ExxonMobil. in België

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ExxonMobil. in België"

Transcriptie

1 ExxonMobil in België

2 02 EXXONMOBIL IN BELGIE Inhoudsopgave Wie zijn wij? 04 Energie 06 Onze vestigingen 08 Veiligheid & gezondheid 14 Milieu 16 Maatschappelijke betrokkenheid 20

3 03 Woord Vooraf Als grootste beursgenoteerde internationale olie- en gasmaatschappij en een van de grootste petrochemische bedrijven ter wereld, zijn wij ons bewust van onze rol in de wereldwijde energievoorziening. Met een nog steeds groeiende wereldbevolking zal de vraag naar energie de komende decennia blijven toenemen. De wereld staat daarom voor een enorme uitdaging: hoe kunnen we de energie leveren die nodig is voor economische groei en een hogere levensstandaard en tegelijkertijd het milieu beschermen? ExxonMobil heeft hierin een belangrijke rol. Met innovatie en technologie leveren wij energie en petrochemische producten om aan de groeiende vraag tegemoet te komen. Duurzaamheid staat daarbij centraal. Wij streven naar de juiste balans tussen economische groei, sociale ontwikkeling en bescherming van het milieu. Tegelijkertijd moeten we aantrekkelijke rendementen behalen voor onze aandeelhouders. Zo kunnen we ervoor zorgen dat toekomstige generaties geen schade ondervinden van de keuzes die we nu maken. Zo hebben onze innovaties al veel verbeterd bij de olie- en gaswinning. Daardoor kunnen we nu efficiënter en milieuvriendelijker produceren dan ooit tevoren. Daarnaast investeren we wereldwijd fors in het terugbrengen van CO 2 -uitstoot. Ook lokaal moeten we kunnen blijven bijdragen aan de welvaart. We zijn al sinds 1891 actief in België en we hopen dat nog lang te blijven. In al die jaren hebben we een goede relatie met de overheid onderhouden. Een blijvend aantrekkelijk investeringsklimaat is van cruciaal belang om onze concurrentiepositie te waarborgen. En daarvoor is een stabiel overheidsbeleid nodig. Ook met de lokale overheden onderhouden we onze relatie intensief. Zo hebben we een directe band met de omgeving. De toekomst Het hoeft geen betoog dat de wereldenergievoorziening aan grote veranderingen onderhevig is. Onze missie blijft echter onveranderd: het leveren van betrouwbare en betaalbare energie op een duurzame manier. Alhoewel we alternatieven onderzoeken, richten we ons hierbij vooral op olie en gas. Nooit laten we daarbij onze hoogste standaarden los wat betreft veiligheid, milieuprestaties, ethiek, economie en stewardship. Want alleen zo beschermen we de lokale gemeenschappen en creëren we een breed draagvlak en blijvend succes voor onze onderneming. Joost Van Roost, president ExxonMobil Benelux

4 04 EXXONMOBIL IN BELGIE Wie zijn wij? ExxonMobil is s werelds grootste beursgenoteerde olie- en gasmaatschappij en een van de grootste petrochemische bedrijven. Ons concern is wereldwijd in bijna alle landen actief. We houden ons bezig met de winning, verkoop en distributie van aardolie en aardgas. We verzorgen de raffinage en marketing van olieproducten en leveren grondstoffen voor de chemische industrie. Als grote multinational zijn wij ons bewust van onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. We willen ons economisch succes tot duurzaam succes maken. Wij streven hierbij naar de juiste balans tussen economische groei, sociale ontwikkeling en bescherming van het milieu. Zo hebben onze innovaties talloze obstakels uit de weg geruimd bij de olie- en gaswinning, waardoor we efficiënter en milieuvriendelijker produceren. We dragen bij aan economische groei in opkomende landen en respecteren vanzelfsprekend de mensenrechten. Op het gebied van veiligheid en milieu bereiken we jaar op jaar uitstekende resultaten. We hanteren strikte ethische normen bij het zakendoen en voeren een personeelsbeleid dat iedereen gelijke kansen biedt. We werken samen met overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties, vooral op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. ExxonMobil in België ExxonMobil is ruim vertegenwoordigd in de provincie Antwerpen, met een raffinaderij en chemische fabrieken voor polyethyleen en solventen. Daarnaast hebben we in Virton, provincie Luxemburg, een fabriek voor verpakkingsfilm. In Antwerpen, Sclessin (Luik) en Doornik staan brandstofdepots. ExxonMobil s hoofdkantoor voor Europa, Afrika en het Midden-Oosten bevindt zich in Machelen (Brussel). Daar is ook het European Technology Center gevestigd, het Europese onderzoeks- en ontwikkelingslaboratorium van ExxonMobil Chemical. Het hoofdkantoor van ExxonMobil voor de Benelux is vlak over de Nederlandse grens gehuisvest, in Breda. Eerlijk zakendoen Onze onderneming is niet alleen geïnteresseerd in resultaten, maar ook en vooral in de manier waarop die resultaten worden behaald. Van onze mensen willen wij daarom dat zij zich houden aan ExxonMobil s normen voor integriteit. We accepteren dan ook niet dat onze medewerkers hun resultaten behalen door wetten te overtreden of gewetenloos te handelen. ExxonMobil streeft naar openheid, waarin zaken die de verkeerde kant op dreigen te gaan meteen worden gemeld. Ons bedrijf kan alleen werken op basis van rechtvaardigheid en eerlijkheid: een transparante boekhouding, correcte budgetvoorstellen en objectieve evaluatie van projecten. Daarnaast zijn we mede-aandeelhouder van de Rotterdam-Antwerpen Pijpleiding (RAPL). Deze pijpleiding voorziet raffinaderijen in België, waaronder die van ExxonMobil in Antwerpen, van aardolie afkomstig uit het Rotterdamse havengebied.

5 05 ExxonMobil levert in België rechtstreeks werk aan ongeveer 2800 mensen. Indirect zijn veel Belgische ondernemers betrokken bij onze activiteiten. Denk bijvoorbeeld aan de aannemers op onze fabrieken en de leveranciers van onze Esso-stations. Onze activiteiten Upstream De activiteiten die betrekking hebben op het zoeken naar en het winnen van aardgas en ruwe olie, vallen in het vakjargon van ExxonMobil onder de noemer upstream. Deze activiteiten vinden zowel aan land als op zee plaats. De winningsmethodes zijn er de laatste decennia op vooruit gegaan. Door allerlei technieken haalt men vandaag de dag méér uit een olie- en gasveld dan voorheen. In België heeft ExxonMobil geen upstream-activiteiten. In buurland Nederland heeft ExxonMobil een belang in de olie- en gaswinning en gasverkoop via de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en GasTerra. ExxonMobil heeft, net als Shell, een aandeel van 50 procent in de NAM. GasTerra is voor 50 procent in handen van de Nederlandse staat, voor 25 procent van ExxonMobil en voor 25 procent van Shell. Downstream De ruwe olie komt via de Rotterdam-Antwerpen-pijpleiding bij de raffinaderij in Antwerpen. Deze verwerkt de aardolie tot tal van olie producten en grondstoffen voor de chemische industrie. De raffinaderij produceert verschillende soorten brandstoffen zoals benzine, diesel en LPG voor auto s, kerosine voor vliegtuigen en stookolie voor schepen. Maar ook huisbrandolie voor de verwarming van huizen en gebouwen, gasolie voor industriële toepassingen, en bitumen. De marketing-afdelingen verkopen brandstoffen onder de merknaam Esso. ExxonMobil produceert ook hoogwaardige minerale en synthetische smeermiddelen, die verkocht worden onder het Mobil-merk, met als paradepaardje Mobil 1 - de synthetische variant. Geschiedenis De economische betekenis van ExxonMobil voor ons land gaat terug tot Toen sloten Amerikaanse, Nederlandse en Belgische zakenlieden een overeenkomst om petroleum op de markt te brengen van de door John D. Rockefeller opgerichte Standard Oil Company. Antwerpen hield in de loop der jaren zijn spilfunctie voor de onderneming. De verkoop- en distributiemaatschappij van de beginjaren veranderde met de komst van een kleine raffinaderij ten zuiden van Antwerpen in de jaren dertig. Na de Tweede Wereldoorlog verrezen een nieuwe, raffinaderij en een brandstofdepot (1953). De eerste chemische installaties voor solventen kwamen erbij in Na een grondige modernisering kon in 1976 een veel grotere raffinaderij in gebruik worden genomen. De Meerhout Polymers Plant (MPP) startte in 1977 en in 1979 werd een polyethyleenfabriek op de linker Scheldeoever overgenomen: de Antwerp Polymers Plant (APP). Naast smeerolie voor personenauto s en de transportsector produceert ExxonMobil smeermiddelen voor specifieke markten als de zee-, luchtvaart en industrie. Een aantal bijproducten is geschikt voor speciale toepassingen zoals paraffine voor de kaarsenindustrie, zeer zuivere witte oliën voor de cosmetische industrie en procesoliën voor de bandenindustrie. Esso, een vertrouwd merk langs de weg Onze tankstations worden geexploiteerd onder de naam Esso. In België zijn ongeveer 260 Esso-tankstations. Esso combineert de verkoop van hoogwaardige autobrandstoffen met een uitstekende service aan de klanten. De shopformules Snack & Shop en On the Run hebben een ruim assortiment. Bij Esso Express, de onbemande tankstations van Esso, kunnen onze klanten veilig, snel en goedkoop tanken. Klanten van deelnemende bemande Esso-tankstations kunnen punten sparen voor cadeaus of belevenissen met ons loyalty-programma Esso Extras. Petrochemie ExxonMobil levert daarnaast een gevarieerd palet van petrochemische producten die als grondstof worden gebruikt in verschillende bedrijfssectoren. De klanten zijn ondermeer actief in de kunststofverwerking, de chemische nijverheid, de verpakkings- en farmaceutische industrie. De meeste van ExxonMobil s chemische fabrieken bevinden zich in de nabijheid van een raffinaderij. Hierdoor kunnen ze volop gebruik maken van de voedingsstromen van de raffinaderij en bijstromen terugleveren. Dit is ook het geval in Antwerpen, waar de solventenfabriek geïntegreerd is in de raffinaderij.

6 06 EXXONMOBIL IN BELGIE De vraag naar energie groeit Energie is essentieel om de levensstandaard te verbeteren. Energie helpt mensen en organisaties productiever te zijn en hun mogelijkheden uit te breiden. Bijna alle technologische vooruitgang in de afgelopen 100 jaar werd mogelijk gemaakt door betrouwbare vormen van moderne energie, zoals elektriciteit. Toch hebben wereldwijd nog miljarden mensen geen beschikking over energie. De wereldbevolking groeit explosief en economieën ontwikkelen zich steeds sneller. Deze vooruitgang leidt uiteraard tot een groeiende vraag naar energie, onder andere voor industriële toepassingen, transport of elektriciteitsopwekking. Met de verwachte grote toename van het energieverbruik zal ook de uitstoot van emissies, zoals CO 2, toenemen. De wereld staat dus voor een enorme uitdaging: hoe kunnen we aan de groeiende vraag blijven voldoen en tegelijkertijd de impact op het milieu dat met het gebruik van energie gepaard gaat, beperken? Duurzaamheid ExxonMobil s missie is om op een veilige, milieuverantwoordelijke manier aan de stijgende energievraag te voldoen. We zoeken continu naar oplossingen voor deze energie-uitdaging. We zullen die oplossingen alleen vinden als er een gezond evenwicht bestaat tussen economische groei, sociale ontwikkeling en bescherming van het milieu. Tegelijkertijd moeten we onze aandeelhouders blijven verzekeren van aantrekkelijke rendementen. Alleen dan kunnen wij ervoor zorgen dat toekomstige generaties geen schade ondervinden van de keuzes die wij nu maken. Olie voor transport Olie voor transport Mobiliteit is van vitaal belang voor de economie. De raffinagesector is onlosmakelijk verbonden met de transportsector en heeft een essentiële rol bij de levering van veilige, betaalbare en betrouwbare brandstoffen. Wereldwijd gezien zal olie nog voor lange tijd de belangrijkste energiebron voor transport blijven. De overgang naar bijvoorbeeld elektrisch vervoer zal, mede vanwege de grote investeringen die het vergt, heel geleidelijk gaan. ExxonMobil werkt continu aan nieuwe technologieën voor schonere brandstoffen. Zo wordt momenteel ook onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om olie te winnen uit algen.

7 07 Om de sterke concurrentiepositie van de Belgische raffinage- en petrochemische sector te waarborgen, is een blijvend aantrekkelijk investeringsklimaat van cruciaal belang. Alleen als de raffinaderij kan bloeien, kan het zich de aanzienlijke investeringen veroorloven die nodig zijn om nieuwe technologieën te ontwikkelen voor betaalbare, schonere energieproducten. Gas: brandstof van de toekomst Aardgas, de schoonste fossiele brandstof, zal binnen de energiemix van de toekomst een belangrijke rol innemen, voornamelijk voor opwekking van elektriciteit. Voordeel van gas is dat gasgestookte centrales relatief schoon zijn: de CO 2 -uitstoot ligt aanzienlijk lager dan bij kolengestookte elektriciteitscentrales. Bovendien kunnen gascentrales tegen relatief lage kosten snel worden gebouwd. Ook is dit type centrale flexibel: ze kunnen gemakkelijk worden in- en uitgeschakeld, al naar gelang de energievraag en de weersomstandigheden. Op die manier kan aardgas de perfecte aan vulling vormen op hernieuwbare energiebronnen als wind- en zonne-energie. Daarbij is aardgas volop voorhanden. De voorzieningszekerheid wordt geholpen door nieuwe pijpleidingen en vloeibaar aardgas, dat via tankers wordt vervoerd. Bovendien bevat de bodem grote hoeveelheden van het zogenoemde onconventionele gas. Dit type gas, opgeslagen in steen- en kleilagen, was lange tijd zeer moeilijk winbaar. Nieuwe technieken maken het echter mogelijk om ook deze gasvoorraden economisch rendabel te exploiteren. Fossiele brandstoffen zijn nog lang nodig Elk jaar publiceert ExxonMobil zijn energieprognoses in de Outlook for Energy. Deze lange termijn prognose is gebaseerd op onderzoek naar trends in vraag en aanbod van energie en gerelateerde emissies in ongeveer 100 landen. Onze Outlook for Energy voorziet dat fossiele brandstoffen nog heel lang een grote rol spelen in de energievoorziening. Aardolie, aardgas en steenkool blijven de belangrijkste energiebronnen vanwege hun beschikbaarheid, veelzijdigheid en betaalbaarheid. Raffinage en chemie: steeds efficiënter Raffinaderijen blijven nodig voor de productie van brandstoffen, alhoewel die door efficiency-verbeteringen wel te maken krijgen met een licht afnemende vraag. Tegelijkertijd blijft er vraag naar producten uit de olieverwerkende sector, zoals grondstoffen voor hoogwaardige plastics en lichte kunststoffen. Raffinarijen zullen dus een belangrijke rol blijven vervullen in de energievoorziening. Wereldwijd worden raffinaderijen van ExxonMobil steeds verder geïntegreerd met chemische fabrieken. Deze liggen vaak op hetzelfde terrein en ontvangen hun grondstoffen van de raffinaderijen. Naast een flexibelere aanvoer van grondstoffen, levert de integratie aanzienlijke energie- en kostenbesparingen op. Dit betekent dat onze raffinaderijen uiterst efficiënt opereren. Vloeibaar aardgas Om het vervoer van aardgas te vergemakkelijken, wordt het vaak vloeibaar gemaakt door het onder druk af te koelen tot ongeveer min 162 C. Het zo verkregen vloeibaar aardgas (liquefied natural gas LNG) neemt zeshonderd maal minder ruimte in beslag dan aardgas in gasvorm en is daardoor uitstekend te transporteren onder gecontroleerde omstandigheden. ExxonMobil is wereldwijd een grote speler op de LNG-markt. Samen met jointventure partners hebben we grote productiefaciliteiten voor LNG en zijn nieuwe grootschalige schepen ontwikkeld. Deze tankers kunnen 80 procent meer LNG vervoeren en zijn 40 procent zuiniger dan conventionele tankers. Hierdoor kunnen we op een rendabele manier aardgas leveren aan de groeiende wereldmarkt.

8 08 EXXONMOBIL IN BELGIE Onze vestigingen ExxonMobil heeft in België een relatief groot aantal fabrieken en andere vestigingen. Dat heeft vooral te maken met de gunstige geografische ligging - Antwerpen is een wereldhaven en heeft een enorm achterland. Maar het heeft ook te maken met de grote bevolkingsdichtheid en de sterke economische positie van België. EMEA hoofdkantoor In Machelen (Brussel) bevindt zich het hoofdkantoor voor Europa, Afrika en het Midden-Oosten (EMEA). Hier zijn de meeste business units en stafafdelingen vertegenwoordigd, zoals bijvoorbeeld Chemicals, Refining & Supply en Fuels, Lubricants & Specialties Marketing. Er werken ongeveer 1000 personen. Zij verzorgen de coördinatie van alle business units binnen de regio en onderhouden contacten met de andere hoofdkantoren voor wereldwijde coördinatie. European Technology Center (ETC) Het European Technology Center in Machelen is een van de drie grote technologiecentra van ExxonMobil in de wereld. Dit centrum voor research (onderzoek), development (ontwikkeling) en technologie levert diensten voor alle business units van ExxonMobil Chemical in Europa. Het ETC ontwikkelt kennis, past deze toe en deelt resultaten hiervan met de business units en hun klanten wereldwijd. Benelux hoofdkantoor (CKB) Het hoofdkantoor voor de Benelux-organisatie bevindt zich in Breda (NL). In het Centraal Kantoor Benelux (CKB) zijn ongeveer 200 mensen werkzaam binnen service- en staforganisaties, zoals Exxon-Mobil Financial Services, het European Treasury Center, Externe Betrekkingen, personeelszaken, de jurische afdeling en de fiscale afdeling. Al sinds de samenvoeging van Esso Belgium, Esso Nederland en Esso Luxemburg in 1987 tot één Benelux organisatie, komt ongeveer de helft van de CKB-medewerkers uit Nederland en de andere helft uit België.

9 09 Raffinaderij Antwerpen Efficiënt en modern De raffinaderij in Antwerpen behoort tot de modernste en milieu-vriendelijkste in haar soort. Sinds de ingebruikname in 1953 is de fabriek regelmatig gerenoveerd. Daarnaast wordt steeds gebruik gemaakt van nieuwe technologische ontwikkelingen en inzichten om kleinere investeringen te doen die maken dat de oude installaties bij de tijd blijven. Dankzij de vele investeringen is de raffinaderij uiterst efficiënt. De raffinaderij verwerkt verschillende soorten ruwe olie, van lichte laagzwavelige olie tot zware hoogzwavelige olie. De ruwe olie wordt aangevoerd via de Rotterdam-Antwerpen Pijpleiding (RAPL) en opgeslagen in het tankpark op het raffinaderijcomplex, waarna deze wordt verwerkt tot een reeks producten, zoals LPG, benzine, nafta, kerosine, diesel, huisbrandolie, lichte en zware stookolie en grondstoffen voor de chemische industrie. Daarnaast worden op het raffinaderijcomplex bitumen (asfalt) en chemische oplosmiddelen geproduceerd (zie ook pag. 12). Efficiënt met energie Het relatieve energieverbruik van de raffinaderij behoort tot de laagste in de industrie. De raffinaderij beschikt sinds 2009 over een hoogefficiënte warmtekrachtcentrale, of cogeneratie-eenheid. Met een vermogen van 130 Megawatt levert de Cogen meer elekriciteit dan de raffinaderij en de twee polymeerfabrieken van ExxonMobil samen verbruiken. De Cogen produceert niet alleen Kerncijfers: Capaciteit 16 miljoen ton per jaar Medewerkers 600 Producten LPG, benzine, nafta, kerosine, diesel, huisbrandolie, zware stookolie, bitumen (asfalt), zwavel, diverse grondstoffen voor de chemische industrie Integratie De raffinaderij is een echt petrochemisch bedrijf. Ze is volledig geïntegreerd met de Performance Intermediates Plant, een van de grootste oplosmiddelenfabrikanten van Europa. Via pijpleidingen levert de raffinaderij verschillende aardoliefracties, die als grondstoffen dienen voor de productie van de oplosmiddelen. elektriciteit en stoom, maar verhit daarnaast ongeveer de helft van de aardolie waaruit de raffinaderijproducten wordt gemaakt. Dit slimme gebruik van de opgewekte warmte zorgt voor een hoog energierendement en dus een forse reductie van de CO 2 -uitstoot. Schonere diesel Met de ingebruikname van een nieuwe ontzwavelingsinstallatie verhoogde de raffinaderij in 2011 haar capaciteit van laagzwavelige diesel tot een niveau vergelijkbaar met het jaarverbruik van 2 miljoen dieselwagens. Deze high pressure hydrotreater ontzwavelt diesel onder hoge druk met waterstof. Daardoor is de diesel relatief schoon en zijn de emissies lager. Met de hydrotreater wordt ook meer laagzwavelige huisbrandolie geproduceerd. Het gebruik van laagzwavelige huisbrandolie kan positieve effecten op het milieu hebben doordat bij de verbranding ervan minder zwaveldioxide vrijkomt. Het kan bovendien leiden tot minder afzettingen in de verwarmingsketel.

10 10 EXXONMOBIL IN BELGIE Antwerp Polymers Plant Meer dan honderd producten De Antwerp Polymers Plant (APP) in Zwijndrecht produceert in lage volumes verschillende polyethyleenvarianten met een lage dichtheid (LDPE), co-polymeren en gespecialiseerde polyethyleensoorten. De polymeerfabriek in Zwijndrecht is een zeer flexibele productie-eenheid en kan meer dan honderd verschillende producten aanbieden. De fabriek levert haar producten aan een groot aantal industrieën. De producten worden bijvoorbeeld gebruikt voor cacheerlagen op papier, karton, aluminiumfolie, voor voedselverpakkingen of plastic draagtassen. Ook worden ze verwerkt in onder andere landbouwplastic, kleefstoffen of golfballetjes. Zonnepanelen APP produceert de grondstof voor een high-tech folie, dat in zonnepanelen gebruikt wordt. Deze EVA-folie bevindt zich tussen de buitenste platen van de panelen en de zonnecellen. De EVA-folie isoleert en beschermt de zonnecellen tegen vocht en andere omgevingsomstandigheden zodat ze langer meegaan, voor wel tien tot zelfs dertig jaar. Kerncijfers: Capaciteit 360 duizend ton per jaar Medewerkers 300 Producten polyetheen LDPE en polyethyleen co-polymeren EscoreneTM, EscoreneTM Ultra EVA, Polybilt, Escor EAA. Steeds duurzamer APP werkt constant aan het verbeteren van haar producten, in samenwerking met het European Technology Center van ExxonMobil in Brussel. De trend is dat de verpakkingsfolies steeds sterker, dunner en duurzamer worden. Voor de productie van - soms ultradunne - folie is steeds minder materiaal nodig, waardoor er sprake is van minder transportbewegingen en minder afval. De hoogwaardige plastic verpakkingen spelen een belangrijke rol bij het verlengen van de houdbaarheidsdatum en het tegengaan van voedselbederf.

11 11 Meerhout Polymers Plant Een van de grootste in Europa De Meerhout Polymers Plant (MPP) produceert ) in hoge volumes verschillende polyethyleensoorten met een lage dichtheid (LDPE) en co-polymeren. Het is een van de grootste LDPE-fabrikanten in Europa. De polymeerfabriek in Meerhout levert haart producten aan een groot aantal industrieën. De producten worden gebruikt voor bijvoorbeeld (voedsel-) verpakkingen of plastic draagtassen. Steeds duurzamer De trend is dat de verpakkingsfolies steeds sterker, dunner en duurzamer worden. Voor de productie van - soms ultradunne - folie is steeds minder materiaal nodig, waardoor er sprake is van minder transportbewegingen en minder afval. Complementair De polymeerfabrieken in Meerhout en Zwijndrecht zijn complementair: APP produceert speciale polyethyleensoorten in betrekkelijk kleine hoeveelheden, terwijl MPP zich concentreert op standaard producten, die in grote volumes geproduceerd worden. Kerncijfers: Capaciteit 530 duizend ton per jaar Medewerkers 180 Producten polyetheen LDPE en polyethyleen co-polymeren: Escorene Ultra EVA De hoogwaardige plastic verpakkingen spelen een belangrijke rol bij het verlengen van de houdbaarheidsdatum en het tegengaan van voedselbederf. Milieuvriendelijke productie Doordat polyethyleen in een gesloten systeem wordt vervaardigd, is het productieproces milieuvriendelijk. Emissies zijn er nauwelijks. Er worden geen giftige grondstoffen gebruikt, noch giftige afvalstoffen geproduceerd. Het afvalwater wordt gezuiverd in speciale installaties.

12 12 EXXONMOBIL IN BELGIE Antwerp Performance Intermediates Plant Innovatieve vloeistoffen De Performance Intermediates Plant (APIP) in Antwerpen is een van de grootste en modernste fabrieken in Europa voor de productie van vloeibare koolwaterstoffen. De toepassingen voor de producten van APIP zijn zeer divers. Ze belanden als oplosmiddel in verf, kitten en lijmen, autolak, landbouwchemicaliën, cosmetica en additieven voor olie en brandstof. Ook worden ze gebruikt in drijfgassen als vervanger voor chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK s) en in boorvloeistoffen bij olie- en gaswinning. Innovatieve vloeistoffen Het productassortiment van de Antwerp Performance Intermediates Plant verandert met grote regelmaat. De productspecificaties worden continu aangepast omdat de vraag Dubbelslag Wat ooit begon als een klein fabriekje dat oplossingen maakte, is uitgegroeid tot een van de belangrijkste leveranciers van vloeibare chemicaliën ter wereld. Dankzij het meest recente grote investeringsproject is een dubbelslag gemaakt: een hogere productiecapaciteit en een betere mogelijkheid om in te spelen op de steeds gevarieerdere behoeften van de markt. naar nieuwe toepasssingen voortdurend toeneemt. In nauwe samenwerking met het technologiecentrum in Brussel worden steeds nieuwe, innovatieve vloeibare chemicaliën van hoge kwaliteit ontwikkeld. Kerncijfers: Capaciteit Medewerkers Producten 700 duizend ton per jaar 100 (onderdeel van de raffinaderijmedewerkers) Isopar, Exxsol, Varsol, Solvesso, Speciale producten Integratie De chemische installaties van de Performance Intermediates Plant zijn volledig geïntegreerd in de raffinaderij. Via pijpleidingen levert de raffinaderij verschillende aardoliefracties aan APIP, die deze verder destilleert en zuivert tot het gewenste eindproduct.

13 14 EXXONMOBIL IN BELGIE Veiligheid & Gezondheid Onze veiligheidsnorm laat zich in drie woorden samenvatten: geen enkel incident. Rond elk incident spoken zo n 300 near misses (bijna-incidenten) rond. De kunst is om veiligheid dáár te garanderen. Dat betekent dus het uitbannen van zelfs het kleinste risico. Dat is een forse ambitie. Maar door de jarenlang volgehouden inspanningen, zijn we heel dicht bij dit doel gekomen. We hebben bijna geen ongevallen meer in en rond onze vestigingen. Dit geldt ook voor België. Maar het blijkt niet eenvoudig om elk incident, hoe klein ook, uit te bannen. Het komt er nu op aan de resultaten verder te verbeteren. Doordacht beleid en doortimmerde veiligheidsprogramma s zijn daarvoor een eerste vereiste. Veilig gedrag Begon het veiligheidsbeleid jaren geleden met het verbeteren van de uitrusting en systemen, tegenwoordig ligt het accent vooral op gedrag. De mens is de spreekwoordelijke zwakste schakel. Zaak is om veiligheid helemaal te integreren in de werktaken en gedrag. Niet alleen van medewerkers, maar ook van aan nemers. Elke medewerker is ervan doordrongen dat veiligheid een essentieel en logisch onderdeel is van zijn werk. Net zoals kwaliteit. Het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen is natuurlijk verplicht, net als het strikt navolgen van werkprocedures. Mensen aanspreken op wat zij doen is niet altijd eenvoudig. Daarom organiseert ExxonMobil speciale trainingen voor het personeel op het gebied van veiligheid. Belangrijk is dat de aandacht voor veiligheid nooit verslapt. Veilig werken betekent namelijk ook: doordacht werken. Door taken eerst goed te doorgronden en de juiste voorbereidingen te treffen, hoef je tijdens het werk niet te improviseren. Ook economisch gezien loont veiligheid. Als de veiligheid in orde is zullen er minder incidenten zijn, waardoor het management zich kan richten op de werkelijke operaties en projecten. Kwaliteit en veiligheid gaan zo volledig hand in hand. Aanpak Om het veiligheidsbewustzijn te verhogen, ontwikkelde ExxonMobil voor al zijn fabrieken speciale programma s. Een voorbeeld hiervan is de verplichte Start- Werk-Bespreking (SWB), vlak voordat aan een taak wordt begonnen. Zo n SWB houdt in dat medewerkers en aannemerspersoneel verplicht stil staan bij de eventuele risico s en bij de voorwaarden voor een goede en veilige aanpak. Pas daarna start de uitvoering. Om iedereen te doordringen van het belang van veilig werkgedrag en hoe dat bereikt kan worden, houden we coachende observatierondes. Van near misses leren we. Alle incidenten en bijna-incidenten rapporteren we zorgvuldig. We vragen medewerkers om bijna-incidenten te rapporteren op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Na grondig onderzoek starten we acties om de kans op daadwerkelijke incidenten verder te verkleinen. Externe veiligheid We houden uiteraard voortdurend de veiligheid van onze installaties in de gaten. Onze fabrieken zitten vol energie en brandbare stoffen. Bij het ontwerp van de installaties is hier nauwkeurig rekening mee gehouden. Deskundige bediening en vakkundig onderhoud vergroten de veiligheid van onze fabrieken. Ondanks alle voorzorgsmaatregelen, hebben we voor al onze sites plannen uitgewerkt om incidenten snel en effectief te kunnen bestrijden. Dit doen we samen met de regionale overheden. Regelmatig oefent ons personeel met politie en brandweer. Hierbij bootsen we de reële situatie zo goed mogelijk na. Uit de veiligheidsrapporten die onze bedrijfsonderdelen verplicht opstellen, blijkt dat we de risico s voor de omgeving voldoende beheersen. Dit blijkt ook uit grootschalige rampenoefeningen waarin we participeren. Deze grootschalige oefeningen zijn een goede test om te bepalen of de verschillende autoriteiten en hulpverleners goed met elkaar samenwerken. Hoe verloopt de onderlinge communicatie? Volgt iedereen de juiste procedures?

14 15 Zwakke plekken komen bloot te liggen en iedereen is alert. Het is een goede voorbereiding voor het moment waarop zich echt een crisis voordoet. Aannemers Niet alleen de eigen werknemers, maar ook aannemers die bij ExxonMobil over de vloer komen, houden zich aan onze veiligheidsvoorschriften. We slagen erin om deze grote en gemengde groep van externen te laten aanhaken bij ons beleid. Aannemers die binnenkomen bij ExxonMobil moeten een geldig VCAcertificaat hebben. Met een uitgebreide checklist beoordelen we hun prestaties op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Ook van onze aan nemers vragen we om alle bijna-incidenten aan ons te rapporteren. Zo dragen ook zij bij aan de constante verbetering van onze veiligheidsprestaties. Operations Integrity Management System (OIMS) Veiligheidsoefeningen Resultaten In de industrie is ExxonMobil een van de koplopers in veiligheid. Ongevallen met verzuim komen binnen ons bedrijf nog zelden voor. Om resultaten op het vlak van persoonlijke veiligheid te meten, kijken we naar het totaal aantal rapporteerbare ongevallen per manuren. Sommige bedrijfsonderdelen zijn er zelfs in geslaagd een ongevallenfrequentie van nul te verwezenlijken. Dit bewijst dat onze ambities hoog zijn, maar haalbaar. Gezondheid Ons gezondheidsbeleid richt zich in de eerste plaats op de preventie van beroepsziekten. In onze sector is de blootstelling aan te hoge concentraties schadelijke stoffen een reëel gevaar. Verder heeft gehoorbescherming hoge prioriteit. Artsen en verpleegkundigen werken daarom samen om gezondheidsrisico s in te dammen. Dit doen we ook om onze medewerkers zo lang mogelijk vitaal te houden. Oudere werknemers hebben daarbij onze extra aandacht. Al onze medewerkers krijgen periodiek een oproep om zich door onze eigen medische dienst te laten onderzoeken. Daarbij ligt de nadruk op gezondheidsaspecten die met hun specifieke taken en verantwoordelijkheden te maken hebben. We hebben ook veel oog voor de ergonomie op de werkvloer. Onze doelstellingen voor veiligheid, gezondheid, milieu en productveiligheid hebben we ook vastgelegd in onze processen. Het Operations Integrity Management System, oftewel OIMS, vormt de basis voor de verplichtingen die wij onszelf hebben opgelegd als het gaat om het beperken van de risico s voor mens, milieu en omgeving. Deze gaan vaak verder dan de wettelijke verplichtingen. Het OIMS bestaat uit 11 elementen met bijpassende verwachtingen. Het is de taak van onze managers om ervoor te zorgen dat de OIMS-systemen altijd operationeel en actueel zijn. Elke medewerker is verantwoordelijk voor het gebruik, de beoordeling en de verbetering van deze systemen. Werkplezier verhoogt de gezondheid. Veel medewerkers wisselen regelmatig van baan binnen of tussen de verschillende bedrijfsonderdelen in de Benelux. Het komt ook voor dat medewerkers voor kortere of langere tijd in het buitenland werken. Ons systeem van job rotation kan de veelzijdigheid van onze medewerker stimuleren. We steken veel tijd in het begeleiden van mensen met wie het tijdelijk wat minder gaat. Deze aanpak werpt zijn vruchten af: ons ziekteverzuimcijfer bevindt zich op een laag niveau.

15 16 EXXONMOBIL IN BELGIE Milieu Protect tomorrow. Today Bescherming van het milieu is een vanzelfsprekend onderdeel van onze bedrijfsvoering. We gaan zo zuinig mogelijk om met energie en beperken emissies zo veel mogelijk.

16 17 Research ExxonMobil steunt wetenschappelijk werk van vooraanstaande onderzoeksinstellingen die zich bezighouden met de technologische, ecologische en economische aspecten van dit sleutelvraagstuk. Zoals het Global Climate and Energy Project (GCEP) van de Stanford- Universiteit in Californië, dat onderzoek doet naar technologieën de uitstoot van broeikasgassen drastisch verminderen. ExxonMobil investeert ook tot 600 miljoen dollar in onderzoek en ontwikkeling van olie uit algen. Een alternatief voor ruwe olie, die hopelijk op commercieel haalbare schaal te raffineren is. De onderzoekers proberen de ideale algenstam te vinden om koolwaterstoffen te produceren voor raffinage tot lage-emissie transportbrandstoffen. Energie-efficiëntie ExxonMobil investeert voortdurend in installaties en technologieën die de energie-efficiëntie verbeteren en de uitstoot van kooldioxide beperken. Op de fabriekscomplexen wordt zo efficiënt mogelijk met energie omgesprongen. De toepassing van warmtekrachtkoppeling is hiervan een sprekend voorbeeld. Dankzij het gecombineerd opwekken van stroom en stoom op raffinaderijen, kunnen we een zeer hoog energierendement halen. ExxonMobil heeft wereldwijd meer dan 100 warmtekrachteenheden, of cogeneration units, gebouwd. Cogen Antwerpen Cogeneratie in Antwerpen Ook de raffinaderij in Antwerpen heeft een cogeneration unit. Deze Cogen is een unieke installatie, doordat de restwarmte door een slimme koppeling op twee manieren nuttig (her-)gebruikt: voor het opwekken van stoom en voor het verhitten van aardolie. Dit betekent een aanzienlijke besparing op de benodigde fornuiscapaciteit en een schoner productieproces. De brandstof van de Cogen (aardgas) is namelijk zwavelvrij en brandt zeer efficiënt, met als gevolg een lagere uitstoot van zwaveldioxide en stikstofoxiden. De Cogen produceert ruimschoots genoeg elektriciteit voor het verbruik van de raffinaderij en de twee polyethyleenfabrieken samen. De opgewekte elektriciteit wordt niet rechtstreeks aan de raffinaderij geleverd, om niet afhankelijk te zijn van het al dan niet in bedrijf zijn van de eigen Cogen. Nadat de spanning in een transformator is opgevoerd tot het juiste voltage wordt de elektriciteit toegevoegd aan het externe stroomnetwerk. Tegelijkertijd neemt de raffinaderij de benodigde stroom af van datzelfde elektriciteitsbedrijf. De Cogen heeft een vermogen van 130 Megawatt, wat overeenkomt met de elektriciteitsbehoefte van huishoudens (bijna de stad Antwerpen). Door het efficiënter gebruiken van energie levert de Cogen niet alleen een bijdrage aan de doelstellingen om energie te besparen, de installatie draagt bovendien substantieel bij aan de CO 2 -reductiedoelstellingen van de Belgische overheid. Dankzij de hoge energie-efficiëntie nemen de CO 2 -emissies in België

17 18 Laagzwavelige brandstoffen EXXONMOBIL IN BELGIE jaarlijks met ongeveer ton minder af, een vermindering die gelijk staat aan het permanent van de weg halen van auto s. Luchtkwaliteit De productieprocessen van onze raffinaderijen en chemische fabrieken gaan ondanks al onze milieubesparende maatregelen - gepaard met de uitstoot van een aantal schadelijke stoffen. De belangrijkste hiervan zijn zwaveldioxide (SO 2 ), stikstofoxiden (NO x ) en koolwaterstoffen of vluchtige organische stoffen (VOS). Zwaveldioxide en stikstofoxiden dragen bij tot de verzuring van atmosfeer en bodem, koolwaterstoffen en stikstofoxiden tot smogvorming. Responsible Care Responsible Care (RC) staat voor de toezegging van de chemische industrie om haar prestaties inzake gezondheid, veiligheid en milieubewustzijn voortdurend te verbeteren. Het initiatief voor RC stamt uit Canada. Doel van dit programma is om de chemische ondernemingen aan te moedigen hun bedrijfsvoering te verbeteren. Het concept waaide snel over naar de Chemical Manufacturers Association in de Verenigde Staten. Sindsdien is het verspreid over Europa en de rest van de wereld. ExxonMobil Chemical ondertekende het nationale manifest in alle landen waar het actief is. Dus ook in België. Laagzwavelige brandstoffen In de komende jaren zal de vraag naar diesel sterk toenemen, zo is de verwachting. Vooral voor commercieel transport, zoals trucks. De raffinaderij in Antwerpen werd daarom in 2011 uitgebreid met een High Pressure Hydro Treater (HPHT). Deze installatie ontzwavelt diesel onder hoge druk met waterstof. Hierbij wordt gebruik gemaakt van geavanceerde katalisatortechnologie. Dankzij de HPHT kan de raffinaderij veel meer laagzwavelige diesel produceren, vergelijkbaar met het jaarverbruik van twee miljoen dieselauto s. Een aanzienlijk deel daarvan is bestemd voor de export. Met de nieuwe installatie produceert de raffinaderij ook meer laagzwavelige huisbrandolie. Laagzwavelige brandstoffen kunnen positieve effecten op het milieu hebben doordat bij de verbranding ervan minder zwaveldioxide vrijkomt. Het gebruik van laagzwavelige huisbrandolie kan bovendien leiden tot minder afzettingen in de verwarmingsketel. Met het ondertekenen bevestigen de deelnemende bedrijven dat het verbeteren van prestaties op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieuzorg integraal deel wordt van hun algemene bedrijfsvoering. Ze beloven bovendien al hun medewerkers en aannemers hiervan bewust te maken. De prestatieverbetering kan komen door een mix van regels en activiteiten: vrijwillige initiatieven, zelfbeoordelingen, trainingen, actieve betrokkenheid in de samenleving of het ontwikkelen en verspreiden van best practices. De SO2- en NOx-emissies van ExxonMobil s fabriekscomplexen zitten onder de wettelijke normen. De uitstoot van VOS is laag door toepassing van speciale dichtingen en inwendige drijvende dekken van opslagtanks. Maar ook door de dampterugwinning bij de belading van lichters en trucks en dankzij continu

18 19 uitgevoerde meet- en onderhoudsprogramma s voor het opsporen en snel verhelpen van lekkages. De Europese Unie heeft milieuregels opgesteld om de luchtkwaliteit in de lidstaten te verbeteren. Zo mag diesel niet meer dan 10 ppm (deeltjes per miljoen) zwavel bevatten. In Antwerpen heeft ExxonMobil een nieuwe installatie gebouwd, waardoor de raffinaderij alleen nog laagzwavelige diesel produceert. Met laagzwavelige diesel stoten personen- en vrachtwagens, maar ook off road-toepassingen zoals tractoren en binnenvaartschepen, minder schadelijke emissies uit. Nieuwe brandstoffen Dankzij intensief onderzoek hebben we de afgelopen jaren onze kennis van de complexe interacties tussen motor en brandstof vergroot. Daardoor konden we steeds nieuwe en schonere brandstoffen ontwikkelen. Sinds de jaren zeventig zijn onze brandstoffen aanzienlijk verbeterd. Zo hebben we het lood uit benzine verwijderd en het zwavelgehalte fors verminderd. De nieuwste brandstoffen bevatten reinigende stoffen die op moleculair niveau bijdragen aan het schoonhouden van de motor en het brandstof-injectiesysteem. Hierdoor kan de motor betere prestaties leveren. Zo helpen de nieuwe brandstoffen het verbruik en daarmee de uitstoot van uitlaatgassen te verminderen. Ook is ExxonMobil actief met de ontwikkeling van nieuwe motortechnologieën die auto s zuiniger kunnen laten rijden, zoals synthetische materialen voor autobanden, geavanceerde motoroliën en lichtgewicht kunststoffen. Op korte termijn zullen steeds meer extra zuinige hybride auto s op de weg verschijnen. Dit voertuig heeft zowel een elektromotor als benzinemotor en is meer economisch rendabeler dan een elektrische auto. Op langere termijn lijkt de brandstofcel goede perspectieven te hebben. Deze cel gebruikt waterstof om een elektromotor van stroom te voorzien. De elektromotor is schoon er komen geen schadelijke gassen uit de uitlaat en bovendien zuinig. Maar voor het zover is, moeten er nog veel problemen worden opgelost. Waterstof moet namelijk eerst gemaakt worden en dat kost - heel veel - energie. Onderzoeksteams van ExxonMobil zoeken naar mogelijkheden voor het op grote schaal produceren van waterstof uit aardgas. Een andere mogelijkheid is het aan boord van de auto produceren van waterstof uit benzine. Dat voorkomt de noodzaak tot het voorzien van een geheel nieuwe infrastructuur voor waterstofdistributie. Afval Uit oogpunt van milieuzorg en kostenbeheersing hebben onze fabrieken een op maat gemaakt afvalzorgsysteem. In de eerste plaats proberen we de hoeveelheid afval zoveel mogelijk te beperken en de verschillende soorten afval te scheiden. Daarnaast is het systeem erop gericht om hergebruik waar mogelijk te bevorderen. In periodes waarin de afvalproductie hoger is dan normaal, zoals tijdens onderhoudsstops en nieuwbouwprojecten, worden speciale afvalplannen gemaakt. Olie uit algen Geluid De fabrieken van ExxonMobil veroorzaken onder normale omstandigheden geen geluids- of stankoverlast. Bij het ontwerp van de installaties is hier namelijk al rekening mee gehouden. Onze werkprocedures zijn erop gericht om incidenten en klachten zoveel mogelijk te voorkomen. Olie uit algen Onder de zon in San Diego, omgeven door hoge eucalyptus- en naaldbomen, staat de proefkas van ExxonMobil en Synthetic Genomics Inc (SGI). Dit is een prominent biotechnisch bedrijf gespecialiseerd in biomoleculaire producten. Deze kas is onderdeel van een programma voor samenwerking tussen ExxonMobil Research and Engineering Company (EMRE) en SGI. Wetenschappers van beide bedrijven bestuderen hier olieproducerende algen. Watermanagement De raffinaderij en de chemische fabrieken beschikken over geavanceerde zuiveringsinstallaties voor afvalwater. Het watergebruik proberen we zoveel mogelijk aan de bron te beperken, onder andere door de gezuiverde afvalwaterstromen opnieuw te gebruiken als proceswater.

19 20 EXXONMOBIL IN BELGIE Maatschappelijke betrokkenheid ExxonMobil is betrokken bij de maatschappij waarin het concern opereert. Onze vestigingen en fabrieken maken deel uit van de gemeenschappen waarin we werken en leven. Overal waar wij actief zijn, willen we positief bijdragen aan het welzijn van de lokale regio. We doen er alles aan om overlast van onze fabrieken voor de omgeving zoveel mogelijk te beperken. Met deskundige bediening en vakkundig onderhoud zorgen we ervoor dat onze fabrieken veilig opereren. Voor het geval zich toch een calamiteit zou voordoen, hebben we plannen om deze snel en effectief te bestrijden. We testen deze regelmatig met calamiteitenoefeningen. Een succesvolle onderneming toont haar betrokkenheid ook door maatschappelijke doelen te steunen. Wereldwijd schenkt ExxonMobil jaarlijks ongeveer 100 miljoen dollar aan goede doelen, waaronder gezondheidsprojecten in Afrika, onderwijsinitiatieven voor meisjes en educatie in wetenschap, techniek, technologie en wiskunde. Malaria Africa Health Initiative ExxonMobil is de grootste, niet-farmaceutische onderneming die investeert in onderzoek naar malaria en ontwikkeling van de samenleving. Het concern doneerde meer dan 130 miljoen dollar aan organisaties die in Afrika belangrijke maatschappelijke ontwikkelingsprojecten opzetten en uitvoeren. Daarvan ging 50 miljoen dollar naar de strijd tegen malaria, via het Africa Health Initiative. Dit initiatief is geïntroduceerd ter verbetering van de gezondheid van de bewoners van het Afrikaanse continent. Sinds de lancering van het Africa Health Initiative investeerden we in programma s om malaria te bestrijden, mensen bewust te maken van malariabehandeling en -preventie en te zorgen dat zij gemakkelijker toegang kunnen krijgen tot de beschikbare middelen. Daarnaast gaat het sponsorgeld naar programma s ter bevordering van de gezondheidszorg op gemeenschapsniveau, naar onderzoek en ontwikkeling van nieuwe medicijnen en vaccins, en werd geïnvesteerd in het vergroten van de internationale betrokkenheid. The Drive Against Malaria In de Benelux steunen we al jaren de stichting Drive Against Malaria. Deze Nederlands-Britse organisatie strijdt tegen malaria in moeilijk bereikbare gebieden in Afrika. De organisatie zorgt voor de distributie van levensreddende muskietennetten en effectieve medicijnen en geeft voorlichting over preventie van de ziekte. De verdeling van geïmpregneerde muskietennetten is een effectieve manier om malaria te voorkomen. Preventie in combinatie met diagnose, behandeling, nazorg en educatie, versterken de strijd tegen de ziekte. In België steunen we de Drive Against Malaria tijdens de Antwerp 10 Miles. Zo n 100 tot 150 medewerkers rennen tijdens deze jaarlijkse loopwedstrijd voor het goede doel. Drive Against Malaria

20 21 Havencentrum Lillo Sci-Tech Challenge Jongeren ondervinden het belang van wetenschap en technologie vooral in hun dagelijkse praktijk. Daarom organiseren ExxonMobil en de Young Achievement- Young Enterprise (JA-YE, in België Vlajo) de Sci-Tech Challenge. Dat is een meerjarig Europees lesprogramma voor scholieren van 15 tot 18 jaar. Online games, workshops, colleges, classroom visits en challenges laten jongeren bewust nadenken over mondiale vraagstukken op het gebied van energievoorziening. Medewerkers van ExxonMobil ondersteunen het initiatief op vrijwillige basis door de jongeren te begeleiden tijdens het project. Ons vermogen om wereldwijd voorop te blijven lopen hangt af van de volgende generatie wetenschappers en ingenieurs. Met de Sci Tech Challenge hopen we dan ook hun hart te winnen voor de energiesector en in het bijzonder voor een carrière binnen ExxonMobil. Onderwijs: de sleutel tot kennis en innovatie Een goede opleiding is de sleutel tot kennis, innovatie en welvaart. Helaas hebben scholieren vaak nog geen idee van de mogelijkheden van een techniek- of chemieopleiding. Met schoolbezoeken en andere activiteiten zoals de Sci-Tech Challenge probeert ExxonMobil scholieren enthousiast te krijgen voor de olie- en chemiesector. Sci-Tech Challenge Havencentrum Lillo Het educatieve Havencentrum Lillo in Antwerpen is tot ver over de grenzen heen gekend. De gidsen in het bezoekers- en informatiecentrum verwelkomen jaarlijks bezoekers in 1500 groepen. De missie van Havencentrum Lillo is de bevolking te informeren over de haven als motor van welvaart, om jongeren deze kennis bij te brengen, het maatschappelijk draagvlak te versterken en om de havenbedrijven waar mogelijk te ondersteunen. ExxonMobil steunt de doelstellingen en activiteiten van Havencentrum Lillo al vele jaren. Ons sponsorbeleid Sponsoring en donaties geven ExxonMobil ook een herkenbaar gezicht in de samenleving. We willen dat onze bijdragen onze verantwoordelijkheid en betrokkenheid bekrachtigt bij de gemeenschap rond onze vestigingen. Veel van onze donatiebanden zijn duurzaam. We ondersteunen jaar na jaar dezelfde activiteiten, als deze bewezen hebben belangrijk te zijn voor de lokale gemeenschap. Beslist niet alle evenementen komen in aanmerking voor een bijdrage. De aanvragende organisatie moet van onbesproken gedrag zijn en een verantwoord financieel beleid voeren. ExxonMobil wil niet in verband worden gebracht met politieke of gods dienstige stromingen.

Op ontdekkingstocht naar aardolie

Op ontdekkingstocht naar aardolie O p o n t d e k k i n g s t o c h t n a a r a a r d o l i e Op ontdekkingstocht naar aardolie Miljoenen jaren geleden De mens heeft in de loop van de tijd vele vormen van energie gebruikt: spierkracht,

Nadere informatie

ExxonMobil. in Nederland

ExxonMobil. in Nederland ExxonMobil in Nederland 02 Inhoudsopgave Wie zijn wij? 04 Energie 06 Onze vestigingen 08 Veiligheid & gezondheid 14 Milieu 16 Maatschappelijke betrokkenheid 20 03 Woord Vooraf Als grootste beursgenoteerde

Nadere informatie

EXXONMOBIL IN NEDERLAND

EXXONMOBIL IN NEDERLAND 24 EXXONMOBIL IN NEDERLAND ExxonMobil in Nederland is een uitgave van ExxonMobil Teksten Textuur, Tilburg Samenstelling en redactie Benelux Public Affairs Produktie en realisatie GPB Media, Leiderdorp

Nadere informatie

Rotie: Cleaning & Services Amsterdam: Tankstorage Amsterdam: Orgaworld: Biodiesel Amsterdam:

Rotie: Cleaning & Services Amsterdam: Tankstorage Amsterdam: Orgaworld: Biodiesel Amsterdam: Rotie maakt onderdeel uit van de Simadan Groep. De Simadan Groep is een wereldwijd uniek industrieel ecosysteem waarin bij het verwerken van organische reststromen en frituurvet geen bruikbare energie

Nadere informatie

Lesbrief DUURZAAM WERKEN OPDRACHT 1 - WERKEN IN DE HAVEN

Lesbrief DUURZAAM WERKEN OPDRACHT 1 - WERKEN IN DE HAVEN Lesbrief Primair onderwijs - BOVENBOUW DUURZAAM WERKEN De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Veel mensen werken in de haven. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip

Nadere informatie

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van

Nadere informatie

Kuwait Petroleum Europoort, Q8KPE

Kuwait Petroleum Europoort, Q8KPE SPREEKBEURT 1/8 Kuwait Petroleum Europoort, Q8KPE Q8KPE is gelegen in Rotterdam Europoort. De locatie Europoort heeft de grootste haven ter wereld waar veel producten worden gemaakt en verhandeld. Voor

Nadere informatie

LNG is meer dan een nieuwe brandstof Het is pure concurrentiekracht... LNG, de brandstof van de toekomst is nu beschikbaar

LNG is meer dan een nieuwe brandstof Het is pure concurrentiekracht... LNG, de brandstof van de toekomst is nu beschikbaar LNG is meer dan een nieuwe brandstof Het is pure concurrentiekracht... LNG, de brandstof van de toekomst is nu beschikbaar De transportsector stapt over op LNG... De brandstof van de toekomst Liquefied

Nadere informatie

BioWanze De nieuwe generatie

BioWanze De nieuwe generatie BioWanze De nieuwe generatie BioWanze in het kort De grootste producent van bio-ethanol in België met een jaarlijkse capaciteit van maximum 300.000 m³ bio-ethanol. Het nieuwe generatie proces verzekert

Nadere informatie

Vloeibaar aardgas - Liquid Natural Gas (LNG) Voordelen en uitdagingen. Jan Van Houwenhove 3 December 2015

Vloeibaar aardgas - Liquid Natural Gas (LNG) Voordelen en uitdagingen. Jan Van Houwenhove 3 December 2015 Vloeibaar aardgas - Liquid Natural Gas (LNG) Voordelen en uitdagingen Jan Van Houwenhove 3 December 2015 Agenda Cryo Advise Aardgas - eigenschappen Voordelen Uitdagingen Cryo Advise advies voor LNG systemen

Nadere informatie

Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014. Energie in Beweging

Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014. Energie in Beweging Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014 Energie in Beweging Wat is Well to Wheel Met Well to Wheel wordt het totale rendement van brandstoffen voor wegtransport uitgedrukt Well to Wheel maakt duidelijk

Nadere informatie

DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING. Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix

DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING. Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix DE BELGISCHE ENERGIE- UITDAGING 2 De doelstellingen van het interfederale

Nadere informatie

DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW ANTWOORDEN

DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW ANTWOORDEN DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Veel mensen werken in de haven. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip

Nadere informatie

Wij brengen energie. Waar mensen licht en warmte nodig hebben

Wij brengen energie. Waar mensen licht en warmte nodig hebben Wij brengen energie Waar mensen licht en warmte nodig hebben Energie in goede banen De beschikbaarheid van energie bepaalt in grote mate hoe we leven: hoe we wonen, werken, produceren en ons verplaatsen.

Nadere informatie

Rol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening

Rol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening Indicator 12 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energie speelt een cruciale

Nadere informatie

Wie zijn wij? Esso brandstoffen. Eigen tankstations. Brandstoffen. Strategische voorraad tot 23 miljoen liter. Levering binnen uur

Wie zijn wij? Esso brandstoffen. Eigen tankstations. Brandstoffen. Strategische voorraad tot 23 miljoen liter. Levering binnen uur Welkom In 1948 begonnen in Groot-Ammers Smeermiddelen Brandstoffen Wie zijn wij? Esso brandstoffen Eigen tankstations Strategische voorraad tot 23 miljoen liter Levering binnen 24-48 uur Eigen logistiek

Nadere informatie

ExxonMobil SHE beleid

ExxonMobil SHE beleid ExxonMobil SHE beleid Samen werken aan Veiligheid Contractors én eigen personeel VOMI Themamiddag Veiligheid Focus op Veiligheid! Delta hotel, Vlaardingen, 12 oktober 2010 Ton Jeen, Environmental Advisor

Nadere informatie

Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting

Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting DUTCH Wedstrijd Correspondentie en notuleren De wedstrijdtekst bevindt zich in de derde kolom van de lettergrepentabel in art. 19.1 van het Intersteno

Nadere informatie

100% groene energie. uit eigen land

100% groene energie. uit eigen land 100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse

Nadere informatie

Jan Schouten. Volvo Truck Nederland

Jan Schouten. Volvo Truck Nederland Jan Schouten Quality Safety Environmental care A company driven by strong core values CO 2 -neutrale productie Eerste 100 % CO 2 -neutrale truckfabriek in Gent Windenergie, zonne-energie, biobrandstoffen

Nadere informatie

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019 ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:

Nadere informatie

DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW OPDRACHTEN

DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW OPDRACHTEN DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Veel mensen werken in de haven. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip

Nadere informatie

Nuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie.

Nuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. 2 Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos 3 Een duurzame samenleving staat hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. Een wezenlijke

Nadere informatie

Beleidsplan MVO 2015-2017

Beleidsplan MVO 2015-2017 Beleidsplan MVO 2015-2017 CB Concreet Duurzaam April 2015 Inleiding Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) speelt een belangrijke rol binnen de prestatie- en groeistrategie van Cementbouw. Als een

Nadere informatie

VNPI. Energie, transport en de Nederlandse petroleumindustrie

VNPI. Energie, transport en de Nederlandse petroleumindustrie VNPI Energie, transport en de Nederlandse petroleumindustrie Onderscheid en gemeenschappelijkheid 2 Sinds 1999 is de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI) actief als belangenbehartiger en woordvoerder

Nadere informatie

Strategische Marketing Planning. Shell. Ferenc Franke Rick Molenaar

Strategische Marketing Planning. Shell. Ferenc Franke Rick Molenaar Strategische Marketing Planning Shell Ferenc Franke Rick Molenaar Shell Missie, Visie, Waardestrategie Marktafbakening Interne analyse SWOT Externe analyse Impact Inhoudsopgave De Oorsprong van de schelp

Nadere informatie

RWE Power. CCS Werbeagentur 10/07. Energiecentrale Eemshaven. RWE Power AG Essen Keulen (Duitsland) I Dertien vragen

RWE Power. CCS Werbeagentur 10/07. Energiecentrale Eemshaven. RWE Power AG Essen Keulen (Duitsland) I  Dertien vragen RWE Power RWE Power AG Essen Keulen (Duitsland) I www.rwe.com CCS Werbeagentur 10/07 Dertien vragen Een nieuwe elektriciteitscentrale op kolen en biomassa in Eemshaven RWE bouwt van 2008 tot 2013 een elektriciteitscentrale

Nadere informatie

Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen De Meeuw Nederland Industrieweg 8 Postbus 18 5688 ZG Oirschot T +31 (0)499 57 20 24 F +31 (0)499 57 46 05 info@demeeuw.com www.demeeuw.com De Meeuw en MVO Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord

Nadere informatie

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 4 februari 2011 Inhoud 1 I. Waarom energiebeleid ertoe doet II. Waarom

Nadere informatie

Ons nieuwe laboratoriuminrichtingssysteem

Ons nieuwe laboratoriuminrichtingssysteem Ons nieuwe laboratoriuminrichtingssysteem Als een ideale werking en een goed design elkaar innovatief aanvullen, hebben wij alles goed gedaan. Esthetische eisen vertalen in een goed design is één ding

Nadere informatie

Wilt u uw producten en processen slimmer, veiliger en efficiënter maken?

Wilt u uw producten en processen slimmer, veiliger en efficiënter maken? you make it work Wilt u uw producten en processen slimmer, veiliger en efficiënter maken? ERIKS levert werktuigbouwkundige componenten in alle industriële sectoren. Maar we gaan verder dan dat. Als specialist

Nadere informatie

Feeding the world with solar power.

Feeding the world with solar power. Feeding the world with solar power. inteqnion-solar.com Zonne-energie. Duurzame energiebron van de toekomst. De markt voor energievoorziening is volop in beweging. Fossiele brandstoffen als gas en olie

Nadere informatie

Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto

Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in

Nadere informatie

Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing. Theo Olijve 27 maart 2014

Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing. Theo Olijve 27 maart 2014 Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing Theo Olijve 27 maart 2014 Wake-up call! De Europese chemie staat voor een enorme uitdaging De chemie is een motor van de economie; die positie mogen

Nadere informatie

Bedreigingen. Broeikaseffect

Bedreigingen. Broeikaseffect Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd

Nadere informatie

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem

Nadere informatie

LNG IS MEER DAN EEN NIEUWE BRANDSTOF... HET IS PURE CONCURRENTIEKRACHT DE LNG SPECIALIST LNG LNG, DE BRANDSTOF VAN DE TOEKOMST SOLUTIONS

LNG IS MEER DAN EEN NIEUWE BRANDSTOF... HET IS PURE CONCURRENTIEKRACHT DE LNG SPECIALIST LNG LNG, DE BRANDSTOF VAN DE TOEKOMST SOLUTIONS DE LNG SPECIALIST LNG IS MEER DAN EEN NIEUWE BRANDSTOF... HET IS PURE CONCURRENTIEKRACHT LNG, DE BRANDSTOF VAN DE TOEKOMST LNG SOLUTIONS DE TRANSPORTSECTOR STAPT OVER OP LNG... DE BRANDSTOF VAN DE TOEKOMST

Nadere informatie

FOSSIELE BRANDSTOFFEN

FOSSIELE BRANDSTOFFEN FOSSIELE BRANDSTOFFEN De toekomst van fossiele energiebronnen W.J. Lenstra Inleiding Fossiele energiebronnen hebben sinds het begin van de industriele revolutie een doorslaggevende rol gespeeld in onze

Nadere informatie

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec) Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie

Duurzame Industrie. De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie Duurzame Industrie De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

Wat zijn voor Nederland de argumenten voor en tegen CO2-afvang en -opslag (CCS*)?

Wat zijn voor Nederland de argumenten voor en tegen CO2-afvang en -opslag (CCS*)? Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de

Nadere informatie

Energie Rijk. Lesmap Leerlingen

Energie Rijk. Lesmap Leerlingen Energie Rijk Lesmap Leerlingen - augustus 2009 Inhoudstafel Inleiding! 3 Welkom bij Energie Rijk 3 Inhoudelijke Ondersteuning! 4 Informatiefiches 4 Windturbines-windenergie 5 Steenkoolcentrale 6 STEG centrale

Nadere informatie

reating ENERGY PROGRESS

reating ENERGY PROGRESS reating ENERGY PROGRESS 2012 ENERGIE EN MILIEU: Opwarming van de aarde: Drastische vermindering CO 2 -uitstoot Energie: De energiekosten fluctueren sterk en zullen alleen maar stijgen Behoud van het milieu

Nadere informatie

Green Gas Technology. Duurzaam, betrouwbaar, betaalbaar. Shared Succes

Green Gas Technology. Duurzaam, betrouwbaar, betaalbaar. Shared Succes Green Gas Technology Duurzaam, betrouwbaar, betaalbaar Shared Succes Imtech en Green Gas Technology Imtech is de technologie partner voor bedrijven die biogas willen opwaarderen naar aardgaskwaliteit.

Nadere informatie

1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen

1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen achtergrond Afscheid van fossiel kan Klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Energie(on)zekerheid ook. Dat betekent dat een transitie naar een veel duurzamere economie noodzakelijk is. Het recept

Nadere informatie

Groen-Punt Groep B.V.

Groen-Punt Groep B.V. Conform 3.D.1 & 3.D.2 November 2014 Groen-Punt Groep B.V. Groen-aannemingsbedrijf Punt B.V. Groen Punt Uitzendorganisatie B.V. Chroomstraat 1d 3067 GN Rotterdam INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING DEELNAME INITIATIEVEN...

Nadere informatie

Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2

Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per

Nadere informatie

Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren,

Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren, Vrijdag 10 september 2010 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Comité van de Regio s Resource Efficient Europa Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau,

Nadere informatie

Lesbrief DUURZAAM WERKEN OPDRACHT 1 - WERKEN IN DE HAVEN

Lesbrief DUURZAAM WERKEN OPDRACHT 1 - WERKEN IN DE HAVEN Lesbrief Primair onderwijs - MIDDENBOUW DUURZAAM WERKEN De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Veel mensen werken in de haven. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per

Nadere informatie

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen

Nadere informatie

De groene delta van Nijmegen

De groene delta van Nijmegen GDF SUEZ LNG Solutions Workshop GDF SUEZ LNG Solutions - 10 oktober 2014 Leon Sluiman Manager operations & Technology De groene delta van Nijmegen GDF SUEZ LNG Solutions WAT IS LNG LNG: HET PRODUCT Vloeibaar

Nadere informatie

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together Gids voor werknemers Rexel, Building the future together Editorial Beste collega s, De wereld om ons heen verandert snel en biedt ons nieuwe uitdagingen en kansen. Aan ons de taak om effectievere oplossingen

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

De Energiezuinige Wijk - De opdracht

De Energiezuinige Wijk - De opdracht De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien

Nadere informatie

De ONBEKENDE KANT van PLASTIC. Waarom worden zoveel. producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt?

De ONBEKENDE KANT van PLASTIC. Waarom worden zoveel. producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt? De ONBEKENDE KANT van PLASTIC Waarom worden zoveel producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt? PLASTIC IS WAARDEVOL Tijdens de productie en gebruik EEN

Nadere informatie

Een aangenaam binnenklimaat, het hele jaar rond.

Een aangenaam binnenklimaat, het hele jaar rond. Een aangenaam binnenklimaat, het hele jaar rond. Verbeter uw comfort met de ideale zonwerende en isolerend glasfolie. Verbeter de isolatie tot 41% (K-waarde), bespaar energie, hou overdreven warmte buiten

Nadere informatie

Duurzame energie in balans

Duurzame energie in balans Duurzame energie in balans Duurzame energie produceren en leveren binnen Colruyt Group I. Globale energievraag staat onder druk II. Bewuste keuze van Colruyt Group III. Wat doet WE- Power? I. Globale energievraag

Nadere informatie

De toekomst is bio-based Wat is de rol van netwerken?

De toekomst is bio-based Wat is de rol van netwerken? De toekomst is bio-based Wat is de rol van netwerken? Biobased? Het sluiten van kringlopen. Efficiënter gebruik van grondstoffen Niet meer de aarde opgebruiken maar de economie laten draaien op wat we

Nadere informatie

Duurzaamheid. De voordelen van blikverpakkingen

Duurzaamheid. De voordelen van blikverpakkingen Duurzaamheid De voordelen van blikverpakkingen Duurzaamheid Duurzaamheid is één van de belangrijke aandachtspunten van het bedrijfsleven. Deze brochure is een initiatief van EMPAC, de organisatie van de

Nadere informatie

Brandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw

Brandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw Brandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw Leo de Ruijsscher Algemeen directeur De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs Docent TU Delft faculteit Bouwkunde Inleiding Nu de brandstofcel langzaam

Nadere informatie

Maatschappelijk Verslag 2008/2009. België

Maatschappelijk Verslag 2008/2009. België Maatschappelijk Verslag 2008/2009 België Inhoud 1. Woord Vooraf Joost Van Roost, president ExxonMobil Benelux 03 2. Wie zijn wij? Meer dan Esso-tankstations 04 3. Milieu Protect tomorrow. Today. 06 4.

Nadere informatie

NAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030

NAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030 NAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030 Een advies aan de Provincie Zuid-Holland Maart 2019 Zuid-Holland kent een dubbele urgentie voor ontwikkelen groene waterstofeconomie:

Nadere informatie

RUIMTE BESPAREND EN COMFORT VERHOGEND

RUIMTE BESPAREND EN COMFORT VERHOGEND LG ELECTRONICS COMMERCIAL AIRCONDITIONERS RUIMTE BESPAREND EN COMFORT VERHOGEND VLOER- / PLAFOND UNIT UNIEKE KENMERKEN ENERGIE EFFICIËNT LAAG GELUIDSNIVEAU GEZOND KLIMAAT LIFE S GOOD WHEN IT S GREEN Greenovation

Nadere informatie

EEN. De feiten op een rij! BEWUSTE KEUZE MAKEN VOOR UW NIEUWE HAARD

EEN. De feiten op een rij! BEWUSTE KEUZE MAKEN VOOR UW NIEUWE HAARD EEN De feiten op een rij! BEWUSTE KEUZE MAKEN VOOR UW NIEUWE HAARD De nieuwste generatie gashaarden zijn praktisch, mooi, duurzaam en klaar voor de toekomst! Met de huidige discussies kunt u zich afvragen

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst schone scheepvaart. SHIP, 1 november Henri van der Weide

Informatiebijeenkomst schone scheepvaart. SHIP, 1 november Henri van der Weide Informatiebijeenkomst schone scheepvaart SHIP, 1 november Henri van der Weide Vluchtige organische stoffen (VOS), geur van lading en geluid bij overslag Kooldioxide (CO2),Stikstofoxiden (NO X), Zwaveloxiden

Nadere informatie

Duurzaam van nature. bakstenen met een warm hart

Duurzaam van nature. bakstenen met een warm hart Duurzaam van nature Caprice. Het hart op de juiste plaats Caprice is een groeiend en onafhankelijk familiebedrijf, gespecialiseerd in de productie van bakstenen voor de woning- en utiliteitsbouw. Een veelzijdig

Nadere informatie

De (Petro)chemische Industrie in België 2010

De (Petro)chemische Industrie in België 2010 De (Petro)chemische Industrie in België 2010 Rapport samengesteld door: Leffert de Weerd Tom Vansteenkiste December 2010 Nederlandse Kamer van Koophandel voor België en Luxemburg Tervurenlaan 168 bus 2,

Nadere informatie

Duurzaamheid en Responsible Care

Duurzaamheid en Responsible Care Duurzaamheid en Responsible Care Verbond van Handelaren in Chemische producten Maart 2017 Samenvatting ESG Om te komen tot een meer duurzame wereld, vraagt het VHCP aandacht voor ESGfactoren Hoofdthema

Nadere informatie

Alles Over Verbranding. KARA heeft de techniek, de kennis en ervaring

Alles Over Verbranding. KARA heeft de techniek, de kennis en ervaring Alles Over Verbranding KARA heeft de techniek, de kennis en ervaring 100 JAAR ERVARING Verbranden mag dan eenvoudig lijken, maar thermische conversie van biomassa is een complex proces. Voor een optimale

Nadere informatie

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces H 2 et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces Bij het ontstaan van de aarde, 4,6 miljard jaren geleden, was er geen atmosfeer. Enkele miljoenen jaren waren nodig voor de

Nadere informatie

Autoherstelwerkplaatsen. Alles wat u nodig hebt om uw garage schoon, veilig en efficiënt te houden

Autoherstelwerkplaatsen. Alles wat u nodig hebt om uw garage schoon, veilig en efficiënt te houden Autoherstelwerkplaatsen Alles wat u nodig hebt om uw garage schoon, veilig en efficiënt te houden Verbeter uw werkplaats De oplossingen van Nederman dragen bij tot: Veilige en ergonomische werkplaatsen

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting door Dylan 551 woorden 30 december 2016 9 4 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Aardolie ( onzuivere stof ) - Organisch materiaal -

Nadere informatie

Voortgangsrapportage September 2017

Voortgangsrapportage September 2017 Voortgangsrapportage September 2017 Status: definitief Versie: 1.0 Datum: 18-09-2017 Onderneming: Holding Gebr. Van Esch B.V. hierna genoemd VAN ESCH BEDRIJVEN, bestaande uit: J. van Esch b.v. Gebroeders

Nadere informatie

Port Waste Catch Innovatiever. Schoner. Duurzamer. Make it happen.

Port Waste Catch Innovatiever. Schoner. Duurzamer. Make it happen. Port Waste Catch Innovatiever. Schoner. Duurzamer. Make it happen. Het Havenbedrijf Rotterdam wil investeren in de vermindering van de plastic soep. Samen met andere partijen gaan we de mogelijkheid onderzoeken

Nadere informatie

(autogas en propaan)

(autogas en propaan) Petitie Geen accijnsverhoging LPG (autogas en propaan) De Vereniging Vloeibaar Gas (VVG) vraagt u de voorgenomen accijnsverhoging op LPG met 0,07 per liter naar 0,18 per liter per 1 januari 2014 niet door

Nadere informatie

1. Foute eiwitten die ziekten veroorzaken Prof. Dr. Patrick van der Wel, Rijksuniversiteit Groningen.

1. Foute eiwitten die ziekten veroorzaken Prof. Dr. Patrick van der Wel, Rijksuniversiteit Groningen. Hieronder vind je de onderwerpen van editie 2019-2020. De onderwerpen worden aangevuld met nieuwe onderwerpen tot de 1 e dag van de inschrijving (1 mei 2019). 1. Foute eiwitten die ziekten veroorzaken

Nadere informatie

Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030

Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030 IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk

Nadere informatie

Jos van der Graaf B.V.

Jos van der Graaf B.V. Jos van der Graaf B.V. Ketenanalyse Dieselverbruik Auteurs Eindverantwoordelijk : M. Wanner en J.K. Hoogendijk : E.A. van der Graaf IKZ05 Jos van der Graaf Ketenanalyse Dieselverbruik Revisie 0 Datum 10-09-2018

Nadere informatie

feiten& weetjes energiecentrale REC Alles wat je zou moeten weten... Hoe Hoe eigenlijk? zit het eigenlijk? De REC maakt van uw afval duurzame energie

feiten& weetjes energiecentrale REC Alles wat je zou moeten weten... Hoe Hoe eigenlijk? zit het eigenlijk? De REC maakt van uw afval duurzame energie Alles wat je zou moeten weten... feiten& weetjes zit het energiecentrale REC De REC maakt van uw afval duurzame energie Omrin is koploper in het scheiden van huishoudelijk afval. Ons doel? Zo veel mogelijk

Nadere informatie

Les Biomassa. Werkblad

Les Biomassa. Werkblad LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne-energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%

Nadere informatie

De opkomst van all-electric woningen

De opkomst van all-electric woningen De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige

Nadere informatie

Hengelo, april 2013. 02 Gedragscode Twence

Hengelo, april 2013. 02 Gedragscode Twence Gedragscode Twence Twence in Hengelo is een (inter)nationale speler op de markt van grondstoffen en duurzame energie met hoogwaardige verwerking van afvalstromen en biomassa. Met innovatieve technieken

Nadere informatie

Duurzame systemen. Comfortabel genieten, maximale energiebesparing. Het goede gevoel, het juiste te doen. 01-10 - 2015

Duurzame systemen. Comfortabel genieten, maximale energiebesparing. Het goede gevoel, het juiste te doen. 01-10 - 2015 Duurzame systemen Comfortabel genieten, maximale energiebesparing 01-10 - 2015 Het goede gevoel, het juiste te doen. Onbezorgde luxe, duurzaam leven! Energiezuinig dankzij bodem-, lucht- en zonnewarmte

Nadere informatie

CO2 Reductie. Samen beter voor buiten

CO2 Reductie. Samen beter voor buiten CO2 Reductie Samen beter voor buiten CO2 Reductie Door middel van deze presentatie willen wij u informeren over ons energiebeleid. Daarnaast willen wij u oproepen om ook binnen uw bedrijf een actief beleid

Nadere informatie

HVAC (verwarming, ventilatie en airconditioning) en Koeling zijn essentiële elementen voor gezondheid, welzijn en comfort in ons dagelijks leven

HVAC (verwarming, ventilatie en airconditioning) en Koeling zijn essentiële elementen voor gezondheid, welzijn en comfort in ons dagelijks leven HVAC en Koeling HVAC (verwarming, ventilatie en airconditioning) en Koeling zijn essentiële elementen voor gezondheid, welzijn en comfort in ons dagelijks leven Huizen, commerciële en industriële gebouwen

Nadere informatie

De Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken;

De Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken; INTENTIEVERKLARING CO 2 AFVANG, TRANSPORT en OPSLAG Partijen 1. De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, vertegenwoordigd door de heer ir. J. van der Vlist, Secretaris-Generaal

Nadere informatie

Oplossingen waarmee u écht verder komt

Oplossingen waarmee u écht verder komt Oplossingen waarmee u écht verder komt Alleen BP PLUS biedt de beste oplossingen om uw wagenpark zo efficiënt mogelijk in te zetten. Van een omvangrijk Europees netwerk van tankstations tot uitgebreide

Nadere informatie

Warmtekrachtkoppeling. Waarom Vaillant? Om eenvoudigweg dubbel gebruik te maken van energie. ecopower

Warmtekrachtkoppeling. Waarom Vaillant? Om eenvoudigweg dubbel gebruik te maken van energie. ecopower Warmtekrachtkoppeling Waarom Vaillant? Om eenvoudigweg dubbel gebruik te maken van energie. ecopower Waarom ecopower? Eenvoudigweg omdat het de moeite waard is! Bij een traditionele productie van energie

Nadere informatie

Gas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0)

Gas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0) Gas op Maat De maatschappij is op weg naar een CO 2 -neutraal energiesysteem. De gassector wil graag bijdragen aan het behalen van deze doelstelling. In de transitieperiode is de rol van aardgas maatwerk:

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient

Duurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient Duurzame Industrie De overgang van energie-intensief naar energie-efficient De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business

Nadere informatie

Power to gas onderdeel van de energietransitie

Power to gas onderdeel van de energietransitie Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte

Nadere informatie

Maak optimaal gebruik van uw dak. lnvesteer in zonne-energie met SunPower

Maak optimaal gebruik van uw dak. lnvesteer in zonne-energie met SunPower Maak optimaal gebruik van uw dak lnvesteer in zonne-energie met SunPower Hoe werkt het? Verhoog uw inkomsten met zonne-energie 1 SunPower-zonnepanelen Tot voor enkele jaren was een investering met het

Nadere informatie

Energietransitie bij Mobiliteit

Energietransitie bij Mobiliteit Energietransitie bij Mobiliteit Aanpak openbaar vervoer in Zuid-Holland Jan Ploeger Presentatie voor Inspiratiedag KPVV 15 oktober 2015 In Zuid-Holland is pas 2,2 % van het energieverbruik duurzaam. Nationale

Nadere informatie

ENERGIE & KLIMAATBESCHERMING

ENERGIE & KLIMAATBESCHERMING Om bij te dragen aan de bescherming van het klimaat, beperken we de CO2-voetafdruk in onze gehele waardeketen. Daarbij kijken we verder dan alleen onze eigen activiteiten. Ook door nauw samen te werken

Nadere informatie

Deze perskit bevat informatie over Ecofys, de geschiedenis van het bedrijf, de kenmerken, enkele feiten en cijfers en de belangrijkste activiteiten.

Deze perskit bevat informatie over Ecofys, de geschiedenis van het bedrijf, de kenmerken, enkele feiten en cijfers en de belangrijkste activiteiten. Ecofys Perskit Ecofys Experts in Energy Inleiding Ecofys is al meer dan 25 jaar een toonaangevend internationaal consultancybedrijf in energie en klimaatbeleid. De visie van Ecofys is "sustainable energy

Nadere informatie

2: vermindering van koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide en dat is erg goed om het broeikaseffect tegen te houden.

2: vermindering van koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide en dat is erg goed om het broeikaseffect tegen te houden. Stelling door T. 1429 woorden 12 juni 2014 7,8 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Stelling 1: openbaar vervoer moet gratis worden 1: km autorijden levert dan per passagier gemiddeld zeven keer

Nadere informatie