Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Transcriptie

1 STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Nr september 2010 Besluit van... tot wijziging van het Besluit staatsexamens vwo-havo-mavo 2000 en het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. in verband met aanscherping van de slaag/zakregeling in het voortgezet onderwijs Ontwerpbesluit Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Op de voordracht van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 11 maart 2010, nr. WJZ/196024(3827), directie Wetgeving en Juridische Zaken, gedaan mede namens Onze Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit; Gelet op de artikelen 29 en 60 van de Wet op het voortgezet onderwijs; De Raad van State gehoord (advies van..., nr....;.); Gezien het nader rapport van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van..., nr...., directie Wetgeving en Juridische Zaken, uitgebracht mede namens Onze Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit; Hebben goedgevonden en verstaan: ARTIKEL I. WIJZIGING BESLUIT STAATSEXAMENS VWO-HAVO-MAVO 2000 Het Besluit staatsexamens vwo-havo-mavo 2000 wordt gewijzigd als volgt: A Artikel 19 wordt gewijzigd als volgt: 1. In het tweede lid, tweede volzin, wordt artikel 2, tweede lid, onderdeel c vervangen door: artikel 2, tweede lid, onderdeel d. 2. In het tweede lid, derde volzin, wordt artikel 2, tweede lid, onderdeel d vervangen door: artikel 2, tweede lid, onderdeel e. B In artikel 20, tweede volzin, wordt artikel 2, tweede lid, onderdeel d vervangen door: artikel 2, tweede lid, onderdeel e. C Artikel 24, tweede lid, tweede volzin, komt te luiden: D Indien de uitkomst van deze berekening niet een geheel getal is, wordt dat getal indien het eerste cijfer achter de komma een 4 of lager is, naar beneden afgerond en indien dat cijfer een 5 of hoger is, naar boven afgerond. Artikel 26 wordt gewijzigd als volgt: 1. In het eerste lid wordt aan het slot van de aanhef is geslaagd indien hij vervangen door: is geslaagd indien het rekenkundig gemiddelde van zijn bij het centraal examen behaalde cijfers ten minste 5,5 is, en hij tevens. 2. In het tweede lid worden de onderdelen a en b geletterd tot b en c. 3. In het tweede lid wordt een onderdeel ingevoegd, luidende: 1 Staatscourant 2010 nr september 2010

2 a. indien het rekenkundig gemiddelde van zijn bij het centraal examen behaalde cijfers ten minste 5,5 is,. 4. In het tweede lid wordt in onderdeel b (nieuw) onder 3 voor, als eindcijfer 4 ingevoegd: met uitzondering van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur en wiskunde A, wiskunde B of wiskunde C. 5. In het tweede lid wordt in onderdeel b (nieuw) aan het slot van onderdeel 4 voor, en ingevoegd: met dien verstande dat hij daarbij voor één van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur en in voorkomende gevallen wiskunde A, wiskunde B of wiskunde C als eindcijfer 5 heeft behaald en voor het andere genoemde vak dan wel de andere twee genoemde vakken als eindcijfer 6 of meer heeft behaald. ARTIKEL II. WIJZIGING EINDEXAMENBESLUIT V.W.O.-H.A.V.O.-M.A.V.O.-V.B.O. Het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. wordt gewijzigd als volgt: A In artikel 41, tweede lid, tweede volzin, wordt artikel 2, tweede lid, onderdeel c vervangen door: artikel 2, tweede lid, onderdeel d. B In de artikelen 41 en 41a wordt artikel 2, tweede lid, onderdeel c telkens vervangen door: artikel 2, tweede lid, onderdeel d. C In artikel 42, tweede lid, wordt artikel 2, tweede lid, onderdeel d vervangen door: artikel 2, tweede lid, onderdeel e. D In artikel 47, tweede lid, worden de volgende wijzigingen aangebracht: 1. De tweede volzin vervalt. 2. In de tweede volzin (nieuw) vervalt:, bedoeld in de eerste of tweede volzin,. E In artikel 49 worden de volgende wijzigingen aangebracht: 1. In het eerste lid wordt aan het slot van de aanhef is geslaagd indien hij vervangen door: is geslaagd indien het rekenkundig gemiddelde van zijn bij het centraal examen behaalde cijfers ten minste 5,5 is, en hij tevens. 2. In het vijfde lid worden de onderdelen a tot en met c geletterd b tot en met d. 3. In het vijfde lid wordt een onderdeel ingevoegd, luidende: a. indien het rekenkundig gemiddelde van zijn bij het centraal examen behaalde cijfers ten minste 5,5 is,. 4. In het vijfde lid wordt in onderdeel b (nieuw) onder 3 voor, als eindcijfer 4 ingevoegd: met uitzondering van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur en wiskunde A, wiskunde B of wiskunde C. 5. In het vijfde lid wordt in onderdeel b (nieuw) aan onderdeel 4 toegevoegd: met dien verstande dat hij daarbij voor één van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur en in voorkomende gevallen wiskunde A, wiskunde B of wiskunde C als eindcijfer 5 heeft behaald en voor het andere genoemde vak dan wel de andere twee genoemde vakken als eindcijfer 6 of meer heeft behaald,. 2 Staatscourant 2010 nr september 2010

3 ARTIKEL III. OVERGANGSBEPALINGEN 1. De wijzigingen die artikel I, onderdeel D, onderdelen 4 en 5, aanbrengt in artikel 26 van het Besluit staatsexamens vwo-havo-mavo 2000 vinden met ingang van het vierde jaar na inwerkingtreding van die wijzigingen toepassing op kandidaten die vóór de inwerkingtreding van die wijzigingen: a. in één van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur of wiskunde A, wiskunde B dan wel wiskunde C deelstaatsexamen hebben gedaan en daarvoor als eindcijfer 4 hebben behaald, b. in twee van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur of wiskunde A, wiskunde B dan wel wiskunde C deelstaatsexamen hebben gedaan en die daarvoor als eindcijfer tweemaal 5 dan wel eenmaal 4 en eenmaal 5 hebben behaald, of c. eindexamen aan een school als bedoeld in de Wet op het voortgezet onderwijs hebben afgelegd en daarvoor zijn afgewezen en die na inwerkingtreding van de in de aanhef genoemde wijzigingen op grond van artikel 10, eerste lid, van het Besluit staatsexamens vwo-havo-mavo 2000 worden vrijgesteld van het examen in de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur of wiskunde A, wiskunde B dan wel wiskunde C. 2. De wijzigingen die artikel II, onderdeel E, onderdelen 4 en 5, aanbrengt in artikel 49 van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. vinden met ingang van het vierde jaar na inwerkingtreding van die wijzigingen toepassing op kandidaten die vóór de inwerkingtreding van die wijzigingen: a. in één van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur of wiskunde A, wiskunde B dan wel wiskunde C deeleindexamen aan een opleiding voortgezet algemeen volwassenenonderwijs als bedoeld in artikel 7.3.1, eerste lid, onderdeel a, van de Wet educatie en beroepsonderwijs hebben gedaan en daarvoor als eindcijfer 4 hebben behaald, b. in twee van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur of wiskunde A, wiskunde B dan wel wiskunde C deeleindexamen aan een opleiding voortgezet algemeen volwassenenonderwijs als bedoeld in artikel 7.3.1, eerste lid, onderdeel a, van de Wet educatie en beroepsonderwijs hebben gedaan en die daarvoor als eindcijfer tweemaal 5 dan wel eenmaal 4 en eenmaal 5 hebben behaald, of c. eindexamen aan een school als bedoeld in de Wet op het voortgezet onderwijs hebben afgelegd en daarvoor zijn afgewezen en die na inwerkingtreding van de in de aanhef genoemde wijzigingen op grond van artikel 9, eerste lid, van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. worden vrijgesteld van het examen in de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur of wiskunde A, wiskunde B dan wel wiskunde C. 3. De wijzigingen die artikel II, onderdeel E, onderdelen 4 en 5, aanbrengt in artikel 49 van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. vinden geen toepassing op kandidaten die in het schooljaar voorafgaand aan inwerkingtreding van de genoemde wijzigingen met inachtneming van artikel 37a van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. in het voorlaatste leerjaar worden toegelaten tot het centraal examen in één of meer van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur of wiskunde A, wiskunde B dan wel wiskunde C en die daarvoor als eindcijfer tweemaal 5 dan wel eenmaal 4 en eenmaal 5 dan wel eenmaal 4 hebben behaald, en die in het jaar volgend op de inwerkingtreding van genoemde wijzigingen in de overige vakken het centraal examen afleggen. ARTIKEL IV. Inwerkingtreding Dit besluit treedt in werking op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip, dat voor de verschillende artikelen of onderdelen daarvan verschillend kan worden vastgesteld. Lasten en bevelen dat dit besluit met de daarbij behorende nota van toelichting in het Staatsblad zal worden geplaatst. De Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, 3 Staatscourant 2010 nr september 2010

4 NOTA VAN TOELICHTING Algemeen Deze nota van toelichting wordt gegeven mede namens de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. 1. Doel van het besluit Dit besluit strekt er allereerst toe de slaag/zakregeling in het voortgezet onderwijs op een aantal punten aan te scherpen: 1. Het gemiddelde van de cijfers die zijn behaald bij het centraal examen in het gehele voortgezet onderwijs moet voldoende zijn. 2. In het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo) en hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo) mag voor de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur en wiskunde A, wiskunde B of wiskunde C gezamenlijk maximaal één 5 als eindcijfer (gemiddelde van het cijfer behaald voor het schoolexamen en het centraal examen) worden behaald. Voor de overige twee vakken moet een voldoende worden behaald. De aanscherping voor bovengenoemde vakken gaat vooralsnog niet gelden voor het vmbo. Bij brief van 12 augustus 2009 heb ik de Tweede Kamer mijn beleidsreactie gezonden op het advies van de Onderwijsraad Examens in het vmbo 1. Daarbij heb ik aangegeven dat het vmbo de komende jaren met de invoering van het referentiekader taal en rekenen voor een flinke uitdaging staat. Met de Onderwijsraad ben ik van mening dat een gelijktijdige meervoudige aanscherping van de exameneisen voor de betreffende vakken niet wenselijk is. De invoering van het referentiekader krijgt de nodige tijd voordat besloten wordt tot een aanscherping van de exameneisen. Ik blijf hierover in overleg met de veldorganisaties zoals de VO-Raad, MBO Raad, AOC Raad, Stichting Platforms VMBO en de VVVO. In het havo hebben niet alle leerlingen wiskunde als examenvak, te weten in het profiel cultuur en maatschappij. Voor hen geldt dat zij voor de vakken Nederlandse taal en literatuur en Engelse taal en literatuur gezamenlijk maximaal één 5 mogen behalen, voor het andere vak moet een voldoende worden behaald. 3. De afwijkende uitslagregeling voor de basisberoepsgerichte leerweg (bbl) in het voorbereidend beroepsonderwijs is afgeschaft. Voortaan geldt daar niet meer dat bij het bepalen van het eindcijfer het voor het schoolexamen behaalde cijfer twee maal zo zwaar telt als het voor het centraal examen behaalde cijfer. Beide cijfers tellen in de bbl nu even zwaar, net als dat bij de overige schoolsoorten en leerwegen het geval is. Verder strekt dit besluit er toe de bepaling over de afronding van eindcijfers voor vakken van het staatsexamen te harmoniseren met de afrondingsbepaling voor het eindcijfer van vakken van het eindexamen aan een school. Tot slot worden enkele technische verbeteringen aangebracht. 2. Achtergronden van het besluit De Nederlandse systematiek van examineren in het voortgezet onderwijs is een garantie voor kwaliteit en voor de doorstroom naar het vervolgonderwijs. Het centraal examen en het schoolexamen nemen beide een belangrijke eigen plaats in bij de afsluiting. De kwaliteit en betrouwbaarheid van beide examens moeten onomstreden zijn. Op 22 januari 2009 besprak ik met de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van de Tweede Kamer de in mijn brief van 23 oktober voorgestelde maatregelen ter verhoging van de kwaliteit en betrouwbaarheid van de examens in het voortgezet onderwijs. Er bleek brede steun in de Tweede Kamer te zijn voor deze maatregelen. Het onderhavige besluit werkt de maatregelen uit die de voorwaarden om te kunnen slagen voor het eindexamen aanscherpen, door aanpassing van het Besluit staatsexamens vwo-havo-mavo 2000 en het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.m.b.o. 3. Administratieve lasten OCW voorziet geen gevolgen voor de administratieve lasten. Het voorstel is daarom niet voorgelegd aan Actal voor de toets op de administratieve lasten. 1 Kamerstukken II 2008/09, , nr Kamerstukken II 2008/09, , nr Staatscourant 2010 nr september 2010

5 4. Uitvoerings- en handhavingsgevolgen Ter beoordeling van de uitvoerings- en handhavingsgevolgen is het ontwerpbesluit voorgelegd aan CFI, de Inspectie van het Onderwijs, de Auditdienst en de IB-Groep. CFI, de Inspectie en de Auditdienst hebben laten weten dat het ontwerpbesluit voor hen geen uitvoerings- en handhavingsgevolgen heeft. CFI heeft wel enkele redactionele opmerkingen gemaakt, waarmee in het ontwerpbesluit rekening is gehouden. De IB-Groep heeft laten weten dat de voorgestelde wijzigingen in de slaag/zakregeling volgens de huidige inzichten zullen moeten leiden tot aanpassingen in een of meer systemen van de IB-Groep, waaronder het Basisregister Onderwijs. Aard en omvang van die aanpassingen moeten nader worden onderzocht. De benodigde analyse hiervoor wordt pas na half januari verwacht. De aangepaste slaag/zakregeling zal in principe worden ingevoerd met ingang van het examenjaar Dat brengt met zich mee dat de systeemaanpassingen uiterlijk in het voorjaar van 2012 doorgevoerd moeten zijn. De verwachting van de IB-Groep is daarom dat het later opleveren van de feitelijke uitvoeringstoets niet tot problemen gaat leiden bij de invoering van de gewijzigde regeling. Veldraadpleging Voorts heeft over de uitvoeringsgevolgen van het ontwerpbesluit een veldraadpleging plaats gevonden, conform mijn toezegging aan de Tweede Kamer tijdens het Algemeen Overleg over de examens in het VO op 22 januari Rectoren van VO-scholen, de VO-Raad, het Platform Vakinhoudelijke Verenigingen Voortgezet Onderwijs, besturenorganisaties en een ouderorganisatie gaven aan dat de nieuwe slaag/zakregeling uitvoerbaar is. Zij vroegen wel aandacht voor de positie van zwakke leerlingen, die door de strengere eisen moeilijker zullen kunnen slagen. Zij drongen daarom aan op flankerende maatregelen, zoals een examenrooster met meer tijd tussen de verschillende centrale examens en eventueel een andere spreiding van de centrale examens over het examenjaar. Ik zal het College voor examens vragen mij te adviseren over de mogelijkheden hiertoe en haalbaarheid ervan. De partijen gaven verder aan dat scholen voldoende tijd moeten krijgen om op de aangescherpte exameneisen in te spelen. Partijen hadden met name vragen over de snelheid van invoering in het vwo. Ik heb mij hierover beraden en besloten integraal te blijven uitgaan van invoering van de aangescherpte eisen met ingang van het examenjaar 2011/2012, ook voor het vwo. Dit omdat de beleidsmatige discussie over de aanscherpingen al sinds 2008 wordt gevoerd, en de scholen en de VO-Raad zich daar uitdrukkelijk in hebben gemanifesteerd. De Tweede Kamer heeft reeds in januari 2009 met de beoogde aanscherping ingestemd. Ook in het vwo hebben leerlingen nog minimaal twee jaar de tijd om zich op deze wijzigingen voor te bereiden. Ten slotte is over de voorgenomen aanscherpingen van de slaag/zakregeling in het VO van gedachten gewisseld met het Landelijk Netwerk VAVO, de MBO Raad en de AOC Raad. Deze organisaties hadden geen vragen hierover. 5. Financiële gevolgen Aan dit besluit zijn geen gevolgen voor de Rijksbegroting verbonden. Artikelsgewijs Artikel I. Wijziging Staatsexamenbesluit vwo-havo-mavo 2000 Onderdelen A en B Met deze wijzigingen wordt een aantal onjuiste verwijzingen naar artikel 2 van de Wet College voor examens gecorrigeerd. Tijdens de behandeling van het wetsvoorstel werd bij nota van wijziging een nieuw onderdeel d toegevoegd aan artikel 2, tweede lid, maar de verwijzingen naar artikel 2, tweede lid, van de Wet College voor examens werden in het Besluit van 9 maart 2009 tot wijziging van het Besluit staatsexamens vwo-havo-mavo 2000, het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. en het Staatsexamenbesluit Nederlands als tweede taal in verband met het instellen van het College voor examens en enkele technische verbeteringen (Stb 2009, 153) niet aangepast. Onderdeel C De bepaling over de afronding van eindcijfers voor vakken van het staatsexamen in artikel 24, tweede lid, tweede volzin, van het Besluit staatsexamens vwo-havo-mavo 2000 wordt geharmoniseerd met de afrondingsbepaling voor het eindcijfer van vakken van het eindexamen aan een school in artikel 47, tweede lid, laatste volzin, van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.m.b.o.. Indien het rekenkundig gemiddelde van het cijfer voor het schoolexamen c.q. het college-examen en het cijfer 5 Staatscourant 2010 nr september 2010

6 voor het centraal examen niet een geheel getal is, wordt dat getal indien het eerste cijfer achter de komma een 4 of lager is, naar beneden afgerond en indien dat cijfer een 5 of hoger is, naar boven afgerond. Onderdeel D Artikel 26 van het Staatsexamenbesluit vwo-havo-mavo 2000 bevat de slaag/zakregeling voor de kandidaten die staatsexamen mavo (hoofdregel in eerste lid) respectievelijk havo of vwo (hoofdregel in tweede lid) afleggen. In het eerste lid (zie onderdeel 1) wordt als eerste voorwaarde om te slagen opgenomen dat het rekenkundig gemiddelde van de cijfers behaald voor het centraal examen minimaal 5,5 moet zijn. In het tweede lid worden diverse aanpassingen aangebracht (zie onderdelen 2 tot en met 4). In de eerste plaats wordt aan het begin van het tweede lid in het nieuwe onderdeel a dezelfde voorwaarde opgenomen die ook bij het mavo is opgenomen. In de tweede plaats wordt in onderdeel b (nieuw) onder ten derde en ten vierde een passage toegevoegd in verband met de eis dat voor de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur en wiskunde A, wiskunde B of wiskunde C (voor zover daarin examen wordt afgelegd) gezamenlijk maximaal één onvoldoende mag worden behaald. Wiskunde D wordt hierin niet genoemd, omdat dit een verdiepend profielkeuzevak is, dat alleen gekozen kan worden naast wiskunde A, B of C. In dit onderdeel zijn vier mogelijkheden opgesomd, waarvan er telkens slechts één van toepassing is. Het is niet nodig de overige twee mogelijkheden ook aan te passen, aangezien daarbij automatisch al aan genoemde eis is voldaan (namelijk: voor alle vakken voldoende of voor één vak een 5 en voor de overige vakken voldoende). Het vak wiskunde A, wiskunde B of wiskunde C maakt geen deel uit van het examenprogramma voor het profiel Cultuur en maatschappij in het havo. De toetsing van rekenen zal voor de desbetreffende leerlingen geborgd worden door een verplichte rekentoets. Ik zal bevorderen dat nog dit kalenderjaar een wetsvoorstel taal en rekenen bij de Tweede Kamer wordt ingediend waarin een grondslag voor deze rekentoets wordt voorgesteld. Artikel II. Wijziging Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. Onderdelen A, B en C De wijzigingen die door onderdelen A, B en C zijn aangebracht in de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. zijn vergelijkbaar met de wijzigingen die door Artikel I, onderdelen A en B, zijn aangebracht in artikel 19 en 20 van de Staatsexamenbesluit vwo-havo-mavo Kortheidshalve wordt daarnaar verwezen. Onderdeel D In artikel 47, tweede lid, van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. is de afwijkende uitslagregeling voor de bbl geschrapt. Voortaan geldt daar niet meer dat bij het bepalen van het eindcijfer het voor het schoolexamen behaalde cijfer twee maal zo zwaar telt als het voor het centraal examen behaalde cijfer. Beide cijfers tellen in de bbl nu even zwaar, net als dat bij de overige schoolsoorten en leerwegen het geval is. Onderdeel E De wijzigingen die onderdeel E aanbrengt in artikel 49 van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.- m.a.v.o.-v.b.o. zijn vergelijkbaar met de wijzigingen die door Artikel I, onderdeel D, zijn aangebracht in het Staatsexamenbesluit vwo-havo-mavo Kortheidshalve wordt daarnaar verwezen. Artikel III. Overgangsbepalingen De eis dat in het havo en vwo voor de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur en wiskunde A, wiskunde B of wiskunde C (voor zover daarin examen wordt afgelegd) gezamenlijk maximaal één onvoldoende mag worden behaald, wordt pas in het schooljaar van toepassing op kandidaten die vóór de inwerkingtreding van dit besluit deeleindexamen vavo of deelstaatsexamen hebben gedaan in een of meer van die vakken, en die daarvoor een eindcijfer behalen dat voldoende zou zijn voor het eindexamen volgens de uitslagregeling zoals die gold voor inwerkingtreding van dit besluit. De kandidaten, die bij de inwerkingtreding van dit besluit voor de 6 Staatscourant 2010 nr september 2010

7 genoemde vakken een 4, dan wel een 4 en een 5, dan wel tweemaal het cijfer 5 hebben behaald, krijgen tot en met het schooljaar de gelegenheid hun eindexamen of staatsexamen af te ronden. Kandidaten die in het schooljaar zijn gezakt voor hun eindexamen aan een reguliere vo-school, en in de jaren daarna staatsexamen doen dan wel eindexamen vavo aan een instelling voor beroepsonderwijs afleggen, kunnen, indien zij voor de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur of wiskunde A, wiskunde B dan wel wiskunde C een 4, dan wel een 4 en een 5, dan wel tweemaal het cijfer 5 hebben behaald, worden vrijgesteld van het deelexamen of deelstaatsexamen in die betreffende vakken op grond van artikel 9 van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.- m.a.v.o.-v.b.o. of van artikel 10 van het Staatsexamenbesluit vwo-havo-mavo Bij de beslissing om een kandidaat vrij te stellen van een examen in genoemde vakken, wordt de uitslagregeling in acht genomen die geldt op het moment van afleggen van het eindexamen in het betreffende vak. Voor kandidaten die in in hun voorlaatste schooljaar worden toegelaten tot het centraal examen in een of meer van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur of wiskunde A, wiskunde B dan wel wiskunde C en die in het schooljaar hun examen afronden, wordt voor die genoemde vakken de uitslagregeling in acht genomen die geldt op het moment van afleggen van het eindexamen in het betreffende vak. Voor alle hierboven genoemde kandidaten geldt wél de nieuwe eis dat het rekenkundig gemiddelde van de bij het centraal examen behaalde cijfers ten minste 5,5 is (zie artikel I, onderdeel D, onderdeel 1, en artikel II, onderdeel E, onderdeel 1). De Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 7 Staatscourant 2010 nr september 2010

8 Advies Raad van State No.W /I s-gravenhage, 29 april 2010 Aan de Koningin Bij Kabinetsmissive van 18 maart 2010, no , heeft Uwe Majesteit, op voordracht van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, mede namens de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, bij de Raad van State ter overweging aanhangig gemaakt het ontwerpbesluit tot wijziging van het Besluit staatsexamens vwo-havo-mavo 2000 en het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. in verband met aanscherping van de slaag/zakregeling in het voortgezet onderwijs, met nota van toelichting. Het ontwerpbesluit past de exameneisen voor het voortgezet onderwijs aan om de kwaliteit en betrouwbaarheid van de diploma s in het voortgezet onderwijs te verbeteren. De Raad van State onderschrijft de strekking van het ontwerpbesluit, maar maakt een opmerking over de garanties die het ontwerpbesluit biedt met betrekking tot de voor een diploma vereiste basiskennis op het gebied van Nederlands, Engels en wiskunde. Hij is van oordeel dat in verband daarmee aanpassing van het ontwerpbesluit wenselijk is. Uitgangspunt van het ontwerpbesluit is dat de kwaliteit en de betrouwbaarheid van het eindexamen en het schoolexamen in het voortgezet onderwijs onomstreden dienen te zijn, mede in het belang van de aansluiting op het vervolgonderwijs. Om die reden wordt voorgesteld de exameneisen aan te passen, zodat een leerling in het voortgezet onderwijs geslaagd is indien het gemiddelde cijfer van de vakken van het eindexamen ten minste 5,5 bedraagt. Daarbij mag een leerling in het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo) en het hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo) maximaal één 5 als eindcijfer hebben behaald voor de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en wiskunde, waarbij het gemiddelde van deze drie eindcijfers voldoende moet zijn. 1 Voor het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs geldt deze eis vooralsnog niet. De toelichting besteedt nauwelijks aandacht aan de achtergronden van het voorstel en aan de vraag in hoeverre de voorgestelde maatregelen zich daartoe verhouden. De Raad wijst in dit verband op het volgende. In de verkenning Versteviging van kennis in het onderwijs uit 2006 deed de Onderwijsraad onder meer de aanbeveling om het tekort aan basiskennis voor Nederlands en wiskunde in alle onderwijssectoren aan te pakken. Nadat aan direct betrokkenen en deskundigen de gelegenheid tot een reactie was gegeven, kwam de Onderwijsraad in 2007 in zijn advies Versteviging van kennis in het onderwijs II met een aanscherping. Volgens de Onderwijsraad geven de huidige diploma s onvoldoende garantie ten aanzien van de basiskennis aan het einde van het voortgezet onderwijs (vo) en het middelbaar beroepsonderwijs. Niet alleen is het niveau van het onderwijsaanbod onvoldoende bepaald, maar doen zich bovendien soms grote verschillen voor tussen de cijfers van het centraal examen en het schoolexamen, waarvan de kwaliteit en het niveau door de school zelf worden bepaald. Omdat de cijfers van het centraal examen kunnen worden gecompenseerd met de cijfers van het schoolexamen, heeft dit een ondermijnende invloed op de waarde van diploma s. Omdat de Onderwijsraad verwacht dat een ontkoppeling van het centraal examen en het schoolexamen als gevolg van aanzienlijke maatschappelijke druk op den duur zal leiden tot een soepeler normering of verlaging van het niveau van de centrale examens, adviseert hij in plaats daarvan de eis te stellen dat leerlingen in ieder geval moeten beschikken over een behoorlijk niveau in de kernvakken Nederlands, Engels en wiskunde. Verder zou ten minste de mogelijkheid van compensatie moeten worden herzien, in die zin dat een voldoende voor deze drie vakken op de eindlijst verplicht wordt, met behoud van de compensatieregeling binnen elk van deze vakken. De Onderwijsraad geeft echter in overweging een stap verder te gaan: leerlingen die op het centraal examen een onvoldoende halen voor Nederlands, Engels of wiskunde, zouden geen diploma moeten krijgen. In februari 2008 bracht de parlementaire onderzoekscommissie onderwijsvernieuwingen (Commissie Dijsselbloem) haar eindrapport uit. Daarin komt zij tot een nog verdergaande aanbeveling. Volgens de commissie zou de verhouding tussen schoolexamen en centraal examen moeten worden gewijzigd in die zin dat beide met voldoende resultaat moeten worden afgelegd. Binnen het schoolexamen en binnen het centraal examen mag compensatie plaatsvinden. Compensatie van een (slechter) resultaat 1 Het eindcijfer is het rekenkundig gemiddelde van het cijfer voor het schoolexamen en het eindexamen, waarbij een afronding naar boven plaatsvindt indien het eerste cijfer achter de komma hoger is dan 4. 8 Staatscourant 2010 nr september 2010

9 op het centraal examen met een (beter) resultaat op het schoolexamen wordt niet langer toegestaan. 2 De Raad van State onderkent het belang van aanpassing van de exameneisen, gelet op de zorgen die bestaan over de kwaliteit en de betrouwbaarheid van het diploma voortgezet onderwijs. Ook is de Raad met de regering van oordeel dat Nederlandse taal, wiskunde en Engels kernvakken vormen, die van wezenlijk belang zijn voor de waarde van een diploma voor het vervolgonderwijs en voor het adequaat kunnen functioneren in beroep en bedrijf. De Raad is er echter niet op voorhand van overtuigd dat de voorgestelde aanpassingen leiden tot het beoogde doel. Uit de in de toelichting genoemde brief van 23 oktober 2008 blijkt dat de regering de verschillende opties voor een aanpassing van de huidige regeling heeft laten doorrekenen op mogelijke effecten. 3 Volgens het Cito leiden alle voorstellen tot een aanzienlijk hoger percentage gezakte kandidaten, met uitzondering van de eis dat het gemiddelde van het centraal examen voldoende moet zijn. Een diploma waarbij de helft van de vakken lager dan 5,5 scoort, is naar de mening van de Raad echter weinig vertrouwenwekkend. De voorwaarde dat een leerling bovendien maximaal één vijf mag hebben in de eindcijfers voor Nederlands, Engels en wiskunde, biedt evenmin een garantie voor kwaliteit. Het eindcijfer is het gewogen gemiddelde van het centraal examen en het schoolexamen, terwijl de kwaliteit en het niveau van het schoolexamen niet onomstreden zijn. Weliswaar spreekt de inspectie van het onderwijs sinds kort scholen sneller aan als er gedurende drie achtereenvolgende jaren grote discrepanties met de cijfers van het centraal examen ontstaan, 4 maar de resultaten hiervan moeten nog worden afgewacht. Hoewel de Raad er oog voor heeft dat een verdere aanpassing van de exameneisen kan leiden tot een substantieel groter aantal gezakten, merkt hij op dat het niet mogelijk is de betrouwbaarheid en kwaliteit van het diploma op niveau te brengen, en tegelijk de eis te stellen dat het percentage gezakten niet te veel toeneemt, nu dat geen betrouwbare graadmeter is voor de kwaliteit van het diploma. Omdat de voorstellen er op gericht zijn de leerlingen aan te zetten tot hogere prestaties, zonder hen te overvragen, zal het percentage gezakte leerlingen overigens vermoedelijk veel lager uitkomen. 5 Gelet op de doelstelling van het ontwerpbesluit en tegen de achtergrond van de adviezen van de Onderwijsraad en de aanbeveling van de Commissie-Dijsselbloem over de waarde van het centraal examen voor het diploma, adviseert de Raad de voorgestelde voorrangspositie van de drie kernvakken te versterken. De Raad adviseert daarom de eis dat het centraal examen gemiddeld voldoende moet zijn, te combineren met de regel dat een leerling voor de vakken Nederlands, Engels en, in voorkomende gevallen, wiskunde, maximaal één 5 als cijfer voor het centraal examen mag hebben behaald. Deze eis biedt de vereiste waarborg voor kwaliteit, doordat hiermee uniformiteit bij de normering en beoordeling ten aanzien van deze vakken verzekerd is. De Raad wijst erop dat het bij hem voor advies voorgelegde Examenbesluit beroepsopleidingen WEB een vergelijkbare benadering volgt doordat het de basis legt voor centrale examinering in de examenonderdelen Nederlandse taal en rekenen. 6 Ten slotte merkt de Raad op dat het risico op onterecht gezakten als gevolg van een eenmalige (centrale) toetsing kan worden beperkt door het aanbieden van herkansingen op een aantal momenten in het studiejaar. De Raad van State geeft U in overweging in dezen een besluit te nemen, nadat met het vorenstaande rekening zal zijn gehouden. De waarnemend Vice-President van de Raad van State, P. van Dijk. 2 In dezelfde zin: kernadvies; samenvatting van het Eindadvies Kennis, kwaliteit en keuze in de tweede fase, september 2007, van de profielcommissies Natuur en Techniek / Natuur en Gezondheid/ Economie en Maatschappij / Cultuur en Maatschappij. Om wezenlijk recht te doen aan de eigen functie en inhoud van zowel schoolexamen als centraal examen, adviseren wij met nadruk om: te bepalen dat een leerling zowel voor het schoolexamen als voor het centraal examen geslaagd dient te zijn; een afzonderlijke zak-/slaagregeling voor het schoolexamen en voor het centraal examen in te voeren. 3 Kamerstukken II 2008/09, , nr Sinds 2007 houdt de Inspectie van het Onderwijs bij de beoordeling van scholen rekening met het verschil tussen schoolexamen en centraal examen. Scholen waarbij dit verschil over de drie meest recente jaren meer is dan 0,5 krijgen te maken met de inspectie, die daarbij zal handelen volgens de zogenoemde escalatieladder (Kamerstukken II 2008/09, , nr. 44). 5 Onderwijsraad, verkenning Doorstroom en talentontwikkeling. Onderwijs van jarigen. 6 Ontwerp-Examenbesluit beroepsopleidingen WEB (no. W /1). 9 Staatscourant 2010 nr september 2010

10 Nader Rapport Nr. WJZ/ (3827) Den Haag, 17 augustus 2010 Directie Wetgeving en Juridische Zaken Aan de Koningin Nader rapport inzake het ontwerp van een algemene maatregel van bestuur tot wijziging van het Besluit staatsexamens vwo-havo-mavo 2000 en het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o in verband met aanscherping van de slaag/zakregeling in het voortgezet onderwijs Blijkens de mededeling van de Directeur van Uw kabinet van 18 maart 2010, nr , machtigde Uwe Majesteit de Raad van State zijn advies inzake het bovenvermelde ontwerp van een algemene maatregel van bestuur rechtstreeks aan mij te doen toekomen. Dit advies, gedateerd 29 april 2010, No. W /I, bied ik U hierbij aan. De Raad van State geeft U in overweging in dezen een besluit te nemen, nadat met het vermelde in het advies rekening zal zijn gehouden. De Raad van State onderschrijft de strekking van het ontwerpbesluit, maar maakt een opmerking over de garanties die het ontwerpbesluit biedt met betrekking tot de voor een diploma vereiste basiskennis op het gebied van Nederlands, Engels en wiskunde. Hij is van oordeel dat in verband daarmee aanpassing van het ontwerpbesluit wenselijk is. De Raad merkt allereerst op dat de toelichting nauwelijks aandacht besteedt aan de achtergronden van het voorstel en aan de vraag in hoeverre de voorgestelde maatregelen zich daartoe verhouden. Naar aanleiding van deze opmerking is paragraaf 2 van de Nota van toelichting aangevuld. De Raad van State adviseert verder, gelet op de doelstelling van het ontwerpbesluit en tegen de achtergrond van adviezen van de Onderwijsraad en de aanbeveling van de Commissie-Dijsselbloem over de waarde van het centraal examen voor het diploma, de voorgestelde voorrangspositie van de drie kernvakken te versterken. De Raad adviseert de eis dat het centraal examen gemiddeld voldoende moet zijn, te combineren met de regel dat een leerling voor de vakken Nederlands, Engels en, in voorkomende gevallen, wiskunde, maximaal één 5 als cijfer voor het centraal examen mag hebben behaald. Deze eis biedt volgens de Raad de vereiste waarborg voor kwaliteit, doordat hiermee uniformiteit bij de normering en beoordeling ten aanzien van deze vakken verzekerd is. De Raad wijst er op dat het bij hem voor advies voorgelegde Examenbesluit beroepsopleidingen WEB een vergelijkbare benadering volgt doordat het de basis legt voor centrale examinering in de examenonderdelen Nederlandse taal en rekenen. De kwaliteit en het niveau van het schoolexamen zijn volgens de Raad niet onomstreden. Ten slotte merkt de Raad op dat het risico op onterecht gezakten als gevolg van een eenmalige (centrale) toetsing kan worden beperkt door het aanbieden van herkansingen op een aantal momenten in het studiejaar. Dit advies van de Raad neem ik in de kern niet over over om de volgende redenen. Ten eerste staan de in het ontwerpbesluit uitgewerkte maatregelen niet op zichzelf. Parallel hieraan neem ik diverse andere maatregelen ter verhoging van de kwaliteit van het eindexamen. Zo is er de wettelijke verankering van de referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen, de ijking van de examenprogramma s Nederlands aan deze referentieniveaus en de daaraan gerelateerde verdere beleidsmaatregelen zoals beschreven in de Kwaliteitsagenda VO (Kamerstukken II 2007/08, , nr. 42). Ook op het terrein van kwaliteitsverhoging van het schoolexamen is reeds een aantal maatregelen getroffen. De VO-Raad vervult hierin een stimulerende rol door de ontwikkeling van een kwaliteitsstandaard en het bevorderen van uitwisseling van goede voorbeelden tussen scholen. De inspectie intervenieert op basis van de escalatieladder bij scholen met een te groot verschil tussen de gemiddelde cijfers voor het schoolexamen en het centraal examen. De voorgenomen wetgeving betreffende het sluitstuk van deze escalatieladder, de bevoegdheid van de minister om bij blijvende te grote verschillen tussen de cijfers voor het schoolexamen en het centraal examen tijdelijk de examenbevoegdheid van de school te ontnemen, is in procedure gebracht. Al deze maatregelen tezamen dragen naar mijn overtuiging in voldoende mate bij aan een betrouwbaarder en kwaliteitsborgend examensysteem. Ten tweede zou de door de Raad voorgestelde verzwaring, inhoudende dat een leerling voor de vakken Nederlands, Engels en, in voorkomende gevallen, wiskunde, maximaal één 5 als cijfer voor het 10 Staatscourant 2010 nr september 2010

11 centraal examen mag hebben behaald zodat middeling met het cijfer voor het schoolexamen voor deze vakken niet mogelijk is, er feitelijk toe leiden dat bij toepassing van deze uitslagregel voor de vakken Nederlands en Engels alleen de toetsing van leesvaardigheid en voor wat betreft het vak Nederlands ook argumentatieve vaardigheden in ogenschouw worden genomen. Deze domeinen worden immers in het centraal examen getoetst. De overige vaardigheden (waaronder mondelinge taalvaardigheid en schrijfvaardigheid) worden in het schoolexamen getoetst. Het buiten beschouwing laten van laatstgenoemde vaardigheden zou een eenzijdige beoordeling van de vaardigheden van de leerlingen inhouden, die bovendien onevenredig zwaar uitpakt voor groepen kwetsbare leerlingen zoals leerlingen met dyslexie. Het slagingspercentage zou door het voorstel van de Raad verder worden verlaagd, waarbij vooral de kwetsbare leerlingen in een nadelige positie worden gebracht. De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van de Tweede Kamer heeft op 22 januari 2009 bij de bespreking van mijn examenbrief van 23 oktober 2008 expliciet aandacht gevraagd voor de positie van groepen kwetsbare leerlingen (Kamerstukken II, 2008/09, , nr. 52). Ten derde zou de door de Raad voorgestelde verzwaring van de slaagzakregeling leiden tot een grotere meetonnauwkeurigheid doordat er van slechts één toetsmoment wordt uitgegaan. De Raad erkent dat, en geeft daarbij aan dat het risico op onterecht gezakten als gevolg van een eenmalige (centrale) toetsing kan worden beperkt door het aanbieden van herkansingen op een aantal momenten in het studiejaar. Ik ben met de Raad van mening dat meer herkansingsmogelijkheden een gunstig effect kunnen hebben voor leerlingen, en zal ten aanzien van de uitvoering een nader onderzoek starten. Dit mede in het licht van de signalen uit het veld, waarin aandacht wordt gevraagd voor een extra herkansing en flankerend beleid, waaronder de mogelijkheid tot een gefaseerde invoering. In dat licht is de inwerkingtredingsbepaling aangepast. Ten slotte houdt het aan de Raad voorgelegde Examenbesluit beroepsopleidingen WEB, anders dan de Raad meent, een met het ontwerpbesluit vergelijkbare benadering in. Artikel 17 van dat besluit bepaalt dat voor zover voor Nederlandse taal of rekenen een centraal examen is afgenomen, voor één van die examenonderdelen een eindwaardering van ten minste het cijfer 5 moet worden behaald, en voor de overige examenonderdelen een eindwaardering van ten minste het cijfer 6 dan wel voldoende. De eindwaardering voor rekenen is gebaseerd op alleen een centraal examen. Hiervoor wordt geen instellingsexamen afgenomen (artikel 4). Voor Nederlandse taal wordt echter zowel een centraal examen als een instellingsexamen afgenomen (artikel 5) en is de eindwaardering het rekenkundig gemiddelde van de cijfers voor beide examens (artikel 15, vierde lid). Ik moge U hierbij, mede namens de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, het gewijzigde ontwerpbesluit en de gewijzigde nota van toelichting doen toekomen en U verzoeken overeenkomstig dit ontwerp te besluiten. De Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart. 11 Staatscourant 2010 nr september 2010