Inspecteren volgens. Tekst: Anton Kerkhofs Fotografie: John Hermans, Arno Massee

Transcriptie

1 Katern voor scholing, her- en bijscholing 52 inhoud Een uitgave van Intech Elektro & ICT en otib juni Inspecteren volgens nen 11 en nen Cursussen 5 Otib-nieuws Fotowedstrijd Inspecteren volgens nen 11 en nen Inspectie van elektrische installaties is een ruim begrip. Toch krijgt menig elektrotechnisch installateur regelmatig de vraag of er een offerte kan worden gemaakt voor de inspectie van een installatie. Maar houdt het begrip nu eigenlijk in? Wat mag een klant op dit gebied van het inspecterende bedrijf wel en niet verwachten? En wat mag er wel en niet van de klant worden verwacht? Tekst: Anton Kerkhofs Fotografie: John Hermans, Arno Massee Wat is een elektrische installatie? Onder een elektrische installatie wordt verstaan: Een samenstel van bij elkaar behorend elektrisch materieel met onderling op elkaar afgestemde eigenschappen om bepaalde doelen te realiseren. Onder elektrisch materieel wordt vervolgens verstaan: Elk onderdeel dat wordt toegepast bij de opwekking, de omzetting, het transport, de distributie of de toepassing van elektrische energie, zoals elektrische machines, transformatoren, schakel-, beveiligings- en besturingsmaterieel, meetinstrumenten, leidingsystemen en elektrische toestellen. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht omvat een elektrische installatie dus niet alleen de vaste installatie, maar eindigt hij ook niet bij een wandcontactdoos. De elektrische installatie omvat al het elektrische materieel van de verdeelinrichting tot en met alle zaken die hierop zijn aangesloten. Een inspectie wordt verricht om vast te stellen of een installatie aan de gestelde eisen voldoet. Om hier een oordeel over te kunnen vellen, moet echter wel duidelijk zijn wat die gestelde eisen dan zijn. Aan het ontwerp van elke elektrische installatie liggen eisen ten grondslag: - Richtlijnen, zoals de Machinerichtlijn, de Laagspanningsrichtlijn, de emc-richtlijn, de Arbeidsmiddelenrichtlijn enzovoort. De Europese richtlijnen zijn in Nederlandse wetten en besluiten vertaald en het is dus een wettelijke verplichting ze toe te passen. - Normen die beschrijven hoe op een praktische manier een installatie kan worden gemaakt, zodat deze aan de regelgeving voldoet. Voorbeelden van productnormen waar een inspecteur mee te maken kan hebben, zijn bijvoorbeeld nen 11, Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties, nen-en 6139, Laagspanningsverdeelinrichtingen, nen-en 62, Elektrische uitrusting van machines, nen 2535, Brandmeldinstallaties enzovoort. In bedrijf nemen Installaties die nieuw zijn gebouwd of zijn aangepast, mogen pas aan de opdrachtgever worden overgedragen nadat is vastgesteld dat de installatie aan de eisen voldoet. Een eerste inspectie heeft tot doel vast te stellen of de installatie conform het ontwerpplan is opgesteld en of er nog gebreken of fouten aanwezig zijn. Mocht dit laatste het geval zijn, dan kunnen deze gebreken of fouten eerst 1. Installaties die nieuw zijn gebouwd of zijn aangepast, mogen pas aan de opdrachtgever worden overgedragen nadat is vastgesteld dat de installatie aan de eisen voldoet. 52 1

2 inspecteren volgens nen 11 en nen tijd in jaren som van de factoren Grafiek 1. Met tabel 1 kan de inspectiefrequentie worden vastgesteld. nog worden verholpen. Pas als de installatie geen gebreken of fouten meer vertoont, kan hij in bedrijf worden genomen. Er kan dan worden gesteld dat de installatie voldoet aan de geldende veiligheidsbepalingen en dat er geen sprake is van levensgevaarlijke of brandgevaarlijke situaties. De dagelijkse praktijk is echter vaak anders. In veel gevallen vind er, voor de installatie in bedrijf wordt genomen, helemaal geen inspectie plaats. En toch: als een installateur een zakelijke overeenkomst opstelt waarin staat vermeld dat de installatie wordt gemaakt conform nen 11, dan is dat inclusief deel 6, Een inspectie. Een zakelijke 2. Volgens nen 31 moeten elektrische installaties en elektrische arbeidsmiddelen met een passende regelmaat worden geïnspecteerd om tijdig eventuele gebreken te ontdekken die een veilige bedrijfsvoering kunnen belemmeren. tijd in jaren som van de factoren Grafiek 2. Met tabel 2 kan de inspectiefrequentie worden vastgesteld. NEN 31 Een nen 31-inspectie is dus anders dan een nen 11-inspectie. Het is wettelijk verplicht elektrische installaties en elektrische arbeidsmiddelen in een onderneming te beheren. De eigenaar moet hiervoor een installatieverantwoordelijke (iv) aanwijzen, een persoon die het beheer gestalte geeft. Zo bepaalt de installatieverantwoordelijke bijvoorbeeld welke installaties en welke arbeidsmiddelen met welke regelmaat worden geïnspecteerd en op welke manier dit schriftelijk wordt geborgd. Een installatieverantwoordelijke kan een geschoold en daarvoor aangewezen elektrotechnisch medewerker van de eigen organisatie zijn. Het beheer kan ook worden uitbesteed aan een externe partij, zoals een installatiebureau. In de laatste situatie is het belangrijk een Plan van Toezicht op te stellen waarin eenduidig en helder alle afspraken tussen beide partijen zijn vastgelegd. Ook verzekeraars eisen in hun polisvoorwaarden vaak een nen 31-inspectie. Let wel, dit is dus niet beperkt tot de vaste gebouwgebonden installaties, maar richt zich op de hele elektrische installatie, dus zowel op de vaste gebouwgebonden installaties als de daarop aangesloten elektrische arbeidsmiddelen, machines enzovoort. Een installatieverantwoordelijke kan in een beheerplan termijnen vastleggen wanneer hij welke gedeelten van de vaste elektrische installatie en -arbeidsmiddelen laat inspecteovereenkomst zorgt voor een juridische binding. Een installateur is daardoor dus ook aansprakelijk voor de veiligheid van het product dat hij levert: de elektrische installatie. Een installateur is dus productaansprakelijk. Bij een inspectie wordt gekeken naar de volgende zaken: - Voldoet het aangesloten materieel aan de veiligheidsbepalingen uit de relevante productnormen? - Is het materieel gekozen en geïnstalleerd conform de bepalingen uit de productnomen, zoals nen 11 en/of volgens de instructies van de fabrikant? nen 11: ter afronding van een uitgevoerde inspectie moet een rapport worden opgesteld. Hierin zijn de resultaten van de inspectie vermeld en dit rapport moet door de eigenaar van de installatie worden bewaard. Beheer na de oplevering De eigenaar van een elektrische installatie heeft, als het een bedrijfsmatige installatie is, vervolgens de plicht te zorgen dat de elektrische installatie veilig blijft voor de medewerkers en andere gebruikers. In het Arbobesluit staat namelijk vermeld: Elektrische installaties zijn zodanig ontworpen, ingericht, aangelegd, onderhouden en gekenmerkt, dat een veilig gebruik van elektriciteit zo goed mogelijk is gewaarborgd. Doeltreffende maatregelen moeten worden getroffen tegen brand, ontploffing, (in)directe aanraking en te dichte nadering. Om deze wettelijke bepaling te realiseren staat in nen 31 de volgende bepaling: Elektrische installaties en elektrische arbeidsmiddelen moeten met een passende regelmaat worden geïnspecteerd. Het doel van regelmatige inspecties is gebreken te ontdekken die een veilige bedrijfsvoering kunnen belemmeren.... Een nen 31-inspectie is bedoeld voor alle bestaande elektrische installaties. Dit kunnen dus de laagspanningsinstallatie in een gebouw zijn, maar ook productiemachines, de zonweringinstallatie, elektrisch handgereedschap, tijdelijke installaties op bouwplaatsen enzovoort. Een nen 31-inspectie richt zich onder meer op mogelijke achteruitgang in veiligheid door slijtage, veelvuldig gebruik, uitwendige invloeden, calamiteiten et cetera. Bij een nen 31-inspectie moet minstens worden uitgegaan van de veiligheidsbepalingen die van kracht waren bij de aanleg van de installatie of de vervaardiging van het elektrische arbeidsmiddel. 52 2

3 inspecteren volgens nen 11 en nen ren. Voor de inspecties van elke installatie, elk onderdeel van een installatie, voor elke visuele inspectie en voor elke inspectie door meting en beproeving of een onderdeel daarvan, kan een afzonderlijke tijdsinterval worden vastgesteld. Het is dus niet zo dat periodiek alles in een keer moet worden geïnspecteerd. De ene installatie of installatieonderdeel heeft immers ook grotere risico s dan een andere installatie of installatieonderdeel. In nen zijn voor het bepalen van inspectiefrequenties voor vaste installaties en elektrische arbeidsmiddelen twee gereedschappen opgenomen (tabel 1 en 2). De termijn tussen twee inspecties voor het inspecteren van elektrische arbeidsmiddelen kan worden bepaald met de tabellen en curves in de grafieken (grafiek 1 en 2). Andere aspecten In nen 31 wordt een onderscheid gemaakt tussen kleine elektrische arbeidsmiddelen, zoals handgereedschappen, en de complexere elektrische arbeidsmiddelen, zoals bouwliften, productiemachines en dergelijke. De complexe arbeidsmiddelen vallen in nen onder de definitie en de inspectiefrequentie van installaties. De veiligheidsfuncties, zoals de noodstopschakelaars en dergelijke, van deze uitgebreide en omvangrijke arbeidsmiddelen moeten minstens elk jaar worden gecontroleerd. Inspectie van zowel de elektrische arbeidsmiddelen als de vaste elektrische installatie bestaat uit een visuele inspectie, meting en beproeving. Behalve de termijn tussen twee inspecties, zoals beschreven, zijn nieuwe aspecten bij de inspectie in nen ten opzichte van nen-en 511 en nen 31: - De Isolatieweerstand van zowel installaties als elektrische arbeidsmiddelen mag worden gemeten met een gelijkspanning Unom. Praktisch betekent dit bijvoorbeeld dat met een beproevingsspanning van 25 V dc, in plaats van 5 V dc mag worden gemeten. - Het ononderbroken zijn van beschermingsleidingen mag worden gemeten met een meetstroom,2 A, in plaats van 1 A. - Thermografie is geen nen 31-inspectie. Het kan wellicht wel een zinvolle aanvulling op metingen zijn. - De testknop van aardlekschakelaars mag worden beproefd nadat door meting de uitschakeltijd en stroom is gecontroleerd. frequentie-aspect beschrijving wegingsfactor resultaat A. leeftijd elektrische leeftijd < 1 jaar installatie leeftijd > 1 maar < 2 jaar 5 leeftijd > 2 maar < 3 jaar 8 leeftijd > 3 jaar 1 B. kwaliteit installatie beter dan in de nieuwe normen voldoet aan de nieuwste norm 2 voldoet aan norm van aanleg en extra veiligheidsvoorzieningen zijn getroffen voldoet aan de norm van aanleg 7 installatie voldoet (wellicht) niet aan norm, maar er zijn geen directe gevaren C. omgevingsfactoren schoon, droog, vrij van transportmiddelen, geen brand of explosiegevaar niet schoon en droog of wel brand of explosiegevaar 1 of wel gebruik van transportmiddelen of zware materialen zware industriële omgeving met daarin voortdurend 2 gevaar, zoals vocht, brandgevaar, cor- rectieve of explosieve dampen, transportmiddelen, zware materialen D. installatiegebruikers elektrotechnisch goed opgeleid, vakopleiding in de energietechniek of vergelijkbaar geen specifieke vakopleiding, wel herkenbaar 3 met de risico s van elektriciteit leken 8 leerlingen, cursisten, stagiaires en dergelijk 1 E. mate van toezicht regelmatig toezicht installatieverantwoordelijke installatieverantwoordelijke (iv) sporadisch toezicht installatieverantwoordelijke 1 som van factoren... Tabel 1. Inspectiefrequentie vaste installaties volgens nen Van elke installatie of groep van installaties kan afzonderlijk de som worden bepaald door de factoren A tot en met E te kiezen en de bijbehorende getallen op te tellen. Met grafiek 1 kan vervolgens de inspectiefrequentie worden bepaald. frequentie-aspect omschrijving wegingsfactor resultaat A. hoe vaak wordt regelmatig / vaak 1 arbeidsmiddel gebruikt? zelden < 5 keer per jaar B. elektrotechnische uitsluitend door elektrotechnisch deskundigen deskundigheid gebruiker niet uitsluitend door elektrotechnisch deskundigen 1 C. omgeving waar niet industrieel, schoon, droog, geen brand- arbeidsmiddel wordt gebruikt: explosiegevaar, vrij van transportmiddelen niet eenduidig, niet een zware industriële 1 omgeving waar met zware transportmiddelen of zware materialen wordt gewerkt zware industriële omgeving, bouwplaats, omgeving met zware transportmiddelen of zware materialen. D. kans beschadiging van arbeidsmiddel: bijzonder klein (bijvoorbeeld kantoor) of pc in kantooromgeving klein, maar reëel (bijvoorbeeld servicewagen 1 of kleine werkplaats) groot, zoals op een bouwplaats of scheepswerf som van factoren... Tabel 2. Inspectiefrequentie vaste installaties volgens nen Van elke installatie of groep van installaties kan afzonderlijk de som worden bepaald door de factoren A tot en met D te kiezen en de bijbehorende getallen op te tellen. Met grafiek 2 kan vervolgens de inspectiefrequentie worden bepaald. 52 3

4 cursussen Cursussen Praktijktraining service lb-kast met gebouwautomatisering Wie: Servicemonteurs, servicetechnici, onderhoudsmonteurs. Informatie: Siemens Desigo PX controller functies Wie: Installatiegebruikers. Informatie: Siemens Desigo-Insight bediening Wie: Beheerders technische installaties, servicetechnici, servicemonteurs. Informatie: Meet- en regeltechniek klimaatbeheersing Wie: Onderhoudsmonteurs verwarmingstechniek, servicemonteurs installatietechniek. Ontwerp klimaatbeheersinginstallatie Wie: Ontwerptechnici klimaattechnische installaties, adviseurs klimaattechnische installaties. Meet- en regeltechniek Wie: Projecttechnici, ontwerptechnici, projectleiders, projectmanagers. Informatie: Ontwerp regel-, besturings- en beveiligingsstrategie klimaatinstallatie Wie: Aankomend projecttechnici gebouwinstallaties san, cv en ac, aankomend ontwerptechnici gebouwinstallaties san, cv en ac, projectleiders koudetechniek. Regeltechniek klimaatinstallaties Wie: Installatieontwerpers, meet- en regeltechnici. Informatie: instructiebijeenkomsten/regeltechniek. Meten verlichting conform nen 1891 Wie: Projectleiders, technici, werkvoorbereiders, leidinggevend monteurs. Meten verlichting conform nen 1891 Wie: Monteurs, werkvoorbereiders, projectleiders. Informatie: Noodverlichting en vluchtrouteaanduiding Wie: Monteurs laagspanningsinstallaties, elektrotechnici, veiligheidsfunctionarissen. Informatie: Noodverlichtingsdeskundige herhaling Wie: Noodverlichtingsdeskundigen. Verlichting nen-en Wie: Monteurs, werkvoorbereiders, technici, tekenaars, projectleiders. Verlichting: advies en uitvoering Wie: Werkvoorbereiders, technici, projectleiders, leidinggevend monteurs. Beveiligingsinstallaties Wie: Monteurs, onderhoudsmonteurs. Informatie: Beveiligingsinstallaties Wie: Adviseurs beveiliging, monteurs beveiligingsinstallaties. Informatie: Inbraaksignaleringssystemen Wie: Monteurs beveiligingsbedrijf, assistenten elektrotechniek. Basisopleiding elektronische branddetectie Wie: Ontwerpers, technici. Brandmeldinstallaties beheer Wie: Beveiligingsmiddenkader, verzekeringsdeskundigen, beheerders bmi, gebouwbeheerders. Informatie: opleidingen, Brandmeldinstallaties algemeen Wie: mbo elektrotechniek, monteurs. Informatie: Installatiedeskundige brandmeldinstallaties Wie: Monteurs elektrotechniek. Informatie: Monteur Brandmeldinstallaties I Wie: Monteurs elektrotechniek. Informatie: Monteur Brandmeldinstallaties II Wie: Monteur elektrotechniek. Informatie: Projecteringsdeskundige Brandmeldinstallaties Wie: Projectiedeskundigen. Informatie: Projecteringsdeskundige Ontruimingalarmsinstallatie Wie: Projecteringsdeskundigen ontruimingalarminstallaties. Informatie: www. cursusloket.nl. cctv-camerasystemen beveiliging Wie: Installatiedeskundigen, projecteringsdeskundigen. Informatie: www. mijnkenteq.nl. Technische vooropleiding monteur beveiliging Wie: Assistent-monteurs alarmsystemen. cctv over ip Wie: Installateurs van ip-camerasystemen. Informatie: cctv installatiedeskundige Wie: Monteurs. * Ga voor het meest actuele overzicht van opleidingen en aanbieders naar 52

5 otib nieuws fotowedstrijd Professionals 3 Comfort Crisis De nieuwste game in de serie Professionals is binnenkort beschikbaar: Professionals 3 Comfort Crisis. De online game is in opdracht van Otib gemaakt. In Comfort Crisis kruipen spelers opnieuw in de huid van verschillende professionals uit de branche. Ze vormen het reddingsteam dat zorgt voor de ontsluiting van een vervallen stad. De gedachte achter de games is om op een leuke manier kennis te maken met de veelzijdigheid van de technische installatiebranche. De game is bedoeld voor kinderen in de leeftijd van 11 1 jaar en kan zowel individueel als met meerdere spelers tegelijkertijd worden gespeeld vanaf vrijwel elke pc met internettoegang. Informatie: www. comfortcrisis.nl en Kweekvijver voor jong talent Slechts 17 procent van de jongeren kiest voor techniek. Onbekendheid met de vele carrièremogelijkheden binnen technische bedrijven speelt hierin een belangrijke rol. TechniekTalent.nu een samenwerkingsverband van bedrijfsleven, opleidingsfondsen, koepelorganisaties en scholen organiseert dit jaar weer vier workshops Doelgericht communiceren met jongeren. De workshops zijn bedoeld om bedrijven te helpen hun communicatie te laten aansluiten op de belevingswereld van jongeren. Fotowedstrijd Zo moet het niet Tijdens de workshops kunnen ervaringen worden uitgewisseld en wordt ingegaan op specifieke vragen uit de praktijk. De workshops duren een halve dag en de kosten bedragen 6 euro per persoon. Informatie: Onder het motto Zo moet het niet zoekt de redactie van Intech Elektro en ict naar duidelijke voorbeelden van slecht of foutief uitgevoerde installaties. Inzenders van wie de foto s worden geplaatst winnen een Isso-handboek ter waarde van 25 euro. De foto s (van goede kwaliteit), vergezeld van een korte beschrijving en naam en adres van de inzender, kunnen o.v.v. Zo moet het niet worden g d naar info@installmedia.nl, of per post naar Intech Elektro en ict, t.a.v. redactie, postbus 188, 27 AD Zoetermeer. Winnaar van de maand Deze maand gaat het Isso-handboek naar de heer Ed Sleijser van Randstad Elektro in Leiderdorp. Bij recente inspecties kwam hij tal van zaken tegen die met recht onder de noemer zo moet niet vielen. Zijn reactie was dan ook dat ze eerst de installatie maar eens moesten laten opknappen voordat er werd nagedacht over een eventuele inspectie Het Isso-handboek is inmiddels onderweg. Namens de redactie: van harte gefeliciteerd. Kijk voor meer foto s van slecht uitgevoerde installaties op Zo moet het niet. 52 5