Adviesdocument 708. Adviesdocument, Archeologische Quickscan Waterberging Valkenswaard-Zuid, gemeente Valkenswaard. Project: Projectcode: 21823VALWA

Transcriptie

1 Adviesdocument 708 Project: Adviesdocument, Archeologische Quickscan Waterberging Valkenswaard-Zuid, gemeente Valkenswaard Projectcode: 21823VALWA Opdrachtgever: Royal HaskoningDHV B.V. Datum: 9 juli 2014 Auteur: drs. N. Sprengers (n.sprengers@raap.nl; ) Autorisatie: drs. J. Roymans (j.roymans@raap.nl; )

2 INLEIDING Reeds in 2002 heeft RAAP voor de ruimere omgeving van het plangebied een archeologische bureaustudie uitgevoerd, waarvan de resultaten in 2009 vertaald zijn in een PvE 1. De huidige ingrepen wijken echter aanzienlijk af van de ingrepen die toen zijn onderzocht en bovendien heeft de gemeente Valkenswaard in 2012 haar eigen archeologisch beleid vastgesteld 2. Als gevolg hiervan dienen huidige ruimtelijke vergunningsaanvragen (omgevingsvergunning) aan dit beleid getoetst te worden. Middels een adviesdocument wordt het oude onderzoek geactualiseerd en wordt overzichtelijk gemaakt welke archeologische vervolgstappen nog moeten worden ondernomen voordat met de uitvoering kan gestart worden. Administratieve gegevens - Projectnaam: Waterberging Valkenswaard-Zuid - Provincie: Noord-Brabant - Gemeente: Valkenswaard - Plaats: Dommelen, Valkenswaard - Toponiem: Dommelen - Projectcode RAAP: VALWA - Kaartblad: 57B - Coördinaten (centrum): / CIS-code: niet van toepassing; aan te vragen bij vervolgonderzoek GEPLANDE INGREPEN In het plangebied vinden verschillende ingrepen plaats, waarvan er slechts een beperkt aantal de bodem verstoren. Deze zijn inzichtelijk gemaakt in onderstaande tabel en de beschikbare inrichtingsplannen zijn als bijlage aan dit adviesdocument toegevoegd (bijlage 1). Deellocatie stuw Ontgraven (m³) Landbodem Waterbodem Stuw W2-A - ontgraving t.b.v. aanleg stuw 20 - ontgraving t.b.v. aanleg bypass 825 Stuw W2-B 1 Roymans, J.A.M., Plangebied Dommelen-Zuid, gemeente Valkenswaard: archeologische advieskaart en historischgeografische waardenkaart. RAAP-rapport 796. Amsterdam. Rondags, E. & Jan Roymans, Programma van Eisen 754 Archeologische begeleiding (beekdalen) Bestemmingsplanprocedure Dommeldal, gemeente Valkenswaard. RAAP-programma van eisen 754. Weesp. 2 Berkvens, R., e.a., 2011/2012. Kempisch erfgoed in beeld. Een regionale erfgoedkaart voor de Kempen- en A2 gemeenten Bergeijk, Bladel, Eersel, Oirschot, Reusel-De Mierden, Waalre, Valkenswaard, Cranendonck en Heeze-Leende. SRE Milieudienst, Eindhoven. Adviesdocument RAAP Archeologisch Adviesbureau 1

3 - ontgraving t.b.v. aanleg stuw 75 - ontgraving t.b.v. aanleg bypass Stuw W2-C - ontgraving t.b.v. aanleg stuw 15 - ontgraving t.b.v. aanleg bypass 210 Overige ingrepen Toepassen/ontgraven van grond (m³) Diepte (m -mv) Nieuw aan te leggen watergang 2, totaal 380 m¹ Opschonen en dempen watergang 830 nvt - opschonen (415 m¹) dempen (415 m¹) 1,038 Aanleg veegvuiluitdraaiplaats 450 ophogen Kade Oost en West 18,000 ophogen Tabel 1. Overzicht ingrepen (bron: Royal HaskoningDHV). De bodemverstorende ingrepen bestaan uit (1) de aanleg van stuwen en duikers (voor zover dit niet binnen de bestaande beekloop gebeurt) en (2) het graven van nieuwe watergangen. Bij de aanleg van de kades en de veegvuiluitdraaiplaats zal uitsluitend grond worden opgebracht. Mogelijk dat plaatselijk wel de grasmat wordt verwijderd om een betere aanheling te kunnen verzekeren, maar deze ingreep blijft beperkt tot de teelaarde. Ook bij het dempen en opschonen van bestaande watergangen zal er geen bodemverstoring plaatsvinden. ARCHEOLOGISCH BELEID GEMEENTE VALKENSWAARD Nieuwe vergunningsaanvragen binnen de gemeente Valkenswaard worden getoetst aan het huidige gemeentelijke beleid dat in 2012 is vastgesteld en geïmplementeerd door de gemeente 3. Ook oudere archeologische onderzoeken dienen geactualiseerd te worden bij nieuwe vergunningsprocedures. De basis van het gemeentelijk beleid vormt de gemeentelijke verwachtingskaart of zogenaamde Erfgoedkaart die door de toenmalige SRE 4 in 2012 is opgesteld. Beleidsregels voor een gebied zijn immers rechtstreeks gekoppeld aan de achterliggende archeologische (verwachtings)waarden van dit gebied. Op kaartbijlage 1 is het volledige inrichtingsplan geprojecteerd op de gemeentelijke verwachtings- en beleidskaart. Hieruit blijkt dat de geplande inrichting voornamelijk binnen gebieden ligt met een lage en middelhoge archeologische verwachting; slechts een klein deel van de ingrepen bevindt zich in een zone met een hoge archeologische verwachting. Deze verwachtingswaarden vallen te herleiden naar het fysisch landschap in de omgeving van het plangebied (zie ook figuur 2). De zones met een lage en 3 Erfgoedverordening gemeente Valkenswaard 2012 (zie: 4 Huidige Omgevingsdienst Zuidoost Brabant. Adviesdocument RAAP Archeologisch Adviesbureau 2

4 middelhoge archeologische verwachting liggen binnen het rivierdal van de Dommel. De zones waar nog veen voorkomt, hebben op de Erfgoedkaart een middelhoge verwachting gekregen, de rest van het rivierdal bezit een lage archeologische verwachting. In figuren 3 en 4 zijn uitsluitend de bodemverstorende ingrepen weergegeven op respectievelijk de Erfgoedkaart en de bodemkaart. Alle ingrepen bevinden zich in het dal van de Dommel. Uitzondering hierop is één duiker ter hoogte van de kruising van de wegen Narcislaan en Het Broek, die op de overgang van het Dommeldal naar de hogere dekzandruggen ligt (bodemeenheid: hoge zwarte enkeerdgrond, GWT 6). Tot slot bevindt er zich in het noorden, ten zuiden van de Bergstraat nog een duiker in een zone met een hoge archeologische verwachting, maar deze verwachtingswaarde is afkomstig van de bufferzone die rond de historische kern van Dommelen is aangebracht. AANBEVELINGEN De specifieke beleidsregels die overeenkomen met de verschillende verwachtingszones binnen de gemeente Valkenswaard zijn opgenomen in bijlage 2. In blauw zijn de regels gemarkeerd die van toepassing zijn op het plangebied. Conform het gemeentelijk beleid zijn uitsluitend bodemverstorende ingrepen onderzoeksplichtig. Het betreft respectievelijk het plaatsen van enkele stuwen en duikers en het graven van nieuwe waterlopen (zie ook figuur 3). Bodemverstorende ingrepen, die binnen verstoorde zones vallen, of zones met een lage archeologische verwachting, zijn niet vergunningsplichtig. Voor de bodemverstorende ingrepen die binnen de zones met een hoge en middelhoge archeologische verwachting vallen, wordt vervolgonderzoek aanbevolen in de vorm van een intensieve archeologische begeleiding (zie figuur 5). Met uitzondering van één duiker ter hoogte van de kruising van de wegen Het Broek en de Narcislaan liggen namelijk alle ingrepen in het dal van de Dommel. Hoewel de eerder vermelde duiker buiten het rivierdal van de Dommel ligt, wordt toch ook hier vervolgonderzoek aanbevolen in de vorm van een intensieve begeleiding gezien de aanlegwijze en beperkte omvang van de ingreep. Noodzakelijke archeologische vervolgstappen ten behoeve van omgevingsvergunningaanvraag 1. Laten toetsen van de selectieadviezen uit onderhavig document door de gemeente Valkenswaard. 2. Opstellen en laten toetsen van een Programma van Eisen voor de archeologische begeleiding. Figuren en bijlagen Figuur 1. Ligging ingrepen (rode lijn); inzet: ligging in Nederland (ster). Figuur 2. Weergave van het fysisch landschap ter hoogte van het plangebied (rode cirkel; bron: Erfgoedkaart). Figuur 3. Weergave van de bodemverstorende ingrepen op de gemeentelijke beleidskaart (Erfgoedkaart). Adviesdocument RAAP Archeologisch Adviesbureau 3

5 Figuur 4. Weergave van de bodemverstorende ingrepen op de bodemkaart. Legenda: lichtblauw = nieuwe waterloop, rood = stuw en/of duiker. Figuur 5. Archeologische methodenkaart. Bijlage 1. Bijlage 2. Maatregelenkaarten Waterberging Valkenswaard-Zuid (bron: Royal HaskoningDHV). Overzicht archeologisch beleid van de gemeente Valkenswaard. Kaartbijlage 1. Weergave van het inrichtingsplan op de Erfgoedkaart (bron: OMDZOB, 2014). Tabel 1. Overzicht ingrepen (bron: Royal HaskoningDHV). Adviesdocument RAAP Archeologisch Adviesbureau 4

6 VALKENSWAARD 374 Nieuwe Waalreseweg VALKENSWAARD Brouwershof Dommelseweg Dommelse Watermolen Markt K e e r s o p Bergstraat N Westerhovenseweg Dommelen D o m m e l 373 Dommelsedijk H e t B r o e k N396 Deelshurk Zuidelijke Randweg Victoriebrug Eurocircuit Venbergen 158 Figuur 1. Ligging ingrepen (rode lijn); inzet: ligging in Nederland (ster)

7 Figuur 2. Weergave van het fysisch landschap ter hoogte van het plangebied (rode cirkel; bron: Erfgoedkaart).

8 m 1: NSP1/valwa_nsp legenda verwachting hoog, historische kern hoog middelhoog laag verstoord ingreep stuw en/of duiker nieuwe waterloop Figuur 3. Weergave van de bodemverstorende ingrepen op de gemeentelijke beleidskaart (Erfgoedkaart).

9 Figuur 4. Weergave van de bodemverstorende ingrepen op de bodemkaart. Legenda: lichtblauw = nieuwe waterloop, rood = stuw en/of duiker.

10 m 1: NSP1/valwa_nsp legenda methode overig geen restricties (lage verwachting en/of verstoord) intensieve archeologische begeleiding (hoge en middelhoge verwachting) water Figuur 5. Archeologische methodenkaart.

11 Waterberging Valkenswaard-Zuid, gemeente Valkenswaard Weergave van het inrichtingsplan op de Erfgoedkaart RAAP-adviesdocument 708, kaartbijlage 1, schaal 1:1.500 legenda verwachting hoog, historische kern hoog middelhoog laag verstoord overig inrichting 0 MKAv/wor m 1:

12 BIJLAGE 2: GEMEENTELIJK BELEID ARCHEOLOGIE Categorie waarde beleid 1 Beschermde en archeologische monumenten Archeologische resten die vanuit nationaal of gemeentelijk oogpunt behouden dienen te blijven en daarom als monument beschermd zijn ingevolge de Monumentenwet 1988 (voor Rijksmonumenten) of de gemeentelijke erfgoedverordening. De wettelijke bescherming verbiedt hier de meeste bodemverstorende activiteiten, tenzij de Minister van OC&W of het College van B&W van de gemeente hiervoor vooraf vergunning verleent. 2 Gebied van archeologische waarde In deze gebieden is bij eerdere onderzoeken reeds aangetoond dat er concentraties archeologische resten voorkomen die als behoudenswaardig gekarakteriseerd kunnen worden. In deze gebieden is dus sprake van vastgestelde archeologische waarden. De archeologische resten op deze terreinen zijn echter minder geconcentreerd dan bij de vorige categorie en bovendien is vaak niet exact bekend waar de resten zich bevinden. Bodemingrepen zijn in principe niet toegestaan. Vanwege de aanwezige archeologische waarden is een archeologisch onderzoek vereist bij bodemingrepen en te bebouwen oppervlakten van projectgebieden die groter zijn dan 100 m² en dieper gaan dan 0,3 m onder maaiveld. 3 Gebied met een hoge archeologische verwachting, historische kern Het gaat hier om de oude en de vermoedelijk nog oudere verschoven woonkernen en gehuchten, waar op basis van historische bronnen, oude kaarten en nog aanwezige bebouwing een hoge archeologische verwachting geldt. Dat wil zeggen dat in deze gebieden sprake is van een hoge concentratie archeologische vindplaatsen met goede conserveringsomstandigheden. De kans op het aantreffen van archeologische vondsten bij bodemingrepen is dus zeer groot. Om die reden is een vergunning vereist bij bodemingrepen en te bebouwen oppervlakten van projectgebieden die groter zijn dan 250 m² en dieper gaan dan 0,3 m onder maaiveld. 4 Gebied met een hoge archeologische verwachting In deze gebieden geldt op basis van geomorfologische en bodemkundige opbouw en aangetroffen archeologische vondsten en relicten een hoge archeologische verwachting. Dat wil zeggen dat in deze gebieden sprake is van een hoge concentratie archeologische vindplaatsen met goede conserveringsomstandigheden. De kans op het aantreffen van archeologische vondsten bij bodemingrepen is dus zeer groot. Om die reden is een archeologisch onderzoek vereist bij bodemingrepen en

13 5 Gebied met een middelhoge archeologische verwachting 6 Gebied met een lage archeologische verwachting 7 Gebied zonder archeologische verwachting (incl. verstoorde gebieden) te bebouwen oppervlakten die groter zijn dan 500 m² en dieper gaan dan 0,3 m onder maaiveld of 0,5 m onder maaiveld bij esdek en agrarisch bestemde gronden In deze gebieden geldt op basis van geomorfologische en bodemkundige opbouw, en aangetroffen archeologische vondsten en relicten een middelhoge archeologische verwachting. Deze zones en gebieden waren net als de gebieden met een hoge verwachting in principe geschikt voor bewoning. De kans op het aantreffen van vondsten is hier echter kleiner, doordat de dichtheid aan vindplaatsen beduidend lager is dan in de gebieden met een hoge verwachting. Om die reden is een archeologisch onderzoek vereist bij bodemingrepen en te bebouwen oppervlakten die groter zijn dan 2500 m² en dieper gaan dan 0,3 m onder maaiveld of 0,5 m onder maaiveld bij esdek en agrarisch bestemde gronden. Het gaat hierbij om gebieden waar op archeologische en landschappelijke gronden de kans op behoudenswaardige archeologische relicten klein wordt geacht. Om die reden is een archeologisch onderzoek alleen vereist bij bestemmingsplanwijzigingen en projectbesluiten van projectgebieden die groter zijn dan m² en dieper gaan dan 0,4 m onder maaiveld of 0,5 m onder maaiveld bij agrarisch bestemde gronden. Ook zal bij m.e.r. plicht nader onderzoek worden verlangd. Het gaat hierbij om gebieden waar het bodemprofiel als gevolg van archeologisch onderzoek, aangetoonde ontgrondingen, recente bebouwing en funderingen zodanig verstoord is, dat eventuele archeologische resten als verloren beschouwd mogen worden, of in ieder geval zodanig zijn aangetast dat zij niet meer voor onderzoek of bescherming in aanmerking komen. Op deze terreinen rusten geen beperkingen ten aanzien van archeologie. Mogelijk verstoorde ondergrond: bij archeologisch vooronderzoek dient eerst de mate van bodemverstoring dmv verkennend booronderzoek te worden vastgesteld * in blauw zijn de beleidsregels weergegeven die van toepassing zijn op de geplande maatregelen.