Beleidsagenda Homo-emancipatie

Transcriptie

1 roze Ontwikkeling Maatschappelijke Ontwikkeling Stadskantoor Lübeckplein 2 Postbus GA Zwolle Telefoon (038) Fax (038) lgj.van.eekeren@zwolle.nl juli 2005

2 Inhoud 1 INLEIDING MISSIE EN VISIE MISSIE VISIE BELEIDSAGENDA TOEGANKELIJKHEID VAN BASISVOORZIENINGEN PREVENTIE EN SIGNALERING VAN RISICOGROEPEN TEGENGAAN VAN DISCRIMINATIE EN GEWELD OVERZICHT BELEIDSAGENDA /10

3 1 Inleiding Alhoewel onderzoeken verschillende benaderingen en dus ook cijfers geven wordt algemeen aangenomen dat er in Nederland sprake zou zijn van ruim 6% homoseksuele mannen en vrouwen. Alhoewel de bevolkingssamenstelling hierin ook meespeelt en de bevolkingssamenstelling van Nederland als geheel niet exact gelijk is aan de bevolkingssamenstelling van Zwolle zou op basis van deze landelijke cijfers op basis van het huidige inwonertal van Zwolle er sprake zijn van een kleine 7000 Zwolse homoseksuele mannen en vrouwen. Alhoewel de overheden de afgelopen decennia maatregelen genomen hebben om tolerantie en gelijke behandeling van homo- en biseksuele mannen en vrouwen te realiseren vraagt de positie van deze groep op dit moment onze specifieke aandacht. De verharding van de samenleving en de toenemende intolerantie ten opzichte van bepaalde groepen burgers heeft ook zijn effecten op homo- en biseksuele mannen en vrouwen. Op de werkvloer, in het onderwijs en op straat komt belediging en discriminatie van homoseksuele mannen en vrouwen en geweld tegen homo s geregeld voor. Dit bemoeilijkt het meedoen van homoseksuele mannen en vrouwen aan de samenleving. Deze problematiek gaat ook Zwolle niet voorbij. COC Zwolle geeft aan dat uit verhalen van bezoekers aan het COC-café, gesprekken via de hulptelefoon en -chat en praktijkvoorbeelden uit het leven van alledag blijkt dat homo- en biseksuele mannen en vrouwen geregeld problemen van velerlei aard ondervinden. Wij willen de komende jaren het thema homo-emancipatie nadrukkelijker op de agenda zetten in het reguliere beleid middels deze beleidsagenda. Dit vanuit onze prioriteit Iedereen doet mee in het Meerjarenontwikkelingsprogramma De kracht van Zwolle en ook in het kader van de door het rijk voorgenomen Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Wij hebben hiertoe een eerste stap gezet door overleg te voeren met het Kenniscentrum Homo-emancipatiebeleid en het COC Zwolle. Naar aanleiding daarvan hebben wij het COC Zwolle uitgenodigd om aan te geven waar wat hen betreft de prioriteiten zouden moeten liggen. De door het COC Zwolle gedane suggesties zijn nu uitgewerkt in een. Wij willen met deze beleidsagenda de komende jaren aan de slag. 2/10

4 2 Missie en visie 2.1 Missie In het Meerjarenontwikkelingsprogramma (MOP) De kracht van Zwolle zetten wij onder andere in op het meedoen van alle inwoners van Zwolle vanuit de prioriteit Iedereen doet mee. Doelstelling hierbij is (1) het bevorderen van de zelfredzaamheid en het versterken van het zelfoplossend vermogen en (2) het verminderen van het beroep van inwoners op ondersteuning. Ook het doel van de door het rijk voorgenomen Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) kan worden samengevat in meedoen. Het gaat in deze wet primair om het herstellen van de zelfredzaamheid en mensen toerusten om maatschappelijk te participeren. Ook zetten wij in het MOP in op de prioriteit integraal veiligheidsbeleid. Wij hebben de ambitie daarbij om Zwolle een stad te laten zijn waarin de inwoners zich veilig voelen. Meer concreet realiseren wij deze ambitie door maatregelen te nemen die moeten leiden tot het verminderen van criminaliteit, het verminderen van overlast als gevolg van criminaliteit of ander normoverschrijdend gedrag, het verminderen van onveiligheidsgevoelens en het verkleinen van de kansen op onveiligheid. De beleidsagenda Homo-emancipatie draagt aan beide doelstellingen bij. 2.2 Visie Om te bereiken dat burgers zelfredzaam zijn of worden en het zelfoplossend vermogen wordt aangeboord nemen wij de basisvoorzieningen als uitgangspunt. Een adequaat voorzieningenniveau is in onze visie een belangrijke voorwaarde voor initiatieven van burgers, zodat letterlijk en figuurlijk de ruimte wordt geschapen voor meedoen. Wij streven tevens naar inclusief beleid dat gericht is op het zoveel mogelijk wegnemen van sociale en/of fysieke beperkingen of belemmeringen voor mensen om mee te doen aan de maatschappij. De voorzieningen dienen dan ook in beginsel zowel sociaal als fysiek toegankelijk te zijn voor alle burgers van Zwolle. De voorzieningen dienen dan ook sociaal toegankelijk te zijn voor homoseksuele mannen en vrouwen. Wij onderkennen echter dat er naast deze voorzieningen een ondersteuningsstructuur nodig is die burgers aanmoedigt om maatschappelijk te participeren. Dit is nodig om belemmeringen op bepaalde momenten weg te nemen of te wijzen op de juiste informatie of instanties. Als het gaat om homo-emancipatie heeft het COC Zwolle in onze visie hierin een belangrijke rol. Waar een groot deel van de burgers als zelfredzaam kan worden beschouwd zijn bepaalde groepen kwetsbaar en zijn er risico s ten aanzien van sociaal isolement en uitsluiting. Algemene maatregelen zijn dan minder effectief en maatwerk is gewenst. Bij homo-emancipatie gaat het dan met name om jongeren, allochtonen en ook zorgafhankelijke ouderen. Wij willen - daar waar dit zich voordoet - inzetten middels preventie en signalering. Bovenal moeten alle inwoners van Zwolle zich veilig kunnen voelen. Discriminatie en geweld kan het meedoen van de groep homoseksuele mannen en vrouwen belemmeren. Wij zetten door het veiligheidsbeleid onder andere in op het vergroten van het veiligheidsgevoel en het verminderen van criminaliteit. 3/10

5 3 Beleidsagenda 3.1 Toegankelijkheid van basisvoorzieningen Voorzieningen in de stad zijn er voor inwoners van Zwolle. Jong en oud, allochtoon en autochtoon, maar ook hetero- en/of homoseksuele man en vrouw moeten zich welkom voelen en terecht kunnen voor de gewenste activiteiten. Bij voorzieningen en/of organisaties is een vriendelijk klimaat van belang, ook ten aanzien van homo- of biseksuele mannen en vrouwen om daarmee de toegankelijkheid van de voorzieningen voor homo- en biseksuele mannen en vrouwen te bevorderen. Wij constateren dat op dit moment niet bekend in hoeverre bestaande voorzieningen al dan niet open staan voor homo- en biseksuele mannen en vrouwen. Voordat wij besluiten tot eventuele verbreding van het interculturalisatie-traject tot zgn. diversiteitbeleid waarbij rekening gehouden wordt met verschillen van de doelgroep waar onder seksuele geaardheid is het van belang om eerst de situatie te onderzoeken. Alhoewel wij toegankelijkheid van alle sociale voorzieningen van belang vinden (sport, cultuur, onderwijs, zorg etc.) zullen wij in eerste instantie de gesubsidieerde instellingen op het gebied van welzijn verzoeken om in hun signaleringsrapportage van het voorjaar 2006 de problematiek in hoofdlijnen inzichtelijk te maken. Van welzijnsinstellingen mag worden verwacht dat zij kennis hebben van en alert zijn op signalen van problemen die samenhangen met homseksuele geaardheid, en daarmee gepaste aandacht kunnen geven bij eventuele problemen als gevolg van die geaardheid. Vraagstelling die hierbij aan de orde kan zijn is in hoeverre de instellingen problematieken signaleren die samenhangen met de seksuele geaardheid bij de uitvoering van hun activiteiten en in hoeverre er in de uitvoering van bestaande activiteiten rekening gehouden wordt met verschillen in seksuele geaardheid. 3.2 Preventie en signalering van risicogroepen Waar een groot deel van de burgers als zelfredzaam kan worden beschouwd, is het voor ons duidelijk dat als het gaat om de bepaalde groepen er risico s zijn ten aanzien van sociaal isolement en uitsluiting. Bij homo-emancipatie is onze indruk dat het dan met name gaat om jongeren, allochtonen en (zorgbehoevende) ouderen. Wij willen daar waar dit zich voordoet inzetten middels preventie en signalering. Jongeren Jongeren zijn veelal op zoek naar hun identiteit. Een kleine groep jongeren ontdekt daarbij dat zij (ook) homoseksuele gevoelens hebben, terwijl zij een klimaat aantreffen waar zij in mindere mate over hun gevoelens kunnen praten. Onze indruk is dat er 4/10

6 binnen de jongerencultuur de homotolerantie laag is, waardoor pesten en erger realiteit is. Hierdoor kunnen de jongeren in een benarde positie raken. Op dit moment is geen stedelijke informatie voorhanden waaruit blijkt in welke mate in Zwolle deze problematiek speelt. Wij streven er daarom naar begin 2006 aan de deelnemers van het Jongeren Internet Panel een vragenlijst over homoseksuele gevoelens in relatie tot discriminatie, pesten etc. voor te leggen. Ook bij de af te nemen jeugdonderzoeken in 2008 (jeugdonderzoek, CtC-onderzoek en jeugdgezondheidsonderzoek) zullen wij bezien in hoeverre het mogelijk is hier ook seksueel-specifieke informatie te genereren. Zowel de ondersteuning van de jongeren zelf als het tegengaan van homodiscriminatie in hun omgeving, bijvoorbeeld op school of in het jongerencentrum kunnen van belang zijn. Ondersteuning wordt geboden door particuliere organisaties zoals het COC Zwolle, bijvoorbeeld middels het recent opgerichte tienercafé maar ook binnen het reguliere jeugd- en jongerenwerk. Wij zullen in dat kader Travers verzoeken om in hun signaleringsrapportage van het voorjaar 2006 de problematiek van jongeren in hoofdlijnen inzichtelijk te maken. Vraagstelling die hierbij aan de orde is in hoeverre het jongerenwerk problematieken onder jongeren signaleren die samenhangen met homoseksuele gevoelens bij de uitvoering van hun activiteiten. Op basis van de gegevens zullen wij de jongerenraad verzoeken om in het najaar 2006 een advies uit te brengen over eventuele te nemen acties. Daarnaast is het van belang dat de veiligheid van de jongeren gewaarborgd heeft op school. Scholen zijn primair zelf verantwoordelijk voor een veilig schoolklimaat. Het ministerie van Onderwijs ondersteunt scholen daarbij. Ook wij ondersteunen en stimuleren de scholen met het werken aan een veilig schoolklimaat middels het project De Veilige School. De maatregelen die in het kader daarvan plaatsvinden zijn erop gericht de algehele veiligheid te vergroten en tolerantie, pesten etc. binnen scholen te voorkomen. Homotolerantie maakt daarvan onderdeel uit. De Inspectie van het Onderwijs ziet toe in hoeverre scholen werk maken om het veilige schoolklimaat voor scholieren met homoseksuele gevoelens te verbeteren. Na bestuurlijk overleg tussen het gemeentebestuur van Zwolle en het COC zijn in 2003 afspraken gemaakt tussen COC Zwolle en het BLOZ. Na de zomer worden de uitkomsten van deze afspraken geëvalueerd en worden vervolgafspraken gemaakt. COC Zwolle is gestart met de ontwikkeling van een informatiepakket voor mensen die werkzaam zijn in het onderwijs en die dit pakket kunnen gebruiken om homoseksualiteit op hun eigen school op de agenda te zetten en bespreekbaar te maken. COC Zwolle verwacht dat dit materiaal in het najaar van 2005 definitief gereed is. Wanneer jongeren in hun schoolcarrière worden geïnformeerd over homoseksualiteit, zal dit bijdragen aan hun beeld op en omgang met dit thema. Bovendien kan op scholen, jongerencentra en dergelijke een cultuur ontstaan, waarbij jongeren met homoseksuele gevoelens op een veilige manier voor hun gevoelens uit kunnen komen. Ook de voorlichtingslessen van het COC of andere instanties kunnen een bijdrage leveren aan het voorkomen van pesten en geweld. De Voorlichtingsgroep van COC 5/10

7 Zwolle verzorgt jaarlijks tientallen voorlichtingslessen op scholen in onder andere Zwolle. Het betreft voornamelijk scholen voor voortgezet onderwijs en Hbo-instellingen Naar aanleiding van het onderzoeksrapport Potten en flikkers de klas uit uit 2003 heeft de gemeente Zwolle de problematiek op scholen aangekaart bij het BLOZ. Wij zullen begin 2006 dit punt in relatie tot veiligheid op scholen wederom agenderen in het BLOZ, waarbij wij de nieuwe mogelijkheden van het COC onder de aandacht zullen brengen. Wij kunnen ons daarbij voorstellen dat het zinvol is de voorlichting over relatievorming te starten in de bovenbouw van het basisonderwijs. Bij eventuele te stimuleren projecten achten wij het zinvol aandacht te besteden aan verschillende relatievormen, maar ook gerelateerde thematieken als loverboyproblematiek en (seksueel) misbruik, wat is gewoon en wat niet etc. kunnen hierbij betrokken worden. Wij beogen hiermee dat scholieren een visie op relaties ontwikkelen. Wij zullen in het kader van de evaluatie van het project Loverboys nader onderzoek doen naar de mogelijkheden hiertoe, waarbij wij mogelijkerwijs een relatie willen leggen met het project Leve de Liefde, zoals dat in andere delen van het land wel wordt uitgevoerd. Allochtonen De samenstelling van de Nederlandse bevolking is de laatste decennia sterk veranderd. Er zijn meer mensen met verschillende culturele achtergronden en met uiteenlopende levensbeschouwingen. Homoseksualiteit wordt dan ook vanuit verschillende culturen en levensbeschouwingen verschillend benaderd. Homoseksualiteit is daarbij echter niet cultuurgebonden. Met ons integratiebeleid streven wij naar integratie tussen onze allochtone en autochtone inwoners. Wij hebben respect voor verschillende culturen en levensbeschouwingen. Tegelijk willen wij dit gevoelige onderwerp binnen allochtone groepen wel bespreekbaar maken om zodoende discriminatie en isolement van homoseksuele mannen en vrouwen tegen te gaan. Wij zullen daarom in het najaar van 2006 de integratieraad verzoeken om een advies uit te brengen over eventuele te nemen acties. Overigens heeft ook het COC Zwolle ons inziens een rol in het bereiken van de allochtone homo- of biseksuele man of vrouw. Wij zullen het COC hier ook op bevragen. Ouderen Er zouden in Nederland ongeveer tot mannen en vrouwen ouder dan 65 jaar met homoseksuele en lesbische gevoelens. Alhoewel de bevolkingssamenstelling van Nederland niet exact gelijk is dan Zwolle zou op basis van deze landelijke cijfers er mogelijk tussen de 600 tot 850 homoseksuele mannen of vrouwen ouder dan 65 jaar in Zwolle wonen. Wij hechten er waarde aan dat ouderen zelfredzaam zijn. Binnen het ouderenbeleid besteden wij hier aandacht aan. Oudere homoseksuele mannen en vrouwen kunnen 6/10

8 echter worden geconfronteerd met een aantal specifieke problemen met name als zij zorgbehoevend worden. Landelijk wordt gesignaleerd dat met name zorgbehoevende oudere homoseksuele mannen en vrouwen in een sociaal isolement terecht kunnen komen. Vooral oudere lesbische vrouwen lijken hierbij een risicogroep en lijken in mindere mate sociale netwerken te (kunnen) onderhouden. Er kan bijvoorbeeld een situatie ontstaan dat homoseksuele ouderen zich niet thuis voelen in algemene voorzieningen voor ouderen, zoals verzorgingstehuizen, waardoor er een vergroot risico is op sociaal isolement. Of de hierboven geschetste situatie in Zwolle noopt tot specifieke acties willen wij nader onderzoeken. Een eerste stap daartoe is dat wij in dat kader zullen bezien of er seksueel-specifieke informatie is te genereren uit het door de GGD in het najaar 2005 af te nemen ouderengezondheidsonderzoek. Ook zullen wij de Stichting Welzijn Ouderen Zwolle (SWOZ) verzoeken om in hun signaleringsrapportage van het voorjaar 2006 eventuele specifieke Zwolse problematiek onder oudere homoseksuele mannen en vrouwen aangaande wonen, welzijn en zorg in hoofdlijnen inzichtelijk te maken. Vraagstelling die hierbij aan de orde is in hoeverre de SWOZ problematieken signaleren die samenhangen met de seksuele geaardheid bij de uitvoering van hun activiteiten. Ook zullen wij het Zorgnetwerk Zwolle e.o. in 2006 verzoeken om eventuele specifieke Zwolse problematiek onder oudere homoseksuele mannen en vrouwen in de verzorging- en verpleeghuizen inzichtelijk te maken. Ook zullen wij daarbij aandacht vragen voor de groep zorgbehoevende verstandelijk- en lichamelijk gehandicapten. Overigens heeft het COC Zwolle ons inziens ook een rol in het bereiken van de oudere homo- of biseksuele man of vrouw. Wij waarderen dan ook het initiatief van het COC om bijeenkomsten te organiseren om ook oudere homoseksuele mannen en vrouwen te bereiken. 3.3 Tegengaan van discriminatie en geweld Inwoners van Zwolle moeten zich veilig voelen. Dit geld uiteraard zowel voor inwoners met heteroseksuele als met homoseksuele gevoelens. Op dit moment zijn er geen spanningen in bepaalde wijken of gebieden bekend bij ons. Wel krijgen wij signalen dat er voor het COC-café geregeld gespuugd of gescholden wordt. Bovendien is er sprake van vernielingen. In beide gevallen geld dat er geen kwantitatieve informatie voorhanden is. Wij zullen ook hierbij daarom bezien in hoeverre het mogelijk is seksueel-specifieke (wijk)informatie af te leiden van het 2-jaarlijkse omnibusonderzoek naar leefbaarheid en veiligheid, zoals dat in 2007 weer wordt uitgevoerd. Vooruitlopende hierop hopen wij nadere informatie te verkrijgen vanuit het door COC Zwolle afgenomen veiligheidsonderzoek onder hun leden. Wij zullen het COC ook hier op bevragen. 7/10

9 Daarnaast zijn er wel signalen van toenemend geweld en discriminatie ten opzichte van homoseksuele mannen en vrouwen. Helaas is ook hier niet bekend hoe vaak dit voorkomt. Landelijk gaat ongeveer 3-3,5% van het totaal aantal klachten dat bij de Anti Discriminatie Bureaus (ADB) de laatste jaren wordt ingediend over seksuele geaardheid (waarbij het aantal klachten in de grote steden hoger en buiten de vier grote steden lager is). In sommige jaren is sprake van uitschieters naar boven naar aanleiding van bijvoorbeeld incidenten in de media. Het ADB Overijssel krijgt gemiddeld zo n vier klachten per jaar over homodiscriminatie binnen. Dit jaar is dit aantal reeds bereikt in Overijssel. Gebleken is echter dat dit lang niet alle klachten zijn, maar er mogelijk meer gevallen zijn waarbij de geaardheid van het slachtoffer een rol speelde. Om de omvang van het daadwerkelijke aantal klachten duidelijk te krijgen werkt het ADB samen met de regiopolitie IJsselland en het Openbaar Ministerie in een coalitieproject. De essentie van dit project is dat in de loop van 2005 alle discriminatie en racisme klachten die aan de politie worden voorgelegd automatisch naar het ADB worden doorgeleid. Om dit in goede banen te leiden is een lijst met trefwoorden ontwikkeld. Wij zijn voornemens bij het beschikbaar komen van de gegevens aangaande discriminatie vanwege seksuele geaardheid, deze ook te monitoren in ons jaarlijkse veiligheidsbeeld. Wij zetten dus als eerste stap in op het beschikbaar maken van gegevens. Op basis van de gegenereerde gegevens in de komende jaren zullen wij bezien in hoeverre aanvullend specifiek veiligheidsbeleid noodzakelijk is. 8/10

10 4 Overzicht beleidsagenda Om onze beleidsagenda te realiseren zetten wij de komende jaren de volgende acties in: 1 Toegankelijkheid van basisvoorzieningen Gesubsidieerde welzijnsinstellingen verzoeken om problematiek in hoofdlijnen inzichtelijk te maken in signaleringsrapportage voorjaar 2006 (zomer 2005). 2 Preventie en signalering van risicogroepen Jongeren Travers verzoeken om gesignaleerde problematiek onder jongeren inzichtelijk te maken in signaleringsrapportage voorjaar 2006 (zomer 2005) Nader onderzoeken van de mogelijkheden aangaande voorlichting in (de hogere groepen van) het basisonderwijs over relaties en seksueel misbruik (najaar 2005). Aan het jongereninternetpanel een vragenlijst voorleggen over homoseksuele gevoelens in relatie tot discriminatie, pesten etc. (begin 2006) Agenderen van veiligheid op scholen in relatie tot homo-tolerantie bij het overleg met het BLOZ en hier de nieuwe mogelijkheden van het COC onder de aandacht brengen (begin 2006). De jongerenraad verzoeken op basis van de gegevens een advies uit te brengen over eventuele te nemen acties (najaar 2006). Onderzoeken naar mogelijkheden om informatie die herleidbaar is op geaardheid te genereren in jeugdonderzoeken die afgenomen worden in 2008 (2007) Allochtonen Bevragen van COC over het bereiken van de allochtone homo- of biseksuele man of vrouw (interculturalisatie) (voorjaar 2006). De integratieraad verzoeken om een advies uit te brengen over eventuele te nemen acties (najaar 2006). Ouderen De Stichting Welzijn Ouderen Zwolle verzoeken om in hun signaleringsrapportage van het voorjaar 2006 eventuele specifieke Zwolse problematiek onder oudere homoseksuele mannen en vrouwen in hoofdlijnen inzichtelijk te maken (zomer 2005). Trachten informatie te genereren die herleidbaar is op geaardheid uit het door de GGD af te nemen ouderengezondheidsonderzoek (najaar 2005). Het Zorgnetwerk verzorging- en verpleegtehuizen verzoeken om eventuele specifieke Zwolse problematiek onder oudere homoseksuele mannen en vrouwen in de verzorging- en verpleeghuizen inzichtelijk te maken (2006). 9/10

11 3 Tegengaan van discriminatie en geweld Bevragen van het COC Zwolle op informatie van het door het COC Zwolle afgenomen veiligheidsonderzoek onder leden (begin 2006). Gegevens aangaande discriminatie vanwege seksuele geaardheid te monitoren in het jaarlijkse veiligheidsbeeld (vanaf 2006). Bezien in hoeverre het mogelijk is (wijk)informatie die herleidbaar is op geaardheid te genereren in het 2-jaarlijkse omnibusonderzoek naar leefbaarheid en veiligheid, zoals dat wordt herhaald in 2007 (2006). Op basis van gegevens bezien in hoeverre aanvullend specifiek veiligheidsbeleid noodzakelijk is. 10/10