COHESIEBELEID

Transcriptie

1 FINANCIERINGSINSTRUMENTEN BINNEN HET COHESIEBELEID COHESIEBELEID De nieuwe wet- en regelgeving voor de volgende investeringsronde van het EU-cohesiebeleid voor is in december 2013 formeel goedgekeurd door de Raad van de Europese Unie. Dit informatieblad maakt deel uit van een reeks waarin de belangrijkste onderdelen van de nieuwe aanpak nader worden belicht. Inhoud Wat is het doel? Belangrijkste kenmerken van het nieuwe wetsen beleidskader Wat is er anders ten opzichte van ? Wat zijn de praktische gevolgen? Cohesiebeleid Maart 2014

2 Financieringsinstrumenten vormen een efficiënte wijze om de middelen van het cohesiebeleid in te zetten ter bevordering van de doelstellingen van de Europa 2020-strategie. Financiële instrumenten zijn gericht op projecten die potentieel economisch levensvatbaar zijn en bieden ondersteuning voor investeringen door middel van leningen, garanties, aandelen en andere risicodragende systemen, eventueel gecombineerd met technische ondersteuning, rentesubsidies of garantieprovisiesubsidies onder dezelfde maatregelen. Behalve de duidelijke voordelen van het op de lange termijn opnieuw gebruiken van middelen, dragen financieringsinstrumenten bij aan het mobiliseren van aanvullende publieke of private co-investeringen. Zo worden overeenkomstig de prioriteiten van Europa 2020 en het cohesiebeleid de tekortkomingen van de markt aangepakt. Hun leveringsstructuur brengt aanvullende expertise en kennis met zich mee, zodat wordt bijgedragen aan een grotere efficiëntie en doelmatigheid van de toewijzing van publieke middelen. Bovendien bieden deze instrumenten tal van prikkels om beter te presteren, waaronder een grotere financiële discipline op het niveau van de ondersteunde projecten. Financieringsinstrumenten worden met ingang van de programmeringsperiode ten behoeve van structuurfondsen ingezet voor de verwezenlijking van investeringen. Gedurende de huidige programmeringsperiode is het relatieve belang ervan toegenomen. Op het moment vertegenwoordigen zij 5 % van de totale middelen van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Gelet op de huidige economische situatie en de toenemende schaarsheid van de publieke middelen, zullen financieringsinstrumenten naar verwachting in de programmeringsperiode een nog belangrijker rol spelen binnen het cohesiebeleid. Wat is het doel? Voortbouwend op de ervaringen met de uitvoering van financieringsinstrumenten in de huidige en vorige perioden van het cohesiebeleid en overeenkomstig het belang dat er aan wordt gehecht binnen het Meerjarig Financieel Kader , stelt de Europese Commissie voor om het gebruik van financieringsinstrumenten tijdens de komende programmeringsperiode verder uit te breiden en te verbeteren als efficiënter en duurzamer alternatief in aanvulling op de traditionele financiering op basis van subsidies. Belangrijkste kenmerken van het nieuwe wetsen beleidskader Om de toepassing van financiële instrumenten in het cohesiebeleid in de programmeringsperiode te bevorderen en vergroten, zal het nieuwe wets- en beleidskader: de EU-lidstaten en de regio s meer flexibiliteit bieden in de zin van doelsectoren en uitvoeringsstructuren; een stabiel uitvoeringskader bieden op basis van een duidelijke en gedetailleerde set regels, voortbouwend op bestaande begeleiding en ervaringen in de praktijk; synergieën vastleggen tussen financiële instrumenten en ander vormen van ondersteuning, zoals subsidies; en»» zorgen voor compatibiliteit met financiële instrumenten die op EU-niveau volgens indirecte managementregels worden vastgelegd en uitgevoerd.

3 De Verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen bevat een afzonderlijke sectie: Titel IV (artikel 37 tot en met 46), waardoor een duidelijkere presentatie van de specifieke kenmerken van de instrumenten en de regelgevingsvereisten mogelijk wordt. De uitvoeringsdetails zijn bovendien vastgelegd in bijbehorende secundaire wetgeving (gedelegeerde handelingen en uitvoeringshandelingen). Om die reden zal er één set regels zijn met betrekking tot financiële instrumenten voor alle vijf de ESI-fondsen, zodat wordt gezorgd voor consistentie met de bepalingen van de Financiële verordening. Wat is er anders ten opzichte van ? Een grotere draagwijdte van de financieringsinstrumenten In tegenstelling tot de programmeringsperiode zijn de aangenomen regels inzake financieringsinstrumenten voor niet prescriptief ten aanzien van de sectoren, begunstigden, soorten projecten en activiteiten die worden ondersteund. Lidstaten en beheersautoriteiten kunnen gebruikmaken van de financieringsinstrumenten met betrekking tot alle thematische doelstellingen die onder de operationele programma s (OP s) vallen, en voor alle fondsen, zolang het maar efficiënt en doelmatig is om dit te doen. Het nieuwe kader bevat tevens voorschriften om te zorgen voor een betere koppeling van financieringsinstrumenten met overige vormen van steun, met name subsidies, aangezien dit bijdraagt tot het ontwerp van toegespitste steunregelingen die voldoen aan de specifieke vereisten van lidstaten of regio s. Financieringsinstrumenten zijn een speciale categorie uitgaven en om deze met succes te ontwerpen en uit te voeren, is het van belang dat de hiaten in en behoeften van de markt goed worden beoordeeld. Daarom wordt in de context van een OP bepaald dat financieringsinstrumenten moeten worden ontworpen op basis van een ex-antebeoordeling, waarbij tekortkomingen van de markt of suboptimale investeringssituaties, de desbetreffende investeringsbehoeften, mogelijke deelname van de private sector en de daaruit voortvloeiende meerwaarde van de desbetreffende financieringsinstrumenten worden vastgesteld. Een dergelijke ex-antebeoordeling kan ook helpen om overlappingen en inconsistenties te voorkomen tussen de financieringsinstrumenten die door de verschillende actoren op de verschillende niveaus worden uitgevoerd.

4 Een reeks van nieuwe uitvoeringsmogelijkheden Tussen de lidstaten en de regio s kunnen aanzienlijke verschillen bestaan in de operationele omgeving voor de financieringsinstrumenten, evenals in de bestuurlijke capaciteit en de technische expertise die vereist is voor een succesvolle uitvoering. Tegen deze achtergrond biedt de nieuwe regelgeving verschillende uitvoeringsmogelijkheden waaruit de lidstaten en beheersinstanties de meest geschikte oplossing kunnen kiezen. De steun van de ESIF-programma s kan worden geboden aan: 1 Financiële instrumenten die worden opgezet op EU-niveau en die worden beheerd door de Commissie overeenkomstig de financiële verordening (direct of indirect beheer). Dit is inclusief specifieke bepalingen voor de implementatie van toegewezen financiële instrumenten die ESIfondsen combineren met andere middelen uit de EU-begroting en EIB/EIF, teneinde bankleningen aan het mkb te stimuleren. Bij deze mogelijkheid worden de OP-bijdragen aan de financiële instrumenten gereserveerd voor investeringen in regio s en maatregelen die vallen onder het OP waaruit de middelen worden bijgedragen. 2 Financiële instrumenten die op nationaal/regionaal, transnationaal of grensoverschrijdend niveau zijn opgezet en worden beheerd door of onder de verantwoordelijkheid van de beheersinstantie. Voor dit soort instrumenten hebben de beheersautoriteiten de mogelijkheid om de programmamiddelen bij te dragen aan: a. reeds bestaande of nieuw gecreëerde instrumenten, die worden toegespitst op specifieke voorwaarden en behoeften; en b. gestandaardiseerde instrumenten ( off-the-shelf ), waarvoor de voorwaarden vooraf zijn gedefinieerd en vastgelegd in een uitvoeringshandeling van de Commissie. Deze instrumenten moeten klaar voor gebruik zijn en zich lenen voor een snelle tenuitvoerlegging. 3 Financieringsinstrumenten die uitsluitend bestaan uit leningen of subsidies, kunnen direct worden uitgevoerd door de beheersautoriteiten zelf. In deze gevallen worden de beheersinstanties gecompenseerd op basis van de feitelijk verstrekte leningen of de garantiebedragen die zijn vastgelegd voor nieuwe leningen, en zonder de mogelijkheid om de beheerskosten en -vergoedingen in rekening te brengen aan de FI-maatregelen. Flexibeler cofinancieringsregels en aanvullende financiële prikkels Betalingen door de Commissie aan beheersinstanties worden in de toekomst strikt gekoppeld aan de uitvoering in de praktijk. Er komt ook een mogelijkheid om in de betalingsaangifte de verwachte nationale bijdrage die moet worden betaald aan het financiële instrument of op het niveau van de eindontvangers binnen de subsidiabele periode, op te nemen. 1 Voor bijdragen aan een financieel instrument op EU-niveau onder Commissiebeheer (mogelijkheid 1 hiervoor) is in het OP een afzonderlijke prioritaire as opgenomen. Het cofinancieringspercentage voor deze prioritaire as of dit nationale programma zal 100% zijn. 2. Voor bijdragen aan nationale, regionale; transnationale of grensoverschrijdende financiële instrumenten (mogelijkheid 2 a. en b. hiervoor) wordt het EU-cofinancieringsgedeelte verhoogd met tien procentpunten in gevallen waarin een prioritaire as volledig wordt uitgevoerd via financiële instrumenten.wat betreft de financiële prikkels wordt het EU-cofinancieringsgedeelte verhoogd met 10 percentagepunten in het geval dat een prioritaire as volledig wordt uitgevoerd door financieringsinstrumenten.

5 Heldere regels voor financieel beheer Voortbouwend op het recente richtsnoer dat door het Coördinatiecomité voor de Fondsen is uitgevaardigd aan de lidstaten bieden de verordeningen continuïteit en zekerheid ten aanzien van het financiële beheer van de EU-bijdragen aan financiële instrumenten. Het nieuwe kader bevat heldere regels in de zin van de kwalificatie van financieringsstromen op de verschillende niveaus van de financieringsinstrumenten en de bijbehorende geschiktheid of wettelijke vereisten. De volgende bepalingen zijn opgenomen in de Verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen: EU-bijdragen aan financiële instrumenten worden overgemaakt op rekeningen in de lidstaten en worden tijdelijk geïnvesteerd overeenkomstig de beginselen van gezond financieel beheer; rente en andere voordelen die worden verkregen op het niveau van het financiële instrument voorafgaand aan de investering in de eindontvangers, moeten worden gebruikt voor dezelfde doeleinden als de aanvankelijke EU-bijdrage binnen de subsidiabele periode; het EU-aandeel van de kapitaalmiddelen dat terug wordt betaald uit investeringen, winsten of verdiensten die voortvloeien uit investeringen, moet tot het einde van de subsidiabele periode worden gebruikt voor: nadere investeringen in dezelfde of andere instrumenten, overeenkomstig de specifieke doelstellingen die voor een bepaalde prioriteit zijn vastgelegd; preferentiële beloning van investeerders die overeenkomstig het beginsel van de investeerder in een markteconomie werken en die mede-investeren op het niveau van het financiële instrument of de eindontvanger; en/of beheerskosten/-vergoedingen. Kapitaalmiddelen en -voordelen en andere verdiensten of opbrengsten die aan de EU-bijdragen aan de financiële instrumenten kunnen worden toegeschreven, moeten worden gebruikt tot ten minste acht jaar na het einde van de subsidiabiliteitsdatum overeenkomstig de doelen van het operationele programma. Gestroomlijnde verslaglegging van de vooruitgang van de uitvoering Gezien de specifieke procedures en leveringsstructuren voor financiële instrumenten zijn de beschikbaarheid van verslagleggingsgegevens over het gebruik van de begrotingsmiddelen uit de ESI-fondsen van cruciaal belang voor alle belanghebbenden van het cohesiebeleid. Op basis hiervan kunnen immers conclusies worden getrokken over de feitelijke prestaties van de ondersteunde instrumenten en de aanpassingen die nodig zijn om de doelmatigheid daarvan te waarborgen. Om die reden zijn de beheersautoriteiten ingevolge het nieuwe kader verplicht om bij de Commissie als bijlage bij het jaarlijkse uitvoeringsverslag een specifiek verslag in te dienen over de concrete acties die financieringsinstrumenten omvatten. Op basis van de ingediende rapporten zal de Commissie overzichten leveren van de verzamelde gegevens.

6 Wat zijn de praktische gevolgen? De nieuwe verordeningen bieden de lidstaten en beheersinstanties meer flexibiliteit bij het ontwerp van de programma s, zowel om te kiezen tussen het leveren van instrumenten door middel van subsidies en financiële instrumenten als om het meest geschikte financiële instrument te kiezen. Ze geven ook meer helderheid en zekerheid binnen het wets- en beleidskader voor financiële instrumenten. Vanuit een budgettair gezichtspunt helpt de versterking van financieringsinstrumenten als katalysatoren van publieke en private middelen de lidstaten en regio s om de strategische investeringsniveaus te realiseren die vereist zijn voor de uitvoering van de Europa 2020-strategie. Als de financiële instrumenten op grotere schaal worden toegepast en beter worden toegespitst op de specifieke behoeften van regio s en hun beoogde ontvangers, kan de toegang tot financiering bovendien aanzienlijk worden verbeterd ten behoeve van tal van sociaaleconomische actoren in de praktijk. Financiële instrumenten kunnen bijvoorbeeld ten goede komen aan ondernemingen die investeren in innovatie, huishoudens die de energie-efficiëntie van hun woning willen vergroten of individuen met specifieke ondernemingsideeën, alsmede aan projecten op het vlak van publieke infrastructuur of productieve investering die voldoen aan de strategische doelstellingen van het cohesiebeleid en die de verwachte resultaten van hun programma s leveren. KN MT-C doi: /35883 ISBN Meer informatie Voor meer informatiebladen over aspecten van het cohesiebeleid: Voor meer algemene informatie over regionaal beleid: