10 Met haptonomie agressie voorkomen

Transcriptie

1 10 Met haptonomie agressie voorkomen AGRESSIE Praktijkinformatie Gevoel voor grenzen Bewust aanraken Bewust bewegen EN

2 Met haptonomie agressie voorkomen Agressief gedrag van de cliënt is niet altijd alleen aan hemzelf te wijten. Het kan ontstaan als reactie op jouw wijze van aanraken en/of aanwezig zijn. Hoe voorkom je dit? Dat kan door vooral goed te blijven voelen wat je doet en hoe de cliënt reageert. Een paar tips uit de haptonomie. Tip 1 Houd aandacht voor in het lichaam voelbare grenzen Tast af hoe dichtbij je mag komen. Wanneer je spanning voelt in je eigen lichaam bij het naderen van de cliënt, bedenk dan dat dit een lichamelijk signaal is dat je te dichtbij komt. Stop een handeling/verplaatsing wanneer je voelt dat het lichaam van de cliënt niet meebeweegt (door pijn, stijfheid of weerstand). Wanneer je doorgaat ga je trekken en duwen aan de cliënt. Tast af hoe snel je zelf kunt bewegen in de naaste omgeving van de cliënt. Pas het tempo van verplaatsingen aan aan de snelheid van bewegen van de cliënt. Kom nooit plotseling, ongehoord en/of ongezien in de nabije ruimte van de ander. Dan creëer je een schrikreactie. Kondig je komst aan. Agressie - 10 Met haptonomie agressie voorkomen

3 Tip 2 Wees je bewust van het effect van je aanraking Een gesloten aanraking (een gehele omvatting van een lichaamsdeel) kan een angstreactie oproepen. Eén van de drie angstreacties is vechten. Bij een open, niet pakkende aanraking, gebeurt dit bijna nooit. De aanraking van zogenoemde machtplekken kunnen bij de cliënt een gevoel van overheerst worden oproepen. Voorkom het onnodig aanraken van deze plaatsen: kin, nek, boven de elleboog. De aanraking van enkele kwetsbare plekken kunnen een heftige schrikreactie oproepen. Benader de volgende plaatsen zorgvuldig: buik, aangezicht, binnenkant bovenbenen, schaamstreek. Tip 3 Wees je bewust van het effect van je beweging Een beweging met de cliënt (verplaatsing) terwijl jij zelf stil blijft staan kan de cliënt het gevoel geven dat hij wordt gemanipuleerd. Dit kan agressie oproepen. Wanneer je bij het verplaatsen ook zelf beweegt en de cliënt vrij laat om mee te gaan met jouw beweging, dan manipuleer je heel bewust niet! Gezond Zeker

4 Met haptonomie agressie voorkomen In de zorgverlening raak je je cliënten veel aan. Dat brengt het werk met zich mee. Al is de mate van aanraken natuurlijk wel verschillend per branche en per afdeling. Aanraken is een vorm van communicatie, net als praten dat is. Omdat je een aanrakend beroep hebt is het goed om de aanraking te bestuderen. Zeker als je wilt voorkomen dat je daarmee onbewust agressie oproept. Haptonomie betekent leer van de aanraking, het voelen en de tastzin. Wat is haptonomisch werken? Wanneer je haptonomisch werkt ben je je bewust dat er heel veel boodschappen over en weer gaan tussen jou en de cliënt via de tastzin. Je huid, het zintuig waarmee wij voelen (tasten), is je allergrootste zintuig. Probeer je eens bewust te zijn welke indrukken jij opdoet van je cliënt via het voelen. Alleen al de hand die je krijgt bij het voorstellen zegt jou van alles over zijn conditie maar bijvoorbeeld ook over hoeveel afstand de cliënt wil houden ten opzichte van jou. Waarschijnlijk houd jij je daaraan. Daardoor krijgt de cliënt vertrouwen in jou. Kom je echter toch te dichtbij dan roept dat spanning bij hem op. Een spanning die ook weer voelbaar is in jouw eigen lichaam. De spanning verdwijnt wanneer je een stapje terugzet. Omgekeerd kan het ook: de cliënt wil jou dichterbij dan jij het zelf wenst. Ook dan voel je spanning in je lichaam die je weer los kunt laten als je afstand hebt genomen. Zo zie je hoe ons gedrag steeds wordt beïnvloed door dat wat we van elkaar voelen. Ervaringen die we opdoen via de tastzin hebben ongemerkt grote invloed op ons gedrag. Wat is grensoverschrijdend? Het lichaam van de cliënt is zijn privéterrein. Daar mag je alleen dichtbij komen wanneer je je zorgvuldig gedraagt. Onzorgvuldig gedrag is: vrijheidsberoving dwang manipulatie machtsuitoefening ongewenste intimiteit. Maar ik doe dat allemaal niet Natuurlijk doe je deze dingen niet bewust en heb je gewoon de goede bedoeling om zorg te verlenen. Gelukkig. Het is alleen zo dat de cliënt het wel zo kan ervaren. Daarom gaan we kijken welke vormen van aanraken deze gevoelens kunnen oproepen. En misschien herken je dan dat zo n vorm tijdens de verzorging toch voorkomt.

5 1. Het gevoel van vrijheidsberoving en de wijze van vastpakken Bij veel handelingen die je met de cliënt doet wordt hij vastgepakt. Heel vaak wordt daarbij de hand als grijper gebruikt. De hand omvat het lichaam geheel. Dat is geen probleem als het werkelijk nodig is; bijvoorbeeld wanneer de cliënt totaal verlamd is. Maar in alle andere gevallen is omvat worden, beroving van vrijheid. Zeker cliënten met traumatische ervaringen op dit gebied kunnen heftig reageren. TIP Grijp niet onnodig vast. Houd je duim naast je vingers. Als er zo weinig spierkracht is, dat de arm of het been dan uit je handen valt, pas dan is het nodig om de grijpfunctie van je hand te gebruiken. 2. Het gevoel van dwang en het overnemen van handelingen Wanneer je een beweging met de cliënt maakt dan beweegt de cliënt niet altijd mee of niet zo snel als jij zou willen. De cliënt heeft pijn, is stijf of wil niet. Als je dan toch doorgaat dan ervaart de cliënt dat als dwang. Er wordt aan hem getrokken of geduwd. TIP Stop de beweging wanneer de cliënt niet mee beweegt. Onderzoek de reden. 3. Het gevoel gemanipuleerd te worden en jouw eigen beweging Wanneer jij zelf stil staat en de cliënt in beweging wilt krijgen, dan ga je duwen met alleen het gebruik van je handen, armen en schoudergordel. De cliënt ervaart dit als manipulatie en zo ziet het er ook uit. Dit roept weerstand op. Alleen als je zelf ook beweegt wordt de aanraking ervaren als een vraag. TIP Probeer altijd zelf de beweging te maken, die je van de cliënt verwacht. 4. Het gevoel dat er macht over je wordt uitgeoefend door de plekken die je aanraakt Bepaalde plaatsen in het lichaam worden machtplekken genoemd. Daar aangeraakt, verslappen je spieren. De ander heeft je in zijn macht. De politie gebruikt deze plaatsen bewust. Het zijn: de nek, de kin, boven de elleboog. In de verzorging kun je ze beter mijden om agressie te voorkomen. TIP Voorkom een stevige aanraking van nek, kin en boven de elleboog. 5. Het gevoel van ongewenste intimiteit en plekken waar je aanraakt De plaatsen: buik, aangezicht, binnenkant bovenbenen en schaamstreek worden ervaren als kwetsbaar. De aanraking van deze plaatsen kan een heftige schrikreactie en dus ook agressie oproepen. TIP Benader kwetsbare plekken van het lichaam rustig, stop meteen bij een reactie, begin je verzorging bij de meer neutrale delen van het lichaam. Agressie - 10 Met haptonomie agressie voorkomen Gezond Zeker

6 Conclusie Er zijn aanrakingen die onbedoeld agressie op kunnen roepen bij de cliënt. Omdat je het zelf meestal helemaal niet kwaad bedoelt, reageren de meeste cliënten niet meteen agressief. Maar kleine kinderen en cliënten die dementerend zijn, psychische klachten hebben of onder zware druk leven, kunnen wél heel direct reageren. Het is dus handig om haptonomisch te leren werken. Je kunt ermee voorkomen dat iemand agressief gedrag vertoont ten gevolge van jouw eigen handelen. Het voorkomt natuurlijk niet de agressie die voortkomt uit de cliënt zelf. Deze folder maakt deel uit van de serie Praktijkinformatie voor veiligheidscoaches en is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. Noch de schrijvers, noch de uitgever stellen zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolkomenheden in deze uitgave. Ondanks de informatie in deze folder zal altijd de officiële werkwijze gevolgd moeten worden en zodoende voorrang moeten krijgen boven de informatie in deze folder. Niets uit deze uitgave mag gebruikt worden zonder bronvermelding. Auteur: Inga Mol, Instituut voor Rugklachtenpreventie en Haptonomie. Illustraties: Auke Herrema. Een uitgave van Gezond Zeker van Stichting RegioPlus. Zoetermeer, EN Meer informatie over de preventie van fysieke belasting en agressie in de zorg? Kijk op: