love baby, bodyscan De serendipiditeit van fundamenteel onderzoek Technologietoppers Eppo Bruins, Jos Pâques, Wybren Jouwsma

Transcriptie

1 5 Periodiek branchemagazine FHI, federatie van technologiebranches december 2012, JAARGANG 21 Jan Steven van Wingerden Entermed, OD Medical en OD Security love baby, bodyscan De serendipiditeit van fundamenteel onderzoek Technologietoppers Eppo Bruins, Jos Pâques, Wybren Jouwsma Rotterdam Science Tower voor life science bedrijven

2 2 3 Inhoud 31 De chemische transistor Periodieken Redactioneel 3 Interview 4 Kort nieuws 8 Geld speelt geen rol Kees Groeneveld 12 SEPA en IBAN komen er onherroepelijk aan 37 topsectoren wassen neus Haagse Babbel 10 Conjunctuur 15 Technologie toppers 18 HET Instrument Industriële Elektronica 28 Column Paul Petersen 29 Industriële Automatisering 32 Laboratorium Technologie 34 Column Freek Rooze 35 Medische Technologie 37 Fun & educatie 40 Boekrecensie 41 Personalia 42 Agenda 42 redactioneel De tijd van Olie B. Bommel is wel een beetje voorbij. Heer van Stand en geld speelt geen rol, het zijn teksten die niet meer kunnen. Hebben we dan ook niet meer van die slimme Tom Poes mannetjes, van die jonge gassies die leven op de zak van zo n Heer van Stand voor wie geld geen rol speelt? Je zag hem echt nooit werken. Een beetje bijdehand doen en dan weer lekker aanschuiven bij een eenvoudige doch voedzame maaltijd. Helaas, ook voor echte slimmerikken wordt het dezer dagen gewoon hard werken, sappelen. Wijsneuzen als Mark en Diederik die denken het te redden met een paar dagen kwartetten met Wouter. Ze komen er echt niet mee weg. Verleiden tot technologie Toch zit er wel wat in. Wijsneuzen die worden vrijgesteld om slim te kunnen zijn en verder niet te veel productiefs hoeven te laten zien. Zelfs een rooie politicus als Jan Vos zegt in dit nummer van Signalement dat we jongelui maar moeten verleiden tot technologie via hoge salarissen. Is dat nou het enige? Mag het niet meer gewoon voor het genoegen Heren van Stand te slim af te zijn? Dat is toch eigenlijk nog veel beter dan bakken geld verdienen, je helemaal niet druk hoeven te maken om geld. 25 grootste technologie beurs van nederland Ledenkring 43 Was ook wel een beetje bizar deze week. Schrijf je een recensie over het boek What money can t buy en dan klinkt er een radioreclamespot door de kamer over de week van het geld, inclusief echt zakgeldcontract! Kom op nou mensen, we betalen, sorry, ontvangen, tegenwoordig negatieve rente op onze staatsleningen. Leve Olie B. Bommel! Zorg is inderdaad onbetaalbaar, altijd al geweest. Kom maar op met fundamenteel onderzoek. We willen meer nieuwe bioprocesinstallaties. Met of zonder geld, onze technologie gaat door.

3 4 5 Jan Steven van Wingerden Even wat regelen werkt niet C.V. Jan Steven van Wingerden werd 10 jaar geleden bij OD Leeuwarden binnengehaald als managing director. Was daarvoor onder andere operations manager bij een bedrijf in grafische apparatuur. In 2008 nam hij samen met twee partners OD Leeuwarden over, wat ondertussen een naamsverandering had ondergaan en was opgesplitst in Entermed, OD Security en OD Medical. Jan Steven woont in Buitenpost, is vader van twee kinderen en, zoals het een goed Fries ingezetene betaamt, een zeer enthousiast zeiler. Vraag een willekeurige ondernemer hoe het gaat, grote kans dat u hoort: Fán-tás-tísch! Kan niet beter! Zo niet Jan Steven van Wingerden, managing director van Entermed, OD Medical en OD Security in Leeuwarden. Een goedlachse optimist. Maar ook een realist, een ondernemer die niet onder stoelen of banken steekt dat het soms helemaal niet zo fán-tás-tísch gaat. Maar nooit één seconde spijt van het avontuur waar hij tien jaar geleden aan begonnen is. Met Entermed is van Wingerden lid van de FHI-branche voor medische technologie. OD Security? Was dat niet het bedrijf achter de veelbesproken bodyscanner die enige tijd geleden zo in het nieuws was? Jazeker, de SOTER, afgeleid van het Oud-Griekse woord σωτήρ, dat zoveel als redder of beschermer betekent. Staat momenteel op menig internationaal vliegveld te pronken en was, correctie is, zonder te overdrijven, baanbrekend. Zoals wel vaker gebeurt, is de SOTER min of meer door toeval ontstaan. Door een samenloop van omstandigheden. Wat dat betreft zijn er parallellen te zien tussen het uiteindelijk succesvolle product en de uiteindelijk succesvolle ondernemer (σωτήρ, what s in a name). Als er namelijk iets is wat de carrière van Jan Steven van Wingerden kenmerkt sinds zijn aantreden bij wat toen nog OD Leeuwarden heette, dan is het wel het trotseren en overwinnen van tegenslag. Wat daar voor nodig is? Doorzettingsvermogen, moed, ondernemerssouplesse, een grenzeloos optimisme en de bereidheid om van je oude gewoonten af te stappen. Goed, laten we voor de verandering eens niet bij het begin beginnen, maar bij de actualiteit, bij de SOTER. Cool ding. Ziet er hightech uit! Ja, mooi he. Het is mijn love baby! Heb ik niet van mezelf hoor, love baby, maar ik vind het wel een passende term. Jan Steven lacht breeduit. Hij doelt op het onvoorspelbare proces tussen conceptie en bevalling, waarbij er iets ontstaat zonder dat je weet wat het gaat worden, maar waar je je uiteindelijk enorm mee verbonden voelt. Althans, dat denk ik. Ik vraag er verder maar niet naar, bang dat ik door te veel ratio in te brengen (of zoals u wilt: stomme vragen te stellen) de ontspannen en vooral openhartige sfeer van ons gesprek verstoor en we afdalen naar obligaat techno-geneuzel. Wat doet ie eigenlijk die SOTER? Hij spoort bolletjes op. Nou ja, dat wil zeggen, de douane op Heathrow in Londen had grote problemen met bolletjesslikkers, veelal uit Jamaica. Dat was de aanleiding voor de uiteindelijke ontwikkeling van de SOTER. Wat hij doet is een full-body scan maken door een extreem lage dosis ioniserende straling van twee microsievert gedurende tien seconden door een persoon te jagen. Aan de ene kant staat een röntgenapparaat, aan de andere kant een detector. Verdachte personen worden daar tussendoor geleid en je ziet meteen of ze iets in hun lichaam verborgen houden of niet. Erg efficiënt dus. Heathrow? Vliegveld Heathrow was onze opdrachtgever. Daar is hij als eerste getest en geplaatst. Ondertussen staat ie op alle vliegvelden in de UK and beyond. Behalve in Nederland. Why s that? Tja, regels hè. Hier in Nederland doen ze het nog op de oude manier. Is er een verdachte, dan wordt ie meegenomen naar een aparte ruimte. Vervolgens moet er gewacht worden totdat men in het AMC gereed is om een scan te maken. Kost gruwelijk veel tijd en is niet alleen erg lees verder op pagina 6 door Paul van Nieuwenburg

4 6 7 arbeidsintensief, maar ook enorm belastend voor de verdachte. Stel je voor dat ie onschuldig is. Heb je hem of haar uren voor niets vastgehouden. Tja wij hebben hier nog niet zo n cultuur, maar in Engeland en andere landen sewen ze je meteen. Klinkt als: goed idee, ontwikkelen maar en hoplakee daar staat ie. Kassa! Ja, niet dus! We hadden een deal met Heathrow dat ze het prototype na een half jaar testen zouden kopen. Keuren ze m af! Omdat hij niet voldeed aan de eis dat hij maar één button zou hebben. Wij hadden dat figuurlijk opgevat, terwijl zij het letterlijk bedoelden. Is ook wel te begrijpen. Zo n scanner moet eenvoudig te bedienen zijn. Met het oog op risico s van allerlei aard zit er telkens iemand anders achter om hem te bedienen. Hoe simpeler hoe beter. Flinke stress dus? Nou! Zou het opeens niet doorgaan zeg! Ja, toen was het bikkelen geblazen. Binnen twee weken hadden we het ontwerp aangepast. En nu staan ze dus overal. Dat bikkelen, dat ligt je? Als het moet, maar het is geen tweede natuur. Ik kom uit een professioneel milieu, waarin diplomatiek handelen het adagium was. Het was vooral zaak om de dialoog gaande te houden. Kon ik als de beste, is er een probleem, stuur Jan Steven er maar op af. Komt het wel goed. Die manier van werken heb ik meegenomen toen ik hier begon. Maar bleek in deze nieuwe omgeving lang niet altijd te werken. Om een voorbeeld te geven, bij mijn aanstelling hadden we besloten om ons op één aspect toe te leggen: het op de kaart zetten van onze expertise op het gebied van tuberculose. Onder een nieuwe naam: OD Medical. Alle andere activiteiten zouden we afstoten. Nu moet je weten dat OD Leeuwarden voorheen, voordat het werd overgenomen door de investeerder die mij weer aantrok als managing director, een onderdeel was van Delft Instruments en met name leverde aan andere bedrijven uit de Delft Instruments-groep. Alles werd in huis gemaakt. Bij mijn komst was dat nog steeds het geval. We zaten dus met een plaatwerkfabriek die we kwijt wilden. Dat dacht ik in een half jaartje wel geregeld te hebben. Mis, dat kostte me twee jaar. Met iedereen rekening houden en even wat regelen werkte hier dus niet. Wat een gedoe zeg, vakbonden, personeel, ik werd er gek van. Niet lang daarna, in eenzelfde situatie, heb ik het volledig anders aangepakt. Rigoreuzer. Ik heb de bonden verteld dat we het op mijn manier zouden doen, anders ging de stekker er uit. Een dag later was het geregeld. Ja, ik leer snel. En weer lacht Jan Steven breeduit. Wat ik al eerder meende op te merken, zie ik nu in volle glorie. Hij lijkt als twee druppels water op Gerrit Komrij. Spitting image! Althans als hij lacht, wat hij veel en uitbundig doet. Je lijkt op Gerrit Komrij! Die dichter? Hans Wiegel, daar word ik nog wel eens mee vergeleken. Maar Gerrit Komrij. Hoor ik voor het eerst. Ja, wat gaan we nou krijgen? Gerrit Komrij, man. Briljante dichter, messcherpe waarnemer, eminent chroniqueur van onze samenleving, cultuur-paus. Wie wil daar nou niet op lijken. Bovendien, ik zie het toch! Dan is het zo. Overigens vind ik dat ikzelf erg veel op Michel Jackson lijk, toen ie nog leuk was, zo ergens tussen zijn zevende en achtste nosejob. I m bad!! Maar dat terzijde. Een moeizame eerste periode begrijp ik. Absoluut. En het afstoten van dat bedrijfsonderdeel was niet het enige dat stroef verliep. Stel je voor, je komt van buitenaf bij een bedrijf waarvan de gouden jaren eigenlijk al sinds de ontmanteling van Delft Instruments ver achter je liggen. Het personeel, het management, verwacht dat jij alles weer terugbrengt naar zoals het vroeger was. Blijkt dan dat je een nieuwe visie hebt, dan ben je al gauw de gebeten hond. Ik heb toen ook de onvergeeflijke fout gemaakt om het zittende management aan te houden. Tip: nooit doen! Meteen vervangen. Aanvankelijk had ik het nog niet zo in de gaten, maar toen ik op een gegeven moment bij een klant was samen met de voormalige algemeen directeur die de functie van commercieel directeur op zich had genomen, werd al heel snel pijnlijk duidelijk dat er heel erg veel fout zat. Al met al liepen in die tijd de conflicten hoog op. En waren de bedrijfsresultaten navenant. Nog meer stress. En een onblije investeerder lijkt me zo. Ik heb het er met hem over gehad. Als hij me in die tijd de laan uit had gestuurd, had ik dat kunnen begrijpen. Maar dat gebeurde niet. Omdat hij vertrouwen in me had. En natuurlijk omdat hij anders helemaal niks zou hebben. Dus? Dus gingen we door. Langzaam maar zeker trokken we het schip vlot. In een notedop: in 2006 namen we Entermed over. Dat stelde ons in staat om een nieuwe marktgebied te betreden, namelijk dat van behandel- en diagnose-units voor KNO-artsen. Vanuit OD Medical hebben we producten overgenomen van Tefa Portanje. Daarmee wilden we onze propositie verbreden en ons een entree verschaffen in ziekenhuizen. Ondanks de interne trubbels lukte dat. En toen was daar Het jaar van de management buyout. Ik heb toen samen met twee partners de hele winkel overgenomen. Onze focus stond ondertussen, los van alle ontwikkelingen, nog steeds op tbc. Het rendement was laag, maar we waren wel marktleider in thoraxscanners. Nu wil het geval dat Nucletron, één van de oud-delft Instruments-bedrijven waar wij aan leverden, bezig was met de ontwikkeling van een hightech thoraxscanner voor de Derde Wereld. Ik geloofde daar niet in. Volgens mij was daar veel meer Gevangenissen zijn onze grootste markt! behoefte aan onverwoestbare low-tech scanners. Daar hebben wij ons toen vol op gestort. Mooi, eindelijk eens iets wat van een leien dakje ging! Nee joh! Nucletron was daar helemaal niet blij mee. Dus daar gingen we weer, opnieuw gedoe. Maar, zoals het spreekwoord luidt, als de nood het hoogst is... komt de redding soms uit de lucht vallen. Stel je voor, ik zit op een vliegveld, maak kennis met een man die in test-kits doet die de douane gebruikt om drugsmokkelaars te grazen te kunnen nemen, en hij stelt, nadat ik hem over onze lowtech thorax-scanners heb verteld, voor om ze samen aan vliegvelden te slijten. Hij de contacten, ik de body-scanners, wereldidee! Wereldidee! En een businesspartner waar je oud mee zou kunnen worden. Eh, nee. Na verloop van tijd bleek de samenwerking niet op te leveren wat ik ervan had verwacht en zijn we allebei ons weegs gegaan. Maar de geest was uit de fles. Via via kwamen we in contact met Heathrow en de rest is geschiedenis. Die SOTER gaan we dus op alle vliegvelden in de hele wereld zien? Op vliegvelden en ik hoop voor jou dat je ze daar nooit hoeft te zien in gevangenissen. Ook over de hele wereld. Gevangenissen zijn ons grootste markt. Het eerste verzoek kwam uit Australië. Een zelfmoord na een stripsearch in een gevangenis in Canberra had daar veel stof doen opwaaien. De SOTER was dus zeer welkom. Vanuit Canberra is het balletje verder over de wereld gaan rollen. Klinkt goed. Mag ik er dan toch een beetje van uit gaan dat de zorgen van de eerste jaren voorbij zijn en je je organisatie stevig op de rails hebt staan? Dat mag. Je ben dus een zorgenvrij mens? Welnee joh, het loopt lekker, maar er is altijd wel iets om over te tobben. Neem de SOTER, we krijgen straks forse concurrentie van diverse grote partijen. Probeer je dan maar eens als klein bedrijf staande te houden. Gaat wel lukken, maar realiseer je wel dat door de stand van de euro en laten we hem vooral niet vergeten onze Geert het waanzinnig lastig is om in het buitenland voet aan de grond te krijgen. Maar goed, dat is ondernemen. En dat is leuk. Nooit één seconde spijt van gehad!

5 8 9 Kort Nieuws Kort Nieuws Kort Nieuws Kort Nieuws Kort Nieu Nieuwe voorwaarden fiscale eenheid flex-bv De voorwaarden voor het aangaan van een fiscale eenheid voor de vennootschapbelasting in verband met flex-bv worden aangepast naar aanleiding van het lenteakkoord. Voor het aangaan van een fiscale eenheid moet de moedermaatschappij minimaal 95% bezitten van de aandelen in de dochtermaatschappij. Hieraan is nu toegevoegd dat dit bezit minimaal 95% van de statutaire stemrechten moet vertegenwoordigen. De nieuwe mogelijkheden van de zogenoemde flex-bv zouden zonder deze toegevoegde voorwaarde stemrechtloze aandelen toegang geven tot de fiscale eenheid. Entrepeneurs Exchange Bron: Inzake uw zaken, PWC, oktober 2012 Zin in exporteren? Omdat de wereld snel verandert, heeft Agentschap NL een vernieuwd exportboekje uitgebracht. Beursorganisatie NYSE Euronext onderneemt een nieuwe poging om meer middelgrote en kleinere bedrijven een beursnotering te laten aanvragen. Omdat deze categorie bedrijven traditioneel afhankelijker is van bankenfinanciering en nu op zoek moet naar alternatieven is de verwachting dat de animo voor een beursnotering de komende jaren aanzienlijk zal stijgen. Aan het einde van dit jaar moet de Entrepeneurs Exchange van start gaan, een pan-europese schermenbeurs waar deze bedrijven een aandelenemissie kunnen doen of een obligatielening kunnen uitschrijven. Meer dan bij de al bestaande NYSE Alternext zullen de eisen voor het prospectus aanzienlijk worden versoepeld. Ook zal de Entrepeneurs Exchange worden gekoppeld aan vergelijkbare beursinitiatieven in andere Europese landen. Om zo meer liquiditeit te kunnen aantrekken en breder gespreid index beleggen mogelijk te maken. Bron: Inzake uw zaken, PWC, oktober 2012 Een boekje in handformaat, gratis, bevattend regels en wetten, klein en informatief, maar vooral met praktische tips. Het geeft een handleiding hoe een goede start gemaakt kan worden met een exportplan, hoe kansen op nieuwe markten benut kunnen worden, hoe zakenpartners te vinden zijn, hoe men zich juridisch en financieel moet voorbereiden, en hoe men op de hoogte blijft van internationale kansen en ontwikkelingen. Altijd handig. Het boekje is gratis aan te vragen of te downloaden. /startenmetexport Geen loonsverhoging, maar een eenmalige bonus Als het aan werkgeversvereniging AWVN ligt, slaat men volgend jaar twee vliegen in een klap door een eenmalige belastingvrije bonus van 2 procent van het salaris uit te keren, in plaats van loonsverhoging. Extra bestedingsruimte zonder oplopende loonkosten, wie wil dat nou niet? De politiek bijvoorbeeld, die bij toestemming 1 miljard euro aan inkomensbelasting aan de neus voorbij ziet gaan. Daarnaast reageren ook de vakbondsvertegenwoordigers terughoudend. Bron: Inzake uw zaken, PWC, oktober 2012 Stijging minimumloon per januari 2013 Het wettelijk minimumloon voor werknemers van 23 jaar en ouder zal per 1 januari 2013 stijgen van 1.456,20 per maand naar 1.469,40 per maand. Het wettelijk brutominimumloon voor werknemers van 23 jaar en ouder bij een volledig dienstverband wordt per 1 januari 2013: 1.469,40 per maand / 339,10 per week / 67,82 per dag. Voor jeugdlonen voor jongeren van 15 tot en met 22 jaar geldt een staffel. Zo krijgen jongeren van 15 jaar 30 procent van het wettelijk minimumloon en jongeren van 22 jaar ontvangen 85 procent van het wettelijk minimumloon. Bron:

6 10 Haagse Babbel 11 De serendipiditeit van fundamenteel onderzoek Jan Vos, kamerlid Partij van de Arbeid Den Haag heeft er een technologisch gedreven ondernemer bij, als kamerlid wel te verstaan. Jan Vos, geboren Rotterdamer, sinds 20 september 2012 lid van de Tweede Kamer voor de PvdA, was serial ondernemer, verbaast zich positief over de arbeidsethos van politici. Ik heb als ondernemer zeker niet stilgezeten, maar als ik kijk naar wat hier gebeurt; dat gaat allemaal even een streepje sneller. Zegt zijn positivisme iets over het huidige politieke klimaat? Of komt het gewoon doordat we Vos treffen kort na een klinkende verkiezingsoverwinning en in de euforie drie dagen voor de bekendmaking van het regeerakkoord? En waarom heeft deze socialist die maatschappijgeschiedenis studeerde eigenlijk de portefeuille Regionale Economie, Industriebeleid, Innovatie, Energie en Klimaat? Een gesprek achteraf gezien in de kruitdampen van het regeerakkoord. Twee PvdA-ingenieurs aan de formatietafel Jan Vos is naar eigen zeggen een rode ondernemer met een groen hart. Zijn politieke carrière begon al op de basisschool. Mijn moeder herinnerde mij er laatst aan hoe ik als kind van acht de telefoon opnam, met Lubbers. Eigengereid was Vos voortdurend. Organiseerde een studentenprotest. Gevolg: kamervragen over buitensporig geweld van de politie. Werd jongerenvertegenwoordiger bij de Verenigde Naties. Begon zich af te vragen waar het geld eigenlijk verdiend werd en trok naar New York onder het motto if you can make it there, you can make it anywhere. Veel sociaal-democraten hadden destijds een wat eenzijdige kijk op geld verdienen met technologie. Dat is nu wel anders. Bij de kabinetsformatie zaten namens de PvdA twee ingenieurs aan de tafel, Samsom en Dijsselbloem. In New York wam Vos terecht bij een innovatief internetbedrijf dat werkte met venture capital. Waarde creëren in je bedrijf, waardoor het meer geld oplevert dan er in is gegaan. Dat vond ik fascinerend. Ik schreef een alternatief business plan en presenteerde het aan de directie met de woorden: jullie volgen mijn plan en ik krijg aandelen, of ik vertrek. Ik kon vertrekken. Toen heb ik dat plan maar in Nederland uitgevoerd. Vos richtte een ICT-bedrijf en een investeringsmaatschappij op, beiden met een sociaal maatschappelijke doelstelling. Met zijn ICT-bedrijf ontdekte Vos het belang van technologische innovatie. Er zaten daar slimme natuurkundigen te programmeren. Dan zie je dat kennisvoorsprong concurrentievoordeel oplevert waarna je gewoon een andere prijs kunt vragen. Zo gaat het met technologie. Hoe hoogwaardiger de technologie, hoe meer innovatie, des te meer waarde er wordt toegevoegd. Dat betekent economische groei, waarna je weer kunt innoveren. Zo moet je voorop lopen, het is De bank, dat gaat t em niet meer worden de kern, de crux van de economie. FHI bepleit al langer in Den Haag het belang van technologie op waarde te schatten en we vragen Vos naar de idee om van afgestudeerde hbo ers en wo ers het multipliereffect voor de economie te meten en daarmee de onderwijsbudgetten te sturen. Je kunt dat meten, maar kijk naar de salarissen. Dan zie je dat ingenieurs gewoon beter betaald worden dan andere hoogopgeleiden. Dat betekent dat ze beter gewaardeerd worden door de markt, niet in de laatste plaats omdat ze ook productief zijn. Het is een kwestie van marktmechanisme. Economisch gezien wordt technologie tegenwoordig dus volgens Vos wel degelijk gewaardeerd. Dat er te weinig vaklui zijn is volgens Vos een cultureel fenomeen. Het is lange tijd niet hip geweest om techneut te worden, maar ook daarin zie je tegenwoordig een omslag. De bank gaat t em niet meer worden de komende tien, twintig jaar. Daar ben je niet meer hip mee. Als het aan mij en de PvdA ligt leggen we die sector de komende jaren nog verder aan banden. En hoe stimuleert de kersverse regering de aandacht voor technologie? Zorgen voor goede technische opleidingen. Mensen duidelijk maken dat een technische opleiding de beste garantie is voor een goede baan. Ik vind het enorm belangrijk om uit te dragen dat de technologiesector het hart is van de economie. Innovatie, technologie, creativiteit, dat is de toekomst. Het topsectorenbeleid kent de gouden driehoek van overheid, bedrijfsleven en wetenschap. Wetenschap wordt meer naar het bedrijfsleven getrokken. Aan de andere kant zijn de mooiste vindingen voortgekomen uit fundamenteel onderzoek. Vos bezigt daarbij het woord serendipiteit: Je zoekt naar iets, maar onderweg vind je iets anders. Een prachtige weg tot innovatie. De combinatie innovatie, industriebeleid, energie en klimaat in zijn portefeuille is niet toevallig. Het regeerakkoord belooft zestien procent duurzame energie in Nu is dat vier procent. Vos zal het druk krijgen. Duitsland is het voorbeeld, waarom hebben zij 24 procent duurzame energie en wij maar vier? Het ene antwoord is, omdat wij aardgas hebben, het andere dat we het gewoon niet willen. Daar moet verandering in komen. VNO en FNV zijn niet losgezongen We zijn benieuwd wat Vos vindt van het poldermodel. Je ziet dat de grootst mogelijke moeite wordt gedaan om in gesprek te blijven met VNO-NCW en FNV. We geloven als politici heel sterk in draagkracht in de samenleving. Dan heb je zulke organisaties nodig, anders weet je niet wat er gebeurt. Maar dat veronderstelt natuurlijk dat die organisaties zelf draagvlak hebben. Vos: Dat draagvlak is misschien niet zo groot als dertig jaar geleden. Maar het is er wel, ze zijn niet losgezongen. De uitsmijter, hoe houden we de lijn tussen de ondernemer en de minister-president zo kort mogelijk? Als politici moeten we in contact blijven met de mensen om wie het gaat. De burgers en bedrijven, maar ook de belangenorganisaties en het maatschappelijk middenveld. En uiteindelijk maken we de afweging hier, en dat gebeurt echt hier, in Den Haag. Dan kiezen we ervoor om een bepaald pad in te gaan. Dat is niet automatisch het pad van de polder, anders dan het ooit was. door Daan Groeneveld

7 12 13 SEPA en IBAN komen geleden slechts 30% wist wat er moet gebeuren. Toch heeft nog steeds ruim een derde (37%) van de MKB ers en 7% van de middelgrote bedrijven geen inzicht in de veranderingen die SEPA met zich meebrengt. Daadwerkelijke voorbereidingen zijn nog bijna niet getroffen: ruim driekwart (78%) van de MKB ers is nog niet begonnen met voorbereidingen voor de Europese standaarden voor incasso en 70% is onvoorbereid op de komst van de Europese standaarden voor overschrijvingen. Frank Elderson is bezorgd over de resultaten van het onderzoek omdat IBAN een grote impact kan hebben op het bedrijf. Nederland daarom al enige tijd druk bezig om de nodige activiteiten rondom IBAN, overschrijvingen en incasso s te organiseren en uit te voeren. Wij hebben bijvoorbeeld de bank en softwareleverancier benaderd over de aanpassingen die nodig zijn. Wie wil weten hoe het in zijn eigen organisatie gesteld is met betrekking tot alle komende veranderingen kan via zelf de IBAN impact-check uitvoeren. IBAN Impact-Check er onherroepelijk aan Bedrijven dreigen straks niet meer te kunnen betalen en incasseren. Het idee? Één gezamenlijke betaalmarkt, voor zowel consumenten als bedrijven, om zo overal in Europa op dezelfde manier te kunnen betalen; de Single Euro Payments Area, SEPA. In Nederland lopen ondernemers achter met de voorbereiding op betalen met SEPA-betaalproducten, zoals IBAN, het International Bank Account Number. Uiterste consequentie kan zijn dat per 1 februari 2014 niet langer kan worden betaald of geld kan worden ontvangen. VNO-NCW, MKB-Nederland en De Nederlandsche Bank organiseerden op 4 oktober een extra ingelaste bijeenkomst voor de aangesloten brancheorganisaties. Frank Elderson, voorzitter van het Nationaal Forum SEPA NFS en directielid van DNB, riep daar de brancheorganisaties op om de achterban te wijzen op de noodzaak tijdig met voorbereidingen te starten. Signalement geeft hierbij aan deze oproep gehoor. SEPA en IBAN, wat houdt het in? Aan de SEPA-verordening valt niet te ontkomen voor wie in Europa op legale wijze geld wil blijven betalen en ontvangen. Gebruik van Europese standaarden wordt verplicht. De belangrijkste standaard is het International Bank Account Number, IBAN, de nieuwe standaard voor bankrekeningnummers. Er komen ook nieuwe Europese standaarden voor betaalmiddelen, zoals overschrijvingen en incasso s. Met name de incasso s worden anders dan tot nu toe. En voor betaalopdrachten die men bij de bank aanlevert wordt een ander bestandsformaat noodzakelijk, het ISO XMLformaat. Dit betekent dat organisaties hun administratie, software en bedrijfsvoering moeten aanpassen. Zonder maatregelen is er straks geen betalingsverkeer meer mogelijk. De huidige rekeningnummers en betaalmiddelen zijn na 1 februari 2014 niet meer te gebruiken. Het is belangrijk dat bedrijven, overheden, verenigingen en alle andere organisaties op tijd actie nemen en zich voorbereiden. Veel ondernemers onvoldoende op de hoogte Gebeurt dat ook? Wanneer is op tijd? Uit de SEPA-monitor najaar 2012 blijkt dat de bekendheid met IBAN is toegenomen: 89% van de MKB ers en 100% van de middelgrote bedrijven is bekend met IBAN. Ook heeft 57% van de MKB ers een beeld van de veranderingen die de nieuwe betaalstandaarden voor het bedrijf meebrengen, terwijl een half jaar Voor wie niet precies weet waar hij aan toe is, heeft het NFS, Nationaal Forum SEPA-migratie, een IBAN Impact-check ontwikkeld. Dit is een online hulpmiddel dat bedrijven laat zien welke stappen genomen moeten worden om klaar te zijn voor de overgang op IBAN. De Impact- Check houdt rekening met de verschillende betalingsystemen die bedrijven kunnen hebben. De noodzakelijke aanpassingstijd voor bedrijven varieert van enkele maanden tot zelfs anderhalf jaar. Door het invullen van elf specifieke vragen komt de onderneming uit in één van de drie categorieën die aangeeft hoe groot de impact is en welke maatregelen de onderneming moet uitvoeren. De vragen hebben onder andere betrekking op het gebruik van software voor overboekingen, acceptgiro s, batchtransacties en het gebruik van internetbankieren. De ondernemer krijgt kort uitleg over relevante zaken voor de onderneming en wordt opgeroepen om tijdig contact op te nemen met de bank of softwareleverancier. Op uitnodiging van Richard van Zwol, Secretaris-Generaal van het ministerie van Financiën werd de eerste IBAN Impact- Check ingevuld door Hans Biesheuvel, voorzitter van MKB-Nederland. De organisatie kwam uit in categorie 3, wat betekent dat de activiteiten voor de overstap op IBAN gemiddeld een jaar tot anderhalf jaar in beslag nemen. Biesheuvel is niet verbaasd over de uitslag: De stappen die uit de IBAN Impact-Check komen laten duidelijk zien dat het verstandig is om op tijd te beginnen. Wij zijn bij MKB- Wie meer achtergronden wil weten, het nationaal migratieplan van de NFS is te vinden op site Bedrijven die grote hoeveelheden van rekeningnummers van medewerkers, leveranciers, klanten en/of andere relaties in één keer willen omzetten naar IBAN kunnen gebruik maken van de tijdelijke website Op is beeldmateriaal te vinden dat gebruikt kan worden door bedrijven voor de eigen communicatie. FHI houdt een workshop over het thema IBAN en SEPA. Wat verandert er in de betaalproducten en wat doen de banken? Bewustwording en tijdsplanning, hoe dient een onderneming dit aan te pakken? Ook de volgende onderwerpen komen aan de orde: het feitelijk gebruik van girale Europese betaalproducten, machtigingen, ontwikkeling van softwarepakketten en samenwerking tussen bedrijf, softwareleverancier en bank. Datum en locatie: 29 januari 2013, FHI, Leusden door Daan Groeneveld

8 conjuctuur 15 Industriebeeld: stemming ondernemers verder verslechterd 28/29/30 MEI 2013 JAARBEURS UTRECHT Deelnemen Deelnemen aan aan de de de de E&A E&A beurs? beurs? Ga Ga Ga snel Ga snel naar: naar: De stemming onder de ondernemers in de industrie is in oktober verder verslechterd. Het producentenvertrouwen kwam uit op -7,7, tegen -6,7 een maand eerder. De gemiddelde dagproductie van de Nederlandse industrie was in augustus ,6 procent lager dan een jaar eerder. De industrie behaalde in augustus 1,3 procent meer omzet dan een jaar eerder. De omzet op de buitenlandse markt kromp iets, terwijl de omzet op de binnenlandse markt hoger was dan in augustus De samenstelling van de werkdagen was in augustus 2012 gunstiger dan in augustus Het positieve effect hiervan op de ontwikkeling van de omzet wordt geraamd op ruim 1 procent. Bron: CBS Omstandigheden industrie wisselend Productiegroei en producentenvertrouwen saldo % positieve en negatieve antwoorden 20_ 10_ 0_ -10_ -20_ -30_ n d j f m a m j j a s o n d j f m a m j j a s o n d j f m a m j j a s o n d j f m a m j j a s o INDUSTRIERADAR OKTOBER 2012 NL: consumentenvertrouwen NL: producentenvertrouwen De omstandigheden voor de industrie laten in oktober 2012 een gemengd beeld zien in vergelijking met een maand eerder. Voor alle indicatoren is ten opzichte van september nieuwe informatie beschikbaar gekomen. Het consumentenvertrouwen, de Europese industriële productie en Duitse industriële orders verbeterden. Het producentenvertrouwen verslechterde, evenals de consumptie door huishoudens en het exportvolume. Alle indicatoren liggen onder de langjarig gemiddelde ontwikkelingen die wordt aangegeven door de vetgedrukte blauwe lijn. NL: consumptie EU-27: industiële productie Bron: CBS NL: export Duitsland: industiële orders Nederlandse economie krimpt in derde kwartaal met 1,1 procent CompLEtE ELEktRoNiCA CompLEtE ELEktRoNiCA verenigd verenigd DESkUNDighEiD om DESkUNDighEiD om hoek hoek om om DE DE hoek hoek De Nederlandse economie kromp in het derde kwartaal van 2012 met 1,1 procent ten opzichte van een kwartaal eerder. Ten opzichte van een jaar eerder is de economie in het derde kwartaal met 1,6 procent gekrompen. De uitvoer van goederen en diensten is in het derde kwartaal met 1,6 procent gegroeid ten opzichte van een jaar eerder. In het tweede kwartaal groeide de uitvoer nog met 4,4 procent. De uitvoer van Nederlands product kromp met 1,7 procent. De wederuitvoer, waaraan Nederland relatief minder verdient, groeide daarentegen met 3,9 procent. De investeringen in vaste activa lagen 6,4 procent lager dan een jaar eerder. Ook de investeringen in machines en installaties krompen. Bruto binnenlands product 6 %-volumemutaties I II III IV I II III IV I II III IV T.o.v. zelfde kwartaal vorig jaar (linkeras) T.o.v. voorgaande kwartaal seizoensgecorrigeerd (rechteras) I II III IV 2011 I II III Bron: CBS

9 16 17 CloudComputing, juridisch under control? Zo gezegd zo geschreven... Het extern hosten van data, s of applicaties is financieel en operationeel gezien een uitkomst. Het is relatief betrouwbaar, schaalbaar, snel, wereldwijd benaderbaar, allemaal helemaal geweldig! In de praktijk is het onvermijdelijk dat daarbij systemen worden gebruikt buiten de EU, in de Verenigde Staten bijvoorbeeld. Nu wil het geval dat de overheid in de VS geen enkele privacy bescherming biedt, terwijl elk bedrijf in Europa daartoe wel verplicht is. Een patstelling dus. Wat te doen? Wie zijn grond bewerkt, heeft genoeg te eten. Wie lucht najaagt, wordt gevoed met armoede. Koning Salomo, in het Bijbelboek Spreuken, omstreeks 950 voor Christus. Steeds meer mensen werken met google docs, dropbox of icloud. Cloud-leveranciers bieden een oplossing om naast de opslag van data ook een server te draaien, de boekhouding online te doen of applicaties te runnen voor bijvoorbeeld tekstverwerking. Hoe zit het dan met verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid? Moedermaatschappijen eisen vaak dat alle IT oplossingen centraal door hen gehost worden. Twee zaken zijn van belang. Allereerst is het niet zonder meer toegestaan om persoonsgerelateerde informatie, s, buiten de EU op te slaan. Ten tweede zijn goede afspraken met de beheerder van data cruciaal voor het geval de liefde over is, of nog erger Safe Harbour List Landen buiten de EU kunnen doorgaans niet de vereiste bescherming bieden van persoonsgevoelige informatie, zoals adressen. Dat geldt voor landen als China en India maar ook voor de Verenigde Staten. De overheid daar kan zichzelf probleemloos toegang verschaffen tot alle opgeslagen data. Binnen de EU betekent zoiets een flagrante schending van de privacy. Hier is een dunne oplossing voor gevonden in de VS. Bedrijven kunnen zelf bepaalde waarborgen inbouwen en zich op de Safe Harbour List laten plaatsten. Indien data beheerd wordt door bedrijven op die lijst, dan zou daarmee voldaan kunnen zijn aan de wettelijke bepalingen in Nederland. Of dat ook werkelijk zo is valt te betwijfelen. Sinds kort voldoet ook Google niet meer aan de Europese eisen betreffende privacy, terwijl dat bedrijf toch op de Safe Harbour List staat. Voorts is het mogelijk om met een cloudleverancier een standaardcontract te tekenen dat is opgesteld door de EU. Bij bedrijven die deze overeenkomst hebben getekend is in beginsel de data in juridisch veilige handen. Afspraken met databeheerders Het is belangrijk om garanties tot probleemloze migratie vast te leggen om de dataopslag zelf te kunnen doen of bij een ander onder te brengen. Ook moet er zekerheid zijn dat data beschikbaar blijft wanneer een databeheerder in surseance geraakt of failliet gaat. Bovendien is van belang garanties over het maximale dataverlies en de maximale downtime overeen te komen (zie de checklist elders op deze pagina). Wordt data buiten de EU opgeslagen, dan is het zaak de standaard overeenkomst te laten tekenen. Overigens blijft ieder wel zelf verantwoordelijk dat zijn onderneming bij de opslag en het doorgeven van gegevens handelt conform de Nederlandse wetgeving. Kortom het buiten de EU hosten is juridisch gezien eigenlijk niet aan te bevelen. Overigens is de kans op problemen voor FHI-lidbedrijven waarschijnlijk minimaal. Voor wie vervolgens extern gaat hosten is, naast de privacy issues, een aantal meer operationele kwesties van belang die wel op een degelijke, juridische steekhoudende wijze geregeld dienen te worden. Scherp zijn en blijven dus Checklist Cloud Computing: Met wie doet u zaken? Waar is die partij geregistreerd? Solvabiliteit? ISO 27001? Is Nederlands recht van toepassing? Wat is de up- en downstream snelheid (en kunt u dat controleren?) Wat is de maximum downtime per jaar, maand en dag? Wat is de maximale hersteltijd na een server crash? Zijn daar scenario s voor? Wat is de maximale periode waarover u data kunt kwijtraken? Wie belt u bij problemen? Wat is de gegarandeerde responstijd? Wat te doen bij surseance, faillissement, beslag op uw servers bij de databeheerder? Kunt u zonder hulp of in weerwil van de leverancier uw data veilig stellen en ergens anders stallen? Tegenslag hoort erbij in New York. Daarmee vergeleken verbaast mij die totale verbijstering in Nederland dat het nu tegenvalt. Nederland is bezweken aan de gedachte dat het leven gegarandeerd probleemloos zou kunnen zijn. Heleen Mees, onderzoeker en publicist, in Nederlands Dagblad van zaterdag 15 september Als de markt eenmaal gaat, gaat hij ook over de hele breedte. Je trekt jaren aan de staart van een tijger en ineens draait hij zich om en gaat hij met je aan de haal. Daarna weet je niet waar je het zoeken moet. Cees Links, grondlegger van de WiFi-technologie en oprichter/ceo van ic-ontwikkelbedrijf GreenPeak, in fd., OUTLOOK Special van september Het optimisme van ingenieurs spreekt mij als historicus enorm aan: problemen zijn er om op te lossen. Ze hebben een heerlijke can do mentaliteit. Dick Benschop, president-directeur Shell Nederland, in Technisch Weekblad van 22 september De mensen die weten wat er werkelijk mis mee is, wonen allemaal zelf in landen met massaconsumptie, en kopen de hele tijd dingen. Michael Palin, oprichter van Monty Python, reisjournalist en auteur, in fd. OUTLOOK van september Ik probeer altijd in termen van hoop te blijven denken, al duurt de ellende veel langer dan je zou willen. Een cynicus heeft op korte termijn wel gelijk, maar hij inspireert niemand. Leendert Verheij, president Gerechtshof Den Haag, in Nederlands Dagblad van donderdag 4 oktober Veel terreinen in de samenleving, zoals de zorg en het onderwijs, zijn te veel geëconomiseerd. Kwantitatieve beoordeling, in cijfers en tabellen, heeft er de plek ingenomen van kwalitatieve beoordeling, gebaseerd op vertrouwen en gesprekken... Het werkt onderlinge concurrentie, wantrouwen en uiteindelijk fraude in de hand... Succesvol zijn is belangrijker dan eerlijk zijn. door mr. ing. Frank Meijers, advocaat Flexadvocaten, partner juridische dienstverlening FHI Paul Verhaeghe, hoogleraar psychodiagnostiek aan de Universiteit van Gent, in NRC Handelsblad van zaterdag 6 oktober, naar aanleiding van zijn boek Identiteit.

10 18 19 technologie toppers in discussie De researchgeld verdeler, de boerenwijsneus en de techneut die ondernemer werd De directeur van technologiestichting STW, Eppo Bruins en twee heavy ondernemers, Wybren Jouwsma van Bronkhorst High-Tech en Jos Pâques van Paques rond de tafel bij FHI in Leusden. Drie mannen die het belang onderschrijven van samenwerking, niet om afspraken te maken, maar om écht samen te werken. Bedrijf, politiek, wetenschap en brancheorganisatie, ze zijn niet van elkaar los te koppelen wil het goed blijven gaan in Nederland. Kennis, communicatie, marketing, maar bovenal mensen en kabouters blijken de toverwoorden tot succes. Opmerkelijk detail, Bruins is de wetenschapper, beide ondernemers ontvingen elk een eredoctoraat aan de TU Delft. Eppo Bruins Verhalen van mensen en kabouters De kerk van Sneek Laten we beginnen met een verhaal. Verteld door Jos Pâques, die met zijn bedrijf Paques in de jaren zeventig opslagsilo s bouwde voor landbouw, toen overstapte naar het verkopen van mestvergistingsinstallaties, zich in de jaren tachtig richtte op anaerobe waterbehandeling en in de jaren negentig zware metalen uit afval begon te verwijderen. Kortom, iemand om naar te luisteren. Hij legt uit wat ondernemen is: Ik ben geboren in Woudsend, ongeveer acht kilometer van Sneek. Daartussenin lagen alleen maar meren en slootjes. Aan de horizon was de kerk van Sneek te zien. Als je daar heen wilde en je liep er rechtstreeks op af, dan kwam je nooit aan. Je liep een sloot of moeras in of iets dergelijks. Je kon ook proberen niet het moeras in te lopen, maar dan kwam je natuurlijk nooit in Sneek aan. De link met ondernemen? Als kleine ondernemer heb je twee horizonnen. De eerste is, ik moet morgen salarissen betalen, maar die vent heeft zijn rekening aan mij nog niet betaald. De andere horizon is, waar ben ik over vijf jaar? Waar wil ik heen met mijn bedrijf, wat is mijn visie? Welke horizon prioriteit heeft wisselt misschien wel per tien minuten. Waar kan ik mijn spullen kwijt? Friesland is een terugkerend onderwerp in het gesprek. Hoewel de naam Wybren Jouwsma heel wat meer Fries aandoet dan de naam Jos Pâques, noemt de laatste de eerste een ex-fries, omdat hij al lang niet meer in Friesland woont. Pardon!? reageert Jouwsma. Je wordt toch nooit een ex-fries? zegt Eppo Bruins verbaasd. Ook Wybren Jouwsma heeft trouwens een les voor ondernemers: Kijk naar de markt. Houdt in de gaten waar je de dingen voor doet. Beginnende ondernemers denken vaak, als mijn product klaar is, dan gaat de wereld voor mij open. Maar dat is dus niet zo. Kijk verder dan die ene klant. Stel de vraag, als die klant afhaakt, waar kan ik mijn spullen dan wel kwijt? Je moet breed inzetten en niet specifiek iets prachtigs maken voor een enkele klant. Daarnaast zijn marketing, communicatie en kennisoverdracht belangrijke woorden. Wanneer een ondernemer gaat groeien ontstaan er intern meteen problemen. De mensen die de producten moeten verkopen vinden het heel moeilijk de kennis van de ontwikkelingsafdeling zich zodanig eigen te maken, dat ze begrijpen waar het over gaat. Hoe ingewikkelder het product, hoe moeilijker het uit te leggen is in de markt. Ook voor Bronkhorst blijft deze vraag steeds actueel. Hoe krijgen we de kennis van de ontwikkelingsafdeling naar de mensen die dicht bij de klanten staan? Je snapt niet dat niet elke ondernemer dat doet, maar voor mij was de beslissende factor dat ik op een bepaald moment een technoloog, een procestechnoloog in dienst heb genomen. Pâques statements hebben altijd iets anekdotisch. Wybren Jouwsma Jos Pâques door Daan Groeneveld lees verder op pagina 20

11 20 21 technologie toppers in discussie Natuurkundige Eppo Bruins is sinds 1 mei 2008 directeur van de technologiestichting STW. De stichting financiert toepassingsgericht wetenschappelijk onderzoek via een aantal verschillende overheidsbudgetten. Bruins promoveerde in 1995 aan de Universiteit Utrecht, werkte bij onderzoeksinstituut FOM en was directer van LION, het Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde. Bij de laatstgehouden verkiezing voor de Tweede Kamer werd hij als nummer vijf op de kandidatenlijst voor de ChristenUnie net niet verkozen. Wybren Jouwsma is technisch directeur, grootaandeelhouder en medeoprichter van Bronkhorst High-Tech. Het technologiebedrijf is sinds 1981 gespecialiseerd in hoogwaardige flow-meet- en regelsystemen en uitgegroeid tot een wereldwijd opererende organisatie met in totaal 450 werknemers. Jouwsma is altijd zelf direct betrokken geweest bij r&d in samenwerking met universiteiten, kennisinstellingen en klanten. In januari 2006 ontving hij een eredoctoraat aan de TU Delft. Jouwsma vervulde en vervult vele bestuurlijke functies. Hij was mede-oprichter en voorzitter van MinacNed, maakte deel uit van het Innovatieplatform onder leiding van Jan Peter Balkenende en is nog steeds bestuurslid van de FHIbranche voor Industriële elektronica. Meer dan de helft, roepen de Friezen De derde man aan tafel is dus Eppo Bruins, behalve wetenschapper, de politicus van het stel. Hij stond net één treetje te laag op de lijst van de ChristenUnie om in de Tweede Kamer te komen, maar vervolgt nu zijn rol als directeur van STW met nimmer aflatende inzet. Hij herkent het punt van Jouwsma: Vanuit de academia wordt nauwelijks beseft dat marketing en communicatie, dat verhaal over Japan, de helft is van het traject naar geld verdienen. Meer dan de helft roepen de beide Friezen tegelijkertijd. Japanners Verhaal over Japan? O ja! Nog zo n verhaal van Jos Pâques: Een licentienemer van ons in Japan betaalde loyaal zijn minimum royalty elk jaar en verkocht helemaal niks. Wij op onderzoek uit. Bleek dat de mensen van de licentiehouder niet begrepen waarom wij zo veel beter zijn dan de concurrenten! Een gevolg van slechte communicatie: zij spraken niet zo goed Engels, wij geen Japans. Daarnaast is er zo n acht uur tijdsverschil, je kunt niet zo makkelijk bellen. Maar het meest belangrijke aspect was cultureel: zij vragen niet zo maar wat. Zo werkt het in Japan niet. Ik ben erheen gegaan en we hebben dat uitgelegd in een emotionele discussie die een hele ochtend duurde. s Avonds zaten we in het restaurant met de directie van het bedrijf. Zij spraken Engels en ze vertelden mij: I think the problem is because of our lack of communication. Hij herhaalde het hele verhaal dat ik die morgen gehouden had: we hebben een taalprobleem, we hebben een tijdprobleem, en tja, wij kunnen ook niet zo makkelijk wat vragen. Vervolgens kwam hij met dezelfde oplossing die ik s morgens had aangedragen. Wat zou u er van denken meneer Pâques, als één van uw mensen een paar jaar in ons kantoor komt werken om ons te helpen. Probleem opgelost. Ik ben maar een klein schakeltje Samenvattend; als je een product hebt, is er eerst nog een boel bloed zweet en tranen nodig voordat het geld binnenstroomt. Of is een cursus marketing voldoende? Jos Pâques: Het is meer dan marketing. Eppo Bruins: Dat is precies de reden waarom we bij STW al het onderzoek willen doen in samenwerking met eindgebruikers. Omdat we beseffen dat je niet kunt zeggen, wetenschap doet het eerste stapje, dan pakt iemand anders het wel op en dan komt TNO met het volgende stapje. Op het moment dat ze nog niet kunnen waar ze van dromen moeten onze wetenschappers al in contact staan met de eindgebruikers. Zo maak je de wetenschappers bewust: ik ben maar een klein schakeltje. Ik kan dit wel prachtig vinden, maar als ik dit kan, staan we nog maar op 1 procent van het traject. Jos Pâques valt bij: Het is geen kwestie van, eerst fundamenteel onderzoek, dan toegepast onderzoek en dan toepassing. Zo werkt de praktijk niet. Eerder andersom. Je komt bij een klant en er is een probleem, je denkt erover na en je gaat in oplossingen denken. Dertig jaar geleden zijn wij bij Paques begonnen met het leveren van oplossingen en nog steeds wordt er fundamenteel onderzoek gedaan naar hoe het dan precies werkt en waarom het dan zo werkt. Wat natuurlijk ook belangrijk is. Planners en doeners, maar het belangrijkste zijn de kabouters Eppo Bruins: Uit jullie woorden maak ik op dat je dus schapen met vijf poten nodig hebt. Mensen die kunnen communiceren, overtuigen en brutaal durven zijn, en daarnaast ook technologisch geniaal zijn. Hoe leidt je die op? Volgens Jos Pâques moeten docenten meer verstand van ondernemen krijgen: Het is een feit dat meer ondernemers op school hebben gezeten dan dat er docenten in ondernemingen gewerkt hebben. Wybren Jouwsma legt uit dat de kracht van een bedrijf zit in de combinatie van kwaliteiten van verschillende mensen: Je hebt zowel planners als doeners nodig, maar misschien wel de belangrijkste categorie zijn de kabouters. De onafhankelijke geesten die een plaag vormen voor het management, maar wel de mooiste dingen smeden. STW als scoutingsmachine Eppo Bruins en Jos Pâques zijn tijdens het gesprek in veel opzichten twee handen op een buik. Opmerkelijk, een topambtenaar en een self made man. De spreuk kennis zit in mensen, wordt uit beider monden genoteerd. Bruins: Beleid moet menselijker worden. Als STW hebben wij de opdracht voortdurend te herkennen op welk moment kennisoverdracht plaatsvindt. Beleidsmakers zijn daarbij te veel gericht op hoeveel octrooien je vestigt, hoeveel starters komen er uit je onderzoek. Tellen, tellen, tellen. Terwijl het gaat om de lampjes die boven de hoofden van mensen oplichten op het moment dat ze met elkaar praten binnen de wereld van wetenschap en technologie. STW moet ruimte voor zulke ontmoetingen creëren en de lampjes boven de hoofden herkennen: STW als Op basis van door Pâques ontwikkelde procestechnologie, werd samen met Shell een nieuwe joint venture opgezet onder de naam Paqell. Het proces van Pâques voor het anaerobe ontzwavelen van biogas uit afvalwater werd geschikt gemaakt voor de wereld van (aard)gas en olieproductie. In een Youtube filmpje wordt zichtbaar gemakt hoe dit proces verloopt lees verder op pagina 22

12 22 23 technologie toppers in discussie Ondernemer Jos Pâques was 18 jaar toen hij in het bedrijf voor landbouwwerktuigen van zijn vader ging werken. Op zijn 23e werd hij volledig eigenaar van het bedrijf. De focus verschoof eerst naar de bouw van silo s en daarna naar procesinstallaties voor het biologisch reinigen van water en afvalstromen. Pâques is nu lid van de raad van commissarissen en directeur externe betrekkingen van het bedrijf in Balk dat inmiddels een wereldfaam heeft opgebouwd. Een partnerschap met professor Lettinga van de Universiteit Wageningen was een belangrijke stap. Jos Pâques werd begin 2012 benoemd tot eredoctor aan de TU Delft. grote scoutingmachine voor het technische bedrijfsleven. Pâques is het er helemaal mee eens: Het gaat om mensen. Je kunt alles vastleggen in systemen en innovatieschema s, hoe dat precies allemaal gaat begrijp ik niet eens, maar het gaat om mensen, om passie en geloof. Het er gaat om dat ik geloof dat ik kan bereiken wat ik voor ogen heb. Bruins: Het geloof en de droom die daar achter zit. Een wetenschapper op de werkvloer Wanneer we proberen een ander onderwerp aan te snijden, blijkt dat de heren toch steeds terugkomen op dezelfde kernpunten. Communicatie, dat kennis in mensen zit, en dat goed beleid mensenbeleid is. Ook waar het gaat om samenwerking tussen universiteiten en bedrijven. Wybren Jouwsma heeft het probleem van te weinig kennisoverdracht vanuit universiteiten naar zijn bedrijf uiteindelijk weten op te lossen: We hebben gezorgd dat één van onze mensen één dag in de week les geeft op de universiteit. Hij begeleidt studenten en promovendi. Nu zien we dat kennisoverdracht veel meer oplevert voor het bedrijf. Waarom kan een vent van de universiteit niet eens even in je bedrijf gaan zitten. Communicatie. Dat klinkt simpel als wat, maar hoe kom je nou zo ver? Hij is gewoon honderd procent bij ons in dienst, de universiteit betaalt niets. Aan de andere kant hebben wij mensen van de universiteit rondhangen die blijven voor een week of twee en daar betalen wij ook niets voor. Ga dat nou niet proberen te regelen met uren, want dan raakt ons Nederlandse regelsysteem weer in de war. Toen we hiermee begonnen zei Foto: Ivar Pel Demonstratieopstelling uit het onderzoek van STW-promovendus dr. Mathieu Odijk, die een model van een lever op een chip bouwde. de universiteit: het kan eigenlijk niet, want hij is niet verzekerd bij ons. En hij mocht ook niet aan de apparatuur komen, want stel je voor dat het apparaat opgeblazen wordt. Daar stapten we overheen en nu is het een werkend systeem. Eppo Bruins legt uit dat STW tegenwoordig met harde deadlines werkt voor het beoordelen van onderzoeksvoorstellen. De doorlooptijden zijn verkort naar nog geen vier maanden. Bruins belooft dat binnen de topsectoren, wanneer er op maat thematisch calls worden georganiseerd, de doorlooptijden nog korter worden. Tegelijkertijd ziet hij de aanvraagdruk enorm toenemen. Er worden veel meer plannen geschreven dan waar geld voor beschikbaar is. Excellente plannen moeten soms worden afgewezen. Ongeveer een kwart van de aanvragen wordt gehonoreerd. Paques en STW hebben goede ervaringen met elkaar. Bruins vertelt: Wat we met Paques hebben gedaan, zij wilden op het gebied van vetzuren een platform, een nieuwe route ontwikkelen. Zij wilden wetenschappelijk onderzoek én waren bereid een groot deel te financieren. Dat is wat mij betreft ook het nieuwe denken binnen STW en het topsectorenbeleid. Bedrijven die zeggen, Dit thema is belangrijk en we financieren mee. Vervolgens gaat STW aan de slag om samen een programma ontwikkelen. We zijn met z n allen wij We vragen de heren achtereenvolgens naar het maatschappelijk belang en de toekomst van technologie. Het levert interessante oneliners op. Met name Eppo Bruins heeft hier natuurlijk over nagedacht. De ander bestaat niet, we zijn met z n allen wij. Als we de andere werelddelen niet de welvaart gunnen die wij hebben, is Europa aan zijn einde. De grondstoffen hebben we niet. Jos Pâques: De belangrijkste grondstof is het menselijk brein Jouwsma: Dat is allemaal koolstof wat daarin zit hoor! Bruins vervolgt zijn betoog: We exporteren momenteel het individualisme naar de niet-westerse wereld. Op een gegeven moment zal men in China en Japan en daarna ook in Afrika het idee overnemen dat kopiëren een schande is, en dat creativiteit en innovatie het meest oplevert. Op dat ogenblik zullen andere landen net zo inventief en creatief worden als wij. Tegen die tijd zullen we moeten accepteren dat we een onderdeel vormen van één grote creatieve machine. Jos Pâques denkt dat wij dat niet meer mee zullen maken. In China en Japan maken ze prachtige dingen, maar ze kunnen het niet zelf bedenken. Het hiërarchisch systeem is daar te belangrijk. Die cultuur verander je niet zo maar één, twee, drie. Hij kan zich overigens wel vinden in het wij -verhaal van Eppo Bruins. Schaf ontwikkelingssamenwerking maar af en gooi alle grenzen open, we zijn met elkaar verantwoordelijk. Over het maatschappelijk belang van technologie? Jos Pâques: Of het nou gaat om landbouw, water, energie, welk gebrek aan grondstof dan ook. We stevenen op deze aardbol af op grote problemen. Ik kan maar één sector bedenken die dat kan oplossen en dat is de technologiesector.

13 25 Voor iedereen met een passie voor technologie Ontvang nu 2 nummers De Ingenieur gratis (t.w.v. 15,-) De Ingenieur is het tijdschrift over technologie en is het lijfblad voor iedereen met een passie voor techniek. De Ingenieur biedt de nieuwste technologische ontwikkelingen, het laatste technologische nieuws en de nieuwste gadgets. Bestel via of bel naar Na twee nummers stopt de toezending automatisch. Deze actie geldt alleen als u de laatste zes maanden geen gratis proefnummers heeft ontvangen van De Ingenieur en zolang de voorraad strekt. Door het invullen van uw gegevens geeft u toestemming aan Veen Magazines om u op de hoogte te houden van haar producten en diensten. HET Instrument 2012 trok professionals in vier dagen. HET Intrument is een tweejaarlijks hoogtepunt in de technologiemarketing van de branches Industriële Elektronica, Industriële Automatisering en Laboratorium Technologie. Standhouders wenden al hun creativiteit aan om de aandacht van de bezoeker te vestigen op hun propositie.

14 26 27 De grootste technologiebeurs van Nederland werd eind september door FHI georganiseerd in Amsterdam RAI. Technology X-pedition was het thema van HET Instrument Dit was uitgewerkt in tours op de beursvloer en in twintig seminars met in totaal honderdtwintig sprekers, van hoogleraar tot productspecialist. De presentaties zijn te downloaden van Crisisgedachten gaan in zo n week naar de achtergrond en iedereen concentreert zich op de mogelijkheden voor de toekomst.

15 28 ie industriële elektronica 29 Energie efficiency belangrijkste uitdaging voor datacenters Het enorme succes van de door de FHI-branchegroep IT Room Infra georganiseerde conferentiedagen bewijst dat er iets aan de hand is in dat marktsegment van de industriële elektronica. In de laatstgehouden editie van de conferentie in de Rotterdamse Kuip, op 6 november, bleek dat het beheersen van de enorme hoeveelheid energie die het groeiende aantal datacenters slurpen, de grootste uitdaging is voor de nabije toekomst. Met name de presentatie van IBM-man Erwin van Overbeek zette de toon. Het probleem dat hij vanuit zijn positie bij IBM zag opdoemen is zo groot, dat van Overbeek een believing follower is geworden van Al Gore. Alle draait om PUE Hoewel er vraagtekens zijn te plaatsen bij het ongepast in de marketing gebruiken van het begrip, gaat het in de presentaties en de discussies steeds over de PUE-waarde. De Power Usage Effectiveness is een maatstaf voor de efficiëntie van een datacenter, waarbij het totale stroomgebruik wordt gedeeld door het opgenomen vermogen van de servers. De waarde geeft een indicatie over welk deel van de energie wordt gebruikt door zaken als koeling, processors en verlichting aldus blogger Dimitri Reijerman op Tweaker.net. Een lage PUE-waarde duidt op een efficiënt opererend datacenter. In zijn presentatie in De Kuip vertelde van Overbeek dat Amsterdam inmiddels 35 datacenters telt die samen 10% van het stroomverbruik van alle bedrijven in de hoofdstad opsoeperen. Amsterdam wil de PUE van de bestaande datacenters van 1,4 terugbrengen naar 1,3 voor de nieuwe centers. Op tweakers.net geeft Reijerman door dat Google stelt dat zijn datacenters circa 50 procent minder energie gebruiken dan een gemiddeld rekencentrum, met een PUE-waarde van 1,14. In 2008 behaalde Google nog een PUE-waarde van 1,21 met zijn datacenters. Het lijkt op opbieden, maar het gaat om de relatieve verbetering en een probleem is het voor iedereen. Het plaatje aan de linkerzijde van tweaker.net, illustreert het een en ander. Belangrijk is dat op 6 november bleek dat alle bedrijven in de keten van leveranciers in de IT Room Infra markt heel hard aan de weg timmeren met allerlei mogelijke oplossingen voor het probleem. Zie voor de presentaties van 6 november Foto: Ronald Koelink Paul Petersen column Een oud-collega van mij is een inbound marketing specialist. Zijn naam is Edwin Vlems en ik werkte met hem bij een marktonderzoekbureau. Hij is nu marketing manager bij MCB Nederland en maakt hun klanten erg enthousiast met goede, actuele en toegespitste informatie. Het trendonderzoek van FHI is één van zijn bronnen voor die informatie. Maar goed, mijn bedoeling is te schrijven over inbound marketing. Zoals te verwachten is deze marketingfilosofie overgewaaid uit de Verenigde Staten. In mijn woorden samengevat: het is de bedoeling om gevonden te worden. In plaats van zenden - en impliciet bedoelen de volgers van de filosofie storen - naar de markt, moet de inhoud van de zender zo interessant zijn, dat de markt erop afkomt. Het tegenovergestelde noemen de volgers outbound marketing. Daar worden reclames, advertenties, direct mailing en cold calling mee bedoeld. Je zou kunnen zeggen dat inbound marketing prima past bij de internettijd. Je moet gevonden worden op basis van jouw content. De promotie wordt dan gedaan in social media, blogs, Search Engine Optimalization en dergelijke. De meest optimale vorm is dat iemand wijst op de bron van een ander, zodat die promotie niet van de zender komt. Eigenlijk wat ik nu doe voor Edwin Vlems. Edwin weet wel dat ik hier een beetje sceptisch over ben. In de inbound marketing praat je ook niet meer over concurrentie, want die bestaat natuurlijk niet. Outbound marketing is niet mooi, maar conversie van website bezoekers naar klanten wel. In mijn ogen kun je het beestje gewoon beter bij zijn naam noemen: marketing. Welke wegen je ook bewandelt, leveranciers en klanten willen elkaar op een gepaste manier vinden, zodat ze toegevoegde waarde aan elkaar leveren. Marketing blijft marketing en we komen echt niet in een NewConomy. Het goede van de inbound marketing filosofie is dat men op zoek gaat naar nieuwe wegen. Hoe kunnen we blogs gebruiken? Hoe zetten we social media in? Hoe kan internet onze marketing versterken? FHI heeft een start gemaakt met webinars, een app en een nieuwe mobiele site voor om zelf een stapje te vernieuwen. In 2013 willen we internetmarketing verder versterken in overleg met de leden. Een extra weg in marketing. p.petersen@fhi.nl Inbound Marketing door Kees Groeneveld

16 scherm 64-bit PANIEK! WANT ER MOET VANDAAG EEN ADVERTENTIE WORDEN AANGELEVERD. MAAK NU KENNIS MET DE COMMUNICATIEWINKEL De chemische transistor Bij procesintensificatie in de chemie is opschalen een bottleneck. Professor Ton Backx van de TU Eindhoven liet in het conferentieprogramma van HET Instrument zien hoe wordt geëxperimenteerd met een chemische transistor. Het chemisch transport en de daadwerkelijke reactie worden losgekoppeld en separaat gestuurd, under control gehouden. Op de foto de open reactor die wordt gebruikt voor de chemische transistor experimenten. Op de chip is een platina katalytisch stripje te zien met vergulde contacten. Foto: Bart van Overbeeke 31 De wintersport staat weer voor de deur Kom binnen voor een persoonlijk reisadvies. Kom langs in de winkel en vraag onze vakantieadviseurs naar de voorwaarden! Nu ook op zondag geopend dcp-195c All-in-one inkjet Afdruksnelheid: 33 / 27 ppm (mono / kleur) Papiercapaciteit: 100 vel 4 gescheiden inktcartridges GB MEER WETEN? Bel of mail Rogier Gilkes, T. (033) of rogier@marketguide.nl of neem een kijkje op onze website, Harddisk GEHEUGEN 3 GB WindoWs 7 HoME PREMiUM reisburo Swillens v o o r j a a r s a c t i e s Presario CQ71-310sd Full HD BrigHtview scherm! intel celeron Dual-core mobile DvD rw lightscribe webcam 1 jaar pick up and return wireless lan 2_Stoepbordposter_680x980.indd :53:11 logo DeAler 39,- 69,- Harmony 525 universele afstandsbediening Bedien tot 10 apparaten ultiem gebruiksgemak 499, - uw PArtNer in NijmegeN en omgeving kijk op A a n b i e d i n g e n z i j n g e l d i g t o t e n m e t 2 7 f e b r u a r i o f z o l a n g d e v o o r r a a d s t r e k t. D e o p d e z e p o s t e r v e r m e l d e p r i j z e n z i j n i n c l B t w. A f w i j k i n g e n i n p r i j z e n, t e k s t e n e n a f b e e l d i n g e n v o o r b e h o u d e n. v o o r m e e r i n f o r m a t i e z i e w w w. m c d o s. n e t. COMMUNICATIEWINKEL VAN MARKETGUIDE De Communicatiewinkel is een nieuw online marketingconcept, waarmee op zeer eenvoudige wijze professionele communicatiemiddelen samengesteld kunnen worden, variërend van print tot online. De Communicatiewinkel is uitermate geschikt voor franchiseen dealerorganisaties. DE VOORDELEN OP EEN RIJ: Lage opstartkosten Lage implementatiekosten per middel Snel en zeer gebruiksvriendelijk 24 uur per dag bereikbaar Optimale huisstijlbewaking Voordelig voor de gebruiker IN DE PRAKTIJK: Faunaland, WERU, Toerkoop, Remia, Bloemenbureau Holland en diverse andere organisaties. Valutaboulevard 30, Amersfoort / T. (033) / info@marketguide.nl / Samen met partners Muntz/cross channel communicatie en Revenew/online marketing en technologie, hanteert MarketGuide de All Active-aanpak. All Active is een resultaatgerichte werkwijze die u verzekert van de juiste specialisten. Die u verzekert van succes.

17 32 ia industriële automatisering 33 Process Automation User Associations gaan samenwerken in Europa Aanpassing EU richtlijnen levert plussen en minnen op voor instrumentleveranciers Vier verschillende Europese organisaties van gebruikers van procesautomatiseringsapparatuur en -systemen hebben elkaar opgezocht om te praten over samenwerking. EI, EXERA, NAMUR en de in Nederland gevestigde WIB ontmoetten elkaar recent in Brussel. De vier organisaties representeren samen meer dan tweehonderd van de belangrijkste eindgebruikers van procesautomatisering. Vanuit die achtergrond zijn er grootse mogelijkheden wat betreft het delen van kennis en het bundelen van krachten. De meeste eindgebruikerbedrijven, maar ook veel aanbieders van producten en systemen, zijn wereldmarktspelers. Niet meer dan logisch dus dat User Associations het er absoluut over eens waren dat het tijd werd om nader samen te werken. De eerste resultaten? Er werd overeenstemming bereikt over het regelmatig uitwisselen van informatie en er werden gebundelde werkgroepen opgezet in de velden functionele veiligheid, draadloze automatisering, IT security, een selectie van field flow devices en alarm management. Dat was meer dan men voorafgaande aan de bijeenkomst had verwacht. Daarnaast is inmiddels ook EEMUA, Engineering Equipment and Materials Users Association, met de genoemde partijen in gesprek over een uitgebreidere samenwerking. EEMUA is een internationale organisatie die belangrijke gebruikers van technische apparaten en materialen, inclusief automatiseringstechnologie, representeert. De WIB is al vele jaren een gewaardeerde samenwerkingspartner van de FHI-branche voor Industriële Automatisering Binnen het bestaande kader van wettelijke richtlijnen van de Europese Unie is door de Europese Commissie recent een aantal aanpassingen geformuleerd. Verschillende amendementen, die kracht van wet zullen krijgen, zijn gunstig voor de instrumentenbranche. Er blijven in het framewerk nog wel wat zaken over die beter zouden kunnen en moeten. Gunstig is dat er nu de mogelijkheid komt om, bij het leveren van instrumenten, te verwijzen naar informatie op de website en adresgegevens op de verpakking te vermelden of in de begeleidende documenten op te nemen. Het afdwingen van markttoezicht met bijbehorende boetes, is ook een wens vanuit de branche die wordt ingewilligd. Derde positieve punt is het accepteren van eigen geaccrediteerde keurders binnen ondernemingen. De mogelijkheid die wordt toegelaten voor fabrikanten om gegevens op verzoek elektronisch te verstrekken, is ook in de lijn van wat de branche wil. De mogelijkheid om reeds in de handel op voorraad zijnde artikelen alsnog te verkopen, ook nadat voor deze instrumenten een nieuwe richtlijn in de nationale wetgeving is opgenomen, is ook een welkome tegemoetkoming. Er is een overweging geformuleerd die zegt: Wanneer een enkele EU conformiteitsverklaring specifieke problemen veroorzaakt door de complexiteit of de omvang van die EU verklaring, dan moet het mogelijk zijn die te vervangen door een individuele conformiteitsverklaring, van toepassing voor dat specifieke instrument. Ook die tekst is in lijn met de wensen van de branche. De instrumentenbranche kan blij zijn met deze resultaten. Wat minder reden tot blijdschap geeft is dat de Metrologierichtlijn niet in stemming is gebracht, vanwege een meningsverschil tussen de juristen van de Commissie en het parlement. Toch mag wel verwacht worden dat de genoemde aanpassingen in de richtlijn meegenomen zullen worden. Dat in het framewerk de clausule is opgenomen dat instrumenten geschikt moeten zijn voor toepassingen die redelijkerwijs te voorzien zijn roept vragen op. Een dergelijke formulering kan zowel een blanco cheque betekenen of als een zwaard van Damocles blijven hangen. Doel van de aanpassingen is overigens stroomlijning van de regelgeving binnen Europa en de regelgeving voor verschillende goederen. Het kader is inmiddels zo ingericht dat, nu de Commissie intern overeenstemming heeft, het Europees parlement de uitkomst ongewijzigd moet accorderen. Huntsman kiest Plant One als pilotlocatie Het multinationale chemieconcern Huntsman investeert miljoenen in een pilotinstallatie in het Rotterdamse innovatiecentrum Plant One. De installatie zal chemische tests uitvoeren met als doel milieuvriendelijkere katalysatoren te ontwikkelen dan de huidige. European Operations Director Max van der Meer: Deze ontwikkeling leidt tot het schoner en energiezuiniger produceren van chemicaliën in Rotterdam en de installatie zal ingezet worden om snel effectieve tests te kunnen uitvoeren voor verschillende eindgebruikers. Door het gebruik van andere katalysatoren kan het gebruik van zuren als homogene katalysatoren gereduceerd worden. Dit kan de energiebehoefte in de chemieketen alleen in Nederland al met 130 TJ verminderen. Wereldwijd zijn die cijfers helemaal aanzienlijk. Juist omdat de installatie geschikt is voor verschillende bedrijven wordt de investering gesteund vanuit de overheid via Havenbedrijf Rotterdam, TNO en ISPT, Institute for Sustainable Process Technology. Het project past binnen het kader van het innovatiebeleid van de overheid. De verplaatsing van de installatie van Huntsman van de Verenigde Staten naar Rotterdam is een opmerkelijk succes in dat beleid. Niet alleen maakt het project op termijn Nederland en de rest van de wereld schoner en duurzamer, nu al wordt Nederland hierdoor aantrekkelijker voor onderzoek in procestechnologie en daarmee voor de ontwikkeling en toepassing van nieuwe procesregelapparatuur. Vorig jaar startte op hetzelfde terrein, waar voorheen ICI was gevestigd, de bouw van een nieuwe fabriek voor de verwerking van plantaardige palmolie tot alcoholen. Wilmar Oleochemicals gaat, als Nederlandse firma die deel uitmaakt van het Aziatische concern Wilmar International, biologische halffabrikaten produceren zoals zeep, chocola en cosmetica. Aan onder andere Huntsman zullen straks vetalcoholen geleverd worden. Deze ontwikkeling past in de trend dat het grote petrochemische complex in Europoort een transitie ondergaat in de richting van energyefficient en biobased productie. door Vincent van der Wel

18 34 lt laboratorium technologie 35 Life science lab de lucht in Een wolkenkrabber in Rotterdam waar ooit ambtenaren huisden, is in rap tempo omgebouwd tot geavanceerd centrum voor bedrijven in de medische technologie en laboratorium technologie. Het pand stond al een tijdje leeg en is op 4 oktober officieel heropend als Rotterdam Science Tower, RST. De eerste bedrijven die zich hebben gevestigd zijn het in virusonderzoek gespecialiseerde Viroclinics, bekend van Ab Osterhaus, Incubater II, Biosciences en Skyline Diagnostics. De opening is een eerste stap in de ontwikkeling van een cluster voor medische innovatieve ontwikkeling in Rotterdam. Initiatiefnemers zijn Erasmus MC, vastgoedonderneming Fortress en de gemeente Rotterdam. Het is hun ambitie om een hotspot te creëren voor de internationale life sciences. Weg uit de crisis De ambitie blijkt al uit de titel van het debat dat vooraf ging aan de opening: Weg uit de crisis: innovatie en modern vakmanschap. Tijdens de opening werd een convenant getekend ter oprichting van een kennisplatform voor verdere ontwikkeling van het medische cluster in Rotterdam. Dit convenant werd gesloten door BIRD Recruitment, Erasmus MC, Erasmus Universiteit Rotterdam, Fortress, Gemeente Rotterdam, Hogeschool Rotterdam, JOIN ontwikkeling, Laurens, Medical Delta Multiplier, ROC Zadkine, Stadshavens Rotterdam, Viroclinics Biosciences en het Valorisatieprogramma Rotterdam. De volgende stap in deze samenwerking is de ontwikkeling van de Science Boulevard Coolhaven. Dat staat voor 2014 op de planning. Hotspot Filosofie achter het initiatief is, het al bestaande spectrum aan life science bedrijvigheid in Rotterdam te versterken en zo een toonaangevende positie in Nederland en in Europa te vervullen als knooppunt van medische expertise, zoals de website van de RST vermeldt. De Rotterdam Science Tower dient het middelpunt te worden van de hotspot die zich uitstrekt vanaf het Erasmus MC in westelijke richting tot en met Merwe- Vierhavens in het stadshavengebied.de toren is volledig heringericht en geschikt gemaakt voor bedrijven gericht op life science innovaties en spin-offs van het Erasmus Medisch Centrum en de Erasmus Universiteit. De herontwikkeling sluit aan bij de Rotterdamse aanpak van kantorenleegstand, die samen met vastgoedpartijen is ontwikkeld. Sinds 2011 is ruim m 2 verouderde kantoorruimte getransformeerd. Alle initiatieven komen in samenwerkingsverbanden tot stand. Te hoog Gebruik maken van elkaars kennis en ervaring en bereidheid die te delen, zijn kritische succesfactoren. In het geval van de Rotterdam Science Tower is op die basis een creatieve oplossing gevonden voor het feit dat sommige laboratoriuminstallaties te hoog waren voor de bestaande verdiepingen: met de aanleg van vier enorme schachten werd dit verholpen. Deze bedrijvigheid heeft geresulteerd in een werkruimte van m 2 voorzien van alle noodzakelijke facilteiten voor moderne high tech laboratoria. De ruimtes worden verhuurd aan zowel startende ondernemers als aan groeiende en grote bedrijven in de life sciences sector. Het is de bedoeling binnen een jaar het gebouw volledig verhuurd te hebben. Investeren in crisistijd Freek Rooze column In zijn boek General Theory of Employment, Interest and Money legde econoom John Maynard Keynes ( ) uit waarom overheden moeten investeren als het slecht gaat met de economie. Anticyclisch investeren heet dat. Keynes opvattingen vonden in veel landen gehoor en brachten in de jaren 50 en 60 grote bloei. Hijzelf werd wereldberoemd. Hoewel er na die tijd weer nieuwe opvattingen de kop op staken, staat het idee van investeren in crisistijd, sinds de kredietcrisis, weer helemaal op de kaart. Wat goed is op macro-economisch niveau, kan ook goed zijn in de micro-economie. Uit onderzoek blijkt inderdaad dat bijna 30 procent van de bedrijven in crisistijd niet alleen kosten reduceert, maar ook (anticyclisch!) investeert. Ze snijden gericht en investeren om de kwaliteit en de prestaties van de onderneming te verbeteren. Het overgrote deel reduceert echter alleen maar kosten. Soms met de botte bijl. Menigmaal is die helaas zo bot, dat de effectiviteit van de organisatie afneemt en er waarde wordt vernietigd. Investeren in crisistijd heeft voordelen. Kosten van investeringen zijn doorgaans lager dan in een tijd van groei. Veel bedrijven hebben op dit moment minder werk en gaan daarom akkoord met betere condities. Dat biedt kansen. Als uw concurrenten niet investeren, kunt u kwalitatief een voorsprong opbouwen. Investeer in uzelf, in de kwaliteit van de medewerkers en in de bedrijfsprocessen. Dan zal uw organisatie bij een weer aantrekkende economie volledig op scherp staan. Ook ontstaan er tijdens een recessie vaak nieuwe, creatieve ideeën, die beter inspelen op marktbehoeften. Profiteer daarvan. Aan de andere kant vraagt anticyclisch investeren om een gedegen afweging van de risico s. Niet elk bedrijf kan investeren in een tijd van economische teruggang. Soms is het een kwestie van overleven. Maar als ik de geluiden op de beurs Het Instrument goed heb beluisterd, valt dat laatste in onze branche gelukkig mee. Laat u daarom niet door angsten leiden. Investeer in kwaliteit. Dan kijkt u later lachend op de crisis terug. Freek Rooze a.f.rooze@salessupport.nl door Daan Groeneveld

19 medische technologie mt 37 ReveNew helpt u bij het bedenken, realiseren en succesvol maken van al uw internetactiviteiten. Verder brengt ReveNew de kansen en de risico s van internetactiviteiten in beeld en realiseert internetoplossingen op maat. Hierdoor behaalt u een maximaal rendement uit uw internetinvestering. Jan Raaijmakers: Topsectorenbeleid MT wassen neus U kunt ReveNew voor al uw internetactiviteiten inschakelen, zo heeft u slechts één adres op weg naar uw internetsucces. Neem vrijblijvend contact op of ga naar Samen met partners Muntz/cross channel communicatie en Marketguide/web based marketing tools, hanteert Revenew de All Active-aanpak. All Active is een resultaatgerichte werkwijze die u verzekert van de juiste specialisten. Die u verzekert van succes. e overheid moet veel meer geld investeren in het topsectorenbeleid rond Dmedische technologie. Dat is de manier om de gezondheidszorg betaalbaar, van hoogstaande kwaliteit en voor iedereen toegankelijk te houden. Dat concludeerde de community van bedrijven en instituten die zijn aangesloten bij het publiek-private samenwerkingsverband CTMM. Het Center for Translational Molecular Medicine organiseerde op 9 oktober, in perscentrum Nieuwspoort een debat met een aantal leden van de Tweede Kamer over de toekomst van technologische innovatie in de medische sector. Om nieuwe, kostbare geneesmiddelen en therapieën te kunnen blijven aanbieden, is er een urgente behoefte om de effectiviteit daarvan beter te kunnen voorspellen. Tegelijkertijd zijn dringend nieuwe methoden gewenst om ziekten in een vroeger stadium op te sporen. Tom Oostrom, directeur van de Nierstichting en voorzitter van de Samenwerkende Gezondheidsfondsen: Vroegdiagnostiek werkt kostenbesparend. Als mensen eenmaal klachten hebben, vallen de ziektekosten veel hoger uit. Zo kost nierdialyse jaarlijks maar liefst euro per patiënt. En hoogleraar Cardiologie Ygal Pinto (AMC): Er is enorm veel te winnen als je eerder kunt ingrijpen. Meer investeren in medische innovatie is dus dringend gewenst, concludeerde onder andere Jan Raaijmakers, Vice President External Scientific Collaborations Europe van GlaxoSmithKline: Nu is het topsectorenbeleid voor de medische technologie een wassen neus. De overheid draait de geldkraan voor veelbelovend onderzoek halverwege de rit dicht, terwijl Nederland tot voor kort nota bene als lichtend voorbeeld gold voor het buitenland. En Joop Sistermans, voorzitter van de Raad van Toezicht van CTMM: CTMMonderzoek werkt niet alleen in hoge mate kostenbesparend voor de zorg, maar nieuwe hoogwaardige technologieën zijn als exportproduct ook goed voor de BV Nederland. Bij D66 vond het pleidooi in ieder geval gehoor. Tweede Kamerlid Pia Dijkstra: Ruimte geven aan innovatie is heel belangrijk. Als het gaat om 150 miljoen euro die de overheid moet investeren, lijkt mij dat geen probleem. Ik ga hierover praten met onze financieel woordvoerder. Het woord is nu aan de politiek, en daar zit gelijk de crux; als alleen Pia Dijkstra goed is geïnformeerd en de urgentie van het onderwerp beseft, zal er alsnog weinig gebeuren. CTMM is een Nederlands publiekprivaat samenwerkingsinitiatief. Alle Nederlandse universitair medische centra, enkele universiteiten en meer dan 85 bedrijven werken actief samen om nieuwe vindingen sneller aan het bed van de patiënt te brengen. CTMM telt momenteel 112 partners.

20 medische technologie mt 39 advertentie pagina van de Ridder Freeriders bezorgen medische technologie slechte naam Met enige regelmaat wordt in de media melding gemaakt van incidenten rondom medische hulpmiddelen. Incidenten die betrekking hebben op vervalsingen, ontbrekende CE-markering, ongewenste beïnvloeding van zorgprofessionals of zelfs fraude. Opvallend is dat het hier vaak zogenoemde freeriders betreft; bedrijven die niet bij een brancheorganisatie zijn aangesloten. Hiermee bezoedelt een kleine groep de goede naam van de verder professioneel opererende medische technologie sector. De Nederlandse brancheorganisatie voor Medische Technologie, aangesloten bij FHI, schat dat ongeveer tien tot vijftien procent van de sector bestaat uit freeriders. Deze bedrijven zijn niet aangesloten op essentiële informatiestromen en veiligheidsalerts vanuit de brancheorganisatie en zijn niet gecommitteerd aan de landelijke GMH gedragscode. Het motief om zich niet aan te sluiten blijft onduidelijk. De kosten kunnen het niet zijn. Een gemiddeld abonnement bij de golfclub kost meer dan de bijdrage voor branchelidmaatschap. De brancheorganisatie werkt hard en effectief aan kennisoverdracht en aan het verhogen van de professionaliteit binnen de sector. Kwaliteit en veiligheid zijn hot topics. Intensieve scholingstrajecten waarborgen dat medische bedrijven over de juiste kennis beschikken. Het gaat dan over zaken als de CE-MDD, milieuregels zoals ROHS & WEEE/AEEA, tracebility, recall en post market surveillance, risico s van counterfeit, infectiepreventie, onderhoudsprotocollen en de GMH code. Uit eigen ervaring binnen de brancheorganisatie is voor FHI duidelijk dat veel freeriders niet of slecht geïnformeerd zijn over geldende milieuwetgeving en nauwelijks op de hoogte zijn van essentiële kwesties die in de sector spelen. Het is niet verbazend dat veel van de recente problemen met medische hulpmiddelen zich juist in de groep van freeriders afspelen. Het wordt hoog tijd dat binnen de zorgmarkt het kaf van het koren wordt gescheiden. Professionele zorginstellingen zouden zich veel meer dan nu het geval is moeten afvragen met wie zij eigenlijk zaken doen. Ziekenhuizen en zorgverzekeraars zouden minimaal moeten eisen dat een leverancier is aangesloten bij de GMH gedragscode. Zo verzekert men zich van veilige en maatschappelijk verantwoorde inkoop. Bedrijven die de kennis en informatiestroom van brancheverenigingen ontberen, zouden expliciet aan de klanten moeten aantonen hoe bij hen de kennis en continuïteit rondom veiligheid, kwaliteit, specifieke wetgeving en aansprakelijkheid afdoende wordt gewaarborgd. door Luc Knaven