organiseren in Vlaanderen in 2010!! De laatste keer was alweer in 2002, dus we moeten dat zeker opnieuw doen. Jongeren hebben zoveel ambities, op die manier kunnen we tijdens het jongerenfestival proeven van verschillende attracties Jong Fevlado Kamp Door het succes van het vorige kamp wil JF opnieuw een kamp organiseren met ondersteuning van de werkgroep. We willen het weekend ook langer maken. In 2009 proberen we hieraan te werken zodat de jongeren meer tijd hebben om elkaar te leren kennen via verschillende jeugdclubs/ jongerenwerkingen. EUDY en WFDY Iedere jaar organiseert Eudy of WFDY een kamp. Dit jaar organiseren ze een kamp voor junioren van 13 tot 17 jaar. Twee Belgen, dus één Vlaming en één Waal, mogen deelnemen aan het kamp en maken kennis met internationale gebaren en zullen een andere cultuur leren kennen. Uitstap met Jc s en Jw s JF organiseert jaarlijks een kamp. Eén keer per jaar samenzijn vindt JF veel te weinig, vandaar dat JF het volgende ook zal organiseren: een dag op stap met andere jeugdclubs en jongerenwerkingen. Zo kunnen de jongeren ook nieuwe gezichten leren kennen. Vergelijking tussen onze eigen federatie en een buitenlandse federatie De laatste tijd gaan Dove jongeren minder en minder naar dovenclubs. Er kwamen ook weinig nieuwe leden bij de jeugdclubs, evenals weinig nieuwe kandidaat-bestuursleden bij de jeugdclubs voor 2009, wat JF een beetje zorgen baart. Daardoor zijn er jeugdclubs die ophouden met bestaan, zoals in Hasselt, De Blauwe Reiger. Gebeurt dat ook in andere landen? JF wil even een kijkje nemen bij buitenlanders die nu in Vlaanderen wonen. JF interviewt onze buren Wallonië en Duitsland en het verre Libanon. Vraag 1: Heeft jouw land eigen jeugdclubs? Hoeveel? Vraag 2: Welke verschillen zien jullie tussen je eigen jeugdclub(s) en deze hier in Vlaanderen? Vraag 3: Heb je ook een eigen jeugdfederatie, zoals bij ons Jong Fevlado? Vraag 4: Zie je ook grote verschillen? Ja? Zoals welke? Vraag 5: Wat kunnen de jeugdclubs en JF veranderen om het beter te maken? Vraag 6: Wil je nog iets vertellen aan de jongeren in Vlaanderen? Mohamed Ahmad Afkomstig uit Libanon 26 jaar Woont al 18 jaar in Antwerpen maar leefde voordien in Libanon. Heeft een vriendin, Assaf Lama Lid van Jeugdclub De Vlinder Vraag 1: Nee, er is geen jeugdclub in Libanon. Vroeger hebben Doven geprobeerd om een jeugdclub op te richten maar het is niet gelukt. Er zijn veel problemen: in Libanon is het nog altijd oorlog dus dacht men helemaal niet aan de oprichting van een jeugdclub, men had andere problemen aan het hoofd. Vraag 2: Dus ik kan moeilijk vergelijken tussen België en Libanon. Nadat Doven zijn afgestudeerd gaan ze hun eigen weg en hebben nog heel weinig contact met Doven. Ze zijn erg geïso- 12 Jongerenkrant

De Sociale plattegrond

De Sociale plattegrond De Sociale plattegrond Sector: Inburgering Spreker: Sofie Michielsen (Inburgering Oost-Vlaanderen) WAT IS INBURGERING? - 2-1 Opdracht Inburgering = Vlaamse beleid Opstap tot integratie door het onthalen

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Evolutie in het. Studiedag VGTC Hilde Nyffels 08 november 2008 Lessius Hogeschool, Antwerpen

Evolutie in het. Studiedag VGTC Hilde Nyffels 08 november 2008 Lessius Hogeschool, Antwerpen Evolutie in het lesgeven van VGT Studiedag VGTC Hilde Nyffels 08 november 2008 Lessius Hogeschool, Antwerpen Ervaring evolutie Nmg VGT April 1994 : Fevlado Vrije gebarencursus 1994 : studieweek Bristol

Nadere informatie

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd. Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik

Nadere informatie

Kinderen zonder papieren

Kinderen zonder papieren VPM VPM Kinderen zonder papieren Je ziet het bijna elke dag op de tv of in de krant: beelden van landen in oorlog, mensen in armoede. Op zoek naar een betere plaats om te leven, slaan ze op de vlucht.

Nadere informatie

basiseducatie Wie kan terecht in een centrum voor basiseducatie? Wat kan je er leren?

basiseducatie Wie kan terecht in een centrum voor basiseducatie? Wat kan je er leren? basis educatie Heb je problemen met lezen, schrijven of rekenen? Je bent niet alleen! In Vlaanderen heeft 1 op 7 mensen er moeite mee. Bij Basiseducatie kan je opnieuw bijbenen. Er zijn 13 Centra voor

Nadere informatie

Inleiding...1. Correctie Terminologie...2. Vlaamse Gebarentaal...3. Belangrijke woorden...4. Tips voor de leerkracht...7. Tips voor trainer/coach...

Inleiding...1. Correctie Terminologie...2. Vlaamse Gebarentaal...3. Belangrijke woorden...4. Tips voor de leerkracht...7. Tips voor trainer/coach... Inhoudstafel Inleiding...1 Correctie Terminologie...2 Vlaamse Gebarentaal...3 Belangrijke woorden...4 Tips voor de leerkracht...7 Tips voor trainer/coach...9 Tips voor tijdens een wedstrijd...10 Tolk...11

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

Activiteiten ter verbetering van de. maatschappelijke rol van de Vlaams- Belgische Gebarentaal met het oog op. een grotere integratie van (vroeg)doven

Activiteiten ter verbetering van de. maatschappelijke rol van de Vlaams- Belgische Gebarentaal met het oog op. een grotere integratie van (vroeg)doven Activiteiten ter verbetering van de maatschappelijke rol van de Vlaams- Belgische Gebarentaal met het oog op een grotere integratie van (vroeg)doven in de horende maatschappij: actieplan. April 1998 Auteurs

Nadere informatie

Portret van H. Gerealiseerd door H. en Linde Stael In samenwerking met het SIHO

Portret van H. Gerealiseerd door H. en Linde Stael In samenwerking met het SIHO Portret van H. Gerealiseerd door H. en Linde Stael In samenwerking met het SIHO Dit portret gaat over H., een vrouw die met een evoluerende spierziekte nog lang voor de klas heeft gestaan in het lager

Nadere informatie

Droits fondamentaux. inburgering opleiding. oriëntatie. traject gratis. taal. Onthaal van nieuwkomers

Droits fondamentaux. inburgering opleiding. oriëntatie. traject gratis. taal. Onthaal van nieuwkomers Droits fondamentaux oriëntatie traject gratis taal inburgering opleiding Onthaal van nieuwkomers 21 Zich inburgeren, wat betekent dat? Er wordt veel gesproken over inburgering of integratie van migranten.

Nadere informatie

We geven informatie en advies aan je werkgever en collega s. Samen zoeken we naar oplossingen. We geven je informatie over verenigingen en diensten.

We geven informatie en advies aan je werkgever en collega s. Samen zoeken we naar oplossingen. We geven je informatie over verenigingen en diensten. We geven informatie en advies aan je werkgever en collega s. Samen zoeken we naar oplossingen. We geven je informatie over verenigingen en diensten. We helpen je bij het verbeteren van je contacten met

Nadere informatie

Vrijdag 18 november 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Jubileum 25 jaar Fevlado-Diversus - Gent

Vrijdag 18 november 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Jubileum 25 jaar Fevlado-Diversus - Gent Vrijdag 18 november 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Jubileum 25 jaar Fevlado-Diversus - Gent Geachte aanwezigen, Dames en heren, Feest vieren is onlosmakelijk

Nadere informatie

Verhaal van verandering

Verhaal van verandering Belgische Ashoka Fellow Ashoka : Kun je ons iets vertellen over je familie en waar je bent opgegroeid? Ingrid : Ik ben opgegroeid in Antwerpen, een belangrijke stad in Vlaanderen, België. Ik heb een oudere

Nadere informatie

inschrijving gratis onderwijs Onderwijs problemen kleuterschool schoolplicht schoolagenda buitenschoolse activiteiten ouderverenigingen

inschrijving gratis onderwijs Onderwijs problemen kleuterschool schoolplicht schoolagenda buitenschoolse activiteiten ouderverenigingen problemen schoolagenda gratis onderwijs schoolplicht inschrijving kleuterschool buitenschoolse activiteiten ouderverenigingen Onderwijs In België zijn kinderen verplicht naar school te gaan van 6 tot 18

Nadere informatie

Rotterdams Ambassadrices Netwerk

Rotterdams Ambassadrices Netwerk De ambassadrice als werver van inburgeraars 1. Inleiding; eigen ervaringen 2 A. Wat is werven 2 B. Het belang van werven 2 C. Verwachtingen 3 D. Rollenspel 4 E. Opdracht 4 2. Voortraject: 4 A. Doel 4 B.

Nadere informatie

PERSMAP VIJFTIEN VINGERS EN TWEE HOOFDEN DVD MET KINDERRIJMPJES EN LIEDJES IN VLAAMSE GEBARENTAAL

PERSMAP VIJFTIEN VINGERS EN TWEE HOOFDEN DVD MET KINDERRIJMPJES EN LIEDJES IN VLAAMSE GEBARENTAAL PERSMAP VIJFTIEN VINGERS EN TWEE HOOFDEN DVD MET KINDERRIJMPJES EN LIEDJES IN VLAAMSE GEBARENTAAL 24 SEPTEMBER 2014 14U30-15U30 BIBLIOTHEEK PERMEKE DE CONINCKPLEIN 25-26 2060 ANTWERPEN Inhoud persmap Programma

Nadere informatie

DOEL. Informatie en weetjes over tweetalig en bicultureel opgroeien. Ontmoeting tussen ouders.

DOEL. Informatie en weetjes over tweetalig en bicultureel opgroeien. Ontmoeting tussen ouders. DOEL Informatie en weetjes over tweetalig en bicultureel opgroeien. Ontmoeting tussen ouders. INHOUD Kennismaking Speeddate Voorstelling Fevlado, het participatieproject en het onderwijsproject Workshop

Nadere informatie

Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection

Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection 1 Beste docent, Binnenkort gaat u samen met uw klas naar de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection. Deze lesbrief

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

6 In Beeld. Bieke Depoorter

6 In Beeld. Bieke Depoorter 6 In Beeld Bieke Depoorter De 25-jarige fotografe Bieke Depoorter uit Ingooigem besloot pas in het laatste jaar middelbaar, tot verrassing van velen, om fotografie te gaan studeren. Ze trok naar het Kask

Nadere informatie

Ondersteuning Taalbadklas op de SITE Nekkerhal (voorziene opstart: na de paasvakantie)

Ondersteuning Taalbadklas op de SITE Nekkerhal (voorziene opstart: na de paasvakantie) Ondersteuning Taalbadklas op de SITE Nekkerhal (voorziene opstart: na de paasvakantie) Doelgroep: kinderen van asielzoekers (kleuters + lagere school) Taken vrijwilligers: Taalstimulering Crea-atelier

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Lou en Lena: NEE tegen geweld!

Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn prentenboek Prentenboek voor leerlingen 1 e en 2 e leerjaar Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn naam:... Mijn klas:... Mondiale Vorming - Plan België Hallo, ik ben Lou. En dit is mijn zus Lena. We

Nadere informatie

Meedoen Werkt! Geen werk, geen uitkering, wél ambitie? Ontwikkel je talent in Purmerend!

Meedoen Werkt! Geen werk, geen uitkering, wél ambitie? Ontwikkel je talent in Purmerend! Meedoen Werkt! Geen werk, geen uitkering, wél ambitie? Ontwikkel je talent in Purmerend! Heb je geen werk, geen uitkering maar wél ambitie? Wil je bijvoorbeeld graag werkervaring opdoen, in contact komen

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Ben ik verplicht om naar school te gaan? Kan de school mij als straf naar huis sturen? Kunnen we op school een leerlingenraad opstarten?

Ben ik verplicht om naar school te gaan? Kan de school mij als straf naar huis sturen? Kunnen we op school een leerlingenraad opstarten? Ben ik verplicht om naar school te gaan? Kan de school mij als straf naar huis sturen? Kunnen we op school een leerlingenraad opstarten? Zit je met een vraag over school? Of wil je weten wat je rechten

Nadere informatie

Ondersteuning bij SEIN: woonzorg en dagbesteding

Ondersteuning bij SEIN: woonzorg en dagbesteding Samen doen wij dat! info Ondersteuning bij SEIN: woonzorg en dagbesteding informatie voor cliënten Inhoud INHOUD 1. Verhogen van de kwaliteit van leven van mensen met epilepsie 4 2. Het kwaliteitskader

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Leren & Werken Steeds opnieuw raak ik mijn baan kwijt. Waar ligt dat nou aan? Welke vervolgopleiding zou iets voor mij zijn? Is er voor mij extra ondersteuning

Nadere informatie

Dag tegen Racisme. Kijk eens naar jezelf! Kijk eens naar de anderen! Gudrun Peperstraete. hoe je eruitziet? Of is er meer? Is

Dag tegen Racisme. Kijk eens naar jezelf! Kijk eens naar de anderen! Gudrun Peperstraete. hoe je eruitziet? Of is er meer? Is Gudrun Peperstraete Kijk eens naar jezelf! hoe je eruitziet? Of is er meer? Is er nog iemand die er net zoals jij uitziet? Kijk eens naar de anderen! Kijk eens goed in de spiegel. Welke kleur hebben je

Nadere informatie

Wie kan terecht in een centrum voor basiseducatie? Wat kan je er leren?

Wie kan terecht in een centrum voor basiseducatie? Wat kan je er leren? basis educatie Wie niet goed kan lezen, schrijven en rekenen, is geen uitzondering. In ons land heeft meer dan half miljoen mensen er moeite mee. In een centrum voor basiseducatie kan je die achterstand

Nadere informatie

scheiding Ouders blijven ouders Recht van spreken

scheiding Ouders blijven ouders Recht van spreken Het is niet niks als je ouders gaan scheiden. Misschien verschiet je er geweldig van. Misschien vind je de nieuwe duidelijkheid juist wel goed. Hoe dan ook, bij zo n scheiding moet er van alles worden

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

> NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013

> NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013 > NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013 Leerlingen uit het secundair onderwijs mogen vertegenwoordigd zijn als partner op de schoolraad.

Nadere informatie

NEDERLANDS VOOR ANDERSTALIGE DOVEN EN SLECHTHORENDEN

NEDERLANDS VOOR ANDERSTALIGE DOVEN EN SLECHTHORENDEN NEDERLANDS VOOR ANDERSTALIGE DOVEN EN SLECHTHORENDEN Pagina 2 1. Even voorstellen Het onderwijsinitiatief Nederlands voor anderstalige doven en slechthorenden is een samenwerking tussen diverse organisaties.

Nadere informatie

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema.

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 16. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden van les 12, 13, 14 en 15. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag

Nadere informatie

Filip Verstraete. Adviescommissie Vlaamse Gebarentaal Fevlado vzw

Filip Verstraete. Adviescommissie Vlaamse Gebarentaal Fevlado vzw Filip Verstraete Adviescommissie Vlaamse Gebarentaal Fevlado vzw Wat willen dove leerlingen? Toegang tot de lessen Onderwijs van een goed niveau Een diploma Vlotte sociale contacten Wat is het aanbod?

Nadere informatie

HENK BUTER * 12 augustus 1928 9 februari 2015

HENK BUTER * 12 augustus 1928 9 februari 2015 IN MEMORIAM HENK BUTER * 12 augustus 1928 9 februari 2015 We gaven hem de geuzennaam professor zonder universiteit. Henk was belezen en taalvaardig, leergierig en geleerd, filosofisch en praktisch. Hij

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Kinderen en vrijwillige terugkeer Tips voor ouders die vrijwillig terugkeren met minderjarige kinderen

Kinderen en vrijwillige terugkeer Tips voor ouders die vrijwillig terugkeren met minderjarige kinderen Kinderen en vrijwillige terugkeer Tips voor ouders die vrijwillig terugkeren met minderjarige kinderen Deze brochure kan ook ondersteunend zijn voor iedereen die met het gezin in contact komt: maatschappelijk

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Eerwraak. Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman. Blz 1.

Eerwraak. Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman. Blz 1. Eerwraak Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman Blz 1. Vra!n. 1) Wat voor soort verhaal is je boek? Mijn boek is een eigentijdsverhaal/roman 2) Waar

Nadere informatie

AAD. Andere doelstellingen

AAD. Andere doelstellingen Over Luisterogen AAD DOELGROEP EN DOELSTELLINGEN Doelgroep Luisterogen is een experimenteel leesbevorderingsproject van KOCA vzw. Luisterogen laat laaggeletterde jongeren (en volwassenen) kennismaken met

Nadere informatie

A. Jouw rechten! Kinderrechten

A. Jouw rechten! Kinderrechten Dit werkblaadje is van... A. Jouw rechten! Kinderrechten Je hebt ongetwijfeld al gehoord van de Rechten van het Kind. De koningen, presidenten en andere leiders van over de hele wereld hebben gezegd dat

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

EN HET ONDERSTEUNINGS CENTRUM JEUGdZORG

EN HET ONDERSTEUNINGS CENTRUM JEUGdZORG EN HET ONDERSTEUNINGS CENTRUM JEUGdZORG 2 Inleiding In deze brochure vind je informatie over het Ondersteuningscentrum Jeugdzorg. We leggen uit wat het Ondersteuningscentrum Jeugdzorg is, wie er werken

Nadere informatie

scheiding Ouders blijven ouders Hoorrecht

scheiding Ouders blijven ouders Hoorrecht Het is niet niks als je ouders gaan scheiden. Misschien verschiet je er geweldig van. Misschien vind je de nieuwe duidelijkheid juist wel goed. Hoe dan ook, bij zo n scheiding moet er van alles worden

Nadere informatie

Op cursus met KEI-JONG vzw zeker iets voor jou...!?

Op cursus met KEI-JONG vzw zeker iets voor jou...!? Op cursus met KEI-JONG vzw zeker iets voor jou...!? Op cursus met KEI-JONG vzw is... op stap gaan bijleren nieuwe mensen Bijleren op een plezante manier. Nieuwe dingen uitproberen. Nieuwe mensen leren

Nadere informatie

Erasmusbestemming: Universiteit

Erasmusbestemming: Universiteit Erasmusbestemming: Rijsel Academiejaar:2006-2007 Één semester Universiteit Waar is de universiteit ergens gelegen (in het centrum/ ver uit het centrum)? De univ ligt vrij dicht bij het centrum, maar als

Nadere informatie

Als je ouders uit elkaar gaan

Als je ouders uit elkaar gaan Scheiding Als je ouders uit elkaar gaan Alles over scheiden Bemiddelen in familiezaken www.bemiddelingvzw.be Als je ouders apart gaan wonen www.tweehuizen.be De Scheidingsschool www.descheidingsschool.be

Nadere informatie

Zestien tips voor dove personen in contact met de politie en justitie

Zestien tips voor dove personen in contact met de politie en justitie Tip 1 Zestien tips voor dove personen in contact met de politie en justitie Taalgroep Vlaamse Gebarentaal KU Leuven, in samenwerking met Fevlado en Het Reddend Gebaar In het kader van het JUSTISIGNS-project

Nadere informatie

Het hele verhaal in Gebarentaal

Het hele verhaal in Gebarentaal Het hele verhaal in Gebarentaal Nederlandse gebarentaal voor iedereen Werkboek niveau 2 Iris Wijnen en Tom Uittenbogert Broek in Waterland, 2015 Het hele verhaal in Gebarentaal Werkboek niveau 2 Auteurs:

Nadere informatie

Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt?

Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt? Beste kinderen, Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt? In mijn vrije tijd ben ik natuurgids. Met mijn verrekijker en vergrootglas trek ik naar allerlei plekjes om de natuur

Nadere informatie

Latijn: iets voor jou?

Latijn: iets voor jou? : n j i t a L r o o v s iet jou? De Romeinen en wij Waar komen onze letters vandaan? Hoe komen we aan de namen van de maanden? De antwoorden op vele van deze vragen vind je vaak in het verleden bij de

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is:

Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is: Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is: Mijn gezinsvoogd werkt bij de William Schrikker Jeugdbescherming. Wat een toestand, zeg! Wat gebeurt

Nadere informatie

H E T V E R L O R E N G E L D

H E T V E R L O R E N G E L D H E T V E R L O R E N G E L D Personen Evangelieschrijver Vrouw (ze heet Marie) Haar buurvrouwen en vriendinnen; o Willemien o Janny o Sjaan o Sophie (Als het stuk begint, zit de evangelieschrijver op

Nadere informatie

CURRICULUM VITAE. Ken jezelf! Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS

CURRICULUM VITAE. Ken jezelf! Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS CURRICULUM VITAE In dit lespakket maken jongeren hun cv. Vermits sommige jongeren al van bij het begin van het schooljaar op zoek gaan naar een job of stageplaats, maken ze zeer snel een eerste exemplaar

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang Thema Kinderen en school. Demet TV Lesbrief 9. De kinderopvang zoekt opvang voor haar kind. belt naar een kinderdagverblijf. Is er plaats? Is de peuterspeelzaal misschien een oplossing? Gaat inschrijven

Nadere informatie

Mama Leert! Terugblik Evaluatie Heden Toekomst

Mama Leert! Terugblik Evaluatie Heden Toekomst Mama Leert! 2016 2017 - Terugblik Evaluatie Heden Toekomst Terugblik ESF oproep 320 ikv vh AMIF-programma 2014-2020: Proeftuinen inburgering op maat van laaggeletterde moeders met jonge kinderen (0-3)

Nadere informatie

het leefloon Versie december 2013 LEEFLOON

het leefloon Versie december 2013 LEEFLOON het leefloon Versie december 2013 LEEFLOON HET RECHT OP EEN LEEFLOON in twaalf stappen... Een leefloon, wat is dat? Wanneer krijg ik het leefloon? Waar moet ik het leefloon aanvragen? Wat zal er na de

Nadere informatie

1. nooit 2. zelden 3. soms 4. vaak 5. altijd 1. (QMEMO01) Houdt u een lijst bij van belangrijke data, zoals verjaardagen?...

1. nooit 2. zelden 3. soms 4. vaak 5. altijd 1. (QMEMO01) Houdt u een lijst bij van belangrijke data, zoals verjaardagen?... LASAB124 In hun dagelijks leven gebruiken mensen hun geheugen op verschillende manieren. Sommige mensen maken bijvoorbeeld boodschappenlijstjes, anderen doen dat niet. Sommige mensen zijn goed in het onthouden

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

LES 3 Ik leer Nederlands. TESTEN TEST 1

LES 3 Ik leer Nederlands. TESTEN TEST 1 12/11/14 1 LES 3 Ik leer Nederlands. TESTEN TEST 1 1. (lezen) Ik.... een lange tekst. 2 Hij.... een moeilijk boek. 3. Zij.... een gemakkelijk tekstje. 4..... jullie veel? Ja, wij.... graag kinderboeken.

Nadere informatie

Lesbrief 14. Naar personeelszaken.

Lesbrief 14. Naar personeelszaken. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 14. Naar personeelszaken. Wat leert u in deze les? Wanneer u zeggen en wanneer jij zeggen. Je mening geven en naar een mening vragen. De voltooide tijd gebruiken.

Nadere informatie

MIJN LAND. Oh mijn land. Ik mis het echt. Elke dag heb ik heimwee. Elke nacht droom ik erover. Ik mis mijn land. Ik mis elke straat. Ik mis alles.

MIJN LAND. Oh mijn land. Ik mis het echt. Elke dag heb ik heimwee. Elke nacht droom ik erover. Ik mis mijn land. Ik mis elke straat. Ik mis alles. MIJN LAND Oh mijn land Ik mis het echt. Elke dag heb ik heimwee. Elke nacht droom ik erover. Oh mijn land Ik mis mijn land. Ik mis elke straat. Ik mis alles. Oh mijn land Ik mis mijn familie. Mijn vrienden,

Nadere informatie

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005 Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen uitgave 2005 Steeds meer kinderen stellen vragen aan de Kinderrechtswinkels over echtscheiding. Scheiden kan niet zomaar, je moet heel veel regels

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Profielen van asielzoekers, erkend vluchtelingen en subsidiair beschermden

Profielen van asielzoekers, erkend vluchtelingen en subsidiair beschermden Monitoring asielinstroom Profielen van asielzoekers, erkend vluchtelingen en subsidiair beschermden Nota in het kader van de coördinatieopdracht monitoring asielinstroom van het Agentschap Integratie en

Nadere informatie

Profiel van de asielzoekers in opvang op 31 december 2015

Profiel van de asielzoekers in opvang op 31 december 2015 Monitoring asielinstroom Profiel van de asielzoekers in opvang op 31 december 2015 Nota in het kader van de coördinatieopdracht monitoring asielinstroom van het Agentschap Integratie en Inburgering Publicatiedatum:

Nadere informatie

Centrum voor begeleiding van kinderen en volwassenen met een visuele handicap

Centrum voor begeleiding van kinderen en volwassenen met een visuele handicap Centrum voor begeleiding van kinderen en volwassenen met een visuele handicap Ganspoel Ganspoel is een gespecialiseerd Centrum voor de begeleiding van kinderen en volwassenen met een visuele (meervoudige)

Nadere informatie

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.

Nadere informatie

Thema In en om het huis.

Thema In en om het huis. http://www.edusom.nl Thema In en om het huis. Les 22. Een huis zoeken Wat leert u in deze les? Praten over uw huis Informatie over het vinden van een nieuwe woning Praten over wat afgelopen is Veel succes!

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

Meten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid

Meten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel

Nadere informatie

Taalles werkt! Een fotoserie in het kader van de Week van de Alfabetisering 2013

Taalles werkt! Een fotoserie in het kader van de Week van de Alfabetisering 2013 Taalles werkt! Een fotoserie in het kader van de Week van de Alfabetisering 2013 Deze fotoserie is ontwikkeld in het kader van de Week van de Alfabetisering 2013. In Utrecht wonen zo n 30.000 mensen die

Nadere informatie

Actielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl

Actielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl http://www.edusom.nl Actielessen Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Nieuwe woorden Grammatica: werkwoorden in de verleden tijd Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Voorstelling Onafhankelijk leven

Voorstelling Onafhankelijk leven Voorstelling Onafhankelijk leven Inhoudsopgave 1. Wat is Onafhankelijk leven?... 3 2. Waarom is Onafhankelijk Leven belangrijk?... 4 3.1. Met een persoonlijk assistentie budget (PAB) kan je onafhankelijk

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor:

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor: Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor: Terugblik Kinderyoga Rots & Water De Sterrenplukmachine Theaterweek Thema avond (hoog)gevoeligheid

Nadere informatie

Hoe schrijf ik tekst voor mijn website?

Hoe schrijf ik tekst voor mijn website? Hoe schrijf ik tekst voor mijn website? Heb je een eigen website, maar worstel je met de teksten die je daarop kwijt wil? Volg dan dit stappenplan. Met een paar handige tips kom je vast een heel eind.

Nadere informatie

Materiële hulp voor kinderen die illegaal verblijven

Materiële hulp voor kinderen die illegaal verblijven Versie nr: 1 Laatste wijziging: 12-06-2007 1) Waartoe dient deze fiche? 2) Waartoe dient deze fiche? 3) Wat verstaan we onder materiële hulp aan kinderen die illegaal in België verblijven? 4) Wat omvat

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

JIJ EN HET ONDERSTEUNINGS CENTRUM JEUGDZORG

JIJ EN HET ONDERSTEUNINGS CENTRUM JEUGDZORG JIJ EN HET ONDERSTEUNINGS CENTRUM JEUGDZORG 2 JIJ EN HET ONDERSTEUNINGSCENTRUM JEUGDZORG / 3 INLEI DING In deze brochure vind je informatie over het Ondersteuningscentrum jeugdzorg. We leggen uit wat het

Nadere informatie

Het verhaal van de Actielessen

Het verhaal van de Actielessen http://www.edusom.nl Het verhaal van de Actielessen In de Actielessen ontmoeten acht mensen elkaar. Ze kennen elkaar van een taalcursus. 1. Overal kun je de taal leren In de eerste Actieles ontmoeten Mounir

Nadere informatie

INFORMATIE OVER HET GEBRUIK VAN KINDERBIJBELS VOOR GEZINNEN MET JONGE KINDEREN

INFORMATIE OVER HET GEBRUIK VAN KINDERBIJBELS VOOR GEZINNEN MET JONGE KINDEREN INFORMATIE OVER HET GEBRUIK VAN KINDERBIJBELS VOOR GEZINNEN MET JONGE KINDEREN OVER KINDERBIJBELS OM TE BEGINNEN Als je een kinder- of jeugdbijbel aan wilt schaffen dan is het heel belangrijk dat je eerst

Nadere informatie

t Magazijn centrum voor arbeidszorg met zorg gemaakt

t Magazijn centrum voor arbeidszorg met zorg gemaakt 2100 Deurne Tel / fax: 03/ 324 25 26 t Magazijn centrum voor arbeidszorg met zorg gemaakt Andante vzw www.tmagazijn.be Nieuwsbrief 7 juni 2014 Voorwoord Beste lezer, Hier is hij dan; onze zevende nieuwsbrief.

Nadere informatie

Ouderbetrokkenheid: interviewschema

Ouderbetrokkenheid: interviewschema Ouderbetrokkenheid: interviewschema Contactinformatie: Prof. dr. Johan van Braak, Lien Ghysens en Ruben Vanderlinde Vakgroep Onderwijskunde Universiteit Gent Inleiding Met dit interview willen we meer

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik

Nadere informatie