Toegankelijk Stemmen in Wageningen. Onderzoek naar de toegankelijkheid van stembureaus voor mindervaliden

Transcriptie

1 Toegankelijk Stemmen in Wageningen Onderzoek naar de toegankelijkheid van stembureaus voor mindervaliden Werkgroep Wageningen Toegankelijk gemeenteraadsverkiezingen 19 maart 2014

2

3 INLEIDING 2 WERKWIJZE 2 BEVINDINGEN 5 ALGEMEEN 5 1. STADHUIS, MARKT 22 ** 5 2. DE NUDEHOF, THORBECKESTRAAT 1 ** 6 3. RUMAH KITA, PLEIN 15 AUGUSTUS 1 ** 6 4. DE WONINGSTICHTING, OLYMPIAPLEIN 26 ** 6 5. GEREFORMEERDE KERK VRIJGEMAAKT, KASTANJEWEG 2 ** 6 6. JOHAN FRISOSCHOOL, KEMPHAANWEIDE WIJKCENTRUM DE POMHORST, POMONA DE TARTHORST, TARTHORST SPEELTUINVERENIGING TUINDORP, FLORALAAN 20 B H.J. PIEKSCHOOL, ROGHORST DE MARGRIETSCHOOL, ZEEMANSTRAAT BASISSCHOOL MONTESSORI, JAGERSKAMP SERVICEFLAT BELMONTE, GENERAAL FOULKESWEG ZORGCENTRUM RUSTENBURG, VEERSTRAAT 40 ** HOTEL NOL IN T BOSCH, HARTENSEWEG DE NIJENOORD, HOOILANDPLEIN VOETBALVERENIGING WAVV, PEPPELSTEEG 4 ** BRANDWEERKAZERNE, MARIJKEWEG CAMPUS WUR, FORUMGEBOUW, DROEVENDAALSESTEEG 2 ** 9 CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN 10 1

4 Inleiding Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart 2014 onderzocht de Werkgroep Wageningen Toegankelijk of mensen met een beperking in Wageningen zonder problemen kunnen stemmen. Op basis van de huidige wetgeving dient 25% van de stemlokalen toegankelijk te zijn voor mensen met een handicap. De gemeente Wageningen streeft naar een hoger percentage toegankelijke stembureaus. De Werkgroep Wageningen Toegankelijk kwam echter tot de conclusie dat de meeste stembureaus nog niet aan alle toegankelijkheidscriteria voldoen, en dat slechts één stembureau het predikaat toegankelijk verdient. Gelukkig kunnen in de meeste andere stembureaus de toegankelijkheidscriteria met een kleine ingreep worden gehaald, en is op andere plekken de toegankelijkheid met iets meer moeite ook in orde te brengen. Voor vier stembureaus adviseert de werkgroep om ze in de communicatie het label ontoegankelijk voor mindervaliden mee te geven. Werkwijze De werkgroep heeft alle negentien stembureaus in Wageningen beoordeeld op toegankelijkheid voor minder validen. Daarbij werd geen onderscheid gemaakt tussen stembureaus die door de gemeente als goed toegankelijk en stembureaus die als minder goed toegankelijk werden aangemerkt. Gebruik werd gemaakt van de toegankelijkheidscriteria voor stemlokalen zoals die op verzoek van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties door het Projectbureau Toegankelijkheid specifiek voor stemlokalen zijn opgesteld. Toegankelijkheidscriteria communicatie: De gemeente moet vier dagen voor de verkiezingen een lijst met alle stemlokalen verspreiden. Daarnaast moet de gemeente kenbaar maken welke stemlokalen uit deze lijst toegankelijk zijn voor mindervaliden. Dit moet op de volgende manieren gebeuren: Via de gemeentelijke website: de lijst moet gepubliceerd worden via de gemeentelijke website. Via voorlichtingsmateriaal: de lijst moet beschikbaar zijn in drukwerk, via lokale bladen en kranten. Via verspreiding bij de stempas (niet verplicht). 2

5 Toegankelijkheidscriteria bereikbaarheid: 1) Op de openbare weg moet een duidelijk leesbaar en weerbestendig bord geplaatst zijn met de aanduiding stembureau of stemlokaal. Kenmerken bord 1 : afmetingen minimaal 60 x 84 cm / teksthoogte minimaal 5 cm in kapitalen / combinaties rood/groen vermijden. 2) Toegangsroute vanaf openbare weg tot entree: binnen 50 meter van een toegankelijk stemlokaal moet een algemene gehandicaptenparkeerplaats aanwezig zijn / vanaf de rijbaan moet op het trottoir gekomen kunnen worden / op maximaal 50 meter van de entree van het stemlokaal moet er vanaf de rijbaan een toegankelijke oprit naar het trottoir zijn. 3) Routeaanduiding naar entree: als de entree van het stemlokaal niet direct vanaf de openbare weg zichtbaar is moet de route naar de entree zijn aangegeven met richtingborden waarop, naast een pijl, de tekst stembureau of stemlokaal. Kenmerken bordjes 2 : afmetingen minimaal A4 / teksthoogte minimaal 3 cm in kapitalen met pijl in juiste richting / combinaties rood/groen vermijden. 4) Toegangsroute naar de entree: als de entree van het stemlokaal niet direct aan de openbare weg ligt, moet de route vanaf de openbare weg naar de entree vlak en vrij zijn van obstakels, een verharde afwerking hebben (geen grind e.d.). De minimale (obstakelvrije) breedte moet over de gehele lengte minimaal 1,2 meter bedragen. 5) Hoogteverschillen: het stemlokaal moet vanaf de openbare weg zonder trappen bereikbaar te zijn. Als in de toegangsroute hoogteverschillen aanwezig zijn, moeten die door hellingbanen of liften overbrugd kunnen worden 3. 1 Vereist is ook dat het contrastwaardeverschil (grijswaarde) van de tekst ten opzichte van de achtergrond minimaal 0,3 is. De werkgroep beschikt niet over middelen om dat te meten en liet het daarom buiten beschouwing. 2 Ook hier is het contrastwaardeverschil buiten beschouwing gelaten. 3 Eisen die aan hellingbanen worden gesteld: * Hellingshoek: Hoogteverschil tot 5 cm: 1:6 / Van 5 10 cm: 1:10 / Van cm: 1:12 / Van cm: 1:16 / Van 50 cm tot 100 cm: 1:20 * De hellingbaan moet stabiel, nagelvast, antislip zijn en een gewicht kunnen dragen van maximaal 300 kilo (scootmobiel met bestuurder). * Aan het begin en eind van de hellingbaan moet een vlakke opstelruimte van 1,5 x 1,5m aanwezig zijn. * Bij een hoogteverschil van meer dan 10 cm gemeten langs de zijkant van de hellingbaan, moet de hellingbaan aan beide zijden zijn uitgerust met een afrijdbeveiliging met een hoogte van 5 cm. * Bij een totaal hoogteverschil van meer dan 25 cm, tussen begin en eind van de hellingbaan, moet deze hellingbaan aan tenminste een kant zijn uitgerust met een goed omvatbare leuning, hoogte t.o.v. hellingbaan: cm. 3

6 Toegankelijkheidscriteria betreedbaarheid: 6) Een stemlokaal moet bereikt kunnen worden door stoklopers, rollatorgebruikers, rolstoelgebruikers en scootmobielgebruikers. 7) Entree van het stemlokaal 4 : vóór en achter de toegang ligt een vrij oppervlak minstens 2 x 2 meter / de vrije opstelruimte naast de slotzijde van deuren is minimaal 50 cm breed, tenzij de deur is voorzien van een openingsautomaat / drempels mogen een hoogteverschil hebben van maximaal 2 cm, of in combinatie met een helling van 1:6 een hoogteverschil van maximaal 5 cm / de vrije doorgang van deuren is minstens 85 cm breed / de openingshoek van draaiende deuren is minstens 90 graden / bij dubbele deuren is de vrije doorgang bij de eerst openende deur minstens 85 cm. 8) Deurmatten: kokosmatten en rubber(ring)matten zijn niet toegestaan in de route tussen trottoir en stemlokaal. 9) Tijdelijke bescherming van vloerbedekking: tijdelijke bescherming van vloerbedekking moet goed functioneren. Naden moeten zijn afgeplakt en het materiaal moet voldoende waterbestendig zijn. Openstaande naden of omkrullende randen zijn ontoelaatbaar. Toegankelijkheidscriteria bruikbaarheid: 10) Verkeersruimte: handbewogen rolstoelen moeten tot in het stemhokje kunnen komen / scootmobiels moeten in het stemlokaal kunnen komen maar niet tot in het stemhokje / de vrije ruimte vóór de stemtafel en de stemhokjes heeft een minimale breedte van 2,1 meter / in de stemruimte vóór de stemtafel en vóór het stemhokje moet een vrije keerruimte met een diameter van 2,1 meter aanwezig zijn. 11) Stemtafel: hoeft aan de stemmerszijde niet onderrijdbaar te zijn, moet aan de zijde van de leden van het stembureau wél onderrijdbaar zijn. 12) Stoelen: in de stemruimte moeten stoelen aanwezig zijn om te kunnen rusten. 13) Stemhokje: tenminste één stemhokje in het stemlokaal moet uitgevoerd zijn met schrijfblad op zithoogte. 14) Stembus: maximale hoogte van de inwerpgleuf is 110 cm (vergelijkbaar met een kliko ). De maximale reikwijdte tot de inwerpgleuf is 30 cm vanaf de zijkant van de stembus. 4 Vereist is ook dat de bedieningsweerstand van de deuren (de met de hand uit te oefenen kracht op de greep om de deur te kunnen openen) maximaal 30 N is, of dat de deuren anders voorzien zijn van een deurautomaat. De werkgroep beschikt niet over middelen om dat te meten en liet het daarom buiten beschouwing. 4

7 15) Informatieborden: in het stembureau moet aan een vrije want een uitvergroot stembiljet hangen, met de onderkant op een meter boven de vloer. 16) Kieshulpmiddelen: er moet een leesloupe beschikbaar zijn. Bevindingen Algemeen Communicatie: onvoldoende: op is een lijst gepubliceerd met stembureaus. Daarbij werd vermeld dat alle stembureaus toegankelijk zouden zijn voor rolstoelgebruikers en dat een aantal (gemerkt met **) over speciale voorzieningen beschikken. Maar in de lokale krant (Stad Wageningen, 12 maart 2014) stond een overzicht zonder toevoeging over speciale voorzieningen. Dat leidde tot verwarring bij mindervaliden. Bereikbaarheid: onvoldoende: bij de meeste stembureaus is de belettering van de wegwijzers te klein. Vaak werd bij de routeborden op de openbare weg een letterhoogte van vier centimeter in kapitalen aangetroffen (vereist is vijf centimeter in kapitalen). Omdat dit bij bijna elk stembureau speelde, en het meer een kwestie is van de inventaris van de gemeente dan van de inrichting van het stembureau, is dit niet in de beoordeling per stembureau meegenomen. 1. Stadhuis, Markt 22 ** Bereikbaarheid: onvoldoende. Er werden geen wegwijzers aangetroffen die de route vanaf de openbare weg naar het stembureau aangaven. Er stond een marktkraam op de invalidenparkeerplaats. Betreedbaarheid: onvoldoende. Er stond een marktkraam voor de hellingbaan, waardoor scherpe U-bocht moest worden genomen om de hellingbaan te betreden. Bezoekers herkenden de marktkraam niet als doorgang voor mindervaliden en parkeerden er hun fiets voor. De draaideur was niet toegankelijk voor grote scootmobiels: een receptionist moest komen om de deur te openen. Stadhuis: marktkraam voor de hellingbaan, fietsen voor de marktkraam. 5

8 2. De Nudehof, Thorbeckestraat 1 ** Bereikbaarheid: onvoldoende. Er werden geen wegwijzers aangetroffen die de route vanaf de openbare weg naar het stembureau aangaven. Betreedbaarheid: voldoende. 3. Rumah Kita, Plein 15 Augustus 1 ** Bereikbaarheid: voldoende. Betreedbaarheid: voldoende. 4. De Woningstichting, Olympiaplein 26 ** Bereikbaarheid: onvoldoende. De wegwijzers die de route vanaf de openbare weg naar het stembureau aangaven stonden zo dicht bij de ingang dat ze van een afstand niet zichtbaar waren. Betreedbaarheid: onvoldoende. Aan de binnenzijde van de deur was het vrije oppervlak kleiner dan twee meter. Dat leidde tot een voor scootmobiels te krappe draaihoek om het pand weer te verlaten. Woningstichting: te krappe hoek voor scootmobiels. 5. Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt, Kastanjeweg 2 ** Bereikbaarheid: onvoldoende. Er was geen invalidenparkeerplaats binnen vijftig meter van het stemlokaal. Betreedbaarheid: voldoende. 6. Johan Frisoschool, Kemphaanweide 5 Bereikbaarheid: onvoldoende. Er werden geen wegwijzers aangetroffen die de route vanaf de openbare weg naar het stembureau aangaven. De hekken voor de toegang tot het schoolterrein waren niet toegankelijk voor een scootmobiel. Er was geen invalidenparkeerplaats binnen vijftig meter van het stemlokaal. Betreedbaarheid: onvoldoende: bij de voordeur moest een drempel van meer dan twee centimeter overwonnen worden (in twee delen was de drempel in totaal zes centimeter hoog). 6

9 7. Wijkcentrum De Pomhorst, Pomona 562 Bereikbaarheid: voldoende. Betreedbaarheid: voldoende. 8. De Tarthorst, Tarthorst 4 Bereikbaarheid: onvoldoende. Er was geen invalidenparkeerplaats binnen vijftig meter van het stemlokaal. Betreedbaarheid: onvoldoende. De klemmende deur en de mat achter de deur maakten het stembureau moeilijk toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Bruikbaarheid: onvoldoende. Er waren geen vergrote stembiljetten opgehangen. 9. Speeltuinvereniging Tuindorp, Floralaan 20 B Bereikbaarheid: onvoldoende. Er was geen invalidenparkeerplaats binnen vijftig meter van het stemlokaal. Betreedbaarheid: onvoldoende. Een klapdeur die vanzelf weer dichtvalt belemmerde de doorgang naar het stembureau. Bruikbaarheid: onvoldoende. Er waren geen vergrote stembiljetten opgehangen. 10. H.J. Piekschool, Roghorst 94 Bereikbaarheid: onvoldoende. Er was geen invalidenparkeerplaats binnen vijftig meter van het stemlokaal. Betreedbaarheid: onvoldoende: bij de voordeur moest een drempel van zes centimeter overwonnen worden. Tuindorp: klapdeur die vanzelf weer dichtvalt. 11. De Margrietschool, Zeemanstraat 1 Bereikbaarheid: onvoldoende. De hekken voor het schoolterrein waren niet toegankelijk voor een scootmobiel. Er was geen invalidenparkeerplaats binnen vijftig meter van het stemlokaal. Betreedbaarheid: onvoldoende: bij de voordeur moest een drempel van zes centimeter overwonnen worden. De toegangsdeur was niet zonder hulp vanuit een rolstoel te openen. Toegang Margrietschool: voor scootmobiels niet toegankelijk. 7

10 12. Basisschool Montessori, Jagerskamp 121 Bereikbaarheid: onvoldoende. Er was geen invalidenparkeerplaats binnen vijftig meter van het stemlokaal. Betreedbaarheid: onvoldoende: bij de voordeur moest een drempel van meer dan twee centimeter overwonnen worden (in twee was de drempel circa vijf centimeter hoog). 13. Serviceflat Belmonte, Generaal Foulkesweg 119 Bereikbaarheid: onvoldoende. Er werden geen wegwijzers aangetroffen die de route vanaf de openbare weg naar het stembureau aangaven. Betreedbaarheid: voldoende. 14. Zorgcentrum Rustenburg, Veerstraat 40 ** Bereikbaarheid: onvoldoende. Er werden geen wegwijzers aangetroffen die de route vanaf de openbare weg naar het stembureau aangaven. Betreedbaarheid: voldoende. 15. Hotel Nol in t Bosch, Hartenseweg 60 Bereikbaarheid: onvoldoende. De wegwijzers die de route vanaf de openbare weg naar het stembureau aangaven waren slecht zichtbaar. Betreedbaarheid: onvoldoende. Er was een ingang voor rolstoelgebruikers, maar die route was niet met borden aangegeven en was daardoor in de praktijk niet goed vindbaar. Drempel Montessorischool: twee delen, samen te hoog. Zorgcentrum Rustenburg: geen wegwijzers zichtbaar vanaf de openbare weg. 8

11 16. De Nijenoord, Hooilandplein 47 Bereikbaarheid: onvoldoende. Er werden geen wegwijzers aangetroffen die de route vanaf de openbare weg naar het stembureau aangaven. De hekken voor de toegang tot het schoolterrein waren niet toegankelijk voor een scootmobiel. Er was geen invalidenparkeerplaats binnen vijftig meter van het stemlokaal. Betreedbaarheid: onvoldoende. De toegangsdeur (met dranger) was vanuit een rolstoel niet zonder hulp te openen. Toegang De Nijenoord: voor scootmobiels niet toegankelijk. 17. Voetbalvereniging WAVV, Peppelsteeg 4 ** Bereikbaarheid: voldoende. Betreedbaarheid: onvoldoende. De rubberen deurmat maakte het stembureau moeilijk toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Er moesten drempels van circa drie centimeter hoog overwonnen worden. Bruikbaarheid: onvoldoende. Er waren geen vergrote stembiljetten opgehangen. 18. Brandweerkazerne, Marijkeweg 25 Bereikbaarheid: onvoldoende. Er werden geen wegwijzers aangetroffen die de route vanaf de openbare weg naar het stembureau aangaven. Betreedbaarheid: onvoldoende: bij de voordeur moest een drempel van circa vijf centimeter hoog overwonnen worden. Bruikbaarheid: onvoldoende. Een paneel bij het stemhokje belemmerde de toegang voor rolstoelgebruikers. 19. Campus WUR, Forumgebouw, Droevendaalsesteeg 2 ** Bereikbaarheid: onvoldoende. Er was geen invalidenparkeerplaats binnen vijftig meter van het stemlokaal. Betreedbaarheid: onvoldoende. De draaideur was niet toegankelijk voor scootmobiels. De zijdeur moest van binnenuit worden geopend door een conciërge of portier. Maar door het spiegelende glas kon de kiezer van buitenaf niet zien of hij was opgemerkt. Campus WUR: draaideur niet toegankelijk, zijdeur niet doorzichtig. 9

12 Conclusie en aanbevelingen Wageningen beschikte bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 over één stembureau dat op alle punten voldoende toegankelijk was voor mindervaliden: het stembureau in Wijkcentrum de Pomhorst. Bij veel andere stembureaus is de toegankelijkheid echter met een kleine ingreep te verbeteren. Beter plaatsen van wegwijzers, ophangen van informatiemateriaal en beschikbaar hebben van stoelen is zonder moeite te realiseren. Iets meer aandacht is nodig voor stembureaus met te hoge drempels en gebrek aan invalideparkeerplaatsen. Ook dat is te verhelpen, zij het met meer inspanning. Tenslotte zijn er ook stembureaus met grotere hindernissen zoals metalen toegangshekken, draaideuren en te kleine toegangsdeuren. Het valt te overwegen om in het informatiemateriaal die stembureaus te markeren als niet toegankelijk voor mindervaliden. Communicatie: voor mindervalide kiezers was het niet duidelijk wat er nu precies bedoeld werd met de speciale voorzieningen waarover een aantal stembureaus volgens het overzicht op zou beschikken. Verwarring ontstond doordat in de lokale krant bij het overzicht van stembureaus stond dat ze allemaal geschikt zijn voor mindervaliden. De werkgroep raadt aan om zowel op de website als in de lokale krant duidelijk te maken welke stembureaus werkelijk toegankelijk zijn voor mindervaliden en daarbij rekening te houden met formele eisen (invalidenparkeerplaatsen, maximale drempelhoogte en hellinghoeken) en met omstandigheden die dan wel niet in de formele checklists staan maar die toch hindernissen opwerpen (draaideuren, metalen toegangshekjes, drempels, marktkramen voor de ingang). Ook dient te worden uitgelegd wat speciale voorzieningen zijn, en of die stembureau naar verwachting beter of juist minder goed toegankelijk zijn voor mindervaliden. Bereikbaarheid: bij de meeste stembureaus is de belettering van de wegwijzers te klein: vaak werd bij de routeborden op de openbare weg een letterhoogte van vier centimeter in kapitalen aangetroffen (vereist is vijf centimeter in kapitalen). Omdat dit bij bijna elk stembureau speelde en het meer een kwestie is van de inventaris van de gemeente dan van de inrichting van het stembureau, is dit punt niet in de beoordeling per stembureau meegenomen. Het verdient aanbeveling om bij de inrichting van alle stembureaus aandacht te besteden aan de plaatsing van de wegwijzers: niet zo dicht bij het gebouw dat het vanaf een afstand niet zichtbaar is en evenmin weggestopt in nisjes of achter struiken. Met name in service- en verzorgingshuizen kwam het voor dat er op de openbare weg helemaal geen wegwijzers naar het stembureau waren neergezet. Al het beschikbare 10

13 bewegwijzeringsmateriaal was daar ín het gebouw gezet, zodat de bewoners van het huis de weg optimaal konden vinden. Het gevolg was dat er voor kiezers van buiten het huis geen wegwijzers beschikbaar waren. Veel stembureaus scoren onvoldoende op bereikbaarheid vanwege het ontbreken van een invalidenparkeerplaats binnen vijftig meter van de ingang van het stembureau. De gemeente zou in het overzicht van stembureaus kunnen aangeven welke stembureaus zo n parkeerplaats wél hebben, of bij elk stembureau een tijdelijke voorziening kunnen treffen tijdens de verkiezingsdag. Betreedbaarheid: Veel stembureaus (met name als ze in scholen zijn gevestigd) scoren onvoldoende op betreedbaarheid vanwege de drempel bij de ingang. Vooral voor scootmobiels is dat een serieuze hindernis. Dit kan worden verholpen met een tijdelijke kleine hellingbaan over de drempel. Draaideuren zijn voor grote scootmobiels een onneembare hindernis, ook als de draaisnelheid van de deur kan worden vertraagd. Bij het stembureau op de Markt en op de Campus hebben mindervalide kiezers daarom hulp nodig van conciërges of portieren om het gebouw te betreden. Het moet daar voor de kiezer duidelijk zijn hoe en waar hij die hulp kan krijgen. Bruikbaarheid: De meeste stembureaus hadden de bruikbaarheid voor mindervaliden goed in orde. In de meeste stembureaus waren echter geen stoelen beschikbaar om op te kunnen rusten. Veelal waren ze netjes opgeruimd achter de stemhokjes of in een aanpalend lokaal. De kiezer moest dus bijna altijd zelf om een stoel vragen als hij wilde rusten. Omdat deze situatie in vrijwel alle stembureaus werd aangetroffen, en daarmee alle stembureaus op bruikbaarheid onvoldoende zouden scoren, is het niet in de beoordeling per stembureau opgenomen. Het verdient echter aanbeveling om stoelen zichtbaar beschikbaar te houden, zodat kiezers er niet om hoeven te vragen. In de meeste stembureaus waren één of meer vergrote stembiljetten opgehangen. Daar waar dat niet was gebeurd waren ze op een tafel beschikbaar gelegd. Formeel werd daarmee echter niet aan de toegankelijkheidscriteria voldaan. Stembureaus waar dit gebeurde scoorden daardoor onvoldoende op bruikbaarheid. De werkgroep beveelt aan om de vergrote stembiljetten op een duidelijk zichtbare plaats op te hangen. 11

14 Niet-toegankelijke stembureaus: Stembureaus waar de toegankelijkheid wordt beperkt door obstakels die niet kunnen worden opgelost, zouden door de gemeente niet moeten worden gepresenteerd als toegankelijk voor mindervaliden. Volgens de werkgroep zijn dit in elk geval Het Stadhuis, vanwege de marktkramen voor de hellingbaan en op de invalidenparkeerplaats; De Campus, vanwege de draaideur en de onmogelijkheid om contact te hebben met conciërge of portier; De Margrietschool, vanwege de metalen toegangshekken; Basisschool de Nijenoord, vanwege de metalen toegangshekken. Wageningen, 15 april 2014 Werkgroep Wageningen Toegankelijk 12