SHAKING BODIES AND LOVE-ISSUES

Transcriptie

1 25/5/2012 YOUTH HARVEST FOUNDATION GHANA SHAKING BODIES AND LOVE-ISSUES Een onderzoek naar de wijze waarop de effecten van soapseries en videoclips op risicovol seksueel gedrag in het seksuele voorlichtingsprogramma kunnen worden verwerkt Student: Zowy van der Giessen Studentnummer: Opleiding: Pedagogiek Hogeschool Inholland Afstudeerbegeleider: Lidwien van den Bos Opdrachtgever: YHFG en Jolien van der Geugten 1

2 Summary Ghana is a West African country where many people encounter the negative consequences of unsafe sex. Especially in the northern region has been identified that sexual transmitted disorders and unwanted pregnancies as a result of unsafe sex are quite common. Sexual education seems to be very important to prevent these problems. This research took place in order of the Youth Harvest Foundation Ghana (YHFG). The YHFG is a non-governmental organization with his main office in the capital of the Upper East Region, Bolgatanga. De organization hopes to contribute to the healthy development of young people with appropriate information. In this research there will be given an answer to the following question: On which way can the possible effects of soap-operas and musicvideos on risky sexual behavior be processed in the sexual health education program of the YHFG? This question came up because the YHFG identified the upcoming use of the media by the youth in Bolgatanga and was wondering if they have to process the subject in the sexual health lessons. The research is based on qualitative research methods, which consist of a theoretical framework, open interviews and observations. The respondents in this research are sexologists, a media specialist, employees of the YHFG and youth from Bolgatanga. The results show it is difficult to give a clear answer on the question what the effects of soapoperas and musicvideos on risky sexual behaviour are. This because there are more factors which influence a change in attitude and behaviour, like friends, family, earlier experiences and culture. Even so the results show that it is important to pay attention to the media in sexual health programs to aware young people of the fact that the media can give unrealistic information and to learn young people to talk about how they feel about what the media are showing them. To connect with the target group it can be effective to show scenes of soap-operas and musicvideos the youth is interested in. After watching the scenes it is important to talk about what they have seen and to bring out a discussion. For example it is possible to show a musicvideo with a stereotyped image of man and woman and after that there can be showed a musicvideo with an alternative. Let the youth tell what they have seen, what they think of it and what the differences are. If it is not possible to show videos during the lesson, the teacher can use posters and drawn up scenes. 2

3 Inhoudsopgave Summary 2 Voorwoord 4 1. Inleiding 5 2. Verslag van de oriëntatiefase Werkwijze van de oriëntatiefase 6 2. De opdrachtgever Pedagogische oriëntatie 9 4. Externe oriëntatie Interne oriëntatie Definitieve probleemomschrijving Geoperationaliseerde begrippen Centrale vraag en deelvragen Globale onderzoeksopzet en communicatieplan Verslag terugkoppeling opdrachtgever Verslag literatuurstudie Inleiding Theoretisch kader Verslag terugkoppeling opdrachtgever Verslag praktijkonderzoek Inleiding Onderzoeksontwerp en methodologische verantwoording Weergave resultaten Bespreking en interpretatie van de resultaten Opvallende aspecten in het onderzoek Methodologische zwakten in het onderzoek Samenvattende conclusie Verslag terugkoppeling opdrachtgever Vergelijking en aanbevelingen Vergelijking en aanbevelingen Verslag terugkoppeling opdrachtgever Verslag implementatie Implementatieplan Resultaten van de implementatie Inhoudelijke beoordeling opdrachtgever Reflectie Literatuurlijst Bijlagen: Conceptmap, Topiclijsten, Overzicht videoclips, Beoordelingsformulieren opdrachtgever 3

4 Voorwoord Hierbij het eindverslag dat ik geschreven heb voor mijn afstudeeropdracht van de opleiding Pedagogiek aan de Hogeschool Inholland. Voor deze opdracht ben ik afgereisd naar Ghana om daar onderzoek te doen naar de wijze waarop de mogelijke effecten van soapseries en videoclips op risicovol seksueel gedrag in het seksuele voorlichtingsprogramma van de Youth Harvest Foundation Ghana kunnen worden verwerkt. Een avontuur dat twee maanden had moeten duren kreeg echter vanwege een verkeersongeval waarbij ik mijn knie brak, al snel een andere wending. Na ruim een week heb ik mijn verblijf in Ghana moeten afbreken en heb ik mijn onderzoek vanuit Nederland voortgezet. Ik wil hierbij mijn opdrachtgever Jolien van der Geugten en mijn afstudeerbegeleidster Lidwien van den Bos dan ook allereerst hartelijk bedanken voor de kans die zij mij hebben gegeven om het onderzoek aan te passen en af te ronden. Dit stel ik zeer op prijs. Daarnaast wil ik hen bedanken voor de begeleiding, samenwerking en gegeven feedback. Dit heeft er naar mijn idee voor gezorgd dat ik zoveel mogelijk uit dit onderzoek heb kunnen halen waardoor ik mij professioneel heb kunnen ontwikkelen. Ondanks alles heb ik het als een zeer leuke en uitdagende periode ervaren. En wat betreft mijn reis door Ghana, deze zal ik zeker op een ander moment voortzetten. 4

5 1. Inleiding Ghana is een West-Afrikaans ontwikkelingsland waar seksueel overdraagbare aandoeningen en ongewenste zwangerschappen als gevolg van onveilige seksuele handelingen een groot probleem vormen. Vooral in de Upper East Region, met als hoofdstad Bolgatanga, is gesignaleerd dat veel meisjes op jonge leeftijd (ongewenst) zwanger zijn waardoor zij niet naar school gaan. Dit kan tot gevolg hebben dat zij worden verstoten door de gemeenschap of dat zij illegale abortussen plegen met verminking of overlijden tot gevolg (van der Geugten, 2011). Ter voorkoming van deze problematiek onderzoekt Jolien van der Geugten, verbonden aan het Lectoraat GGZ-Verpleegkunde van Hogeschool Inholland, in samenwerking met de Youth Harvest Foundation Ghana (YHFG) wat de opvattingen en gedragingen bij jongeren zijn op het gebied van relaties en seksualiteit om uiteindelijk advies uit te kunnen brengen over passende seksuele en relationele voorlichting. Seksuele en relationele voorlichting blijkt erg belangrijk te zijn uit het oogpunt van sociale en hygiënische redzaamheid. Zo kan voorlichting een grote rol spelen in het ontzenuwen van mythen, het voorkomen van zwangerschappen en seksueel overdraagbare aandoeningen en kan het jongeren ondersteunen bij het aangaan van intieme en seksuele relaties. Tevens is gebleken dat een goed passende voorlichting één van de belangrijkste preventiemiddelen is tegen seksueel misbruik (Heemelaar, 2008). De opdrachtgever heeft gesignaleerd dat er onder de jongeren in Bolgatanga een opkomend gebruik is van de media. Zij vraagt zich dan ook af wat de mogelijke effecten van soapseries en videoclips zijn op risicovol seksueel gedrag en, indien nodig, op welke wijze deze in het seksuele voorlichtingsprogramma van de YHFG kunnen worden verwerkt. Door middel van een kwalitatieve onderzoeksmethode probeer ik een antwoord op deze vraag te geven. Mijn resultaten zullen worden verwerkt in een rapport van het meerjarig onderzoek van Jolien van der Geugten. Dit rapport zal uiteindelijk ten goede komen aan de YHFG. De YHFG hoopt met het in praktijk brengen van het rapport een bijdrage te kunnen leveren aan het voorkomen van de problematiek die er in heerst in de UER. In hoofdstuk 2 wordt er verslag gedaan van de oriëntatiefase. Hier wordt onder andere aandacht besteed aan het introduceren van het onderwerp en de opdrachtgever en wordt de centrale vraag met bijbehorende subvragen aangegeven. In hoofdstuk 3 wordt er toelichting gegeven op de vraag aan de literatuur en deze wordt gevolgd door het theoretisch kader. Hoofdstuk 4 bevat het verslag van het praktijkonderzoek. Hier komt het onderzoeksontwerp met de methodologische verantwoording aan bod. In hoofdstuk 5 wordt er een weergave van de resultaten gegeven en hoofdstuk 6 bevat de bespreking en interpretatie hiervan. In hoofdstuk 7 worden de resultaten van de literatuurstudie en het praktijkonderzoek met elkaar vergeleken en worden er aanbevelingen gedaan. Hoofdstuk 8 bevat het implementatieplan en hoofdstuk 9 de inhoudelijke beoordeling van de opdrachtgever. In hoofdstuk 10 wordt er gereflecteerd op het gehele proces. Hierna volgen de literatuurlijst en de bijlagen. 5

6 2. Verslag van de oriëntatiefase 1. Werkwijze van de oriëntatiefase De oriëntatiefase is voor mij al in een vrij vroeg stadium begonnen. Aangezien er voor deelname aan dit project een sollicitatieprocedure gold, heb ik mij ter voorbereiding hierop al georiënteerd op het project en de opdrachtgever. Dit heb ik onder andere gedaan door mij in te lezen op de website van de YHFG en door het zoeken van informatie over Ghana, zodat ik tijdens het sollicitatiegesprek, dat in september heeft plaatsgevonden, het één en ander kon vertellen over de inhoud van het project, de visie van de organisatie en over de Ghanese cultuur. Nadat ik te horen had gekregen dat ik voor mijn afstuderen een bijdrage aan het onderzoek mocht leveren, heb ik een aantal afspraken gemaakt met Jolien van der Geugten. Tijdens deze afspraken zijn wij inhoudelijk dieper op het onderwerp ingegaan en hebben wij in overleg vastgesteld waarop ik mij zal richten. Ook heb ik mijn ideeën voor de centrale vraag en subvragen aan haar voorgelegd. Hier zijn wij vervolgens over in gesprek gegaan om te komen tot een plan waar zowel de opdrachtgever, school als ik zich in kunnen vinden. Daarnaast heb ik deelgenomen aan een voorbereidingsweekend dat georganiseerd werd door de stichting Ontmoet Afrika. Deze stichting werkt samen met Jolien van der Geugten en de YHFG en bereidt vrijwilligers tijdens het voorbereidingsweekend voor op wat zij kunnen verwachten van het land, de cultuur en de daarbij behorende cultuurverschillen. Ook heb ik deelgenomen aan een voorbereidingsdag die werd verzorgd door Jolien van der Geugten. Tijdens deze dag heb ik meer informatie gekregen over de YHFG, haar visie en werkwijze en ook over de Ghanese cultuur. Tevens heb ik deze dag gebruikt voor het stellen van vragen en voor het ophelderen van onduidelijkheden, om zo een concreet mogelijk beeld te krijgen van de opdrachtgever en hoe zij in het probleem staat, de cultuur en van het onderwerp waarop ik mij richt. Verder heb ik mij, naast het hebben van contact met de opdrachtgever en het deelnemen aan de voorbereidingsdagen, tijdens de oriëntatiefase beziggehouden met het zoeken naar geschikte literatuur. Zo ben ik onder andere tot literatuur gekomen via het zoeken in databanken op het internet en ben ik daarnaast via Jolien van der Geugten aan artikelen gekomen. De gesprekken met de opdrachtgever, de voorbereidingsdagen en de bestudeerde literatuur hebben eraan bijgedragen dat ik een helder beeld heb kunnen vormen van wat de handelingsverlegenheid is en hoe de betrokkenen in het onderwerp staan, wat de werkwijze is en wat ik kan verwachten van het land en de cultuur. 2. De opdrachtgever Youth Harvest Foundation Ghana De Youth Harvest Foundation Ghana (YHFG) is een non-profit organisatie met haar hoofdkantoor in de hoofdstad van de Upper East Region, Bolgatanga. De organisatie is in 2002 opgericht door een groep vrienden die moeite had met het feit dat de regering de problematiek bij de jeugd negeerde. Zij hebben met eigen geld de organisatie opgezet en ontvingen in 2003 financiering voor hun eerste project dat zich richtte op bewustwording bij 6

7 middelbare scholieren t.a.v. HIV en Aids en op een gezond seksueel leven. Gebleken is dat het zelfvertrouwen m.b.t. seksualiteit bij deze jongeren aanzienlijk groeide en dat zij in staat bleken om open over seksualiteit en hun eigen gevoelens te praten. Sinds de start van de organisatie hebben zij meerdere projecten succesvol uitgevoerd en hebben zij inmiddels zo n 2000 scholieren bereikt. Deze grote deelname van de scholieren laat volgens de YHFG zien dat er onder jongeren een grote behoefte is om te leren omgaan met dit gevoelige onderwerp en om controle over hun eigen levens te krijgen. Partners De YFGH werkt bij de uitvoering van haar projecten samen met andere organisaties. Dit doet zij onder andere met de volgende partners: - Jugendpartnerschaft Ghana (Freiburg, Duitsland): JPG is de Europese partnerorganisatie van de YHFG en is in 2005 opgericht door vrienden van de organisatie om de activiteiten te steunen en om een samenwerkingsplatform te vormen tussen mensen in Europa en de YHFG. - Weltweite Initiative für soziales Engagement e.v. (Heppenheim, Duitsland): Wise is opgericht in 2002 en richt zich op het steunen van sociale- en ontwikkelingsprojecten die gericht zijn op het menselijk wezen en het onderwijs. Ook hechten zij veel waarde aan creativiteit. Wise is in 2009 een samenwerking aangegaan met JPG en de YHFG. - Support Group of the Swiss Tropical Institute (Basel, Zwitserland): De Support Group heeft als doel om hulp te bieden aan mensen in arme landen, zodat deze mensen uiteindelijk zichzelf kunnen helpen. De Support Group maakt onder andere het jeugdwerk van de YHFG mogelijk. - Ontmoet Afrika (Alkmaar, Nederland): Ontmoet Afrika is een stichting die zich richt op vrijwilligers met als doel om contact, kennis, begrip en vriendschap tussen mensen met verschillende culturele achtergronden te bevorderen. Sinds 2007 helpen vrijwilligers van Ontmoet Afrika de YHFG bij het geven van voorlichtingen. Visie en strategie De visie van de organisatie is het creëren van op zichzelf vertrouwende jeugd in gezonde gemeenschappen en heeft als missie om de behoeftes bij de jongeren te ontwikkelen en te ontdekken en om baanbrekende oplossingen te creëren met een langdurige uitwerking. Om haar doelstellingen te bereiken werkt de YHFG met een tweeledige strategie. Allereerst werkt de organisatie direct met de jongeren om zo hun behoeftes te achterhalen en ten tweede richt de organisatie zich daarnaast op hun ouders door zich te richten op hun economische positie en door hen te wijzen op het belang van scholing bij hun kinderen. Youth Harvest Clubs en seksueel reproductieve gezondheid De YHFG heeft het grote aantal scholieren onder andere bereikt door het opzetten van Youth Harvest Clubs. Deze clubs zijn gevormd op meerdere middelbare scholen in Bolgatanga en maken deel uit van het eerste programma van de YHFG dat gericht was op seksuele en relationele vorming. De clubs zijn na afronding van het project blijven bestaan en jongeren kunnen bij de clubs onder andere terecht voor het krijgen van seksuele 7

8 voorlichting, het stellen van vragen en kunnen er debatteren en discussiëren. Ook kunnen zij er in contact komen met een adviseur of leeftijdsgenoten. Eén van de grotere programma s die de YHFG aanbiedt is gericht op seksuele en reproductieve gezondheid. Dit programma zal centraal staan in dit onderzoek en heeft als doel om een positieve bijdrage te leveren aan de gezonde ontwikkeling van adolescenten. Dit wil de YHFG onder andere bereiken door het leveren van nauwkeurige informatie, het ondersteunen van activiteiten en het bieden van jeugdvriendelijke diensten. Het geven van seksuele voorlichtingen valt hieronder en deze worden aangeboden bij de Youth Harvest Clubs. Het doel van de lessen is het geven van informatie over seksueel en reproductieve gezondheid, zodat de jongeren hiervan op de hoogte zijn op het moment dat zij zowel geestelijk als lichamelijk klaar zijn voor het hebben van seks. De voorlichting bestaat uit zestien lessen waarin in iedere les één onderwerp aan bod komt. De voorlichting is op dit moment op de volgende 16 onderwerpen gericht: 1. Elkaar leren kennen en het mannelijk en vrouwelijk lichaam Veiligheid creëren, kenmerken van mannelijk en vrouwelijk lichaam, lichaamsverzorging 2. Menstruatie Biologische proces, verzorging, menstruatie en zwangerschap, mythes 3. Zwangerschap Biologisch proces, verantwoordelijkheden en risico s, hulp en advies bij zwangerschap 4. Family planning deel 1 Voorbehoedsmiddelen, plannen van de toekomst, verantwoordelijkheden en kosten die bij het krijgen van kinderen horen 5. Family planning deel 2 6. HIV/Aids Besmettingswijze, gevolgen van besmetting, preventie, respect voor geïnfecteerde 7. HIV/Aids en Love Check Game Op leuke wijze feiten over HIV/Aids te weten komen 8. Seksueel overdraagbare aandoeningen Hepatitus B en overige seksueel overdraagbare aandoeningen, besmettingswijze, symptomen en gevolgen 9. Mannelijke besnijdenis en natte dromen Fabels/mythen en het leren kennen van het eigen lichaam 10. Vrouwelijke besnijdenis Illegaal, fabels/mythen 11. Abortus Impact van abortus, redenen voor abortus, gevaren van illegale abortus 12. Relaties en seks Relaties, verwachtingen en gedragingen, rechten, invloed van leeftijdgenoten, mythes, seks en plezier 13. Seksueel geweld Preventie, hulp en steun, rechten en het herkennen van seksueel geweld 8

9 14. Seksuele rechten Rechten, zelfvertrouwen en nee zeggen 15. Quiz Opgedane kennis testen 16. Feedback Mogelijkheid tot feedback geven en resultaten meenemen (YHFG, 2011) Jolien van der Geugten Jolien van der Geugten is docent en onderzoeker voor de School of Health en is verbonden aan het Lectoraat GGZ-Verpleegkunde van Hogeschool Inholland. In het studiejaar 2009/2010 is zij gestart met haar promotieonderzoek naar de opvattingen en gedragingen van jongeren m.b.t. relaties en seksualiteit in het noorden van Ghana, Bolgatanga. Dit onderzoek doet zij in samenwerking met de YHFG en wordt gefinancierd door het Evangelisch-Luthers Weeshuis Amsterdam. Studenten kunnen een bijdrage leveren aan dit onderzoek en worden deels door haar begeleid. Namens de YHFG fungeert Jolien van der Geugten in het kader van dit onderzoek als opdrachtgever. Met de uitkomsten van haar promotieonderzoek hoopt zij advies uit te kunnen brengen over passende seksuele en relationele voorlichting ter preventie van de problemen die zich voordoen in het district Bolgatanga (van der Geugten, 2011). 3. Pedagogische oriëntatie Seksuele opvoeding en bewustwording vormt een belangrijk onderdeel in de ontwikkeling van jongeren nu en dus ook voor de ontwikkeling van het land in de toekomst. Het meegeven van normen en waarden m.b.t. seksualiteit neemt een steeds centralere rol in en ook het belang van seksuele voorlichting wordt in Ghana steeds meer erkend (The Alan Guttmacher Institute, 2004). Informatie over seksualiteit blijkt vooral belangrijk te zijn vanuit het oogpunt van sociale en hygiënische redzaamheid (Heemelaar, 2008). In Ghana heerst er enerzijds een taboe op seksualiteit en anderzijds heerst er druk van leeftijdsgenoten om een relatie aan te gaan en seks te hebben. Er is echter grote angst voor bijwerkingen van anticonceptie en dit heeft ongewenste zwangerschappen en illegale abortussen tot gevolg (van der Steen, Zijlstra, 2010). Meisjes kunnen hierdoor niet meer naar school, kunnen verstoten worden door de gemeenschap of in het ergste geval, verminkt raken of overlijden (van der Geugten, 2011). Mede vanwege het heersende taboe in de samenleving kan het voor de jongeren lastig zijn om met hun ouders over het onderwerp te praten of om antwoord op hun vragen te krijgen. Dit kan tot gevolg hebben dat zij zich voornamelijk via vrienden of de media informeren. Het is echter maar de vraag of deze informatie betrouwbaar is. De YHFG vindt het daarom belangrijk dat de jongeren gehoord worden en wil de voorlichting zoveel mogelijk laten aansluiten bij hun opvattingen en belevingswereld om zo hun welbevinden, vrijheid en ontwikkelingsmogelijkheden te borgen. Goede en duidelijke informatie over seksualiteit kan ervoor zorgen dat jongeren zich bewust worden van de mogelijke gevaren, kan mythen ontzenuwen en kan er tevens voor zorgen dat jongeren een positievere houding aannemen ten opzichte van anticonceptie (Heemelaar, 2008). Een goed passende seksuele voorlichting kan hieraan bijdragen en een preventieve werking hebben om zo de problematiek die er heerst in de UER te verkleinen en om wellicht een stevigere basis voor een nieuwe generatie te vormen. 9

10 4. Externe oriëntatie Ghana, met als hoofdstad Accra, is een West-Afrikaans ontwikkelingsland en telt meer dan 23 miljoen inwoners. Het land grenst aan Ivoorkust, Togo en Burkina Faso. Het zuiden is gelegen aan de Golf van Guinea. Eén op de drie Ghanezen leeft onder de internationale armoedegrens en zo n 35% van de bevolking heeft een tekort aan voedsel. Daarnaast vormen seksueel overdraagbare aandoeningen en ongewenste zwangerschappen als gevolg van onveilige seksuele handelingen een groot probleem. In 2007 waren er mensen geïnfecteerd met de soa HIV en naar schatting hebben zo n kinderen één of beide ouders verloren aan de ziekte Aids (van der Geugten, 2011). Achtergrondinformatie Upper East Region De Upper East Region (UER) grenst aan de landen Burkina Faso en Togo en is één van de armste en kleinste regio s in Ghana. De regio telt zo n inwoners, waarvan 50% jonger dan 15 jaar oud is. Bolgatanga is met haar inwoners de hoofdstad van de UER. Driekwart van de bevolking heeft geen toegang tot schoon water en goede sanitaire voorzieningen. Tevens kampen veel mensen met gezondheidsproblemen (waaronder diarree, malaria, tbs en soa) en armoedeproblemen. In de UER is gesignaleerd dat veel meisjes op jonge leeftijd (ongewenst) zwanger zijn waardoor zij geen onderwijs volgen. Zoals reeds aangegeven kunnen zwangerschappen verstoting door de gemeenschap tot gevolg hebben. Ook het plegen van illegale abortussen met verminking of overlijden tot gevolg komt voor. Legale abortussen zijn alleen mogelijk indien er sprake is van een bijzondere omstandigheid, bijvoorbeeld bij zwangerschap als gevolg van verkrachting of indien er sprake is van een groot gezondheidsrisico. Daarnaast zijn de onderwijsresultaten in de UER vergeleken met de rest van het land een stuk lager. In de UER heeft zo n 75.7% van de kinderen vanaf drie jaar geen scholing gehad of hebben zij alleen deelgenomen aan het primair onderwijs. Dit aantal staat tegenover 47.7% in het gehele land. Wanneer de onderwijsresultaten worden beperkt tot de bevolking van zes jaar en ouder, is het aantal dat nooit naar school is gegaan 71.8%. Het aantal mannen dat onderwijs heeft gevolgd is in alle gevallen hoger dan het aantal vrouwen dat onderwijs heeft gevolgd. Een totaal van kinderen in de schoolleeftijd van 7-14 jaar staat gemeld als voltijd werkend. De meerderheid van hen is jongens (54.4%). Bijna al deze kinderen zijn werkzaam in de landbouw, de productie, transport en de verkoop. De werkende kinderen zitten voornamelijk in de particuliere informele sector en zijn of zelfstandig ondernemer of onbetaalde gezinsarbeider. 10

11 Tevens kent het noorden van Ghana een patriarchale cultuur waarbinnen vrouwen uitgesloten zijn van het nemen van beslissingen. Deze geslachtsongelijkheid bepaalt samen met andere discriminerende traditionele en godsdienstige praktijken en beleidsbepalingen voor een groot deel de situatie van meisjes. Vroege huwelijken en het vroege moederschap verkleint hun kans op onderwijs en werkgelegenheid (YHFG, 2011). Ontwikkelingen rond het onderwerp De politiek erkent de problematiek en heeft vanaf 2001 een strategie ontwikkeld om de jonge mensen in Ghana te bereiken. Daartoe is er onder andere een Aids commissie (Ghana AIDS Commission) opgericht met als doel om ouders, beleidsmakers, de media en religieuze organisaties te mobiliseren om zo de publieke opinie te beïnvloeden. De Aids commissie had tevens als doelen om HIV/Aids voorlichting te integreren in het basisonderwijs, te zorgen voor jeugdvriendelijke faciliteiten en het promoten van zorg en steun voor jonge geïnfecteerde mensen. Ondanks de positieve reactie van de Ghanese regering om de moeilijkheden die jongeren ervaren serieus te nemen, is het een grote uitdaging gebleken om de beleidsdoelen te vertalen in effectieve programma s en activiteiten (The Alan Guttmacher Institute, 2004). Verschillende programma s die zijn uitgevoerd werden met grote belangstelling ontvangen door de media en werden zowel aangeboden door de overheid als ook door maatschappelijke organisaties. Zo ontwikkelde de Ghana Social Marketing Foundation mediacampagnes waarin seksueel actieve jongeren aangemoedigd werden tot condoomgebruik en werden jonge vrouwen als onderdeel van de Stop AIDS Love Life national program geholpen bij het aanleren van zelfvertrouwen en vaardigheden om zichzelf te beschermen tegen een HIV infectie (The Alan Guttmacher Institute, 2004). Sinds de introductie van de campagnes die gericht waren op reproductieve gezondheid, is meer dan 90% van de bevolking op de hoogte van ten minste één methode om seksueel overdraagbare aandoeningen en/of zwangerschap tegen te gaan. Gesignaleerd is dat onthouding de meest genoemde methode was bij jongeren in de UER en dat condoomgebruik door minder dan de helft genoemd werd. De UER verschilt in dit opzicht veel van de andere regio s, waar condoomgebruik aanzienlijk vaker genoemd werd als methode ter voorkoming van seksueel overdraagbare aandoeningen en/of zwangerschappen. Verwacht wordt dat deze verschillen voortkomen uit het feit dat er in het noorden van Ghana een stuk minder programma s beschikbaar zijn dan in de rest van het land en dat de programma s die, in de tijd van het onderzoek, wel beschikbaar waren vooral onthouding stimuleerden als methode en dit verkozen boven het gebruik van condooms. Ook is gebleken dat er bij de jongeren in de UER nog grote misverstanden bestaan rondom besmetting van HIV/Aids en dat meisjes weinig op de hoogte zijn van het risico dat zij lopen op seksueel geweld. Indien de meisjes slachtoffer zijn van seksueel geweld, houden zij vooral zichzelf hiervoor verantwoordelijk. Seksueel geweld komt voor een deel voort uit de 11

12 heersende gedachte dat meisjes het niet menen wanneer zij nee zeggen tegen seks (Rondini, Krugu, 2009). 5. Interne oriëntatie De opdrachtgever is van mening dat een goed passende relationele- en seksuele voorlichting een belangrijk middel kan zijn ter voorkoming van de problematiek die speelt in de UER en met name in Bolgatanga. Er is bij de YHFG draagvlak voor dit onderzoek, omdat zij hebben aangegeven niet tevreden te zijn met de manier waarop de seksuele voorlichting nu wordt gegeven. Zo weten ze bijvoorbeeld niet wat het precieze effect van de voorlichting is, omdat dit nooit is onderzocht en weten ze niet of ze genoeg aansluiten bij de opvattingen en gedragingen van de jongeren. De YHFG verwacht dat een goed aansluitende voorlichting effectiever zal zijn en een preventieve werking kan hebben. Een onderwerp waar op dit moment weinig bekend over is, maar waar de YHFG wel behoefte aan heeft, is de invloed van soapseries en videoclips op de opvattingen en gedragingen van de jongeren. Gezien wordt namelijk dat de jongeren in Bolgatanga steeds massaler toegang krijgen tot media en hier ook gebruik van maken. Zo wordt er steeds vaker zowel individueel als in groepsverband naar videoclips en soapseries gekeken via de televisie of het internet. De organisatie vermoedt dat het bekijken van deze beelden van invloed is op hun opvattingen m.b.t. relaties en seksualiteit en dat zij dit onderwerp een rol zullen moeten geven in de voorlichting om zo voldoende aan te sluiten bij de jongeren. De organisatie heeft op dit moment echter geen concreet beeld van wat de daadwerkelijke invloed is, van wat de jongeren vinden van de beelden die zij zien en wat hun opvattingen hierover zijn. Dit betekent dat hier eerst onderzoek naar gedaan moet worden, voordat dit onderwerp in de voorlichting kan worden verwerkt. Er is op dit vlak dus sprake van handelingsverlegenheid bij de opdrachtgever. Gezien de afstand is voorafgaand aan het onderzoek vrij lastig om aan te geven hoe de andere betrokkenen, waaronder vrijwilligers/voorlichters en jongeren, in het onderwerp staan. Van Jolien van der Geugten heb ik begrepen dat zij hier net als de YHFG positief instaan en bereid zijn om mee te werken aan het onderzoek en de daarbij behorende interviews. Tevens heeft de YHFG aangegeven open te staan voor samenwerking, advies en kritiek. 6. Definitieve probleemomschrijving De UER is één van de armste regio s in Ghana, waar (ongewenste) zwangerschappen en het illegaal ondergaan van abortussen relatief veel voorkomt. Ook kampen veel mensen met een seksueel overdraagbare aandoening. Gebleken is dat er onder de jongeren, vergeleken met de rest van het land, weinig kennis is over seksualiteit. De YHFG hoopt d.m.v. relationele en seksuele vorming een bijdrage te kunnen leveren ter voorkoming van de problematiek in de regio, maar is van mening dat de voorlichting die zij op dit moment geeft niet voldoende aansluit bij de opvattingen en gedragingen van de jongeren. Gezien het opkomende gebruik van media onder jongeren, vraagt de opdrachtgever zich af of het bekijken van videoclips en soapseries van invloed is op hun opvattingen en gedragingen m.b.t. seksualiteit en of dit onderwerp in de voorlichting verwerkt zal moeten worden. Er zal hier echter eerst onderzoek naar gedaan moeten worden, voordat deze vragen beantwoord kunnen worden. 12

13 7. Geoperationaliseerde begrippen Risicovol seksueel gedrag: In dit verslag wordt onder risicovol seksueel gedrag onveilige seks, relaties met oudere mannen, seks in ruil voor materiële zaken en seksueel geweld verstaan. Soapseries: Een soapserie is een televisieserie die gekenmerkt wordt door meerdere verhaallijnen die alle met het dagelijks leven te maken hebben. Er wordt altijd geëindigd met een cliffhanger. Videoclips: In dit verslag worden onder videoclips korte filmpjes op muziek verstaan, die een artiest gebruikt om zijn nummers te promoten. 8. Centrale vraag en deelvragen De probleemomschrijving heeft tot te volgende centrale vraag geleid: Op welke wijze kunnen de mogelijke effecten van soapseries en videoclips op risicovol seksueel gedrag bij jongeren van jaar in Bolgatanga in het seksuele voorlichtingsprogramma van de YHFG verwerkt worden? Om een antwoord op bovenstaande vraag te vinden zal allereerst onderzoek gedaan worden naar wat er in de theorie bekend is over de onderwerpen die aan bod komen in de centrale vraag en zal daarnaast in de praktijk onderzocht worden wat de mogelijke effecten van soapseries en videoclips zijn op de relationele en seksuele opvattingen en gedragingen van jongeren. De resultaten die d.m.v. de literatuurstudie en het praktijkonderzoek zijn verkregen worden vervolgens geanalyseerd en met elkaar vergeleken. Op basis daarvan zullen conclusies getrokken worden en aanbevelingen worden geformuleerd. Het bovenstaande heeft geleid tot de volgende deelvragen plus subvragen: Deelvraag aan de literatuur plus subvragen Op welke wijze kunnen de mogelijke effecten van soapseries en videoclips op risicovol seksueel gedrag bij jongeren in seksuele voorlichtingsprogramma s verwerkt worden? - Wat is de mogelijke invloed van soapseries en videoclips op de seksuele ontwikkeling van jongeren? - Wat is er bekend over het kijken naar soapseries en videoclips in Afrika? - Welk risicovol seksueel gedrag komt er voor onder de jongeren in Bolgatanga? - Wat zijn oorzaken van risicovol seksueel gedrag? - Wat zijn criteria voor effectieve seksuele voorlichting? Deelvraag aan de praktijk plus subvragen Op welke wijze worden de opvattingen en gedragingen van jongeren tussen de jaar in Bolgatanga beïnvloed door soapseries en videoclips ten aanzien van relaties en seksualiteit? - Hoe dikwijls kijken jongeren in Bolgatanga naar soapseries en videoclips? 13

14 - Wat zijn de opvattingen van jongeren in Bolgatanga over soapseries en videoclips m.b.t. relaties en seksualiteit? - Hoe denken jongeren in Bolgatanga dat soapseries en videoclips hun relationele en seksuele denkbeelden en gedragingen beïnvloeden? 9. Globale onderzoeksopzet en communicatieplan Globale onderzoeksopzet Om een antwoord te vinden op de onderzoeksvraag, zal er gebruik worden gemaakt van kwalitatieve methoden van dataverzameling. De kwalitatieve methode kent een open en flexibel karakter, waarbij de beleving van de onderzochte centraal staat. Deze nadruk op de subjectieve betekenisverlening maakt het onderzoek interpretatief van aard en sluit aan op de onderzoeksvraag, omdat er gevraagd wordt naar de beleving, opvattingen en ervaringen van de ondervraagden. Dit met als doel om tot een zo goed mogelijk aansluitende voorlichting te komen (Verhoeven, 2011). Er wordt gebruik gemaakt van de volgende methoden die het kwalitatieve onderzoek kent: Observatieonderzoek: Gestructureerde observaties, d.m.v. vooraf vastgestelde gedragingen. De observaties zullen worden genoteerd in een logboek om vervolgens te worden gescoord en om tot betrouwbare conclusies te komen (Verhoeven, 2011). Ook kan door observatieonderzoek een beeld worden verkregen van de beelden die jongeren in Bolgatanga te zien krijgen via internet en televisie en kan een beeld worden verkregen van welke thema s er naar voren komen in soapseries en videoclips. Daarnaast zal op openbare plekken, zoals op scholen en in restaurants en cafés geobserveerd worden hoe het interneten televisiegebruik van jongeren is en zal tevens geobserveerd worden hoe het internet- en televisiegebruik in het gastgezin van de onderzoeker is. Zowel de momenten waarop naar soapseries en videoclips gekeken wordt als de momenten waarop dit niet gebeurt, zullen worden genoteerd, om zo een beeld te krijgen van hoe dikwijls naar soapseries en videoclips gekeken wordt. Diepte-interviews: Deze vorm van interviewen is geschikt, omdat er gesproken wordt over een gevoelig onderwerp, zoals relaties en seksualiteit, er gevraagd wordt naar achterliggende motieven en omdat de beleving van de respondent van belang is. Dit maakt dat de inbreng van de respondent maximaal is en dat elk interview anders zal verlopen. Er zal bij deze interviews gebruik worden gemaakt van een hoofdvraag en daarbij behorende topiclijst (Verhoeven, 2011). De interviews zullen in het Engels worden afgenomen en worden opgenomen met behulp van opnameapparatuur om ze vervolgens uit te werken in de vorm van een transcript en te analyseren. Dit analyseren zal gebeuren door stukken tekst onder te verdelen in codes om ze vervolgens te waarderen en te structureren (Verhoeven, 2011). Literatuuronderzoek: Ter oriëntatie op de probleemsituatie en als theoretische onderbouwing van de onderzoeksopzet wordt gebruik gemaakt van wetenschappelijke literatuur (Verhoeven, 2011). De literatuur zal aansluiten op de centrale vraag en deelvragen en onder andere betrekking hebben op oorzaken van risicovol seksueel gedrag, de mogelijke effecten van soapseries en videoclips op de ontwikkeling van jongeren en op criteria voor effectieve seksuele voorlichting. 14

15 Communicatieplan: Tijdens de onderzoeksfase in Ghana zal nauw contact onderhouden worden met de YHFG om zo het draagvlak van het uiteindelijke advies te vergroten. Dit zal ik onder andere doen door dagelijks gebruik te maken van mijn werkplek bij de YHFG en door actief deel te nemen aan de wekelijkse bijeenkomst die er zal zijn met de werknemers van de organisatie en de overige vrijwilligers. Tijdens deze bijeenkomsten zal ik hen op de hoogte stellen van mijn werkzaamheden en zal ik hen ook om feedback vragen. Tevens zal ik tijdens de eerste bijeenkomst een presentatie geven waarin ik mijzelf voorstel aan mijn collega s en waarin ik hen inhoudelijk op de hoogte breng van mijn onderzoek. Ook zal ik aan hen de resultaten van de literatuurstudie en het onderzoek voorleggen. De feedback die ik hierop krijg zal ik meenemen in het verdere traject. Daarnaast zal ik gebruik maken van de mogelijkheid die de YHFG biedt om voorlichtingen te geven op scholen om zo in contact te komen en te blijven met zowel mijn collega s als de doelgroep. Jolien van der Geugten zal tijdens mijn verblijf in Ghana twee weken aanwezig zijn. In deze periode zal ik mijn werkzaamheden, ideeën en resultaten met haar bespreken en zal ik haar om feedback vragen. Hierdoor kan ik onder andere te weten komen of ik op de goede weg ben en of voldaan wordt aan de verwachtingen van de opdrachtgever. Ook zal ik haar feedback meenemen in het verdere traject. Daarnaast hebben wij afgesproken dat ik voor ik met het praktijkonderzoek begin, mijn onderzoeksmethode en interviewplan met bijbehorende topiclijst met haar doorneem. Zie onderstaande tabel voor verdere informatie en specificaties: Week Week 7 (2012) Week 8 Week 9 Week 11 Week 11 Week 12 Week 12 Week 13 Week 13 Week 14 Week 15 Week 16 Week 16 Week 17 Week 17 Week 17 Week 19 Activiteit Oriëntatieverslag voorleggen aan J. van der Geugten en overleggen over centrale vraag plus deelvragen YHFG per mail laten weten dat ik er bijna aankom Definitieve versie plan van aanpak voorleggen aan J. van der Geugten Start bij de YHFG, mijzelf voorstelen en presentatie over onderzoek geven J. van der Geugten in Ghana, overleg Onderzoeksplan en resultaten voorleggen aan J. van der Geugten Bijeenkomst YHFG: onderzoeksplan en resultaten presenteren, vragen om feedback Bijeenkomst YHFG: werkzaamheden bespreken, resultaten voorleggen, vragen om feedback Vertrek J. van der Geugten, overleg over komende weken Bijeenkomst YHFG: werkzaamheden bespreken, resultaten voorleggen, vragen om feedback Bijeenkomst YHFG: werkzaamheden bespreken, resultaten voorleggen, vragen om feedback Bijeenkomst YHFG: werkzaamheden bespreken, resultaten voorleggen, vragen om feedback Per mail contact leggen met J. van der Geugten en werkzaamheden bespreken, resultaten voorleggen, vragen om feedback Bijeenkomst YHFG: werkzaamheden bespreken, resultaten voorleggen, vragen om feedback Advies presenteren YHFG Afscheid nemen bij YHFG Voorleggen eindverslag J. van der Geugten 15

16 10. Verslag terugkoppeling opdrachtgever De opdrachtgever, Jolien van der Geugten, heeft aangeven dat zij de resultaten die uit de oriëntatiefase naar voren zijn gekomen er goed uit vindt zien. Met name de onderbouwing die met de literatuur wordt gegeven op de vraag die ik ga beantwoorden, ervaart zij als positief. Hierin beschreef ik namelijk dat het vermoeden van de YHFG van dat het belangrijk kan zijn om in de voorlichting aandacht te besteden aan de media, door de onderzochte literatuur wordt ondersteund en dat dit onderzoek naar onder andere de opvattingen van jongeren in Bolgatanga noodzakelijk maakt. De YHFG kan hierdoor met het uiteindelijke advies een rol spelen in de mediaopvoeding. Verder had zij nog een aanvulling op mijn communicatieplan en hebben we afgesproken dat ik voor ik met het praktijkonderzoek begin, mijn onderzoeksmethode en interviewplan met bijbehorende topiclijst met haar doorneem. Ook had zij nog een kleine nuancering bij de interne oriëntatie over hoe de YHFG het probleem ervaart. Haar feedback heb ik in het verslag verwerkt. 16

17 3. Verslag literatuurstudie 1. Inleiding Om een antwoord te vinden op de centrale vraag en om de kwaliteit, betrouwbaarheid en validiteit van de onderzoeksresultaten van het praktijkonderzoek te verhogen, wordt er in dit hoofdstuk door middel van de volgende deelvraag en subvragen antwoord gegeven op wat er in de theorie bekend is over de onderwerpen die aan bod komen in de centrale vraag: Op welke wijze kunnen de mogelijke effecten van soapseries en videoclips op risicovol seksueel gedrag bij jongeren in seksuele voorlichtingsprogramma s verwerkt worden? - Wat is de mogelijke invloed van soapseries en videoclips op de seksuele ontwikkeling van jongeren? - Wat is er bekend over het kijken naar soapseries en videoclips in Afrika? - Welk risicovol seksueel gedrag komt er voor onder de jongeren in Bolgatanga? - Wat zijn oorzaken van risicovol seksueel gedrag? - Wat zijn criteria voor effectieve seksuele voorlichting? 2. Theoretisch kader Media en seksuele ontwikkeling Opvallend is dat er talloze onderzoeken zijn uitgevoerd waarin verschillende onderzoekers een antwoord proberen te geven op de vraag wat de mogelijke effecten van media zijn op de seksuele ontwikkeling van jongeren. Het is echter zo dat de wetenschap tot op heden nog geen eenduidig antwoord op deze vraag heeft kunnen geven, omdat uit een aantal onderzoeken blijkt dat er wel degelijk een negatieve invloed uitgaat van de media, maar er daarnaast ook onderzoeken zijn die deze negatieve invloed ontkennen. Een verklaring hiervoor is dat de onderzoeksresultaten aantonen dat gedrag beïnvloed wordt door meerdere complexe factoren en media daardoor dus nooit de allesbeslissende factor kunnen zijn (Frankenhuis, van der Hagen, Smelik, 2007). Wat wel bekend is, is dat de media een belangrijke rol spelen bij het opbouwen van de identiteit van jongeren. Dit gebeurt onder andere doordat de jongeren zich spiegelen aan rolmodellen en beelden die zij op internet en televisie zien. Dit heeft zowel negatieve als positieve effecten. In een onderzoek naar de effecten van nieuwe media op jongeren wordt hierover het volgende gezegd: Jongeren spiegelen zich aan rolmodellen en aan beelden die zij op televisie of internet zien. Dat kan een positief effect hebben, omdat jongeren kunnen experimenteren met hun identiteit. Het kan ook een negatief effect hebben, als jongeren onzeker worden omdat ze bijvoorbeeld alleen maar mooie, slanke, sportieve mensen op tv zien. (Frankenhuis, van der Hagen, Smelik, 2007, p. 13) Gezegd wordt dus dat jongeren graag willen voldoen aan de ideaalbeelden die zij onder andere uit videoclips en soapseries halen en dat deze beelden van invloed zijn op hun gedrag, hun zelfbeeld en op hoe zij tegen anderen aankijken. Dit spiegelen aan rolmodellen wordt volgens de auteurs vooral zorgelijk gevonden als het gaat om beelden waarbij vooral een stereotype beeld van 17

18 seksuele relaties zichtbaar is. Videoclips worden hierbij als voorbeeld genoemd, omdat vrouwen hierin vaak als lustobject worden verbeeld (Beentjes, Konig, Krzeszewski, 2008). Dat vrouwen vaak als lustobject worden verbeeld, wordt geconcludeerd uit het feit dat vrouwen in videoclips vaker dan mannen bloot te zien zijn, vrouwen zich vaker uitdagend en provocerend gedragen dan mannen en dat mannen zich daarnaast veelal dominant ten opzichte van vrouwen gedragen. Dit dominante gedrag van mannen komt veelal tot uiting in de wijze waarop zij vrouwen aanspreken door bijvoorbeeld kleinerende seksuele woordspelingen te maken (Nikken, 2007). De American Psychological Association (APA) vermoedt dat het toenemende aantal eenzijdige, stereotype en geseksualiseerde beelden problematisch is voor jongeren, omdat de identiteit van de jongeren nog niet volledig is ontwikkeld ( Zurbriggen, Collins, Lamb, Roberts, Tolman, Ward, Blake, 2007). Dit komt onder andere doordat jongeren de denkkaders missen om hun ervaringen te plaatsen. Daardoor is hun mentale verwerkingstijd te kort om het snelle tempo van informatie en communicatie-uitwisseling bij te kunnen houden. De jongeren kunnen de beelden en informatie die zij via de media te zien krijgen nog niet voldoende op waarde schatten (Delfos, 2009). Het gevaar bestaat dan dat jongeren de stereotype beelden als norm voor zichzelf gaan beschouwen. Dit kan een grotere kans op psychische stoornissen met zich meebrengen en kan tevens tot meer seksuele problemen leiden. Hieronder worden onder andere onregelmatig condoomgebruik, afkeer van seks en onrealistische verwachtingen op het gebied van seks verstaan (Nikken, 2007). Een voorbeeld om het bovenstaande te illustreren is dat jongeren die een optimistisch beeld van seks op de televisie hebben, minder tevreden zijn over hun eigen seksuele prestaties en tevens een lager zelfbeeld hebben. Ook is gebleken dat jongeren die veel televisie kijken meer het schoonheidsideaal nastreven dan jongeren die weinig televisie kijken en dat zij daarnaast onzekerder over hun eigen lichaam zijn (Nikken, 2009). Wanneer de media echter een rol spelen bij de beïnvloeding van jongeren op hun seksuele ontwikkeling, dan is het een voorwaarde dat deze jongeren ook daadwerkelijk gebruik maken van de media. Daarnaast is het zo dat de media de denkbeelden en gedragingen van jongeren alleen in een bepaalde richting sturen als een bepaald beeld wordt gegeven van relaties en seksualiteit. Uit onderzoek is gebleken dat aan deze voorwaarde wordt voldaan vanwege de toenemende aandacht voor seksualiteit, relaties en uiterlijk in de media, onder andere in soapseries en videoclips. Nikken (2009) schrijft over deze niet doelbewuste beïnvloeding door te wijzen op een effectenonderzoek dat heeft aangetoond dat de respondenten een tolerantere houding kregen over seks voor of buiten het huwelijk en over vreemdgaan wanneer zij in plaats van neutrale beelden veel seksueel getinte beelden te zien kregen. Daarnaast bleken mannen die seksueel geweld op de televisie zagen dit minder ernstig te vinden naarmate zij deze beelden vaker zagen. Zo leken zij minder met de slachtoffers mee te leven en minder van de beelden te schrikken. Desondanks moet gezegd worden dat dit verband vooral lijkt te gelden voor jongeren die meer dan anderen geïnteresseerd zijn in seksuele media, zich hier meer in inleven en daarnaast meer druk van vrienden voelen om deze beelden te kijken en tevens minder mediaopvoeding van hun ouders krijgen (Nikken, 2009). Ten slotte wordt benoemd dat programma s waarin veel aandacht is voor seksualiteit er niet voldoende in slagen om de negatieve gevolgen van seks te laten zien. Ongeplande zwangerschappen en seksueel overdraagbare aandoeningen als gevolg van onveilige seks komen nauwelijks aan bod. Daarnaast wordt er vaak op een negatieve manier gesproken 18

19 over condoomgebruik en over andere vormen van anticonceptie. In een onderzoek van Debra K. Braun-Corville en Mary Rojas in 2009 over de samenhang tussen seksueel getinte websites en seksuele gedragingen en opvattingen van adolescenten, komt naar voren dat uit longitudinaal onderzoek van Chandra Et Al is gebleken dat bij meisjes die veelvuldig naar programma s met seksuele beelden keken binnen drie jaar twee keer zo veel zwangerschappen voorkwamen als bij meisjes die niet of nauwelijks naar deze programma s keken. Soapseries en videoclips in Afrika Opvallend is dat er zeer weinig recente wetenschappelijke literatuur te vinden is die specifiek gericht is op het kijken naar soapseries en videoclips in Afrika. Dit maakt het dan ook lastig om een goed onderbouwd beeld neer te zetten m.b.t. deze onderwerpen. Een interessant gegeven dat wel door de literatuurstudie naar voren is gekomen is dat er de afgelopen 15 jaar een opmars in Ghanese en Nigeriaanse videofilms is ontstaan. Er worden tegenwoordig meer dan 1000 films per jaar geproduceerd en verkocht. De films worden vertoond in alle Engelstalige Afrikaanse landen en men kan deze zien op de televisie, in het theater en in zogeheten videowoonkamers. Om een zo groot mogelijk publiek te bereiken zijn er daarnaast ook mensen die met televisies langs kleine dorpen trekken om de films aan de inwoners daar te tonen. Zoals gezegd zijn de films afkomstig uit zowel Ghana als Nigeria. Het grootste deel is daarbij afkomstig uit Nigeria en wordt geproduceerd in de Nigeriaanse filmindustrie genaamd Nollywood. Nollywood is nog steeds groeiende en wordt door professionals uit binnenen buitenland als filmindustrie steeds meer erkend. Zo worden er op internationale filmfestivals bijvoorbeeld steeds vaker Nigeriaanse films getoond. De waarde van de industrie is op dit moment zo n 200 miljoen dollar per jaar. Gezien de economische positie van Nigeria is dit gigantisch. In Ghana is vooral het Nigeriaanse familiemelodrama genre populair. Net als in soaps zijn er vaak meer vrouwen in dit genre te zien dan in andere genres en is er plaats om een oneindig aantal thema s en onderwerpen naar voren te laten komen. Het gaat daarbij vaak om belangrijke sociale kwesties. Denk hierbij aan onderwerpen als huiselijk geweld, armoede en homoseksuele relaties (Haynes, 2007). Als gekeken wordt naar het muziekgebruik van jongeren in Afrika, kan er worden gezegd dat onder de jongeren in Ghana vooral R&B, hiphop en rap populaire genres zijn. Deze muziek is met name afkomstig uit de Verenigde Staten. Daarnaast is het genre met de naam Hiplife erg populair onder de Ghanese jeugd. De term Hiplife is een combinatie van de hiphop uit de Verenigde Staten en de highlife uit Ghana. Highlife is een populair Ghanees muziekgenre dat gekenmerkt wordt door Afrikaanse ritmen. Hiplife brengt beide genres bij elkaar en is een mix van euro-amerikaanse hiphop en Afrikaanse ritmen. In het hiplife genre wordt er net als in het highlife genre vaak in meerdere talen gezongen. Zo kan er in één lied standaard Engels, Ghanees Engels en één van de vele inheemse Ghanese talen te horen zijn. Dit wordt gedaan om de verschillende culturen met elkaar te vermengen. De meeste teksten van de hiplife artiesten zijn gericht op romantiek en seksualiteit en worden net als de teksten van hiphop artiesten met name ondersteund met elektronische ritmen. De teksten van highlife artiesten worden vooral ondersteund door live muziek van een band. Daarnaast wordt gezegd dat de videoclips van hiplife artiesten in grote mate overeenkomen met de videoclips van hiphop artiesten. Zo wordt er op dezelfde manier 19

20 gelopen en gedanst en is er veel aandacht voor uiterlijk vertoon, dure auto s en juwelen. Ook lijkt er een nieuwe trend te zijn ontstaan in hiplife video s, omdat er steeds vaker schaars geklede vrouwen worden afgebeeld. Deze beelden schijnen echter wel minder expliciet te zijn dan in hiphop videoclips (Oduro-Frimpong, 2009). Risicovol seksueel gedrag in Bolgatanga Uit een onderzoek van Krugu en Rondini dat in 2009 is uitgevoerd onder jongeren in Bolgatanga is gebleken dat jongeren in de UER minder op de hoogte zijn van methodes om seksueel overdraagbare aandoeningen en/of zwangerschap tegen te gaan dan jongeren in de rest van Ghana. De UER kent samen met de andere noordelijke regio s dan ook het laagste gebruik van anticonceptiemiddelen. Gebleken is dat slechts 86.1% van de mannelijke respondenten en 60% van de vrouwelijke respondenten op de hoogte was van condoomgebruik als beschermingsmethode. De jongeren die hiervan op de hoogte waren gaven tevens aan condooms niet te gebruiken, omdat deze niet effectief zouden zijn. Daarnaast is uit het onderzoek van Krugu en Rondini (2009) gebleken dat de jongeren in Bolgatanga het gebruik van condooms vooral de verantwoordelijkheid van de man vinden en dat vrouwen zich schamen voor de aankoop ervan. Een vrouw met een condoom op zak wordt al snel als slecht en onbetrouwbaar gezien en een jongen zal een condoom van haar dan ook niet snel accepteren. Vrouwen durven hierdoor condoomgebruik niet voor te stellen aan hun sekspartner en zijn hierdoor afhankelijk van de man wat betreft het condoomgebruik. Ook is uit hetzelfde onderzoek (Krugu, Rondini, 2009) gebleken dat de vrouwelijke respondenten seksueel actiever waren dan de mannelijke respondenten, maar dat zij opvallend minder gebruik maakten van beschermingsmethoden. Dit gegeven wordt verklaard vanuit het feit dat de vrouwelijke respondenten veelal aangaven hun seksleven denken te kunnen verbeteren door beschermingsmethoden te vermijden. De onderzoekers denken dat deze gedachte het gevolg is van eventuele druk die op hen wordt uitgeoefend door oudere mannelijke partners. Relaties tussen tienermeisjes en oudere jongens of mannen zijn vrij normaal in Ghana en dat heeft ermee te maken dat deze jongens of mannen beter in staat zijn om het meisje financieel te onderhouden. Als laatste conclusie uit dit onderzoek (Krugu, Rondini, 2009) bleek dat seksueel geweld steeds meer voorkomt in Bolgatanga. Het exacte percentage is echter niet bekend, doordat er in veel gevallen geen aangifte wordt gedaan of doordat het door de slachtoffers niet als seksueel geweld wordt erkend. Dit laatste komt onder andere voort uit het gegeven dat veel meisjes niet weten dat zij het recht hebben om nee te zeggen en omdat er sprake kan zijn van psychologische dwang en omkoperij. Met omkoperij wordt in dit geval seks in ruil voor materiële zaken bedoeld. De ingewikkeldheid die bijdraagt aan de instandhouding hiervan is dat jongens zichzelf beoordelen op hun financiële mogelijkheden en ook door anderen hierop worden beoordeeld en dat materiële uitwisseling van goederen door zowel jongens als meisjes als een vast onderdeel van iedere relatie wordt gezien. Een andere factor die aan de totstandkoming van seksueel geweld kan bijdragen is dat veel jongens van mening zijn dat de meeste meisjes het niet menen wanneer zij nee tegen seks zeggen. Deze houding kan al snel omslaan in seksueel geweld. Door het onderzoek van Rondini en Krugu is bekend dat 25.7% van de vrouwelijke respondenten en 13.9% van de mannelijke respondenten zich kwetsbaar voelt voor seksueel geweld. De meeste meisjes gaven aan dat zij denken te kunnen voorkomen om slachtoffer te worden door zich netjes te kleden of door niet in het 20