VERTROUWELIJK BINNENLANDSE VEILIGHEIDSDIENST MAANDOVERZICHT. No I '55 (I0685)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "VERTROUWELIJK BINNENLANDSE VEILIGHEIDSDIENST MAANDOVERZICHT. No 11-1953 I0987 - '55 (I0685)"

Transcriptie

1 VERTROUWELIJK BINNENLANDSE VEILIGHEIDSDIENST MAANDOVERZICHT No I '55 (I0685)

2 -f f l_ï_u_n_ =N=L=A=N_D_S_E V= _I_L_IG I_D _D.E_N_T V E R T R O U W EL IJ K Maandoverzcht no. V\ november (Tjdvak -")-'56 t/m '56.) I. Communsme Int er;nat onaal. Het "onherroepeljk mnmum": de handhavng van de volksdemocratsche orde n Hongarje P&g«2 Twee gewapende Sowjet-Russsche nterventes pag. 2 De hudge stuate n Polen pag«2 Russsch-Poolse Verklarng van '56 pag«5 59e herdenkng Russsche oktober-revolute; rede SUSLOW pag. 7 II. Actvteten van de CPN en haar hulporgansates. Ant-communstsche ongeregeldheden Partj standpunt t.a.v. Hongarje Vrees voor toenemend solement der partj Protesterende auteurs en onderwjzers CPN-dagblad n nood Partj-contact en met Moskou en Pekng Vredesbewegng - Vacaturen en mutates n de NVR Jeugdbewegng - Bestuursmutates n het AÏÏJV Vrendschapsverengng - "NU" n ongunstge poste Vakbewegng - Schade aan EVC-kantoren, ~ oprchtng 'feerstelfonds" Mutates n EVC Verkesngen n Metaalbedrjven pag. 10 pag. 11 pag. 12 pag. 13 pag. 1*f pag. 15/16 pag. 18 pag. 20 pag. 20 pag. 22 pag. 25 pag. 25 III. Overge Groeperngen. Socalstsche Une wl contact met democratschesocalsten pag«29 Persstemmen over Hongarje en Egypte n enge pacfstsche en lnks-^eorganseerde bladen pag» 30 IV. Actvteten van Indonesërs^ West-Indërs en_ch^ezen<> Congres PPI pag. 32 Agenda Overzcht stakngen n november 1956.

3 VERTROUWELIJK HOOFDSTUK I - CMMUNISME INTERNAT 1 0NA AL. De op ntatef van Moskou verbeterde Russsch-Zud-Slavsche betrekkngen waren n het vorge M. O, het utgangspunt ener beschouwng over de wjzgngen n de verhoudng van de Sowjet-Une tot de Satelleten» Sedert mdden 195^ gngen vooral r de Poolse partj-pers stemmen op de pletten voor -verneuwng op velerle terren. De zgn. lberalsate-poltek kreeg evenwel eerst n de jaren 19557*56 krachtge stmulansen» : In de S. U, zelf bekrtseerden fguren als de auteur Ilja EHRËNBURG - met een poltek opzenbar end-e : novelle "Doo" - alsmede componsten, mahn.en der wetenschap en vele jongeren o. w. studenten, technc etc., de stalnstsche verstarrng. De strjd tegen deze verstarrng, de wel w er-d' aangedud als "deologsche doo" werd lang zaenaan een veelzeggend begrp. De n. Rusland naar voren getreden. CHROESTSJOW-BOELGANIN- groep... kondgde na februar 1955 een soepeler beled aan, vooral ten opzchte van de betrekkngen der USSR met het butenland. Het effect daarvan was een. ontspannng n de nternatonale verhoudngen. Maar ook bnnen het Sowjet-blok kwam enge polteke verademng. De n jun 1955 en jun 1956 prncpeel gefundeerde overeenkomsten met het ttoïstsc.he.bewnd van Joegoslavë deden, n de satelletstaten n net gernge mate hun nvloed op de polteke gang van zaken gelden. Het XXo CPSU- congres, februar 1956, en, de geheme CKROESTSJOWrede aan het slot daarvan, stuwden het Sowjet-blok n het verlangen om vele dngen nu eens grondg te' herzen, Tenende net n herhalngen te treden kan terzake worden verwezen naar hoofdstuk I van -het voorafgaande M. O. no.. 9/10 '56. * * * * De afgelopen maanden hebben voor het communstsche regem schokkende gebeurtenssen gebracht J bloedge n Hongarje en onbloedge, maar stellg net mnder ngrjpende, n Polen. Wellcht s voor de onderlng zo sterk uteen lopende evenementen n' bede satelletlanden 'enge prncpële verklarng te vnden. Men 'zou ; dan kunnen stellen, dat Polen onder een vastberaden communstsche ledng, n het bjzonder de' van Wladslaw- GOMULKA, voor-hands een op de baaen van het -Pact van Warschau staande volksdemocra'te s gebleven, een mltare bondgenoot van de S. U. Daarentegen bleek premer en 1e partj-secretars ïmr^,. NAGYj na. de door zjn voorgangers RAKOSI en, GERÖ gemaakte ernstge beledsfouten, net meer bj machte om n Hongarje het voortbestaan van het socalstsche systeem t'e waarborgen. Hj bezweek onder de steeds toenemende druk der massa, de de "socalstsche verwo.rv'enheden" probeerde over boord te zetten. '... " * * * ' ' ' :. " Janos KADAR,. de evenals Imre NAGY ttoïstsche sympatheën zou hebben, was al op 1 november j,l. met een aantal andere mnsters ut het coaltekabnet-.!:?agy:':getredene... '. " Nadat NAGY aan de. vooravond- van de tragsche zondag T november' het Pact van- Warsahau eenzjdg had opgezegd en de' neutraltet van Hongarje had geproklameerd, met het verzoek aan de - UNO -

4 2 VERTROUWELIJK UNO deze te garanderen, nam de communst Janos KADAR openljk tegen hem stellng. Hj plaatste zch - n fete onder beschermng van de Russsche bajonetten - aan het hoofd van een "revolutonare regerng van boeren en arbeders" en vroeg om gewapende-russsche bjstand, KADAR moet hebben begrepen, dat de S.U. het prjsgeven van de'hongaarse volksdemocrate nmmer zou kunnen gedogen. "Onherroepeljk mnmum ". Het handhaven van de volksdemocratsche orde was voor het Kremln een "onherroepeljk mnmum", De Verklarng, van de Regerng der Sowjet-Une van 30 oktober 1956 bevatte, zoals bekend.mag zjn, een (door Hongarje n de wnd geslagen) laatste waarschuwng om dat onherroepeljke mnmum n geen geval aan te tasten. De slotpassage van de Verklarng ludt.mmers, dat het thans de voornaamste en helge placht.van het gehele Hongaarse werkende volk s de socalstsche verworvenheden van volksdemocratsc.h Hongarje te verdedgen. Twee gewapende Russsche nterventes., De beredhed van NAGY om de communstsche maatschappj-structuur n zjn land op te geven, zj het dan onder de enorme druk van een rebellerende bevolkng, kan mede aanledng hebben gegeven tot het gewelddadge optreden van de Russen op zondag V november en later... Reeds op 23 oktober 1956 was er - toen op verzoek van de stalnstsche partjsecretars GERÖ - een eerste ngrjpen van het Sowjet-leger n Hongarje geweest. Deze eerste hardhandge tussenkomst van de Russen n Hongarje was volgens westerse commentaren, kenneljk ontsproten aan het bren van leden n en buten het Kremln, de nog zwoeren bj de stalnstsche geweldsmethoden. Maarschalk TITO van Zudslavë heeft op zjn beurt de eerste. Russsche mltare acte - n het.ntatef van GE5Ö - veroordeeld. Deze acte was z., overbodg en een ontoelaatbare utdagng aan het adres van de Hongaarse arbeders en studenten, de tevoren met demonstrates terecht utng hadden gegeven aan hun depe ontevredenhed, Volgens TITO had GEEÖ deze protesten ut het volk met vredelevende mddelen moeten en kunnen opvangen. De leder van de Zudslavsche communsten had echter tezelfdertjd verklaard wel begrp te hebben voor het naden gevolgde verzoek van de Hongaarse premer KADAR, dat ledde tot de overgens betreurenswaardge gebeurtenssen van zondag 4 november en volgende dagen.... Maarschalk TITO blljkte het beroep van KADAR op mltare Sowjet-hulp met het argument, dat alleen op deze wjze nog een halt was toe te roepen aan de contra-revolute, de het socalststsche systeem zelf naar het leven stond. De veranderngen n_polen. Hervolgend zullen de jongste veranderngen n de status van Polen worden bezen tegen een achtergrond van polteke en culturele verschjnselen ut een jonger verleden. De destalnsate-verlangens kwamen sedert medo '5^ bj utstek tot geldng n de krngen van Poolse journalsten, kunstenaars en ntellectuelen. '" \vallender dan n andere Sowjet-satelletstaten begon het reeds n de loop van 195^ n Polen te gsten. Destjds werden partj en regerng nog door stalnsten zoals BIERUT, BEKMAN, MINC e.a. be- - heerst -

5 'S VERTROUWELIJK heerst. De oppostonele krachten moesten zch velghedshalve ook daar o::, nog matgen en beperkten hun actvteten derhalve eerst tot het strkt culturele domen, Pas na het XX.e partjcongres n Moskou werden de sluzen der krtek volut geopend. In het tradtoneel vaderlandslevende en van oudoher ant-russsch geznde Polen vonden de ttoïstsche stellngen over de egen "natonale wegen naar het socalsme" utbundge bjval'. Deze stellngen van verstrekkend poltek belang, de de voorwaarde n zch hel dan tot een 'prncpële o ::.:u '. : j c v n de verhoudng van de S U. en de satelleten, kregen, zoals bekend, de nstemmng van het Kremln. De accoorden van jun 1955 en jun 1956 tuss:en Moskou en Belgrado konden de actvteten r Polen alleen maar meer vaart geven. Polen heeft als communstsche staat noot een echt proces van grote allure tegen vermeende ttoïsten op touw gezet, zulks n tegenstellng met Ts jechoslowak je (Slansky), Bulgarje (Kostow), Hongarje (Rajk) en andere satelleten, Polen kent dentengevolge net de macabere nasleep van dt ^oort zuverngen. In dt opzcht waren er n de volksrepublek Polen geen "schmmen" van het verleden zoals bjv. n Hongarje- waar n/1956 een snster aandoende rehabltate-plechtghed voor Rajk werd georganseerd.^/ begn oktober Ook de Poolse partj- en regerngsleders, de eertjds althans formeel meelepen n het gareel van het stalnsme,' hadden zch gekeerd tegen het ttosme en zjn vermeende aanhangers - waartoe ook GOMULKA werd gerekend -, maar het kwam net tot vonnssen en terechtstellngen. De machthebbers van het eertjds stalnstsch bestuurde Polen zagen, mogeljk wel ut nnerljke moteven, af van het genre zuverngen dat elders vooraanstaande partjfunctonarssen aan de galg help-, Ben vooj7zj.chtge Partj. De Poolse communstsche partj heeft zch na de tweede wereldoorlog van meet af aan wat voorzchtger gedragen dan haar zuster-partjen achter het Ijzeren Gordjn. De Poolse communsten hadden n het 'verleden zware verlezen geleden. Het Kremln zelf had de Poolse communsten n hun organsate en ndvudueel harde klappen toegedend, Soals bekend werd de Poolse partj n 1938 onder druk van Staln door de Komntern ontbonden verklaard, Ze heette, bljkens het denaangaande door de Komntern gevelde von-s, gepenetreerd door fascstsche en kaptalstsche elementen. In de perode velen vele Poolse communstsche functonarssen, de destjds naar Rusland waren ut gewe:, c :, ten offer.aan een bloedge zuverng. Msschen ontkwam GOMULKA. de vóór 19^0 reeds partjld was, aan het toen;alo.. dregende gevaar van lqudate; omdat hj voor en tjdens de tweede wereldoorlog noot n Rusland had vertoefd, Het vonns van de Komntern s eerst n februar 1956 alc onrechtvaardg herroepen c De voorberedngen tot deze rehabltate waren n Polen zelf reeds tussen me en r-ptcnber 1955 getroffen. Het eerherstel, n extenso afgedrukt n het.poolse partjdagblad "Trybuna.Ludu" van '56, verscheen wat later ook n de Komnformkrant en n andere communstsche perodeken. - Carrère -

6 VERTROUWELIJK Carrère van GOMULKA GOMULKA verbleef n het voorjaar van 1956 nog n gevangenschap. Hj kwam eerst aprl 1956 op vrje voeten. Deze Poolse communstsche leder was n 19^5 als Ie partjsecretars naar voren gekomen ut de verzetskrngen van zjn vaderland. Na enkele jaren gng het hem poltek mnder goed, sedert 19^8 kwamen de grote tegenspoeden. In dat jaar, waarn Moskou met Joegoslavë' n vjandschap geraakte, moest hj zelfkrtek beoefenen voor deologsche dwalngen. In 19^-9 volgde zjn polteke degradate, n november 1951 werd tegen hem een proces aangekondgd wegens "gevaarljke actvteten", dat echter geen doorgang vond. Wel werd GOMULKA gevangen gezet en eerst na ^-J jaar, n aprl 1956 op vrje voeten gesteld. In september 1956 keende hj terug n de partj, op 19 oktober daaraanvolgend kwam zjn coöptate als ld van het Centraal Comté. der Poolse Verengde Arbederspartj, In de op de detum begonnen zttng van het 8e Plenum der Poolse Partj werd GOMULKA n de plaats van OCHAB wederom tot Ie partj-secretars benoemd. Ter verdudeljkng van de poste, de GOMULKA en zjn medebestuurders thans nnemen dent te worden gememoreerd welke ngrjpende mutates vóór GOMULKA1s optreden als algemeen leder plaats vonden.. Vooraanstaande stalnsten verdwenen ut sleutel-functes. BIERUT de Ie partj-secretars sterf n Moskou kort.na het ende van het XXe CPSU-'congres. De dustere fguur Jakob BEKMAN, de n het verleden, nauwe relates met BER.IA en zjn geheme denst had onderhouden, werd terzjde geschoven. Aan de vooravond van GOMULKA1s terugkeer n do partjledng werd dens vroegere persoonljke belager, de Poolse mnster MING, afgezet. De stalnstsche vakbewegngsleder KLOSIEWICZ werd na het 8e Plenum van de. Poolse Verengde Arbeders Partj van 19/23 oktober 1956 op een zjspoor gerangeerd en ut de partjledng gestoten. Partj-secretars OCHAB, de n de plaats van BIERUT was benoemd, schaarde zch op het 8e Plenum van de partj als secondant achter zjn opvolger GüMULKA. In het bjzonder herut bleek nog eens hoe de natonaal-communstsche koers, na een overgangsperode van maart tot oktober 1956? de boventoon was gaan voeren n de Poolse Volksrepublek. In aprl'56 hadden OCHAB en andere functonarssen de vrjgelaten GOMULKA poltek nog gedscrmneerd* Hj werd welswaar strafrechteljk buten vervolgng gesteld, doch, aldus OCHAB c.s,, GOMULKA hoorde als een fguur met poltek-rechtse afwjkngen net n de partj thus. De druk de de bevolkng,n het bjzonder de jeugd, de studenten, de ntellectuelen en een aantal communstsche journalsten n de maanden daarna op de partj utoefende, ledde tot de volledge rehabltate van GOMULKA. Deze werd ook herdoor natonaal een fguur van voorlopg onbetwst gezag. "Manoeuvres". Aanvankeljk was nog van Sowjet-Russsche kant op grove wjze getracht om de polteke gang van zaken n Polen te elfder ure poltek om te bugen. Ut Moskou kwam een CPSU-delegate, de ut CHROESTSJOW, MIKOJAK, KAGANOWITSCH en MOLOTOW bestond. Deze onderhandelde op zaterdag 20 oktober met het Poltbureau van de Poolse - Verengde -

7 _ c VERTROUWELIJK Verengde Arbederspartj doch keerde zondag 21 oktober '56 bljkbaar onverrchterzake". naar Moskou terug. Tezelfdertjd dat de Sówjet-Russsche afvaardgng n Polen verbleef was o.a. rond Warschau een mltare operate ngezet, de kenneljk mede bedoeld was om het bjeengekomen 8ste Plenum van de Poolse partj te ntmderen, De stalnstsch georënteerde Pools-Russsche maarschalk ROKOSOWSKI, destjds n functe als mnster van defense n Polen, werd ter verantwoordng geroepen voor de troepenbewegngen rond de Poolse, hoofdstad. Volgens ROKOSOWSKI was herbj alleen maar sprake geweest van manoeuvres. Deze werden daarna gestaakt. Ook.na het mslukken van deze polteke en mltare ntervente-pogngen heeft GOMULKA weng aan het toeval overgelaten voor wat betreft de verdere bevelgng van het neuwe natonaal-communstsche bewnd n Polen. Van begn af aan wst hj zch verzekerd van de volledge tro.uw en toewjdng van belangrjke groepen der bevolkng t.w, de Poolse journalstek, de ntellectuelen en de communstsche jeugd- en studenten-bewegngen. In de overbljvende sectoren van de Poolse samenlevng nam het GOMULKA-bewnd doortastende maatregelen n het bjzonder aan de top van de vakbewegng en n de mltare sector. " '' De end oktober met verlof gezonden maarschalk ROKOSOWSKI werd n november als mnster van defense vervangen door generaal SPYCHALSKI, een. naakte medestander.-van GOMULKA, Aan de legerle- ~. dng werden, rog p-.dere betrouwbare ant-stalnsten zoals bjv. generaal-majoor KOMAR toegevoegd. ROKOSOWSKI vertrok naar de S.U., waar hj nmddels tot plaatsvervangend mnster van defense onder maarschalk ZHUKOW benoemd s. Het neuwe Poolse regem ontsloeg nmddels nog 32 andere hoge Sowjet-offüceren ut Poolse sleutelpostes. Daarbj let men net na de allergrootste erkenteljkhed te uten voor het belangrjke werk dat deze leden n het belang van Polen heetten te hebben verrcht. Zj werden vóór hun aftocht met hoge Poolse onderschedngen begftgd, Eerst na het treffen van deze en andere velghedsmaatregelen achtten GOMULKA en de zjnen bljkbaar het gunstge moment gekomen om gevolg te geven aan een n oktober 1956 door CHROESTSJOW c.s. gedane utnodgng om n.moskou de Pools-Russ-' sche betrekkngen nader te,komen regelen. Ru s s s c h-po ols e V erklarng. De betrekkngen tussen de S.U. en de Volksrepublek Polen zjn van. 15 tot en met 18 november 1956 n de hoofdstad van de USSR geregeld en vastgelegd n een gemeenschappeljke Russsch-Poolse Verklrng. Op zondag 18 november vond een afslutende plechtghed plaats n het Poolse Gezantschapsgebouw.te Moskou, waar de gemeenschappeljke verklarng werd bekrachtgd met de handtekenngen van resp, de 1e patjsecretarssen CHROESTSJOW en GOMULKA en de premers BOELGANIN en CYRANKIEWICZ. De bede eerste partjsecretarssen traden bj het overleg als delegateleders op. Zj hebben eder op hun beurt een belangrjke toespraak gehouden, waarn utdrukkng werd gegeven aan de vreugde, dat een goede utkomst kon worden berekt. Ut de tekst van de Poolse-Russsche verklarng bljkt, dat Polen onder meer s schadëloosgesteld"voor vroegere kolenleverantes aan de Sowjet-Une. Utgaande van de wederkerge belangen f aldus wordt n de desbetreffende verklarng vastgelegd, kwamen - Moskou -

8 VERTROUWELIJK Moskou en Warschau overeen, dat de staatsschulden van Polen aan de USSR - stend l november op bass van verrekenng van de volle waarde der kolen als gedelgd zjn te beschouwen.' Hermede wordt dus n een offceel door Sowjet-Russsche autorteten mede ondertekend document mplcet toegegeven dat Rusland zch n het verleden ten aanzen van Polen heeft schuldg gemaakt aan economsche utbutng. Bljkens de jongste overeenkomst zal Rusland n 1957 aan de Volksrepublek Polen ton graan op credet leveren. Aan het land zal voorts een credet op lange termjn van 700 mljoen roebel worden verleend ter betalng van waren, de de S. U. zal leveren op bass van een nader op te stellen Poolse opgave. Van kaptaal belang s de n de wederzjdse verklarng vastgelegde Sowjet-Russsche garante van de Poolse westgrens (Oder Nesse-ljn) en de afspraak over de verdere legerng van Sowjet-troepen n het.lsnd onder Sowjet-Russsche verzekerng, dot de onschendbaarhed en de souverentet van Polen zullen worden geëerbedgd. Russsche troepen-bewegngen zullen vooraf Poolse bewllgng behoeven. Voorts werd een nadere regelng getroffen voor het repatrê'ren van n Rusland vastgehouden.poolse ' önd&rdenen. Onder meer s de terugkeer bedongen van hen, de door omstandgheden, waarop zj geen nvloed konden utoefenen, geen gebruk van dat recht konden maken ngevolge Russsch-Poolse afspraken van 19^5» Achter deze 'ambteljke formulerng gaat het drama schul van de 'Polen, de bj het ende van de tweede wereldoorlog gevangen zaten of gevangen werden gezet op Moskou' s last. ' Bede partjen hebben n de Verklarng van 18 november 1956 de grote betekens geaccentueerd de zj toekennen aan de Verklarng van de Sowjet-regerng d.d. 30 oktober 1956 (ze M.O.-9/10-.'56 hoofdstuk I p.6). In de verklarng zjn,zoals bekend, de Russsche nzchten geformuleerd over de grondslagen en de verdere versterkng van vrendschap en samenwerkng tussen de Sowjet/-Une en de andere socalstsche stoten.'... Na de: schokkende en geweld&dï jo gebeurtenssen -n Hongarje, de nauweljks waren afgesloten op het moment dat de Pools-Russsche onderhandelngen n Moskou aanvngen, doet de tekst van de op zondag 18 november 1956 bekend ga-cckte verklarng:.:t.* a. v....hongarje.lakonek aan.. :De Polen en Russen verklaren de revolutonare arbeders-en boerenregern-g (het bewnd van KADAR) te; zullen ondersteunen. De, verklarng stelt, dat het program van KADAR;;gespeend s van de n'hongarje voorheen gemaakte polteke fouten. 'Het beled van KADAR heet, gelet op de tekst van de Russsch-Poolse Verklarng, te zjn gercht op de ontwkkelng van de socalstsche democrate en de versterkng van de broederljke samenwerkng met" de andere socalstsche landen op de grondslag van geljke rechten en van het eerbedgen van de onschendbaarhed.en de souverentet. De passage over Hongarje doet n de gekozen bewoordngen nochtans vermoeden dat de Polen de gebeurtenssen n Hongarje anders dan de'sowjet-russn bljven nterpreteren.,.;par jleder GOMULKA heeft trouwens bj een andere, vrj penbele deologsche kweste dudeljk te verstaan gegeven, dat hj zch een onafhankeljk oordeel veroorlooft. - Bj -

9 - 7 - VERTROUWELIJK Bj de afslutng van de Pools-Russsche besprekngen hebben CHROESTSJOW en GOMULKA het woord gevoerd n het geb&uw van het Poolse gezantschap. Daarbj s n_beder toespraak geznspeeld op hangende menngsverschllen tussen Moskou en Belgrado.' Het Joegoslavsche staatshoofd had het n e.en rede op.zondag 11 november 1956, te Pula veroordeeld, dat' Moskou de fouten van het verleden thans utslutend toeschrjft aan de gevolgen van de persoons-cultus n plaats van aan het bureaucratsche systeem van de Sowjet-Une. De persoonsverheerljkng zou naar TITO zede, het produkt van dat bureaucratsch systeem zjn. Tjdens de slotplechtghed n het Poolse güscatachepsgebouw te Moskou vel CHROESTSJOW deze opvattng scherp aan zonder TITO of Joegoslavë te noemen. In zjn antwoordrede let ook GOMULKA evenmn op dat punt verstek gaan. Sprekende over de fouten van het verleden ze de Poolse delegateleder voorzchtg, maar net voor twee-erle utleg vatbaar, dat de fouten ontstonden ut "waj^ _n _de beknotte^ yorffl als persoonsverheerljkng s aangedud". (Onderstr.dzz) De rede van GOMULKA bevatte als een markante noot de openhartge bekentens, dat de Poolse delegate aanvankeljk met bezwaard hart naar Moskou was gegaan, omdat zj vreesde aldaar de polteke wnst van de laatste maanden te zullen verspelen. Dt was. gelukkg anders utgekomen, zo erkende GOMULKA n het bjzjn van d,e Sowjet- Russsche onderhandelaars.. : De eerste partjsecretars CHROESTSJOW, de bj deze gelegenhed veel utvoerger dan GOMULKA zjn :gedachten heeft ontvouwd, spande zch kenneljk n om algemeen verhelderende opmerkngen te maken betreffende de koers van Moskou ten aanzen van problemen der nternatonale arbedersbewegng. Dt s na de jongste gebeurtenssen n Hongarje stellg geen overbodge luxe. CHROESTSJOW deed utkomen, dat.de Sowjet-Russsche. ledng haar opvattngen over nternatonale samenwerkng en vreedzame, coëxstente onverkort handhaaft evenals de broederljke samenwerkng tussen de communstsche partjen, waarover s gerept n de.verklarng der Regerng van de Sowjet-Une. d.d '56, Verschllende zjner utspraken droegen -raer een d,ogmatsch-communstsch karakter. Wj lennsten, zo ze hj bjvoorbeeld, zjn er van overtugd dat onze maatschappeljke orde, het socalsme, utendeljk het kaptalsme zal overwnnen. Dat was zjns nszens de logca van de hstorsche ontwkkelngsgang.der menshed. Er waren echter moeljkheden en de toekomst zou zeker neuwe moeljkheden doen rjzen. In verband met de.gebeurtenssen n Hongarje sprak CHROESTSJOW over " een recente contra-revolutonare samenzwerng", doch tegeljkertjd' laakte hj nog eens fel de fouten van de vroegere communstsche ledng n' Hongarje (.c. RaKOSI - GERo e.a.). De oktober-rej^olute, De 39e verjaardag van de Russsche revolute werd op 7 november j.l. te 'Moskou offceel herdacht. Tevoren waren, zoals gebrukeljk een sere leuzen, dt jaar 8A-, gepublceerd over de doelstellngen van het communsme n en buten de Sowjet-UHe Er waren weer ant-oorlogs- en ontwapenngs oproep en, aanbevelngen om te bljven streven naar eon eenhed van acte van de arbeders - communsten, socalsten en progresseven - n denst van de.vrede,de demokrate en de natonale onafhankeljkhed. In'egen' land werd de bevolkng aangespoord tot het opvoeren van de arbedeproduktvtet en het nog beter kennen en beleven van de lennstsche begnselen. Dt alles bood maar weng neuwe'perspecteven. - Interessanter -

10 - 8 - VERTROUWELIJK Interessanter was echter het fet dat dt jaar een hoge partjfunctonars, de de reputat-e heeft ook hu nóg stalnstsch geznd te zjn, de offcële herdenkngsrede n de Russsche hoofdstad heeft gehouden. Het was M.A. SUSLOW,' secretars van het Centraal Comté en ld van het Presdum van het C.C. der CPSU. De persoonsverhyerl^ '.:. z-c.ls bekend verweven met de naam van J.W. STALIN, aldus een der opmerkngen van SUSLOW, de vervolgde: Algemeen bekend zjn de verdensten en de rol van STALIN bj de oktober-revolute, bj de socalstsche opbouw en n de strjd met de vjanden der arbedersklasse. "STALIN was een groot organsator en een groot marxst", aldus de utbundg'aandoende lof aan het adres van een leder, de nog fe~e"rr~jaar geleden op zo ruwe wjze van zjn voetstuk was gehaald door CHROESTSJOW en andere.gezaghebbende persoonljkheden n de S.U. Als offcële redenaar van het regme zwakte SUSLOW zjn loftutngen wel engermate af door verder te spreken over de ernstge fouten en de talrjke schendngen van de socalstsche legaltet waartoe z.. de vererng van de pers'oon STALIN had geled. Maar ook daarbj scheen SUSLOW dus nog kenneljk moete te doen om STALIN's schuld als "actvst van het kwade" te verdoezelen. In de rede van SUSLOW werd vrj veel aandacht besteed aan de stuate n Hongarje, (De hervoren reeds aangehaalde toespraak van CHROESTSJOW,de op zondag 18 november n het Poolse gezantschapsgebouw* werd gehouden, bevatte nagenoeg dezelfde argumenten, de SUS- LOW op 7 november had aangevoerd nzake de gebeurtenssen van Hongarje). De werkers der socalstsche lenden, zo vervolgde SUSLOW, : moesten waakzaam bljven tegenover vjanden van het socalsme. Het zou onjust zjn aan te nemen, dst de fundamentele omvormng van de maatschappeljke verhoudng, de n de laatste 10 jaren tot stand kwam n de volksdemokrateche landen, pjnloos en zonder moeljkheden kon verlopen. Vele van deze moeljkheden en fouten waren, aldus SUSLOW, net te vermjden. Het gaat alleen dasrom ze te juster tjd op te sporen en ongedaan te maken. Zjns nzens corrgeren de "broederljke communstsche en arbeders-partjen der demokratsche landen" met beslsthed de n het verleden gemaakte fouten. Helaas was het n Hongarje anders verlopen, zo verzuchtte SUSLOW* De vroegere Hongaarse ledng, de destjds net wendge grove fouten begng, had de esen van het ogenblk net gegrepen en met uterste vertragng gehandeld, waardoor de ontevredenhed van de massa oplaade. Kenneljk znspeelde SUSLOW her nog-eens op de nu veroordeelde ledng van RaKOSl en dens opvolger 'GERÖ, welke laatste stalnstsche functonars pas twee dagen na het op de voorgrond brengen van NAGY als premer poltek werd terzjde geschoven. Er werd echter n de rede van SUSLOW net openljk erkend, dat het bovenal de kwaljke praktjken van RaKOSI en GERo' zjn geweest, de NAGY voor een communstsch bezen onmogeljke opdracht plaatsten. Hoogstens school de erkennng n de door SUSLOW gekozen fo.rmulerng, dat n Hongarje "met uterste vertragng" was gehandeld. ; De contra-revolutonare krachten.zagen kans een-op een bepaald ogenblk '- butengemeen gevaarljke toestand voor de toekomst van het socalsme n Hongarje te scheppen, aldus SUSLOW. De regerng Imre NAGY, de n deze stuate ontstond, gaf aan de krachten van de reacte de ene poste na de andere prjs en was n fete neengestort nadat zj het pad voor de contra-revolute had geëffend. Dt was het onbarmhartge oordeel van de offcële redenaar bj de revolute-herdenkng op 7 november 1956 te Moskou. SUSLOW voegde daar nog aan toe, dst contra-revolutonare benden terreur utoefenden, op beestachtge wjze bekende persoonljkt heden ut 'het openbare leven vermoordden en communsten ophngen en - doodschoten -

11 . 9'- VERTROUWELIJK doodschoten. In Hongarje heerste een volkomen chaos en teugelloze wllekeur. Er dregde het drecte gevaar van.een herstel v.an de orde der kaptalsten en grootgrondbeztters en een herrjzens van het fascsme. Een overwnnng van de reacte van het fascsme n Hongarje had, zo verklaarde SUSLOW nog,.net alleen betekend,, dat de Hongaarse werkers alle verworvenheden zouden verlezen, de zj jarenlang n de strjd tegen de grootgrondbeztters en kaptalsten hadden nagejaagd. Ze zou ook gevaar hebben geschapen voor de andere socalstsche landen n zoverre als mperalstsche steunpunten aan hun grenzen zouden worden opgercht. Het was de tegen dt gevaar ngestelde revolutonare arbedersen boerenregerng, de n het belang van het volk, van de Hongaarse arbedersklasse en haar vaderland.zch tot het commando der 'Sowjet-troepen rchtte met het verzoek om het Hongaarse volk te helpen de dustere krachten van de reacte n de contra-revolute te verslaan, de socalstsche orde weer n te stellen en rust en orde n het land te doen terugkeren. Tot zover de uteenzettng 'door SUSLOW gegeven, de men gevoegljk kan beschouwen als de offcële vse van de communstsche leders n de Sowjet-Une.

12 VERTROUWELIJK HOOFDSTUK II - ACTIVITEITEN VAN DE CPN EN HAAR HULPORGANISATIES. De CPN Ant-communstsche ongeregeldheden» De stormvloed van verontwaardgng de na het Russsche ngrjpen n Hongarje op -k november over Nederland gng en de zch her en daar n gewelddadgheden tegen de communsten, hun huzen en partjgebouwen ontlaadde, heeft n de CPN heftge beroerng teweeggebracht. : In Amsterdam wer.d het communstsche partjgebouw'"felx Merts" tot een belegerd baston,. : -. : De partjledng organseerde n alle haast een van stoelpoten, gaspjpen en stokken voorzene bewakng van het gebouw en gaf opdracht de aïldére partjgebouwen n de stad - met utzonderng van de Pegasus-wnkel n de Ledsestraat - te ontrumen en de bewakng ervan aan de polte over te laten. Nadat het drecte gevaar voor het partj gebouw was geweken door het afzwakken van de ongeregeldheden - de n het verdere verloop van de week na A- november voornameljk door de opgeschoten jeugd werden veroorzaakt - werd de bewakng van "Felx Merts" sterk vermnderd. De stuate n het partjgebouw s thans weer vrjwel normaal. De ledng van de CPN heeft alle moete gedaan de menng ngang te doen vnden, dat de tegen de communsten gerchte demonstrates en actes geen spontane reacte van het gewone publek, maar het gevolg van een gelede en georganseerde campagne waren. BARÜCH over de "fure". Fredl BARÜCH schreef n "De Waarhed" van 7 november 195& o.a.: Het staat nu vast we het plan tot het ontketenen van de fure ontworpen heeft. Het s utgegaan van de katholeke reacte. Het s nu bekend dat het organsatecentrum van de Amsterdamse stormtroepen zch op de redacte van "De Volkskrant" bevond. De flessen met benane, waarmee het "spontaan" verontwaardgde gepeupel "Felx Merts" n brand wlde steken, werden o.m. utgerekt op het bureau van "De Tjd". Met deze fascstsche terreur heeft Romme de bedoelng de Nederlandse arbedersklasse af te breken en te fnuken. Wat heden de communsten toevalt, kan evenwel morgen de PvdA en het NVV treffen. Bede organsates zouden er, aldus BARÜCH, goed aan doen zch met de CPN tegen de terreur teweer te stellen. Eenzelfde strekkng hadden andere door de partj utgegeven publcates zoals bjv, pacïfletten en manfesten de n verschllende steden (o.m. Amsterdam en Den Haag) werden verspred. In "De Waarhed" van 10, 12 en 13 november 1956 verscheen onder de ttel "zo woedde de Romme pogrom n Utrecht" een artkelensere de kan worden toegeschreven aan de Waarhed-journalst Jan SNELLEN. Daarn zjn met genoemde katholeke organsates en personen betcht de ant-communstsche actes n Utrecht te hebben geïnspreerd en geled. Met het nstellen van een onderzoek naar de aanstchters en de daders van de ongeregeldheden, (zoals n Utrecht s waargenomen)heeft de partjledng kenneljk de bedoelng aan te tonen dat de polte n haar taak s tekort geschoten. Het s net onwaarschjnljk dat de CPN-fracte n de Tweede Kamer de kweste van de antcoramunstsche ongeregeldheden en de daardoor aan partj-egendommen - toegebrachte -

13 VERTROUWELIJK toegebrachte schade bj de behandelng van de begrotngen van Bnnenlandse Zaken en van Justte aan de orde zal stellen en dat men. zal trachten de overhed voor de aangerchte schade aansprakeljk te stellen. Een verzoek van partj-voorztter Gerben WAGENAAR om over ant-communstsche actes een nterpellate te mogen houden.' werd nmddels door de Tweede Kamer afgewezen. CPN-standpunt nzake Russsch optreden n Hongarje. Waar contra-revolutes volgens het communstsche handboek met harde hand denen te worden onderdrukt en de ontwkkelng n Hongarje reeds n een verklarng van het partjbestuur op '56 als een fascstsche contra-revolutonare putsch was bestempeld, kostte het de partjledng weng moete het Sowjet-Russsche optreden op *f november 1956 van ganser harte goed te keuren» Op 5 november durfde "De Waarhed" - een beroep doende op het gezond verstand van het Nederlandse volk - te beweren dat' de bezorgdhed over Hongarje net voortkwam ut verheven menseljke gevoelens of ut een oprecht mededogen... De communstsche krant verklaarde'dat de gebeurtenssen n Hongarje het sen voor de reacte waren geweest om over te gaan tot een ongebredelde, door gftg sentment geladen haatcampagne tegen de Sowjet-Une en tegen de communsten. Deze campagne moet - zo heetto 'Kot-.het begn van de door Romme zolang verbede krustocht tegen de dee van vreedzame samenlevng van de volkeren zjn. Het rond Hongarje geconstrueerde propaganda- " rookgordjn had, aldus "De Waarhed", slechts ten doel de Engels- Franse agresse n Egypte en de pogngen van de reacte om het Hongaarse volk opneuw onder fascstsche tranne te brengen,, te maskeren. Aan dt thema s de partjledng bljven vasthouden. Er werd n het verdere verloop van..d e., maan d november nog aan toege- : voegd, dat de "Hongarje-hystere" de aandacht van de arbedersklasse ook moet afleden van de aangekondgde neuwe verslechterngen van het levenspel (opheffng van overhedssubsdes op gebruksartkelen en accjnsverhogngen van gedstlleerd en benzne). Utwerkng van Hongarje op de partj.. De vrj doctrnar- ngestelde harde kern van de partj s door de gebeurtenssen n Hongarje n geen enkel opzcht gebroken. Voornameljk but-en Amsterdam en n hoofdzaak onder fguren de net n de eerste rj staan, s enge afval te bespeuren. Heaveel leden hebben bedankt s nog net vast te stellen, doch, naar het zch laa aanzen, zal dt aantal - de hudge sterkte van de partj crca leden n aanmerkng genomen - net onbedudendszjn. Het s t chter te verwachten dat het verles aan Waarhedabonnees het grootst zal zjn, zowel relatef als absoluut genomen. Een schattng van een verles aan Waarhed-abonnees van 15% van de hudge oplage van crca ^0.000 ljkt net onverantwoord. Her doet zch dus het verschjnsel voor dat, naarmate men dchter tot de kern van de partj komt, de stabltet groter s. D.e laatste tjd heeft de CPN n het kelzog gevaren van de Russsche co.ëxstente-poltek, de her en daar n de Nederlandse samenlevng enge weerklank had gevonden. - Mocht -

14 VERTROUWELIJK Mocht een en ander tot gevolg gehad hebben dat de communsten n Nederland wat meer dan voorheen werden geaccepteerd, het Russsche optreden n Hongarje heeft de CPN weer volkomen n het solement teruggebracht', ' Dudeljk spreekt dt n de openbare lchamen en n enkele m l.eus van kunstenaars en ntellectuelen, n de verbanden waarn communsten zch samen met andersdenkenden bevnden. Vrees voor toenemend.splementj, Dat de partj alles, voor zover communstsch-leerstellg orbaar,tracht te doen om net nog verder n het solement te worden gedreven, bljkt ut het nu ngenomen staruvr.;:t ten aanzen van de hulpverlenng aan Hongarje. Gold eerst n de CPN het parool dat onder geen voorwaarde steun aan de acte van het Nederlandse Rode Krus vo-or Hongarje mocht worden verleend, op 13 november j.1. verklaarde Fredl BARUCH n "De Baarhed" at van communstsche zjde geen bezwaar behoefde te bestaan tegen fnancële steunverlenng aan het Rode Krus. ( "Immers, aldus BARUCH, voor zover de hulpacte voor Hongarje door het Rode' Krus wordt georganseerd en gecontroleerd,mag worden aangen'omen dat. deze acte nderdaad de slachtoffers van de gebeurtenssen n Hongarje ten go^ede.ko.mt.. De partjledng wachtte er zch dus wél voor een egen hulpverlenng voor Hongarje op touw te zetten. Herut kan worden afgeled dat de partj lerng heeft getrokken ut vroegere reactes van het Nederlandse volk bjvoorbeeld t.a.v. de gedragngen n 1953 bj de watersnoodramp. Naast de algemene hulpacte gng de CPN destjds egen hulpcomté's oprchten, hetgeen wrevel had opgewekt n brede lagen der bevolkng. Reactes n krngen van ntellectuelen en kunstenaars. Het gernge aantal ntellectuelen en kunstenaars, dat de CPN n haar rjen.telt, heeft vrjwel geheel conform het standpunt der partjledng gereageerd op het gebeuren n Hongarje. Van een bedanken voor het ldmaatschap van mn of meer vooraanstaande tot deze groep behorende personen s tot op heden nets bekend gewerden. De ndruk bestaat dat de communstsche ntellectuelen en kunstenaars n andere West-Europese partjen, de daarn n grotere getale dan bj de CPN worden aangetroffen, veel heftger hebben gereageerd dan hun Nederlandse kameraden. Zo hebben bjv. n Engeland enge vooraanstaande communsten,de functes n de wetenschappeljke wereld bekleden en wer vertrouwen n do partj reeds door de Staln-kweste was geschokt, voor het partjldmaatschap bedankt. In Frankrjk heeft een tental communstsche ntellectuelen en kunstenaars,onder we de schlder Pcasso,- onder mededelng geschote te zjn door de onvoldoende en onjuste berchtgevng over Hongarje n de "Humantê" - de Franse partjledng verzocht om bjeenroepng van een butengewoon partjcongres. Een aantal, n Frankrjk wonende fellowtravellersjockr we de exstentalst Jean Paul Sartre, heeft naar aanledng van, de oproep om hulp van het Hongaarse schrjversverbond (de zgn. Petó'f-club) een schrjven gercht tot het Sowjet-Russsche verbond van schrjvers^ waarn het Russsche optreden n Hongarje wordt afgekeurd, ; - In Nederland -

15 VERTROUWELIJK In Nederland was deze oproep van de Petöfclub voor enge poltek lnks georënteerde fguren aanledng tot'het utgeven van een verklarng. Daarn wordt o..ra. ^gesteld dat zj - evenals de leden van de Petöfclub, socalstsch denkend - met depe droefens en verontwaardgng zjn vervuld over de wjze waarop n-hongarje door het optreden van de Russen de ontwkkelng van een socalstsche gemeenschap-n-vrjhed vermoedeljk voor jaren onmogeljk s gemaakt. Tot de ondertekenaars van deze op 1^ november 1956 gepublceerde verklarng behoren enge - zj het net promnente - CPN-leden o;,m. de beeldhouwer L.P. J. BEAAT, de journalste Magda van EMDE BOAS en de arts Johanna H. MOES, verder enge meelopers met het communsme zoals de leden van de Nederlandse Vredesraad ds.hugo van DALEN en prof.dr.minnaert, jhr.w.j. H. B.SANDBERG en dr.h.l.c. JAFFÊ, bede verbonden aan het Stedeljk Museum te Amsterdam en tenslotte enge neutralstsch ngestelde fguren, de tot "De Derde Weg" behorerf>. Op merkwaardg mlde wjze werd van de zjde der CPN gereageerd op deze verklarng, de - n strjd zjnde met het partjstandpunt - tot drecte utstotng ut de partj van de communstsche ondertekenaars had kunnen leden. Marcus BAKKER deed n "De Waarhed" van 16 november 1956, na een uteenzettng over de voorgeschedens van het "Russsche optreden n Hongarje", de communstsche ondertekenaars het verwjt, een eerste concesse aan de "Bols-jëweken jagers" te hebben gedaan. Hj verklaarde ar van overtugd te zjn dat verschllende ondertekenaars spoedg nzen hoe' schromeljk zj aan het dwalen waren geraakt. Een artkel van de Haagse communstsche psycholoog dr. J. de LEEUWE op '56 ademde dezelfde geest. Hj verklaarde te betreuren dat een aantal progresseve ntellectuelen1, en.kunstenaars zch bljkens de verklarng net had kunnen onttrekken aan de nvloed van de rechtse propaganda. Verwkkelngen n verengngen van schrjvers en onderwjzers. In het PEN-Centrum Nederland, een verengng van Nederlandse auteurs, dchters en andere publcsten, en n de Verengng van Letterkundgen, de s aangesloten bj de NFBK (Nederlandse Federate van Beroeps Verengngen van Kunstenaars) zjn pogngen n het werk gesteld om de communstsche leden ut te bannen. Aan de verwkkelngen de zc'h'herbj voordeden werd n de Nederlandse pers veel aandacht besteed. Door een aanta'l leden van het PEN-Centrum werd een mote ngedend waarn het ldmaatschap van de CPN onverengbaar werd verklaard met.het ld zjn van deze organsate. Het fet dat deze mote - met nstemmng van het'bestuur onder ledng van de neutralstsch ngestelde dr,van VRIESLAND en prof.n.a.donker- SLOOT - zodang werd gewjzgd dat zj net meor aan de bedoelng van de opstellerc beantwoordde, was een groot aantal leden van het PEN-Centrum aanledng de organsate vaarwel te zeggen. Voor zover bekend zjn reeds meer dan 90 van de 250 leden ut het Centrum getreden. In een vergaderng van de Verengng van Letterkundgen werd een mote van eenzelfde'strekkng als' fj het PEN-Centrum ngedend - eveneens door toedoen van prof.n.a.donkersloot - verworpen. In bede verengngen,hebben de pogngen on de communsten ut te stoten voorlopg schpbreuk geleden. Ut de pogngen kan nochtans rord^n afgeled, dat ook n mleus, waarn men net altjd vrj was van sympatheën met het communsme, op 7.'jn mnst genomen ten aanzen "daarvan betrekkeljk neutraal was ngesteld, een grotere - negng -

16 VERTROUWELIJK negng dan voorheen bestaat om zch van dt systeem en zjn methoden te dstancëren. Ook n de Nederlandse Onderwjzersverengng, een op zch zelf staande, net bj enge vakcentrale aangesloten beroeps-organsate van voor het merendeel democratsch-socalstsch geznde onderwjzers,s men doende de wenge acteve communsten de de verengngen n haar rjen telt daarut te verwjderen. Een en ander zal op het rond Kerstms te1houden verengngscongres aan de orde komen. "De Waarhed" n nood.... De rekenng vopr het servele goedpraten van het Russsche optreden n Hongarje wordt het dagblad van_de CPN gepresenteerd n de vorm van een grote terugloop van zjn abonnee-aantal, het grotendeels'verloren ^aan van de opdrachten voor handelsdrukwerk en het vrjwel geheel verlopen van het advertente-debet van de kran-t... ; De herdoor ontstane stuate dregt voor het communstsche krantenbedrjf catastrofaal te worden. Het verles aan nkomsten ut de post advertentes moet belangrjk zjn. Dt valt drect ut "De Waarhed" zelf op te maken. Na 4 november, j.l. zjn bjv. de boscoopadvertentes ut de kolommen van het dagblad verdwenen. Vel an'ders n de weken voor Snt Ncolaas een belangrjke toename van 'de omvang der advertente-rubreken te couvlatenen» thans s het tegendeel het geval. Herbj moet dan nog rekenng worden gehouden met het fet, dat het aandeel van de egen advertentes)bjv. van Pegasus of van "Felx Merts" afkomstg,, n verhoudng tot vroeger,, zeker verdrevoudgd s. "De Waarbed1' van 28 november 1956 bevatte onder de ttel "Verdedgt onze krant" een opro'ep van het partjbestuur waarn erop gewezen wordt dat de krant n ernstge moeljkheden verkeert. 'Na de pogngen van het fascstsch gespus om he.t gebouw en de persen van.de krant te vernelen, s - aldus het partjbestuur van de CPN - thans een goed georganseerde samenzwerng van de reacte bezg de krant te gronde te rchten. Als mddel om het egen dagblad fnanceel te steunen beveelt het partjbestuur het geven van drecte bjdragen aan. Voor dt doel zal tweemaal een enveloppe bj de krant worden.-gevoegd. Voorts wordt aanbevolen om gedurende kortere óf langere tjd het abonnementsgeld-..dubbel te betalen. De gehele partj s voorts opgeroepen om er zorg voor te dragen dat voor 1-1-'57 ƒ, s bjeengebracht. Het 'onlangs opgerchte donatefonds zal'geen ƒ maar ƒ' moeten'opbrengen. De ledng van de nzamelngscampagne s n handen gelegd-van Wm JANSZ'(de ook ut de krant 'bekende fguur van "Hen de Brandwacht") en van Harry KLEUVER. De fnancële nood s.kenneljk zo hoog. gestegen dat aan de nzamelaars opdracht s gegeven om elke zaterdagmddag de bjeengebrachte gelden af te rekenen. Voor de westeljke dstrcten moet -zulks gescheden n Amsterdam, voor de noordeljke n Gronngen en voor de overge te Arnhem.,.. De dstrctsbesturen s aanzeggng gedaan specale vergaderngen te beleggen om de organsate van de geldnzamelng te bespreken en ter hand te nemen.. '.. ' ' ' - Het.-.

17 VERTROUWELIJK Het s opmerkeljk dat n de aangehaalde verklarng van het partjbestuur slechts wordt gerept over het teruglopen van de advertente-omzet en dat daarn geen meldng wordt gemaakt van de grote achterutgang van het aantal abonnees. De reden hervoor zal waarschjnljk gezocht moeten worden n het fet dat de communsten het doen voorkomen dat als reacte op de ant-communstsche actes n grote getale neuwe leden tot de partj toetreden* Dt laat zch moeljk rjmen met een tegeljkertjd bnnenkomen van vele bedankjes op "De Waarhed"T Partjcontacten met Moskou. Op 1 november resde een CPN-delegate naar Moskou. De afvaardgng bestond ut algemeen secretars Paul de GROOT, Ger KUIJPER, secretars van het dageljks bestuur, tevens pennngmeester van de partj en Sem GROENENDIJK, ld van het partjbestuur en 1e secretars van het dstrct Rotterdam. Van hun vertrek werd op de dag n "De Waarhed" meldng gemaakt. Hoewel de herdenkng van de oktober-revolute zeer goed als motef voor déze res had kunnen gelden, deelde "De Waarhed" onomwonden mede dat doel daarvan was: het brengen van een bezoek aan het Centraal Comté van de CPSU, In "De Waarhed" van '56 werd bekendgemaakt, dat de delegate op 12 november een onderhoud had gehad met vertegenwoordgers van het CC-CPSU en dat daaraan van Sowjet-zjde was deelgenomen door de secretars van dt Comté, Pjotr POSPELOW, en de CC-leden Wladmr PONOMARJOW en Otto KUUSINEN. Op 1? november keerde De Groot met zjn gezelschap n Nederland terug. Over de verrchtngen van de delegate werd verder het stlzwjgen bewaard tot 2k november. Op de datum deed Paul de GROOT n een vraaggesprek met een verslaggever van "De Waarhed" enge mededelngen over het bezoek aan de Sowjet-Une,waarn Lj het volgende naar voren bracht: De Nederlandse regerng heeft het bezoek van een delegate van de CPSU aan het 18e CPN-congres verhnderd. De partj laat zch echter net het recht ontzeggen om persoonljke contacten te onderhouden met de zusterpartjen en zeker net met de partj van de Sowjet-Une waarmee zj vanaf de oktober-revolute van 1917 steeds eensgeznd s geweest. Daarom werd besloten met een delegate het Centraal Comté van de CPSU te bezoeken. De op ons congres opgeworpen noodzaak van een geledeljk en vreedzaam herstel der Nederlandse zelfstandghed door utbredng van de samenwerkng met het socalstsche wereldstelsel vond bj de vertegenwoordgers van de CPSU een gunstg onthaal. De Sowjet-werkers zjn ten zeerste verontrust over de agresse van Engeland, Frankrjk en Israël tegen Egypte. De tweede wereldoorlog kon utbreken omdat net tjdg werd opgetreden tegen de agressors (Mussoln n Abessnë, Franco n Spanje en Htler n Oostenrjk). De vroegere Volkenbond trad te zwak op maar de UNO doet het net veel beter. De Russsche bevolkng s van menng dat de oorlogshaard Hongarje, veroorzaakt door een fascstsche putsch, s utgetrapt. Het Sowjet-v.olk verheugd zoch over de prachtge strjdgeest, waarmee de communsten n de kaptalstsche wereld de tegen hen gerchte pogroms hebben afgewendf Deze pogroms acht men een bewjs voor het neuwe fascstsche gevaar. Men komt n de Sowjet-Une net onder de ndruk van het huchelachtge msbaar dat n het Westen over Hongarje wordt gemaakt. De Sowjet-Une bljft strjden voor vrede en ontspannng en zal net afwjken van de tot dusver gevolgde vredespoltek. * * * - Het -

18 ~\- - VERTROUWELIJK Het fet dat dtmaal enge bekendhed s gegeven aan het doel en het resultaat van het bezoek van een CPN-delegate aan Moskou, s n de.cpn geen alledaags gebeuren. De CPN bljft n haar handelen naar buten een wat grotere openhed betrachten dan n het verleden gebrukeljk was. Ook de bekendmakng op '56 betreffende de samenstellng en de'regelng van het werk van het partj- en het dageljks bestuur lag n de sfeer van het tot utdrukkng brengen dat de CPN nets te verbergen heeft. Kenneljk wlde Paul de GROOT het doen voorkomen dat de verbndngen van de CPN met communstsche zusterpartjen geen andere betekens hebben dan de tussen polteke partjen zoals bjv. verengd n de Socalstsche Internatonale of de Nouvelles,Equpes Internatonales.... De GROOT maakte er n, het gehouden vraaggesprek zonder schroom meldng van bepaalde problemen met het Centraal Comté \van...de CPSU te hebben besproken. Bjzonder dudeljk komt dt naar voren n zjn mededelng-dat de pp het 18e partjcongres opgeworpen gedachte van een geledeljk en vreedzaam herstel van de Nederlandse onafhankeljkhed een gunstg.onthaal vond bj de vertegenwoordgers yan de CPSU. De gebrukb? formulerng kan er tevens op duden, dat de CPSU-vertegenwoordgers hun sancte hebben gegeven aan deze door de CPN gevolgde polteke ljn,.. Het grondpatroon hervan s, zoals bekend, vastgelegd n het begnselprogram van 1952, dat ngevolge de opdracht van het n oktober gehouden 18e partjcongres thans defntef moet worden utge-r werkt. Opvallend s dat De GROOT n geon enkel opzcht meldng maakt van nstemmende.verklarngen van de vertegenwoordgers van het CC- CPSU met de organsatorsche wjzgngen de op het. 18e congres aan de orde werden gesteld. De al eerder gemaakte veronderstellng dat de kweste van de opheffng van de bedrjfsafdelngen en het nstellen van een partjraad, de n de dscussegrondslag voor het 18e partjcongres werden aangekondgd, met opzet naar de jskast zjn verwezen, wnt herdoor" aan waarschjnljkhed. ; Het s dudeljk dat wanneer De GROOT n het vraaggesprek bj de besprekng van de nternatonale toestand aan de Sowj et-werkers of de Russsche bevolkng, refereert, ndrukken doorwerken de hj tjdens de besprekng met de vertegenwoordgers van het Centraal Comté heeft opgedaan. Tot op zekere hoogte kan men hern dus de menng van het CC-GPSU vertolkt zen. CPN-delegate.n Chna. Op 20 november 1956 resde een par-tjdelegate va Warschau en Moskou naar Chna. Zj s samengesteld' ut Anne AVERINK, ld van het partjbestuur tevens algemeen secretaresse van de NVB, Gerard "MAA'S, ld van het partjbestuur, 2e secretars van het dstrct Rotterdam en 'Waarhed-redacteur aldaar en Gerrt de VRIES, ld van het dstrctsbestuur Hoord-Holland-Noord.. : De delegate arrveerde op '56 n Pekng volgens een mededelng n "De Waarhed" van dezelfde datum. Het bezoek vndt plaats naar aanledng van een utnodgng van het Centraal Comté van de Chnese communstsche partj met vertegenwoordgers raurvan de delegate-leden op 26 november aanzaten aan een te hunner ere gegeven dner. Aan deze maaltjd werd deelgenomen door de vce-voorztters van het CC Loe Sjaosj, Tsjoe-teh, Tsjen-joen en de algemeen secretars van het CC Teng Hsjao-png, Vooralsnog ontbreken nadere - bercht -< -

19 - l? - VERTROUWELIJK berchten omtrent het bezoek van deze delegate ut Nederland, de op vrj hoog nveau n Chna ontvangen s. Marcua BAKKER, naar Polen. ' Op 1 november j.l. vertrok Marcus BAKKER., de hoofdredacteur van "De Waarhed", n gezelschap van de Haagse Waarhed-redacteur, Ton van STRALEN, op utnodgng van het Poolse blad "Trybuna Ludu" naar Warschau om zch op de hoogte te stellen van de n Polen levende problemen. In een artkelensere n "De Waarhed" van' 14, 15 en 1? november 1956 gaf BAKKER zjn ndrukken van 'deze res weer. Over de oorzaak van de n Polen plaats gehad hebbende ongeregeldheden gaf de hoofdredacteur van "De Waarhed" de volgende gesmplfceerde en vrj knderljk aandoende uteenzettng: Polen heeft na de oorlog een net genoeg te waarderen hulp van de Sowjet-Une gehad n de vorm van nstallates en het beschkbaar stellen van technc, wetenschapsmensen en mltare specalsten. Het jongste Poolse kader heeft teveel tegen de Sowjet-raadgevers aangeleund. Vele Polen, de burgerljk natonaal zjn ngesteld, hebben zch heraan gestoten. De wrjvng de herdoor ontstond werd nog versterkt door het optreden van aan de Bera-groep verwante Poolse elementen. Ondanks het fet dat n Polen vele jonge mensen al hun levenskansen en studemogeljkheden aan het socalsme te danken hebben,, treedt toch sterk de negng aan de dag om bjzondere aandacht te schenken aan elke door de Sowjet-Une gemaakte fout. Gelukkg heeft de Poolse partj krachten kunnen opkweken' voor we de Scw jet-une meer s dan een staatkundge bondgenoot. Deze hebben een met stokken gewapende handvol jonge straatsljpers'naar hus gestuurd en zj hebben bewerkstellgd dat een' arbeders- en studentenmlte werd gevormd toen reactonare elementen msbruk,wlden maken van de wsselng n de Poolse partjledng n oktober j.l',.. *''**. ' ' "- De hudge n het partjdagblad vertolkte zenswjze over de stuate n Polen verschlt wel engszns van de welke.enge maanden geleden naar voren werd gebracht. BAKKER s bljkbaar vergeten dat zjn krant op 29 jun 195e de ant-communstsche opstand van POZNAN aan het optreden van "mperalstsche agenten en provocateurs" toeschreef en dat Fredl BARUCH enge dagen daarna de "sponnendollars" van Foster Dulles ervoor verantwoordeljk stelde. *'*'"*

20 VERTROUWELIJK Vredesbewegng. Begn november hebben zch n de ledng van de Nederlandse Vredesraad twee belangrjke mutates voorgedaan. De 'secretars van het.werkcomté, Nco LUIRINK, bedankte voor '.deze functe n verband met zjn recente benoemng tot ld van het partjbestuur der CPN. In fete was LUIRINK reeds snds 1955 ü<3 van het PB, waardoor deze verklarng n een engszns vreemd daglcht komt te staan. Vermoedeljk heeft hj zjn sleutelposte n de NVR "moeten opgeven ngevolge het beslut van het jongste CPNcongres (5-7 oktober), dat de leden van het DB - waarn LUIRINK werd benoemd - zch geheel aan.he.t p.artjwerk denen te wjden en daarom geen of weng andere tjdrovende functes zullen mogen vervullen. '- 'Ook kan bj betrokkene, c.q. bj de partjledng, no& de -bedoelng hebben voorgezeten door het bedanken als secretars van het werkcomté de zozeer begeerde toenaderng tot net-communstsche vr.edesgroeperngen te vergemakkeljken. LUIRINK bljft evenwel- -;ld van het Algemeen Bestuur ven de-nvr en zal op de door hem verlaten post worden vervangen door de communste E.de SMIT-KRUYT, een hoofdbestuursld der Nederlandse Vrouwenbewegng (NVB). Zj krjgt n de Vredesraad de ttel van 2e secretaresse...de tweede vacature n de ledng van de Nederlandse Vredesraad ontstond door het bedankten van de bekende communstsch gesnde J.'H. STQTIJN voor zjn functe van Algemeen Secretars. Ook hj bljft evenwel ld van het Algemeen Bestuur. Hj wordt als: Algemeen Secretars' - voortaan aangedud met de benamng Ie secretars - vervangen door Drs. W. HOLTLAND» de reeds zttng had n het Algemeen Bestuur van de NVR. Hoewel STOTIJN heeft medegedeeld, dat zjn bedanken voortvloet ut "andere drukke werkzaamheden" s het net utgesloten dat nog andere moteven bj zjn beslssng een rol hebben gespeeld, mogeljk voor een deel geljksoortg aan de, welke werden verondersteld ten aanzen van LUIRINK'e verdwjnen van het eerste plan van de NVR. Het terugtreden van LUIRINK en STOTIJN zou tevens een neuwe pogng der communsten kunnen zjn om het ware karakter van de NVR.tegenover de net-coramunstsche leden van de Raad te verdoezelen.. Voor het behartgen van de CPN-belangen n de Nederlandse Vredesbewegng zal de functe van 2e secretaresse (E.de SMIT-KRUYT) overgens naar alle waarschjnljkhed van meer betekens zjn dan de van de Ie secretars Drs.W. ÏÏOLTLAND, aangezen eerstgenoemde dageljks op het bureau van de NVR zal werken. Aan de aldus ngevoerde personele mutates en aan het voortdurende zoeken van de NVR naar contact met anders georënteerde vredesgroeperngen s voor de communstsche ledng-op-de-achtergrond wellcht het rsco verbonden, dat haar greep op de gang van zaken n de Nederlandse Vredesraad r-'v^r v"pt zr.l w r den» Moeljkheden n de Nederlandse Vredesraad. Op l of 2 november 195& heeft het werkcomté (dageljks bestuur) van de Nederlandse Vredesraad een conceptverklarng opgesteld m.b.t. de gebeurtenssen n het Mdden-Oosten en n Hongarje. De tekst daarvan werd op J> november j.l. ter beoordelng toegezonden aan de leden van het algemeen bestuur. In de conceptverklarng wordt o.m. het mltar optreden van Engeland, Frankrjk en Israël als n strjd met het handvest van de Verengde Nates en als gevaarljk voor de vrede veroordeeld. Hoewel - tevens -