Spotlight. Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants. Jaargang uitgave 4

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Spotlight. www.pwc.nl. Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants. Jaargang 18-2011 uitgave 4"

Transcriptie

1 Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang uitgave 4 Arnold Schilder, voorzitter IAASB: Toezichthouders, laat niet alleen sticks, maar ook carrots zien!

2 Bij PwC in Nederland werken ruim mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen en drie verschillende invalshoeken: Assurance, Tax & HRS en Advisory. We leveren sectorspecifieke diensten en zoeken verrassende oplossingen, niet alleen voor nationale en internationale ondernemingen, maar ook voor overheden en maatschappelijke organisaties. PwC firms leveren sectorspecifieke diensten op de gebieden Assurance, Tax & HRS en Advisory om waarde toe te voegen voor klanten. Meer dan mensen in 158 landen in firms binnen het PwC-netwerk delen hun gedachten, ervaringen en oplossingen om nieuwe perspectieven en praktische oplossingen te ontwikkelen. 2 Spotlight Jaargang uitgave 4

3 Inhoud Family governance heeft een onderhoudsbeurt nodig 4 Het familiebedrijf is een stabiele factor. Toch zijn er enkele ontwikkelingen waarneembaar die vragen om een heroriëntatie op de voor het familiebedrijf zo kenmerkende en belangrijke family governance. Peter Jongerius Arnold Schilder: Toezichthouders moeten niet alleen sticks, maar ook carrots laten zien! 6 Een interview met Arnold Schilder, voorzitter van de IAASB. Wat zijn de werkzaamheden van de IAASB, in welke internationale context opereert Schilder, welke culturele verschillen zijn er, en wat zijn de persoonlijke doelstellingen van Schilder? Jan Backhuijs en Peter Eimers Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige jaarrekening 14 Beursgenoteerde ondernemingen stellen volgens IFRS een geconsolideerde jaarrekening op. Daarnaast is ook een enkelvoudige jaarrekening verplicht. Vaak wordt geroepen dat Optie 3 daarbij wordt gehanteerd. Een nadere uitleg. Maarten Hartman Het kasstroomoverzicht minder objectief dan gedacht 22 Ondernemingen hebben nogal wat keuzevrijheid bij het opmaken van de jaarrekening. Dit maakt de vergelijkbaarheid van kasstroomoverzichten moeilijk. Arjan Brouwer en Hugo van den Ende Integrated reporting: de nabije toekomst van corporate reporting? 28 Veel bedrijven staan open voor de gedachte dat zij beter tegemoet moeten komen aan de informatiebehoefte van investeerders en andere belanghebbenden. De International Integrated Reporting Committee heeft een discussiestuk uitgebracht voor een modern stelsel van corporate reporting. Robert van der Laan Kunstmatige intelligentie nuttig bij complexe, herhalende en informatie-intensieve taken 34 Data zijn overal. De accountantspraktijk worstelt met de vraag hoe zij het beste om kan gaan met relevante data. Kunstmatige intelligentie kan concreet waarde toevoegen aan onze dagelijkse praktijk. Martijn Schut en Gerwin Naber IT als een dienst met cloud computing 40 IT wordt continu gedreven door nieuwe technieken, zoals cloud computing, Service-Oriented Architecture en Software as a Service. Naast voordelen zitten er ook risico s aan de nieuwe ITdiensten, waaronder beheersing en efficiënt gebruik. Arnold Brugge, Martijn Hoiting, Mark Tesselaar en Zouhair Taheri SaaS vereist nieuwe governance en risicobeheersing 44 De onderneming kan eenvoudig goede software-oplossingen aanschaffen via internet. Om de voordelen van SaaS te kunnen benutten, is het voor de organisatie als geheel van belang om haar IT-governance goed op orde te hebben. Arnold Brugge, Martijn Hoiting, Mark Tesselaar en Zouhair Taheri Kort nieuws 48 In deze Kort nieuws : Voorstellen wijzigingen Europese Richtlijnen inzake jaarverslaggeving en Transparantierichtlijn IASB komt met wijzigingsvoorstellen inzake accounting overheidsleningen in IFRS 1 Alertheid vereist bij waardering vastgoed zorginstellingen Handleiding toepassing Nederlandse controlestandaarden bij mkb-controles Vereenvoudiging en flexibilisering wetgeving bv s Wet bestuur en toezicht Wet op het accountantsberoep naar Tweede Kamer

4 Woord vooraf Family governance heeft een onderhoudsbeurt nodig Het enorme belang van familiebedrijven voor economie en samenleving kan nauwelijks worden overschat. Samen zijn ze goed voor een aanzienlijke bijdrage aan het bruto binnenlands product (bbp) en werkgelegenheid. En juist nu, in tijden van elkaar opvolgende economische crises, bewijzen ze extra goed bestand te zijn tegen conjuncturele tegenwind. Dat is te danken aan een overwegend solide financiële positie, een grotere focus op continuïteit en een welbegrepen zorgplicht naar de volgende generatie aandeelhouders (rentmeesterschap) toe. Is het familiebedrijf daarmee een stabiele factor, toch zijn er enkele ontwikkelingen waarneembaar die vragen om een heroriëntatie op de voor het familiebedrijf zo kenmerkende en belangrijke family governance. Ook het Nederlandse bedrijfsleven globaliseert, businessmodellen veranderen als gevolg van multichannelstrategieën, en de levenscycli van producten én ondernemingen worden korter. Dat geldt ook voor het familiebedrijf. Onder druk van deze steeds grotere complexiteit neemt een groeiend aantal familiebedrijven zeer ervaren externe bestuurders op in hun bestuurslagen. Vaak met succes. Maar het heeft ook tot gevolg dat aandeelhouderschap en bestuur daarmee meer op afstand van elkaar komen te staan. En dat legt een extra druk op bestaande afspraken in het kader van de family governance. Daarnaast is uit diverse onderzoeken (waaronder een PwC-survey van november 2010) komen vast te staan dat door de crisis opvolgingsvraagstukken zijn opgeschort of slechts beperkt ingevuld. Dit zal de komende jaren naar verwachting leiden tot een groter aantal bestuurswisselingen in de familietop. En elke overgang naar een nieuwe generatie zorgt voor meer afstand en nieuwe discussies over het dividendbeleid, over de verzilvering van aandeelhouderswaarde, en over de inrichting van en de invloed op het bestuur en het toezicht. Dat alles is reden genoeg om een herziening van de family governance hoger op de bestuurs- en politieke agenda te plaatsen. Nu loopt er op Hogeschool Windesheim op dit moment een onderzoek naar family governance, dat naar verluidt eind van het jaar zal resulteren in een aantal aanbevelingen. Met belangstelling kijk ik uit naar het resultaat. Sommige critici zijn bang dat dit onderzoek zal leiden tot verdere bureaucratisering, ik zie het vooral als een kans om te komen tot verduurzaming van ondernemerschap in het familiebedrijf. Mits men zich aan de volgende uitgangspunten houdt. Een goede vertegenwoordiging van het aandeelhoudersbelang, een professioneel toezicht en een ondernemend bestuur zijn de belangrijke pijlers van het governancemodel van familieondernemingen. Natuurlijk zijn daarover al verstandige dingen afgesproken binnen de voor beursgenoteerde ondernemingen gangbare Corporate Governance Code. Maar gezien de specifieke context van het familiebedrijf is het ook van belang om familiewaarden, ondernemerschap en professioneel bestuur niet uitsluitend in een juridische context te willen gieten. Afspraken die op vertrouwen gebaseerd zijn, kunnen net zoveel, zo niet méér, aan deze doelstellingen bijdragen. Zulke afspraken kunnen het beste in een familiestatuut als preambule worden vastgelegd, waarmee ze ontdaan van de emotie als leidraad kunnen dienen voor opeenvolgende generaties. Te denken valt aan: een beschrijving van de familiewaarden die de ondernemingscultuur kenmerken, afspraken over de aandelenoverdracht (ook rond de koude kant ), het dividendbeleid en de betrokkenheid van de familie binnen bestuurs- en managementposities, en ten slotte regelingen omtrent de zeggenschap. Door zo n familiestatuut te koppelen aan een familie-instituut (waarbinnen de familie haar verbondenheid kan vormgeven via onder meer maatschappelijke posities en -projecten) vindt een optimale borging plaats. In formele zin blijft de besluitvorming binnen de familie uiteraard berusten bij de aandeelhoudersvergadering. Voor de invulling van de toezichthoudende rol zijn bruikbare best practices beschikbaar vanuit de Corporate Governance Code. Zij het dat begrip moet blijven bestaan voor de genoemde driehoek, en in het bijzonder voor het familieaandeelhouderschap. Het structuurregime biedt daarnaast voldoende juridische zekerheden voor het toezicht en de rol van de verschillende belanghebbenden. Maar ook hier dringt de vraag zich op of daarmee voldoende rekening is gehouden met de specifieke omgeving en kenmerken van het familiebedrijf. 4 Spotlight Jaargang uitgave 4

5 Feit is dat de continuïteit van het familiebedrijf gebaat is bij sterke boards, waarin betrokken familieleden, die doorgaans over een diepgaande kennis beschikken van de businessomgeving, voldoende afstand kunnen bewaren tussen eigendom en onderneming. Daarnaast moet een structuur worden gecreëerd waarin ook niet-familieleden gemandateerd kunnen worden zonder dat zich onnodige vertrouwenskwesties voordoen, en moeten talenten van buitenaf het familiebedrijf een aantrekkelijker bestuursomgeving gaan vinden. Daarvoor zijn duidelijke, nieuwe spelregels nodig, maar we moeten niet de fout maken het wiel opnieuw uit te willen vinden. In België bijvoorbeeld is een heel bruikbare family governance code ontwikkeld (Buijse) die als uitgangspunt kan gelden voor eigen maatwerk. Daarop kunnen we voortbouwen. Onder meer met de aanbevelingen van Windesheim. Tot slot een citaat van een van de leiders van een toonaangevende family business in een rapport van McKinsey: We must not be managers, we must be experts in governance. Peter Jongerius, Assurance, trekker van de PwC-praktijk voor private companies Spotlight Jaargang uitgave 4 5

6 Arnold Schilder: Toezichthouders moeten niet alleen sticks, maar ook carrots laten zien! Jan Backhuijs - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Peter Eimers - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Nederlanders op internationale topposities. Een van hen is Arnold Schilder. Sinds 2009 is hij de voorzitter van de IAASB, de International Auditing and Assurance Standards Board. Wat zijn de werkzaamheden van de IAASB, in welke internationale context opereert Schilder, welke culturele verschillen zijn er, en wat zijn Schilders persoonlijke doelstellingen? Spotlight ging met hem in gesprek. U bent de voorzitter van de IAASB, niet te verwarren met de IASB. Wat is de IAASB en wat is de relatie met de Nederlandse Beroepsorganisatie voor Accountants (NBA)? Arnold Schilder, voorzitter IAASB In de jaren 70 hebben NIVRA en enkele andere vooroplopende landen IFAC opgericht. Dat was een initiatief van accountants om op internationaal niveau dingen met elkaar af te spreken in een wereld die kleiner en meer geïntegreerd werd. Dat heeft ook tot standaard- 6 Spotlight Jaargang uitgave 4

7 settingactiviteiten geleid. In dit verband is ook de IAASB opgericht (toen nog onder een andere naam), met als doelstelling om de assurancestandaarden wereldwijd uit te zetten. Maar voor de internationale invoering ervan heb je een basis nodig. Die ligt bij de nationale beroepsorganisaties die lid zijn van IFAC zoals NIVRA. Die hebben de verplichting ervoor te zorgen dat de standaarden daadwerkelijk worden ingevoerd. De IAASB is een onafhankelijke standard setting board die de standaarden op eigen gezag bepaalt na stemming door de leden van de board. IFAC heeft daarop geen enkele invloed en zorgt alleen voor ondersteuning van de processen en de financiën. Een veel gehoorde uitspraak is dat wie betaalt, bepaalt. Dat werkt zo niet bij ons. Er zijn enkele structuren om ons heen gebouwd die dat feitelijk niet mogelijk maken. Dat is gebeurd met instemming van onder meer de IOSCO, de Wereldbank, de Europese Commissie en het Basel Committee. Twee belangrijke organen in dit verband zijn de PIOB en de CAG. De PIOB gaat niet inhoudelijk met ons in debat maar kijkt toe op hoe wij in een Tabel 1. Betekenis van afkortingen afkorting CAG IFAC IAASB IASB IOSCO ISA NBA NIVRA PIOB Betekenis Consultative Advisory Group International Federation of Accountants International Auditing and Assurance Standards Board International Accounting Standards Board International Organization of Securities Commissions International Standard on Auditing Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants Tabel 2. Leden van de IAASB in 2011 Arnold Schilder (voorzitter) aantal zorgvuldige stappen van de eerste gedachte tot een finale standaard komen. Dat betekent onder andere dat we alle commentaren die binnenkomen zorgvuldig analyseren en verwerken, en uitleggen wat we ermee hebben gedaan. De PIOB heeft in al onze vergaderingen een waarnemer. Om zelf te zien dat we het netjes doen. Het tweede orgaan is de CAG, een orgaan met meer dan 30 deelnemende organisaties. Die geven een wereldwijde doorsnede vanuit alle invalshoeken zoals toezichthouders, verschaffers van informatie, gebruikers en analisten. Zij komen twee keer per jaar bijeen met hun eigen voorzitter. Twee dagen lang lopen ze Nederlands Instituut van Registeraccountants (vormt thans samen met NOvAA de NBA) Public Interest Oversight Board Nederland Jianshen Chen China Diana Hillier (vicevoorzitter) Verenigd Koninkrijk Valdir Coscodai Brazilië Arch Archambault Verenigde Staten Phil Cowperthwaite Canada Jean Blascos Frankrijk Cédric Gélard Frankrijk Gert Jönsson Zweden Jon Grant Verenigd Koninkrijk Caithlin Mc Cabe Australië Ashif Kassam Kenia Dan Montgomery Verenigde Staten Merran Kelsall Australië Tomokazu Sekiguchi Japan William R. Kinney Verenigde Staten David Swanney Verenigd Koninkrijk Abdullah Yusuf Pakistan met mij als voorzitter en de voorzitters van de IAASB-taskforces door alle belangrijke projecten heen. Daaruit komen vele commentaren. Het is aan ons om daarmee zorgvuldig rekening te houden. Ook hier zit de PIOB bij om erop te letten dat we het goed oppakken en dat de commentaren van de CAG nadrukkelijk in de IAASB worden verwoord bij de verschillende agendapunten. Een ander belangrijk punt betreft de samenstelling van de IAASB en het proces binnen onze board. In de IAASB zitten accountants uit de openbare praktijk en non-practitioners, mensen die niet actief bij een kantoor werkzaam zijn, in een verhouding. Om de discussies niet te laten domineren door de vaktechnici die het allemaal weten, moet ik ervoor zorgen dat iedereen aan de beurt komt. Ook degenen die niet zo vertrouwd zijn met de materie. En dat zijn non-practitioners bijna per definitie, zeker als ze ook nog niet van huis uit Engels spreken. De leden van de IAASB komen van her en der in de wereld. En daarbinnen zitten ook weer allerlei evenwichten. Er zitten mensen vanuit grote kantoren en kleine kantoren. De non-practitioners komen niet alleen vanuit toezicht. Zo komt onze man uit Pakistan van de belastingdienst. Spotlight Jaargang uitgave 4 7

8 Bovendien heb je boven de PIOB de Monitoring Group, vergelijkbaar met de Monitoring Board van de IASB. In deze Monitoring Group zitten het Basel Committee, de Europese Commissie, de Financial Stability Board, de International Association of Insurance Supervisors, de IOSCO en de Wereldbank, en het International Forum of Independent Audit Regulators als waarnemer. Voor IFAC resteert een belangrijke rol via zijn Nominating Committee, dat de benoeming van de leden van de IAASB behandelt. Maar ook daar zijn op aandringen van de PIOB en de Monitoring Group afspraken over gemaakt. Vanaf 2012 kan iedereen iedereen kandidaat stellen. Het is de taak van het Nominating Committee een selectie te maken die rekening houdt met al die balansen die ik al noemde: geografie, cultuur, geslacht, professionele afkomst. Zodat het een high quality board blijft. En ook hierbij zit de PIOB. Hoe komt de agenda van de IAASB tot stand? We hebben telkens een werkprogramma voor drie jaren. Toen ik in 2009 voorzitter werd, was net daarvoor het programma tot en met 2011 vastgesteld. Nu zijn we bijna klaar met het opstellen van het programma voor 2012 tot en met Wij hebben eerst openbaar geconsulteerd en gevraagd wat relevante partijen zien als prioriteiten. Daarna hebben we een concept opgesteld met de lopende projecten, de projecten waarmee we nog niet zijn begonnen maar waaraan we waarschijnlijk gaan beginnen. En een aantal onderwerpen waaraan je ook zou kunnen denken. We hebben een heleboel commentaar binnen gekregen, dat we op dezelfde transparante manier hebben behandeld. Zeker het commentaar van de leden van de Monitoring Group, zoals de IOSCO en de Wereldbank, weegt dan zwaar. Daaruit kwam in elk geval veel support voor wat we nu doen: maak de projecten waarmee je bezig bent goed af. Over de mogelijke toekomstige projecten bestond veel consensus. Maar er waren ook onderwerpen waarvan men zei dat het niet zo n haast heeft. Dat hebben we vertaald in een actieplan met projecten die deels voortvloeien uit de huidige werkzaamheden en deels nieuw zijn. De IAASB maakt standaarden, maar is geen wetgever. In de voorbereidingen van een standaard kunnen ook wetgevers hun commentaar geven, en dat wordt dan bij de totstandkoming meegewogen. Als er dan een nieuwe standaard is, is het vervolgens aan de landen om de stap naar wetgeving te zetten. Daarbij kan ieder land weer zijn eigen gang gaan. Hoe ervaart u dat proces? Als ik één ding boven aan mijn lijstje had toen ik aantrad, was het dit punt. Van 2003 tot en met 2008 zijn de ISAs grondig herschreven en herzien. Deze zogenoemde Clarified ISAs waren nagenoeg klaar toen ik kwam, de laatste zijn in maart 2009 geaccordeerd. Vervolgens ben je de ambassadeur van die Clarified ISAs, met nadrukkelijk als doelstelling ervoor te zorgen dat ze wereldwijd worden ingevoerd. Inmiddels zijn er zo n 75 landen uit alle werelddelen die de Clarified ISAs hebben ingevoerd. In Europa zijn het 20 van de 27 lidstaten. Als IAASB houden we bij wat er wereldwijd gebeurt. Wat we zien is dat er weinig carve-outs zijn, soms een paar heel specifieke. Wat je veel meer ziet, zijn aanvullingen. In principe komt het erop neer dat landen de ISAs in hun eigen nationale wet zetten of, zoals de NBA mag, bij kracht van wet van toepassing verklaren. Als het gaat om landen die een korte historie op dit terrein hebben, zie je over het algemeen dat ze die letterlijk overnemen. Voor hen is het belangrijkste de vertaling. Zo komt er nu een Spaanse vertaling die alle Spaanstalige landen zonder eraan te morrelen overnemen. China voert het in met wat kleine toevoegingen. De grootste witte vlek zijn nog Rusland en de omringende vroegere communistische landen. Waar we kunnen, proberen we daarbij te helpen. Soms door te verwijzen naar andere hulpmaterialen zoals een heel goede guide over ISAs toegespitst op de minder complexe omgevingen. Of bijvoorbeeld een specifiek probleem in India. Die zitten heel erg met sommige toepassingen van ISA 600 Audits of Group Financial Statements. Met name bij banken die een heleboel filialen hebben, die door kleine accountants worden gecontroleerd. Hoe moeten die groepsaccountants het proces van reviews en working papers en dergelijke uitvoeren? Daarover gaan we dan praten. Want op basis van de wijze waarop de economie in India werkt, concludeert men daar dat ISA 600 als geheel niet letterlijk kan worden toegepast. Op dit moment zijn er in Europa voorstellen op komst, waaronder die van Barnier, over onderwerpen die al eerder uitvoerig met vele stakeholders, zoals de CAG, zijn besproken. Zo is het verschijnsel joint audit terug op de agenda. Hoe kijkt u tegen die ontwikkeling aan, waar ISA 600 spreekt over de ongedeelde verantwoordelijkheid van de groepsaccountant? Wij hebben natuurlijk volstrekt te respecteren wat een nationale of regionale wetgever doet. Als in Europa regelgeving zou komen waardoor joint audit verplicht wordt, dan moet je je afvragen of we via de standaarden op een of andere wijze behulpzaam moeten zijn. Maar zover is het nog niet. Als de situatie objectief verandert, moet je uiteraard kijken of je er iets mee moet doen. 8 Spotlight Jaargang uitgave 4

9 Dan ISA 610 Using the work of internal auditors. Ook die discussie lijkt heropend. ISA 610 is een ander verhaal. Hier zijn wij zelf met een wijziging van de standaard begonnen. Het commentaar daarop was gevarieerd. Vooral uit de kring van toezichthouders kwam breed verzet. Die vonden het veel te slap, terwijl we op weg waren naar een standaard die strenger en robuuster was. Kennelijk is dat onvoldoende doorgekomen. Dus hebben we de tekst herzien, mede na gesprekken met toezichthouders. Over de herziene versie is iedereen nu positief: de Board zelf, de CAG, de toezichthouders. Zonder dat er sprake is van een wezenlijke verandering. Dat is een heel ander verhaal dan de joint audit. Daar bedenkt de wetgever iets. Hier doen wij ons professionele werk. Gaan de standaarden van de IAASB door de wereldwijde toepassing voorbij aan cultuurverschillen? Hierover kun je zeggen dat het global standaarden blijven, en dat ze nooit in alle details recht kunnen doen aan specifieke culturele verschillen. Maar het hele proces dat ik net beschreven heb, heeft wel een heleboel inhoudelijke waarborgen dat er in elk geval goed naar wordt geluisterd. Als je het lijstje ziet van de leden van de IAASB, dan zie je een Japanner, een Pakistaan, een Chinees, een Braziliaan, een Keniaan, twee Australiërs. Dan heb je een grote culturele verscheidenheid, net als in het hele proces van commentaar. Als er landen zijn die zeggen dat iets helemaal niet past, dan komt dat in ons proces naar voren. En dan nog houd je ook bij de implementatie dingen over. De review van een collega is in sommige culturen moeilijk. Dat toont gebrek aan respect, meent men. Daarover moeten we praten: wat is de bedoeling ervan, waarom? Zijn er varianten denkbaar die aan de ene kant dat culturele element respecteren, en aan de andere kant aan de essentie wel recht doen? Of je aan alle punten recht kunt doen is een ander verhaal. Dat zit in de structuur ingebouwd, ook met betrokkenheid van de CAG waarvan de leden vanuit diverse plaatsen komen. De IAASB werkt met gekwalificeerde meerderheden bij het tot stand komen van de standaarden. Is daarop de besluitvorming gericht? Er zijn ten minste 12 stemmen voor nodig. Maar het is mijn ambitie om meer stemmen mee te krijgen. Ik denk dat als ik zou zien aankomen dat er maar 12 voor zijn, ik zou zeggen: jongens, laten we daar nog eens goed naar kijken. Heeft uw Nederlander-zijn voordelen in dergelijke processen? Jazeker. Om te beginnen komen wij Nederlanders uit onverdachte hoek want we zijn een klein land en we worden niet verdacht van machtspolitiek. Een tweede element is dat we altijd een heel internationale oriëntatie hebben gehad. We zijn altijd op pad geweest. En dat weet men ook. Nederlanders hebben een associatie van een internationaal geïnteresseerd oog en oor voor andere culturen. We spreken meerdere talen, we weten hoe het is met een andere taal te moeten werken. En ook hoe lastig dat kan zijn. En dat brengt je zeker een paar stappen dichterbij dan een Engelsman of een Amerikaan. Ik denk dus dat het een combinatie is van internationale oriëntatie, van onverdacht zijn als klein land, en van de bereidheid om naar anderen te luisteren en te kijken of we iedereen op één noemer kunnen brengen. Zelf vind ik dit een van de leuke dingen. Juist om iedereen een beetje aan te moedigen om niet uit een vanzelfsprekende hoek te komen. De ene keer moet je daar meer je best voor doen dan de andere keer, maar het werkt wel. Ik vind het leuk dat we echt als team bezig zijn, en dat je respect voor elkaar als collega s hebt. U bent begin 2009 een Engelsman opgevolgd die op zijn manier voorzitter was. U doet het op uw manier. Is het dan spannend, als je eraan begint, hoe je zal landen? Natuurlijk is het spannend. Zeker in het begin, maar tegelijkertijd heb ik me geweldig gesteund gevoeld door het enthousiasme waarmee men mij heeft benoemd. Zoals in de voorgesprekken met het Nominating Committee over de belangrijkste thema s op de agenda in de komende jaren. Dat waren andere dan in de jaren ervoor toen veel technisch werk gedaan moest worden om de ISAs te herzien. Dat zou ik nooit zo hebben gekund. Met een Engelsman als voorzitter helpt het dan dat je taalkundig de zaken naar elkaar toe kan spreken. Mijn voorganger was daarbij prima op zijn plaats. Ik vind het leuk om naar buiten te gaan. Dat zijn vaak heel intensieve processen. Je bent een paar dagen in een land. Je moet afwisselend een verhaal houden voor een groep mensen en gesprekken in kleine kringen. Dat is een rol die mij ligt. Spotlight Jaargang uitgave 4 9

10 Dan toch een meer inhoudelijke vraag over een onderdeel in de controleverklaring. In de situatie dat een onderneming een belangrijke toelichting niet in haar jaarrekening opneemt, repareert de accountant dit alsnog in zijn controleverklaring. Maar de ondernemer stelt de jaarrekening op en de accountant controleert. Hoe past daarin dat hij dan in zijn controleverklaring zegt wat de onderneming eigenlijk had moeten zeggen? Als een accountant een keer een jaarrekening tegenkomt met een (grote) fout erin en hij krijgt het niet voor elkaar dat de onderneming dat verandert, dan zijn we duidelijk en kiezen we uitdrukkelijk voor het publieke belang. Dan nemen we in de controleverklaring een beperking of afkeuring op. Daarbij moeten we ook uitleggen waarom. Ik heb in de praktijk één keer overwogen om een afkeurende verklaring te geven. Toen heb ik uitgeschreven hoe die verklaring eruit zou zien, waarop de onderneming alsnog de cijfers heeft aangepast. Wat je ziet is dat de toelichtende informatie veel belangrijker is geworden. De cijfers zijn minder dominant, en ook minder eenduidig, er zitten veel oordelen in. Daarom moeten veel meer toelichtingen worden opgenomen. En niet alleen in de jaarrekening, maar ook in bijvoorbeeld het directieverslag. Dus als een onderneming problemen heeft, past daarbij de vraag hoe het is met de controle op de toelichtende informatie. Zeker als een bepaalde kwalitatieve toelichting wat scherper is aangesneden. Is er een specifieke toelichting vereist, dan moet de accountant daarop toezien. Dat is ook een stukje van de veranderde samenleving. Figuur 1. Diagram van audit quality Inputs (E.g., Audit Standards) Kijkend naar uw rol. Over drie jaar eindigt uw tweede termijn. Wat wilt u voor die tijd bereiken? Die drie jaar valt samen met het komende werkprogramma. Daarin zit voor mij het belangrijke thema over audit quality met drie invalshoeken: inputs, outputs en contextfactoren. De boodschap hiervan is heel fundamenteel. De input is een goed controleproces met goed getrainde accountants. Over de output gaat veel discussie want er is voor buitenstaanders zo weinig output te zien. Terwijl veel auditcommissies in discussies met de accountant juist heel veel uitdagingen krijgen en ook teruggeven. Als die alleen zouden zeggen: Accountant, doe maar wat, gaat de kwaliteit van de controle naar beneden. En als derde de contextfactoren zoals regelgeving. We hebben er de afgelopen jaren veel omheen gekregen zoals corporate-governancecodes en toezichthouders. Deze drie invalshoeken moeten met elkaar interacteren want ieder op zich kan goede kwaliteit opleveren, maar de som van deze drie kan nog veel Context Factors Audit Quality (E.g., Law and Regulation) Outputs (E.g., Auditor s Report) groter zijn. Een van mijn acties voor de komende jaren is dat we dit op de kaart zetten. We zijn nu bezig met een framework dat op al die factoren veel nadrukkelijker ingaat. Maar uiteindelijk is de bedoeling simpel te kunnen zeggen wat ieder in dat diagram daaraan kan bijdragen. Net zoiets als destijds de COSO-kubus. Je ziet dit terugkomen in audit reporting. Dat is een heel belangrijk project, waarin we hopelijk in de komende drie jaar stappen kunnen maken. Ik zeg niet dat we hiermee klaar zullen zijn in Het is eerder een soort eerste traject waarbij we vooral ingaan op wat we kunnen met bijvoorbeeld de emphasis of matter. Daarvoor is al materiaal beschikbaar, maar dat moet wel worden opgevijzeld. Onder audit reporting valt ook dat accountants wellicht meer zouden kunnen vertellen over hun controle. Daarover is nu terughoudendheid, want zodra een accountant iets meer zegt dan standaard is er kennelijk iets mis. Daarvoor heb je een cultuuromslag nodig. Het zou vanzelfsprekender, en ook positief, moeten worden gevonden dat de accountant met 10 Spotlight Jaargang uitgave 4

11 extra commentaren komt. Hoewel er een risico is dat het na een paar jaar weer generieke teksten worden. Daarvoor heb je dan nadrukkelijk de toezichthouder nodig. Die moet er achter staan dat accountants hun nek uitsteken en met meer commentaar komen. Als je dit gaat doen, moet er wel een ontvangst zijn voor die dingen. Ik denk dat daar de toezichthouders een belangrijke rol kunnen spelen. Dat zie je ook in het diagram. Je ziet daarin ook dat de rol van de commissarissen van bijzonder belang is. Als de auditcommissie dan met een wat explicietere uiteenzetting in het jaarverslag komt over wat allemaal is besproken met het management en met de accountant, dan zou de accountant kunnen zeggen dat er niets is wat er wel in had moeten staan. Er zijn meer belangrijke thema s. Integrated reporting is een boeiende. Daar wordt nu hard aan getrokken. Het is ook nadrukkelijk door de CAG gesignaleerd. We hebben het belang ervan gezien, maar het is nog te vroeg om een controlestandaard te maken. We gaan het wél heel actief monitoren. Daarbij nemen we corporate governance en internal control meteen mee. Heel breed, want het zou onze agenda na 2014 moeten gaan beïnvloeden. We zullen daaraan nog niet zoveel hebben gedaan in de komende drie jaar. Maar we zullen wel meer gebieden in kaart hebben gebracht voor een brede agenda in Een heel belangrijk project is de evaluatie van de invoering van de Clarified ISAs. Met het doel om te leren wat we beter kunnen doen. Je moet toch een paar jaar de tijd nemen waarin de mensen de standaarden daadwerkelijk hebben gebruikt. Dus eigenlijk kun je pas in 2013 een rapportage verwachten uit landen en van kantoren die bij de vroege invoering waren: bereiken de ISAs hun doel, kunnen we ermee werken, en waar zitten de hobbels? Het kan heel goed zijn dat we door die ervaringen leren wat eraan gedaan moet worden. Maar we weten nu nog niet wat. Er is in ieder geval ruimte voor gereserveerd. Er wordt wel eens gezegd dat we in een heel eng keurslijf zitten: accountants geven hetzij redelijke mate van zekerheid hetzij beperkte mate van zekerheid. Ik vergeet nooit een bankier bij mij om de hoek in Almere toen ik zelf nog openbaar accountant was. Ik had een samenstelopdracht uitgevoerd en begon uit te leggen dat het geen accountantscontrole was. Waarop hij zei: Meneer Schilder, zodra ik uw handtekening zie staan, weet ik genoeg. Die man ontleende daar vertrouwen aan, op gezag van de praktijkbeoefenaar. Dus dat is een wezenlijk deel van de discussie: wat zeg je nou precies in dat rapport. De agreed-upon procedures is een ander voorbeeld. Ik heb het vroeger vaak toegepast. De CFO en zijn team wisten precies wat ze van ons wilden weten zonder een verklaring. Dit van je debiteuren, dat van je voorraden. Dan gaan we zus en zo aan het werk, en komen terug en zeggen: dit is bevinding a en dit is bevinding b. Ze wisten precies wat ze moesten weten zonder een overall conclusie of zo. Dus gewoon goed maatwerk. U zegt eigenlijk: houd vooral dat principe in de gaten. Denk niet dat er alleen regeltjes zijn, dat het allemaal een kookboek is. Dat blijf ik zeggen. Er zit in de controlestandaarden zo veel professional judgement. In de helft van de ISAs komt professional judgement aan de orde. Het gaat om thinking audit. Wat we willen stimuleren is dat de accountant nadenkt. Geen situatie is gelijk aan de vorige. Je moet iedere keer weer al je ervaring en vakkundigheid inbrengen voor het kiezen van de beste aanpak. En op basis van wat je dan op tafel krijgt: wat moet ik erover vertellen aan degenen met wie ik te maken heb. Vroeger gebeurde dat veel meer. In de jaren 20 hadden we bij Philips nog langere verklaringen. Het is een positieve discussie. Het gaat over wat accountants kunnen en wat we van ze kunnen verwachten. Natuurlijk is een Limpergiaanse waarschuwing op haar plaats: overspeel je hand niet. Maar anderzijds geldt ook: onderspeel niet. Waarom zou je niet opstaan in een gezelschap en je mening geven. Zeker in een meer besloten omgeving bij een auditcommissie of commissarissen, die daarvoor steeds meer oog krijgen. Je moet dan wel een beetje de barricade op. Accountants komen meer naar aandeelhoudersvergaderingen, maar er gebeurt nog weinig mee. Zoals het diagram laat zien: het moet van meer kanten komen, zodat ook aandeelhouders zeggen dat ze wat aan die accountant hebben. Natuurlijk zijn er regels. Zo ken ik een accountant van een klein kantoor met nog geen 10 mensen. Die heeft zelf alle ISAs gelezen. Vervolgens heeft hij gezegd: ik heb een kleinschalige klantenportefeuille. Dan heb ik met een aantal standaarden niet te maken. Er zijn een heleboel vereisten in de standaarden die op mijn cliëntenportefeuille niet van toepassing zijn. Ten slotte is er een aantal over dat hartstikke essentieel is. Dus dat moet ik paraat hebben en vertalen in mijn werkprogramma s. Met de rijkdom aan materiaal uit de ISAs. Ik ben zelf de kapitein op het schip die weet welke kant hij moet opgaan. Je laat toch ook niet je huis bouwen door een architect die de regels van de laatste vijf jaar niet heeft bijgehouden? Mensen zeggen dan dat het tijd kost. En dan zeg ik: ja, het kost tijd. Ben je een professional of niet? Een dokter moet toch ook regelmatig naar bijscholing? Dat bevestigt dat het heel professional werk is. Waar je zelf over gaat. Spotlight Jaargang uitgave 4 11

12 Wat zou u aan onze lezers willen meegeven? Het diagram over audit quality! Het is bedoeld voor iedereen die dit leest: commissaris, opsteller, CFO, praktiserend accountant, toezichthouder. Ieder heeft een rol om bij te dragen aan de kwaliteit van de controle. Zeker de toezichthouders komen bij ons steeds nadrukkelijker in beeld. Dat bleek ook bij onze consultatie over de strategie. Onze dialoog met de internationale gemeenschap van toezichthouders wordt belangrijk. Omdat zij voor ons de ogen en oren zijn die kunnen vertellen wat zij waarnemen in de praktijk. Daarbij zou het mooi zijn als die toezichthouders niet alleen bad practices aan de orde stellen, maar ook voorbeelden gaan geven van best practices: daar en daar hebben we dingen waargenomen die goed zijn; een accountant die zijn nek uitsteekt, die zinvolle commentaren geeft; of een controleaanpak waarvan je zegt, daarvan kun je echt wat positiefs leren. Het gaat niet alleen om de stick, maar ook om de carrot. Het moet allemaal nog wat groeien. Hoe krachtiger de dynamiek van het diagram is, hoe verder je met elkaar komt. Dit artikel is het tweede deel in de drieluik Nederlanders op internationale topposities. In het eerste deel (uitgave 3, 2011) ging Spotlight in gesprek met Steven Maijoor, voorzitter van de European Securities and Markets Authority (ESMA). In de volgende editie (uitgave 1, 2012) een interview met Hans Hoogervorst, voorzitter van de International Accounting Standards Board (IASB). 12 Spotlight Jaargang uitgave 4

13 Spotlight Jaargang uitgave 4 13

14 Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige jaarrekening Beursgenoteerde ondernemingen stellen volgens IFRS een geconsolideerde jaarrekening op. Daarnaast is ook een enkelvoudige jaarrekening verplicht. Vaak wordt geroepen dat Optie 3 daarbij wordt gehanteerd. Maar velen weten niet wat hiermee wordt bedoeld of hoe die wordt toegepast. Maarten Hartman - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance 1. Een stukje geschiedenis Onder Dutch GAAP waren resultaat en eigen vermogen in de enkelvoudige jaarrekening gelijk aan resultaat en vermogen in de geconsolideerde jaarrekening Vanaf 2005 zijn beursgenoteerde ondernemingen verplicht om IFRS toe te passen in de geconsolideerde jaarrekening. Ondernemingen en gebruikers van de jaarrekening waren er tot 2005 onder Dutch GAAP aan gewend dat in de enkelvoudige jaarrekening het resultaat en het eigen vermogen gelijk waren aan resultaat en vermogen in de geconsolideerde jaarrekening. Ondernemingen waardeerden de deelnemingen immers tegen de nettovermogenswaarde in de enkelvoudige jaarrekening (art. 2:389 lid 1 en 2 BW). Geen gelijkheid als IFRS of Dutch GAAP toegepast wordt Bij toepassing van IFRS of Dutch GAAP in de enkelvoudige jaarrekening zou dit niet mogelijk zijn. IFRS waardeert deelnemingen slechts tegen kostprijs of reële waarde (IAS 27.38). Indien Boek 2 Titel 9 wordt gehanteerd wordt de netto-vermogenswaarde gebaseerd op de grondslagen van de Nederlandse wet. Geactiveerde goodwill moet daarbij worden afgeschreven. Optie 3: in de enkelvoudige jaarrekening kunnen de waarderingsgrondslagen worden toegepast die ook in de geconsolideerde jaarrekening zijn toegepast De wetgever heeft dit opgelost door een derde optie, optie 3 of combinatie 3, in het leven te roepen. Deze is opgenomen in artikel 2:362 lid 8 BW: Optie 3 [ ] Een rechtspersoon die de geconsolideerde jaarrekening opstelt volgens IFRS [goedgekeurd door de Europese Commissie], kan in de enkelvoudige jaarrekening de waarderingsgrondslagen toepassen die hij ook in de geconsolideerde jaarrekening heeft toegepast. Wanneer de onderneming deze optie toepast, zijn het resultaat en het eigen vermogen in de enkelvoudige jaarrekening in principe gelijk aan dat wat de onderneming in de geconsolideerde jaarrekening volgens IFRS heeft gerapporteerd. Praktisch alle Nederlandse entiteiten die geconsolideerd rapporteren op basis van IFRS, passen deze methode toe. 14 Spotlight Jaargang uitgave 4

15 Figuur 1. Verslaggevingkeuzen in enkelvoudige jaarrekening Geconsolideerde jaarrekening Enkelvoudige jaarrekening Grondslag voor deelnemingen In figuur 1 is samengevat welke grondslagen beschikbaar zijn voor de enkelvoudige jaarrekening. 1. IFRS Kostprijs of reële waarde 2. Optie 3 regelt de grondslagen van de geconsolideerde jaarrekening Waarderingsgrondslagen volgens optie 3 Alleen grondslagen voor verwerking en waardering uit de geconsolideerde jaarrekening Wat houdt deze optie 3 specifiek in? In ieder geval niet dat IFRS (integraal) wordt toegepast. De onderneming neemt uitsluitend de verwerkings- en waarderingsgrondslagen over uit de geconsolideerde jaarrekening. Hieronder vallen ook de classificatiegrondslagen die van invloed zijn of sprake is van eigen of vreemd vermogen. Verlichtingen ten opzichte van IFRS De grondslagen voor presentatie en toelichting voor de enkelvoudige jaarrekening blijven gebaseerd op Titel 9, en niet op IFRS. Dit leidt tot een aantal verlichtingen in vergelijking met IFRS. Zie het kader hiernaast. IFRS 2. BW 2 Titel 9 en Richtlijnen voor de jaarverslaggeving Nettovermogenswaarde 3. Grondslagen van de geconsolideerde jaarrekening? Stel voor niet zelfstandige activa en verplichtingen in de geconsolideerde jaarrekening vast welke grondslagen in de enkelvoudige jaarrekening gelden Qua presentatie zijn de modellen voor de balans volgens het Besluit modellen jaarrekening van toepassing voor de enkelvoudige balans. Activa en verplichtingen die in zowel de enkelvoudige jaarrekening als de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen, worden gelijk gewaardeerd. Voor activa en verplichtingen die niet zelfstandig zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening, moet worden vastgesteld welke grondslagen gelden in de enkelvoudige jaarrekening. Dit geldt vooral voor deelnemingen. Samenvatting Optie 3 zorgt ervoor dat het resultaat en het eigen vermogen in de enkelvoudige jaarrekening in principe gelijk zijn aan dat wat in de geconsolideerde jaarrekening volgens IFRS is gerapporteerd. De Raad voor de Jaarverslaggeving heeft in 2011 ontwerp-richtlijnen uitgegeven die deze toepassing verder uitwerken en verduidelijken. Dit artikel behandelt een aantal belangrijke onderdelen van de enkelvoudige jaarrekening qua verantwoording van de grondslagen van waardering van deelnemingen, en de presentatie van goodwill. Ook wordt stilgestaan bij de ontwikkelingen van IFRS, relevant voor de enkelvoudige jaarrekening, en de nieuw voorgestelde Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Deelnemingen worden in IFRS onderverdeeld in drie categorieën, met drie verwerkingsgrondslagen In IFRS worden deelnemingen in de geconsolideerde jaarrekening onderverdeeld in drie categorieën, met drie mogelijke grondslagen voor verwerking. In Titel 9 geldt in de enkelvoudige balans slechts één soort deelneming qua verwerking: degene waarop invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. Verlichtingen optie 3 in vergelijking met IFRS geen kasstroomoverzicht; verkorte winst-en-verliesrekening (bij toepassing artikel 2:402 BW); geen mutatieoverzichten voor het voorgaande (vergelijkende) jaar; geen toelichting verbondenpartijtransacties op basis van IAS 24 maar op basis van de Nederlandse wet; geen gedetailleerde toelichting inzake financiële instrumenten (doch slechts op basis van de Nederlandse wet en hoofdstuk 290 van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving). Spotlight Jaargang uitgave 4 15

16 Tabel 1. Identificatie van soorten deelnemingen en waarderingsgrondslag IFRS en Titel 9 Type deelneming Type zeggenschap IFRS Grondslag IFRS geconsolideerde jaarrekening Grondslag Titel 9 enkelvoudige jaarrekening Geassocieerde deelneming (associate) Invloed van betekenis Equity-methode Deelnemingen met invloed van betekenis: netto vermogenswaarde Joint venture Gezamenlijke zeggenschap Equity-methode of Proportionele consolidatie Deelnemingen met invloed van betekenis: netto vermogenswaarde Dochter-onderneming Zeggenschap Consolidatie Deelnemingen met invloed van betekenis: netto vermogenswaarde Zie tabel 1 voor de geldende grondslagen voor verschillende soorten deelnemingen. Associates gewaardeerd volgens de equitymethode, worden zelfstandig opgenomen in de geconsolideerde balans Indien associates en/of joint ventures worden gewaardeerd volgens de equitymethode, worden deze belangen zelfstandig (als één actief) opgenomen in de geconsolideerde balans. Deze associates en joint ventures worden in de enkelvoudige balans volgens optie 3 ook gewaardeerd volgens de equity-methode. Ga na hoe optie 3 wordt toegepast bij geconsolideerde deelnemingen in joint ventures Belangen die niet zelfstandig zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening zijn deelnemingen in joint ventures en dochterondernemingen die (proportioneel) worden geconsolideerd (gemakshalve hierna als een categorie beschouwd). Voor deze belangen is relevant hoe optie 3 wordt toegepast en welke grondslag daarvoor geldt. Uitleg van de wet resulteert in twee methoden beschikbaar voor waarderen van deelnemingen in dochterondernemingen: methode A: netto-vermogenswaarde; methode B: equity-methode. Wettelijke bepaling van Grondslagen van de geconsolideerde jaarrekening kan op twee manieren worden uitgelegd De wettelijke bepaling van de Grondslagen van de geconsolideerde jaarrekening (zie tabel 2) kan op twee manieren worden uitgelegd: Methode A: De IFRS-grondslagen en de daaruit voortvloeiende boekwaarden in de geconsolideerde jaarrekening worden toegepast in de enkelvoudige jaarrekening. Methode B: De IFRS-grondslagen in de geconsolideerde jaarrekening zijn ook beschikbaar om relevante activa en verplichtingen te waarderen in de enkelvoudige jaarrekening. Wat is het verschil tussen methode A en methode B? Ad A: Intentie wetgever De intentie van de wetgever was (zie hoofdstuk 1) methode A te geven. Zoals de Richtlijnen ook zeggen: [ ]De laatste zin van artikel 2:362 lid 8 BW maakt het mogelijk deze deelnemingen [in dochterondernemingen en joint ventures; red.] op netto-vermogenswaarde te waarderen en bij de invulling van de netto-vermogenswaarde de waarderingsgrondslagen volgens EU-IFRS te hanteren, die in de geconsolideerde jaarrekening zijn toegepast [ ] Ad B: Equity-methode is niet uitgesloten voor waardering van deelnemingen met zeggenschap Methode B is echter ook niet uitgesloten: in de geconsolideerde jaarrekening is de equity-methode van toepassing voor deelnemingen waarop invloed van betekenis kan worden uitgeoefend (namelijk voor associates en, als keuze, voor joint ventures). Op basis van de wettelijke grondslagen in Titel 9 (zie tabel 1) is er geen onderscheid tussen de drie soorten deelnemingen in de enkelvoudige jaarrekening, er moet slechts sprake zijn van invloed van betekenis. Aangezien de equity-methode een passende (geconsolideerde) methode is voor deelnemingen met invloed van betekenis, is deze methode dus ook beschikbaar in de enkelvoudige jaarrekening voor alle deelnemingen, inclusief deelnemingen in (geconsolideerde) dochterondernemingen. Twee methoden beschikbaar voor waarderen deelnemingen in dochterondernemingen Op grond van bovenstaande blijken dus twee methoden beschikbaar voor het waarderen van deelnemingen in dochterondernemingen: de nettovermogenswaarde en de equity-methode. AFM betwijfelt of toepassing equitymethode in overeenstemming is met bepalingen Titel 9 Boek 2 BW De AFM heeft in haar rol als toezichthouder op financiële verslaggeving aandacht 16 Spotlight Jaargang uitgave 4

17 Tabel 2. Definities en wettelijke bepalingen Definitie Omschrijving Grondslagen van de geconsolideerde jaarrekening Equity-methode Netto-vermogenswaarde Goodwill (op basis Titel 9) Een rechtspersoon die de geconsolideerde jaarrekening opstelt volgens [EU-IFRS], kan in de enkelvoudige jaarrekening de waarderingsgrondslagen toepassen die hij ook in de geconsolideerde jaarrekening heeft toegepast. (artikel 2:362 lid 8 BW) Een methode voor administratieve verwerking waarbij de investering aanvankelijk tegen kostprijs wordt opgenomen, en vervolgens wordt aangepast om rekening te houden met de wijziging van het aandeel van de investeerder in de nettoactiva van de deelneming na overname. De winst of het verlies van de investeerder omvat zijn aandeel in de winst of het verlies van de deelneming. (IAS 28.2) De rechtspersoon bepaalt de netto-vermogenswaarde van de deelneming door de activa, voorzieningen en schulden van de maatschappij waarin hij deelneemt te waarderen en haar resultaat te berekenen op dezelfde grondslagen als zijn eigen activa voorzieningen, schulden en resultaat. (artikel 2:389 lid 2 BW) Onder de immateriële vaste activa worden afzonderlijk opgenomen: [ ] kosten van goodwill die van derden is verkregen. (artikel 2:365 lid 1(e) BW) De [goodwill] wordt opgenomen tot ten hoogste de daarvoor gedane uitgaven, verminderd met de afschrijvingen. (artikel 2:385 lid 4 BW) Indien de [netto-vermogenswaarde] bij eerste waardering lager is dan de verkrijgingsprijs of de voorafgaande boekwaarde van de deelneming, wordt het verschil [ ] als goodwill geactiveerd [ ]. (artikel 2:389 lid 7 BW) besteed aan de verwerking van deelnemingen in de enkelvoudige jaarrekening. Zij betwijfelt [ ] of de toepassing van de equity-methode voor de waardering en verwerking van de geconsolideerde deelnemingen in overeenstemming is met de bepalingen uit Titel 9 Boek 2 BW. Het niet in overeenstemming zijn met Titel 9 wordt gebaseerd op het verschil in uitwerkingen van de equity-methode ten opzichte van de netto-vermogenswaarde. Impairment: boekwaarde associate wordt als geheel getoetst Ten aanzien van de vaststelling van een bijzondere waardevermindering wordt de boekwaarde van de associate als geheel getoetst. Een impairment op de associate is niet aan te merken als een afwaardering van goodwill: een terugneming van een impairment is mogelijk indien de feiten en omstandigheden dit toestaan. Een impairment op goodwill die betrekking heeft op een geconsolideerde dochteronderneming, mag evenwel niet worden teruggenomen. Mogelijk verschil tussen resultaat en eigen vermogen in vergelijking met geconsolideerde jaarrekening In de enkelvoudige jaarrekening zou de IAS 28-equity-methode, respectievelijk de netto-vermogenswaarde het wel, respectievelijk niet mogelijk maken om een 3. Verschillen tussen nettovermogenswaardemethode en equity-methode IAS 28 heeft toepassing equity-methode nader uitgewerkt In tabel 2 is de definitie gegeven van de equity-methode in IAS 28. Naast de definitie wordt in IAS 28 een verdere uitwerking gegeven hoe deze equitymethode moet worden toegepast in de geconsolideerde jaarrekening. Belangrijke aspecten van de equity-methode zijn de volgende: eerste waardering tegen kostprijs; binnen de kostprijs wordt een zogenaamde purchase price allocation uitgevoerd, waarbij activa en verplichtingen worden geïdentificeerd en op reële waarde gewaardeerd; goodwill (het verschil tussen de kostprijs en de netto-reële waarde van de activa en verplichtingen) maakt onderdeel uit van de boekwaarde van de associate en wordt niet afgeschreven; resultaat van de associate wordt gebaseerd op de grondslagen van de rapporterende eenheid en wordt opgeteld bij (of, in geval van verlies, afgetrokken van) de boekwaarde; ontvangen dividenden komen in mindering op de boekwaarde. Spotlight Jaargang uitgave 4 17

18 impairment (op goodwill) terug te nemen. Dit leidt tot een verschil tussen resultaat en eigen vermogen in de geconsolideerde ten opzichte van de enkelvoudige jaarrekening. Dit werd niet beoogd bij de introductie van optie 3. Dit is ook de conclusie geweest van de AFM in 2009: Als gevolg van de afwijkende verslaggevingregels betreffende het uitvoeren van een impairmenttest en de eventuele terugname van een bijzonder waardeverminderingsverlies voor goodwill enerzijds en deelnemingen waarvoor de equity-methode wordt toegepast anderzijds, kan worden betwijfeld of de bedoeling van de wetgever wordt gerealiseerd indien een uitgevende instelling de equity-methode toepast voor de waardering en verwerking van de geconsolideerde deelnemingen [in de enkelvoudige jaarrekening; red]. Dit verschil was tot voor kort het enige wezenlijke verschil tussen de nettovermogenswaarde en de equity-methode. De veranderingen van IFRS 3 en IAS 27 Over 2010 werd voor het eerst de werking van de gewijzigde standaarden inzake Bedrijfscombinaties (IFRS 3) en de geconsolideerde jaarrekening (IAS 27) zichtbaar. Wijzigingen voor geconsolideerde jaarrekening ook van invloed op enkelvoudige jaarrekening in optie 3 Als gevolg van deze wijzigingen worden geacquireerde dochterondernemingen anders verwerkt. Ook wordt specifiek voorgeschreven hoe transacties met minderheidsaandeelhouders worden verwerkt in situaties dat zeggenschap niet, respectievelijk wel, verloren gaat. Deze wijzigingen voor de geconsolideerde jaarrekening hebben ook invloed op de enkelvoudige jaarrekening in optie 3. In tabel 3 zijn de verschillen samengevat voor de enkelvoudige jaarrekening tussen de netto-vermogenswaarde op basis van de geconsolideerde grondslagen en de equitymethode op basis van IAS 28. Presentatie van goodwill volgens de nettovermogenswaarde Hierboven is aangegeven dat goodwill volgens de IAS 28-equity-methode onderdeel uitmaakt van de boekwaarde zelf. Hoe vindt presentatie plaats bij toepassing van de netto-vermogenswaarde? Tabel 3. verschillen tussen netto vermogenswaarde en equity-methode Onderwerp Netto-vermogenswaarde op basis van geconsolideerde grondslagen equity-methode 1. Basis van verantwoording Toepassing van Nederlandse wet, niet IFRS Gebaseerd op voorschriften van IAS Wijze van verantwoording Eén-lijns consolidatie van activa en verplichtingen Eén actief verantwoording 3. Presentatie van goodwill 4. Bijzondere waardevermindering Afzonderlijk gepresenteerd in de balans (zie ook de paragraaf Presentatie van goodwill volgens de netto-vermogenswaarde in dit artikel; red) Bijzondere waardevermindering op goodwill gebaseerd op geconsolideerde verantwoording, geen terugneming mogelijk Geen afzonderlijke presentatie, maar onderdeel van boekwaarde van deelneming Gebaseerd op één actief verantwoording, terugneming mogelijk 5. Eerste waardering Reële waarde Kostprijs 6. Transactiekosten samenhangend met verkrijging 7. Vergroten van belang 8. Verkleinen van belang: geen verlies zeggenschap 9. Verkleinen van belang: wel verlies van zeggenschap, behoud van invloed van betekenis In winst-en-verliesrekening op grond van IFRS 3 Bate op bestaand belang (herwaardering naar reële waarde) wanneer zeggenschap wordt verkregen Beschouwd als transactie tussen aandeelhouders: verantwoording direct in eigen vermogen Verantwoording bate (of last) inclusief herwaardering resterende belang tegen reële waarde Onderdeel van de kostprijs op moment van verkrijging Stapelen van kostprijs, geen verantwoording van bate Verantwoording van proportionele bate (of last) in winst-en-verliesrekening Verantwoording van proportionele bate (of last) in winst-en-verliesrekening 18 Spotlight Jaargang uitgave 4

19 Goodwill niet altijd afzonderlijk gepresenteerd bij toepassing nettovermogenswaarde De Nederlandse wet bepaalt (zie tabel 2) dat goodwill afzonderlijk wordt gepresenteerd in de balans indien deze wordt geactiveerd bij toepassing van de netto-vermogenswaarde. Maar is dit altijd het geval? Zie het voorbeeld in het kader waarbij deelneming D rechtstreeks door Holding H wordt verkregen in vergelijking met een zelfde overname via een Intermediate T. Uit het voorbeeld blijkt dat de verschillende juridische structureringen van de verkrijging tot een andere verwerking van goodwill leiden in de enkelvoudige jaarrekening van de topholding bij de toepassing van nettovermogenswaarde. Holding H(1) doet de overname rechtstreeks, hierdoor ontstaat afzonderlijk te presenteren goodwill. Bij Holding H(2) is er geen sprake van een rechtstreekse overname, waardoor er geen goodwill in de enkelvoudige jaarrekening wordt gepresenteerd. Voorbeeld Uitganspunten Een onderneming koopt acquisitie D voor De reële waarde van de nettoactiva bedraagt 600. Hierdoor ontstaat er 400 aan goodwill. De onderneming betaalt de prijs uit beschikbare liquide middelen ad 500 en via het aantrekken van een lening van 500 door de rechtstreeks verkrijgende entiteit. Holding H(1) verkrijgt Acquisition D rechtstreeks, Holding H(2) verkrijgt Acquisition D via een Tussenhoudster, Intermediate T. De vereenvoudigde balansen van de rechtspersonen, na overname, zijn dan als volgt: Holding H(1) NV Holding H(2) NV Intermediate T BV Acquisition D BV Acquisition D BV Holding H(1) Holding H(2) Goodwill 400 Eigen Vermogen 500 Intermediate T 500 Eigen Vermogen 500 Acquisition D 600 Lening Intermediate T Goodwill 400 Eigen Vermogen 500 Acquisition D 600 Lening Acquisition D Acquisition D Netto-activa 600 Eigen Vermogen 600 Netto-activa 600 Eigen Vermogen Spotlight Jaargang uitgave 4 19

20 Let wel: het issue betreft uitsluitend de presentatie van goodwill. Geïdentificeerde en gewaardeerde immateriële activa in de purchasepriceallocatie, maken altijd deel uit van de netto-vermogenswaarde. Deze worden niet in de verkrijgende rechtspersoon (afzonderlijk) verwerkt. Overnames via tussenhoudsters: goodwill is niet rechtstreeks zichtbaar in de enkelvoudige jaarrekening van de rapporterende rechtspersoon In de praktijk vinden overnames veelal via tussenhoudsters plaats, waardoor goodwill niet rechtstreeks zichtbaar is in de enkelvoudige jaarrekening van de rapporterende rechtspersoon. De juridische structurering van een overname door een groep heeft geen impact op de geconsolideerde jaarrekening. Afzonderlijke goodwillpresentatie uitsluitend voor Dutch GAAP-toepassing In tabel 2 zijn bepalingen over de verwerking van goodwill volgens Titel 9 opgenomen. Deze zijn in optie 3 niet van toepassing: dit betreffen slechts waarderingsgrondslagen. De daaruit voortvloeiende presentatievoorschriften voor goodwill lijken dan ook niet van toepassing. 4. Wijzigingen voorgesteld in de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving De toepassing van de nettovermogenswaarde en de equitymethode roept, naar aanleiding van de vermeende verschillen tussen de nettovermogenswaarde en de equity-methode en de recente wijzigingen in IFRS 3 en IAS 27, vragen op. Aan de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) is gevraagd om nadere uitleg te geven over de verwerking en presentatie in de enkelvoudige jaarrekening. Ontwerp-Richtlijnen tot nadere uitleg In de in september 2011 verschenen editie (2011) van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving zijn ontwerp-richtlijnen opgenomen tot nadere uitleg. Toepassing van netto-vermogenswaarde en equity-methode In de praktijk bestond vooral onduidelijkheid over hoe de goodwill moest worden gepresenteerd in de enkelvoudige jaarrekening: afzonderlijk onder de immateriële vaste activa of als onderdeel van de boekwaarde van de deelnemingen? Hiervoor is al weergegeven dat deze presentatie arbitrair is, en afhankelijk is van de juridische structurering van de acquisitie. Twee presentatiemogelijkheden in de enkelvoudige jaarrekening voor goodwill bij geconsolideerde deelnemingen In de ontwerp-richtlijn verduidelijkt de RJ dat goodwill behorende bij geconsolideerde deelnemingen in de enkelvoudige jaarrekening op twee manieren kan worden gepresenteerd: Optie I: afzonderlijk (onder de immateriële vaste activa). Optie II: als onderdeel van de post deelnemingen. Verschil tussen beide methoden beoogt uitsluitend presentatie goodwill Door de RJ wordt optie I omschreven als de netto-vermogenswaarde en optie II als de equity-methode. Hierbij tekent de RJ aan dat het verschil tussen beide methoden uitsluitend de presentatie van de goodwill betreft. Uit het in dit artikel opgenomen voorbeeld blijkt overigens dat lang niet altijd goodwill afzonderlijk moet worden gepresenteerd bij toepassing van de netto-vermogenswaarde. Ook kan worden betwijfeld of afzonderlijke presentatie in optie 3 wettelijk van toepassing is, aangezien deze uitsluitend gebaseerd is op de verwerkingswijze van goodwill volgens voorschriften van Titel 9 en niet die volgens IFRS. Deze gerede twijfel houdt in dat de door de RJ geboden presentatieopties ten aanzien van goodwill terecht zijn. De door de RJ benoemde equity-methode in de enkelvoudige jaarrekening beoogt methode A, die in dit Spotlight-artikel op pagina 16 wordt beschreven, weer te geven. Maar door eenzelfde definitie van de equity-methode te gebruiken als die in IAS 28, lijkt hiermee echter methode B te worden gevolgd. Het is aan te bevelen om de equitymethode in de definitieve Richtlijn anders te definiëren en te omschrijven. Dit ter bevestiging dat de equity-methode volgens IAS 28 in IFRS méér is dan alleen de wijze van presentatie van goodwill, zie tabel 3. Verdere aanvullingen in de Richtlijnen passen bij grondslagen geconsolideerde jaarrekening Naar aanleiding van wijzigingen in IFRS 3 en IAS 27, heeft de RJ aanvullende ontwerp-richtlijnen opgenomen die passen bij de grondslagen van de geconsolideerde jaarrekening. Dit betreffen de volgende elementen: 1. Indien een bestaand belang in een deelneming wordt uitgebreid tot een belang waarover zeggenschap (control) kan worden uitgeoefend, wordt het bestaande belang tegen reële waarde gewaardeerd, en wordt het verschil met de boekwaarde in de winst-en-verliesrekening verwerkt (in overeenstemming met IFRS 3.42). 2. Als de rechtspersoon een gedeelte van een deelneming koopt of verkoopt en de zeggenschap behoudt, wordt de transactie rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt (in overeenstemming met IAS 27.30). 20 Spotlight Jaargang uitgave 4

Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige jaarrekening

Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige jaarrekening Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige Beursgenoteerde ondernemingen stellen volgens IFRS een geconsolideerde op. Daarnaast is ook een enkelvoudige verplicht. Vaak

Nadere informatie

Arnold Schilder: Toezichthouders moeten niet alleen sticks, maar ook carrots laten zien!

Arnold Schilder: Toezichthouders moeten niet alleen sticks, maar ook carrots laten zien! Arnold Schilder: Toezichthouders moeten niet alleen sticks, maar ook carrots laten zien! Jan Backhuijs - vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Peter Eimers - vaktechnisch bureau (National Office),

Nadere informatie

gemeenschappelijke leiding is

gemeenschappelijke leiding is Transacties onder gemeenschappelijke leiding: veel keuzes, maar niet allemaal beschikbaar Sinds kort hebben we in Nederland regelgeving over transacties onder gemeenschappelijke leiding. De nieuwe Richtlijn

Nadere informatie

Dag accountantsverklaring, hallo controleverklaring

Dag accountantsverklaring, hallo controleverklaring Dag accountantsverklaring, hallo controleverklaring Op 15 december 2010 nemen we afscheid van de accountantsverklaring en begroeten we de controleverklaring. Vanaf die datum moeten alle verklaringen voldoen

Nadere informatie

Nieuwe consolidatiestandaard geeft handvatten voor complexe praktijksituaties

Nieuwe consolidatiestandaard geeft handvatten voor complexe praktijksituaties Nieuwe consolidatiestandaard geeft handvatten voor complexe praktijksituaties De IASB heeft nieuwe standaarden uitgebracht en bestaande standaarden aangepast om de grondslagen voor consolidatie te uniformeren

Nadere informatie

Vrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues

Vrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues Spotlight Vrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues Hugo van den Ende - Vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Jaap Husson - Capital Markets & Accounting Advisory Services,

Nadere informatie

IFRS: vanaf 2013 weer volop

IFRS: vanaf 2013 weer volop IFRS: vanaf 2013 weer volop wijzigingen De veranderingen op het gebied van IFRS zijn dit jaar zeer beperkt. Deze adempauze kan goed gebruikt worden, want voor de boekjaren 2013 en 2014 worden weer veel IFRSwijzigingen

Nadere informatie

Toepassen nieuwe IFRSconsolidatieregels. gestructureerde aanpak

Toepassen nieuwe IFRSconsolidatieregels. gestructureerde aanpak Toepassen nieuwe IFRSconsolidatieregels vraagt om gestructureerde aanpak Met ingang van 2014 moeten ondernemingen de nieuwe IFRSregelgeving toepassen met betrekking tot consolidatie (IFRS 10) en samenwerkingsverbanden

Nadere informatie

Eén nieuwe Europese Accounting Directive voor Boek 2 Titel 9

Eén nieuwe Europese Accounting Directive voor Boek 2 Titel 9 Eén nieuwe Europese Accounting Directive voor Boek 2 Titel 9 De Europese Unie heeft een nieuwe Europese Richtlijn voor de jaarlijkse financiële verslaggeving door ondernemingen gepubliceerd: de Accounting

Nadere informatie

De Wet op het accountantsberoep vervangt de WRA en WAA

De Wet op het accountantsberoep vervangt de WRA en WAA De Wet op het accountantsberoep vervangt de WRA en WAA De nieuwe Wet op het accountantsberoep regelt formeel de fusie tussen het Nederlands Instituut van Registeraccountants en de Nederlandse Orde van

Nadere informatie

Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde?

Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde? Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde? De recent gepubliceerde IFRS 13 bevat geen nieuwe voorschriften over wanneer reële waarde toegepast moet worden, maar legt uit hoe de reële waarde

Nadere informatie

Eén standaard voor verslaggeving?

Eén standaard voor verslaggeving? Eén standaard voor verslaggeving? De IFRS for Small and Medium-sized Entities - de SME-standaard - is nu ruim anderhalf jaar geleden geïntroduceerd. Wat vinden ondernemingen van deze standaard? Naast veel

Nadere informatie

IFRS 11 Joint arrangements : meer dan het schrappen van een keuze

IFRS 11 Joint arrangements : meer dan het schrappen van een keuze IFRS 11 Joint arrangements : meer dan het schrappen van een keuze De IASB heeft de langverwachte IFRS 11 Joint arrangements gepubliceerd, als onderdeel van een pakket van vijf nieuwe verslaggevingstandaarden.

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Unie L 95/9

Publicatieblad van de Europese Unie L 95/9 5.4.2013 Publicatieblad van de Europese Unie L 95/9 VERORDENING (EU) Nr. 313/2013 VAN DE COMMISSIE van 4 april 2013 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1126/2008 tot goedkeuring van bepaalde internationale

Nadere informatie

Het kasstroomoverzicht minder objectief dan gedacht

Het kasstroomoverzicht minder objectief dan gedacht Het minder objectief dan gedacht Ondernemingen hebben nogal wat keuzevrijheid bij het opmaken van de jaarrekening. Dit maakt de vergelijkbaarheid van en moeilijk. Arjan Brouwer - Accounting and Valuation Advisory

Nadere informatie

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA)

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 706, PARAGRAFEN TER BENADRUKKING VAN BEPAALDE AANGELEGENHEDEN EN PARAGRAFEN INZAKE OVERIGE AANGELEGENHEDEN IN DE CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE AUDITOR

Nadere informatie

Wettelijke reserves nader bekeken

Wettelijke reserves nader bekeken Wettelijke reserves nader bekeken De regelgeving rond wettelijke reserves bestaat al geruime tijd en is in de afgelopen jaren niet wezenlijk veranderd. Toch is er in de praktijk regelmatig sprake van onduidelijkheden

Nadere informatie

Meer duidelijkheid over samenstellingsopdrachten met komst Standaard 4410

Meer duidelijkheid over samenstellingsopdrachten met komst Standaard 4410 Spotlight Meer duidelijkheid over samenstellingsopdrachten met komst Standaard 4410 Robert van der Glas - Statutaire compliance, Tax Reporting & Strategy De NBA heeft onlangs de herziene standaard uitgebracht

Nadere informatie

Controleverklaringen. Nieuwe stijl, heldere taal

Controleverklaringen. Nieuwe stijl, heldere taal Controleverklaringen Nieuwe stijl, heldere taal NIVRA-NOvAA 2010 Disclaimer Het NIVRA en de NOvAA hebben zich ten doel gesteld voor een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te zorgen. Niettemin zijn het NIVRA

Nadere informatie

Revenue recognition: praktische implicaties

Revenue recognition: praktische implicaties Revenue recognition: praktische implicaties De IASB en de FASB hebben een ontwerpstandaard gepresenteerd voor een nieuw model van omzetverantwoording. Het is zaak om niet te lang te wachten met het evalueren

Nadere informatie

Klare taal! Benchmark controleverklaring nieuwe stijl onder Nederlandse beursfondsen

Klare taal! Benchmark controleverklaring nieuwe stijl onder Nederlandse beursfondsen Klare taal! Benchmark controleverklaring nieuwe stijl onder Nederlandse beursfondsen Een aantal accountants van beursgenoteerde ondernemingen heeft bij de jaarrekening over 2013 een informatievere controleverklaring

Nadere informatie

ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI

ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de International

Nadere informatie

SBR Assurance: zekerheid geven over digitale rapportages

SBR Assurance: zekerheid geven over digitale rapportages SBR Assurance: zekerheid geven over digitale rapportages SBR Assurance is een methode voor het geven van zekerheid over digitale rapportages binnen digitale verantwoordingsketens zoals Standard Business

Nadere informatie

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA)

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 720, DE VERANTWOORDELIJKHEDEN VAN DE AUDITOR MET BETREKKING TOT ANDERE INFORMATIE IN DOCUMENTEN WAARIN GECONTROLEERDE FINANCIËLE OVERZICHTEN ZIJN OPGENOMEN

Nadere informatie

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 21-2014 uitgave 4

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 21-2014 uitgave 4 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 21-2014 uitgave 4 Bij PwC in Nederland werken ruim 4.700 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen. PwC Nederland helpt organisaties

Nadere informatie

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, en met name op artikel 44, lid 2, onder g),

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, en met name op artikel 44, lid 2, onder g), L 283/28 RICHTLIJN 2001/65/EG VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 27 september 2001 tot wijziging van de Richtlijnen 78/660/EEG, 83/349/EEG en 86/635/EEG met betrekking tot de waarderingsregels voor

Nadere informatie

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd

Nadere informatie

(Voor de EER relevante tekst)

(Voor de EER relevante tekst) 19.12.2015 L 333/97 VERORDENING (EU) 2015/2406 VAN DE COMMISSIE van 18 december 2015 houdende wijziging van Verordening (EG) nr. 1126/2008 tot goedkeuring van bepaalde internationale standaarden voor jaarrekeningen

Nadere informatie

Innovatie in de jaarrekening

Innovatie in de jaarrekening Innovatie in de jaarrekening Hoe komt de waarde die ondernemingen creëren met innovatie, tot uitdrukking in de jaarrekening? En hoe kunnen innovatieve ondernemingen de waarde van datgene wat zij ontwikkelen

Nadere informatie

Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels

Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels De Transparant Prijs en Het Glazen Huis hebben tot doel de transparantie van verantwoordingen te verbeteren. De ervaringen en best practices vanuit deze

Nadere informatie

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 550 VERBONDEN PARTIJEN

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 550 VERBONDEN PARTIJEN INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 550 VERBONDEN PARTIJEN INHOUDSOPGAVE Paragrafen Inleiding... 1-6 Bestaan en toelichting van verbonden partijen... 7-8 Transacties tussen verbonden partijen... 9-12 Onderzoek

Nadere informatie

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de

Nadere informatie

De kwaliteit van governance, verslaggeving en accountantscontrole gaat omhoog

De kwaliteit van governance, verslaggeving en accountantscontrole gaat omhoog De kwaliteit van governance, verslaggeving en accountantscontrole gaat omhoog Activiteitenagenda 1. Monitoring maatregelen en veranderplannen OOB-accountantsorganisaties De accountantsorganisaties die

Nadere informatie

RJ-Uiting 2009-1: Gevolgen van aanpassingen in boek 2 van het Burgerlijk Wetboek als gevolg van Richtlijn 2006/46/EG van 14 juni 2006

RJ-Uiting 2009-1: Gevolgen van aanpassingen in boek 2 van het Burgerlijk Wetboek als gevolg van Richtlijn 2006/46/EG van 14 juni 2006 RJ-Uiting 2009-1: Gevolgen van aanpassingen in boek 2 van het Burgerlijk Wetboek als gevolg van Richtlijn 2006/46/EG van 14 juni 2006 Inleiding Op 22 december 2008 is een aantal artikelen in titel 9 van

Nadere informatie

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 4

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 4 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 4 Bij PwC in Nederland werken ruim 4.700 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen. PwC Nederland helpt organisaties

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X

Nadere informatie

De rol van de accountant na de financiële crisis

De rol van de accountant na de financiële crisis De rol van de accountant na de financiële crisis Eurocommissaris Michel Barnier stelt in zijn Green Paper, Audit policy: Lessons from the crisis, vragen bij de rol van de accountant tijdens de financiële

Nadere informatie

ISA 700, HET VORMEN VAN EEN OORDEEL EN HET RAPPORTEREN OVER FINANCIËLE OVERZICHTEN

ISA 700, HET VORMEN VAN EEN OORDEEL EN HET RAPPORTEREN OVER FINANCIËLE OVERZICHTEN INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 700, HET VORMEN VAN EEN OORDEEL EN HET RAPPORTEREN OVER FINANCIËLE OVERZICHTEN Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd

Nadere informatie

Spotlight. www.pwc.nl. Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants. Jaargang 19-2012 uitgave 1

Spotlight. www.pwc.nl. Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants. Jaargang 19-2012 uitgave 1 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 19-2012 uitgave 1 Hans Hoogervorst, voorzitter van de IASB: De besluitvorming over nieuwe IFRS is ingewikkelder dan een besluit in

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Unie VERORDENINGEN

Publicatieblad van de Europese Unie VERORDENINGEN 3.4.2018 L 87/3 VERORDENINGEN VERORDENING (EU) 2018/519 VAN DE COMMISSIE van 28 maart 2018 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1126/2008 tot goedkeuring van bepaalde internationale standaarden voor

Nadere informatie

Spotlight. www.pwc.nl. Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants. Jaargang 18-2011 uitgave 3

Spotlight. www.pwc.nl. Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants. Jaargang 18-2011 uitgave 3 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 18-2011 uitgave 3 Steven Maijoor, voorzitter ESMA: We betalen nu de tol voor het niet goed functioneren van internationale structuren

Nadere informatie

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 560 GEBEURTENISSEN NA DE EINDDATUM VAN DE PERIODE

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 560 GEBEURTENISSEN NA DE EINDDATUM VAN DE PERIODE INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 560 GEBEURTENISSEN NA DE EINDDATUM VAN DE PERIODE INHOUDSOPGAVE Paragraaf Inleiding... 1-3 Definities... 4 Gebeurtenissen die zich vóór de datum van de controleverklaring

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 21-2014 uitgave 3

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 21-2014 uitgave 3 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 21-2014 uitgave 3 Bij PwC in Nederland werken ruim 4.700 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen. PwC Nederland helpt organisaties

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Datum: 24 april 2012 Onderwerp: Van toepassing op: Status: Accountants die controleopdrachten uitvoeren Praktijkhandreiking Relevante regelgeving

Nadere informatie

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Materieel belang in de jaarrekening Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Agenda Inleiding Doel van de jaarrekening Wat is materieel belang Wat

Nadere informatie

Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming?

Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming? Vragen hoofdstuk 8: Externe verslaggeving Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming? Externe verslaggeving is, zoals de naam al aangeeft, gericht op het verschaffen van informatie aan partijen

Nadere informatie

Bijlage bij opgave 3 N.V. Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap jaarrekening 2013

Bijlage bij opgave 3 N.V. Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap jaarrekening 2013 Bijlage bij opgave 3 N.V. Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap jaarrekening 2013 GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER (x 1.000) Vaste activa Materiële vaste activa 48.001 45.836 Immateriële vaste activa

Nadere informatie

De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wijn of water?

De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wijn of water? De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wijn of water? Naar verwachting komt in het eerste kwartaal van 2013 een tweede voorstel voor nieuwe verslaggevingregels van leaseovereenkomsten. De oorspronkelijke

Nadere informatie

: Commentaar op nieuwe concept EU-jaarrekeningrichtlijn

: Commentaar op nieuwe concept EU-jaarrekeningrichtlijn Aan Van : Ministerie van Veiligheid en Justitie t.a.v. mevr. mr. drs. N. Hagemans : Raad voor de Jaarverslaggeving Datum : 7 januari 2012 Betreft : Commentaar op nieuwe concept EU-jaarrekeningrichtlijn

Nadere informatie

Concept Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring

Concept Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring maart 2012 Concept Praktijkhandreiking 1119 Inleiding Binnen de huidige wet- en regelgeving kan de accountant reeds uitdrukkelijk inspelen op

Nadere informatie

Nieuwe Europese wetgeving voor wettelijke controles

Nieuwe Europese wetgeving voor wettelijke controles Nieuwe Europese wetgeving voor wettelijke controles In 2010 stelde Eurocommissaris Michel Barnier in zijn Green Paper Audit policy: Lessons from the crisis vragen bij de rol van de accountant tijdens de financiële

Nadere informatie

(Niet-wetgevingshandelingen) VERORDENINGEN

(Niet-wetgevingshandelingen) VERORDENINGEN 23.9.2016 L 257/1 II (Niet-wetgevingshandelingen) VERORDENINGEN VERORDENING (EU) 2016/1703 VAN DE COMMISSIE van 22 september 2016 houdende wijziging van Verordening (EG) nr. 1126/2008 tot goedkeuring van

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 632 Wijziging van de Wet op het financieel toezicht en enige andere wetten (Wijzigingswet financiële markten 2014) Nr. 18 BRIEF VAN DE MINISTER

Nadere informatie

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 1

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 1 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 1 Bij PwC in Nederland werken ruim 4.600 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen en drie verschillende invalshoeken:

Nadere informatie

Wetsvoorstel Titel 9 handhaaft. bepalingen die strijdig zijn. met EG-richtlijn G.-P. den Hollander RA

Wetsvoorstel Titel 9 handhaaft. bepalingen die strijdig zijn. met EG-richtlijn G.-P. den Hollander RA Wetsvoorstel Titel 9 handhaaft bepalingen die strijdig zijn met EG-richtlijn 2013-34 G.-P. den Hollander RA Inleiding Het wetsvoorstel heeft bestaande verschillen tussen Titel 9 en de 4 e en 7 e EG-richtlijn

Nadere informatie

Succesfactoren van transformatieprogramma s

Succesfactoren van transformatieprogramma s Succesfactoren van transformatieprogramma s In de huidige Digitale Revolutie wordt het voor de continuïteit van organisaties steeds belangrijker om snel en effectief te kunnen reageren op veranderende marktbewegingen.

Nadere informatie

DUTCHWEBSHARK WHITEPAPER #1. Talentpooling. In 7 stappen naar een talentpool

DUTCHWEBSHARK WHITEPAPER #1. Talentpooling. In 7 stappen naar een talentpool DUTCHWEBSHARK WHITEPAPER #1 Talentpooling In 7 stappen naar een talentpool Ter introductie. Talent pooling. Talentpools, veel werk maar ook veelbelovend. Op welke manier is het voor een bedrijf mogelijk

Nadere informatie

Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging. Fusies en overnames

Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging. Fusies en overnames Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging Fusies en overnames In de rubriek Verslaggeving en Verslaglegging gaan we deze keer in op de verwerking van fusies en overnames. Een actueel onderwerp in een tijdperk

Nadere informatie

ISA 710, Ter vergelijking opgenomen informatie overeenkomstige cijfers en vergelijkende financiële overzichten.

ISA 710, Ter vergelijking opgenomen informatie overeenkomstige cijfers en vergelijkende financiële overzichten. INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 710, Ter vergelijking opgenomen informatie overeenkomstige cijfers en vergelijkende financiële overzichten. Copyright IFAC Deze Internationale controlestandaard

Nadere informatie

Cultuurverschillen in het controledossier

Cultuurverschillen in het controledossier Cultuurverschillen in het controledossier Het professionele gedrag van accountants wordt beïnvloed door nationale-cultuurverschillen, ondanks het bestaan van internationale controlestandaarden. Internationaal

Nadere informatie

Op naar continuous assurance

Op naar continuous assurance Op naar continuous assurance In het streven naar verbeterde procesbeheersing kunnen continuous monitoring en continuous audit een organisatie helpen meer transparantie en zekerheid te verschaffen over

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Brouwer, A. (2013). Alternatieve winstbegrippen: zegen of zonde? Spotlight, 20(3), 6-9.

Citation for published version (APA): Brouwer, A. (2013). Alternatieve winstbegrippen: zegen of zonde? Spotlight, 20(3), 6-9. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Alternatieve winstbegrippen: zegen of zonde? Brouwer, A.J. Published in: Spotlight Link to publication Citation for published version (APA): Brouwer, A. (2013). Alternatieve

Nadere informatie

Controle van de reële waarde van financiële instrumenten

Controle van de reële waarde van financiële instrumenten Controle van de reële waarde van financiële instrumenten Niet alleen het gebruik, maar ook de complexiteit van financiële instrumenten zijn de afgelopen jaren sterk toegenomen. Dit artikel gaat over de

Nadere informatie

Special nieuwe standaard van Joint Ventures

Special nieuwe standaard van Joint Ventures Special nieuwe standaard van Joint Ventures Audit І Tax І Advisory Nieuwe standaard Joint Ventures Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Joint operations en joint ventures... 3 3. Veranderingen in de verslaggeving

Nadere informatie

INGETROKKEN PER 6 DECEMBER 2016

INGETROKKEN PER 6 DECEMBER 2016 Dit document maakt gebruik van bladwijzers NBA-handreiking 1119 Nadere toelichting in de controleverklaring 24 april 2012 NBA-handreiking 1119 NBA-handreiking 1119: Van toepassing op: Accountants die controle-opdrachten

Nadere informatie

Datum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer 11 juni 2015 Herziening van de Code

Datum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer 11 juni 2015 Herziening van de Code Monitoring Commissie Corporate Governance T.a.v. Prof. dr. J.A. van Manen Postbus 20401 2500 EK Den Haag Datum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer 11 juni 2015 Herziening van de Code T 020-3010301

Nadere informatie

De innovatiebox: een extra stimulans om succesgericht te innoveren

De innovatiebox: een extra stimulans om succesgericht te innoveren De innovatiebox: een extra stimulans om succesgericht te innoveren De innovatiebox is een fiscale stimuleringsmaatregel. Enerzijds ter bevordering van de innovatiekracht van de Nederlandse economie en anderzijds

Nadere informatie

Ingetrokken voor 2013

Ingetrokken voor 2013 en ok k etr Ing 01 3 or 2 vo Audit Alert 16: De gevolgen voor de accountantsverklaring van de wijzigingen in Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek 1. Inleiding Als gevolg van de EU-verordening inzake internationale

Nadere informatie

ISA 320, MATERIALITEIT BIJ DE PLANNING EN UITVOERING VAN EEN CONTROLE

ISA 320, MATERIALITEIT BIJ DE PLANNING EN UITVOERING VAN EEN CONTROLE INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 320, MATERIALITEIT BIJ DE PLANNING EN UITVOERING VAN EEN CONTROLE Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door

Nadere informatie

KAPITAALBELANGEN EN CONSOLIDATIE

KAPITAALBELANGEN EN CONSOLIDATIE Consolidatie op basis van invloed, niet op basis van financieel belang Financial accounting PE Educatie KAPITAALBELANGEN EN CONSOLIDATIE Ondernemingen delen gezamenlijke kapitaalbelangen vaak in op basis

Nadere informatie

Participatieregelingen: beloning of investering?

Participatieregelingen: beloning of investering? Participatieregelingen: beloning of investering? Participatieregelingen zijn een veel voorkomend instrument om management te binden en te belonen, zowel in corporate- als privateequity-omgevingen. Ondernemingen

Nadere informatie

Meer winst uit internal governance

Meer winst uit internal governance www.pwc.nl Meer winst uit internal governance Commissarissen en bestuurders over de rol van internal audit Jan Driessen en Bas Wakkerman November 2014 2 PwC Meer winst uit internal governance Inhoud Voorwoord

Nadere informatie

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V.

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

Eneco, midden in de samenleving. Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V.

Eneco, midden in de samenleving. Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V. Eneco, midden in de samenleving Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V. Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening Alle bedragen zijn in miljoenen euro tenzij anders vermeld. 1. Waarderingsgrondslagen

Nadere informatie

Toelichting op belangen in ondernemingen. Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving

Toelichting op belangen in ondernemingen. Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving Toelichting op belangen in ondernemingen Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving Publicatiedatum: 29 oktober 2015 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk voor eerlijke en transparante

Nadere informatie

Internal Audit: cruciaal voor internal governance

Internal Audit: cruciaal voor internal governance Internal Audit: cruciaal voor internal governance Sinds de invoering van de Nederlandse corporate governance code in 2003 is het voor beursgenoteerde bedrijven verplicht om jaarlijks te evalueren of er behoefte

Nadere informatie

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN. CBN advies 2017/15 Transacties onder gemeenschappelijke leiding (Common control transactions)

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN. CBN advies 2017/15 Transacties onder gemeenschappelijke leiding (Common control transactions) COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN CBN advies 2017/15 Transacties onder gemeenschappelijke leiding (Common control transactions) Advies van 13 september 2017 1 I. Inleiding 1. Een bedrijfscombinatie

Nadere informatie

Auditcommissie wettelijk verplicht voor organisaties van openbaar belang

Auditcommissie wettelijk verplicht voor organisaties van openbaar belang Auditcommissie wettelijk verplicht voor organisaties van openbaar belang Jos de Groot, Assurance Organisaties van openbaar belang (OOBs) dienen een auditcommissie in te stellen of als alternatief hiervoor

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de algemene vergadering van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van

Nadere informatie

Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants t.a.v. Adviescollege voor Beroepsreglementeting Postbus 7984 1008 AD AMSTERDAM

Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants t.a.v. Adviescollege voor Beroepsreglementeting Postbus 7984 1008 AD AMSTERDAM E Ernst & Young Accountants LLP Telt +31 88 407 1000 Boompjes 258 Faxt +31 88407 8970 3011 XZ Rotterdam, Netherlands ey.corn Postbus 2295 3000 CG Rotterdam, Netherlands Nederlandse Beroepsorganisatie van

Nadere informatie

Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging. IFRS nog volop in beweging

Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging. IFRS nog volop in beweging Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging IFRS nog volop in beweging IFRS nog volop in beweging In de nieuwe rubriek Verslaggeving en Verslaglegging deze keer een update over IFRS standaarden. Hierbij gaan

Nadere informatie

Gezien de commentaren ontvangen op deze openbare raadpleging;

Gezien de commentaren ontvangen op deze openbare raadpleging; Ontwerp van norm inzake de toepassing van de nieuwe en herziene Internationale controlestandaarden (ISA s) in België en tot vervanging van de norm van 10 november 2009 inzake de toepassing van de ISA s

Nadere informatie

OMZET Nederland 32.194 29.544 Duitsland 12.896 9.885 45.090 39.429

OMZET Nederland 32.194 29.544 Duitsland 12.896 9.885 45.090 39.429 Verkorte geconsolideerde winst- en verliesrekening over het eerste halfjaar (geen accountantscontrole toegepast) (x ( 1.000) 1e halfjaar 2010 1e halfjaar 2009 OMZET Nederland 32.194 29.544 Duitsland 12.896

Nadere informatie

10 jaar Transparant Prijs heeft belangrijke bijdrage geleverd aan professionalisering verslaggeving goededoelenorganisaties

10 jaar Transparant Prijs heeft belangrijke bijdrage geleverd aan professionalisering verslaggeving goededoelenorganisaties 10 jaar Transparant Prijs heeft belangrijke bijdrage geleverd aan professionalisering verslaggeving goededoelenorganisaties Meer dan ooit liggen goede-doelenorganisaties onder het vergrootglas van de media.

Nadere informatie

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 3

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 3 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 3 Bij PwC in Nederland werken ruim 4.700 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen. PwC Nederland helpt organisaties

Nadere informatie

Vragen en antwoorden. Over verplichting van elektronisch deponeren van jaarstukken in het handelsregister bij de Kamer van Koophandel

Vragen en antwoorden. Over verplichting van elektronisch deponeren van jaarstukken in het handelsregister bij de Kamer van Koophandel Vragen en antwoorden Over verplichting van elektronisch deponeren van jaarstukken in het handelsregister bij de Kamer van Koophandel Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, Januari 2018 (versie 4)

Nadere informatie

Meer aandacht voor het bestuursverslag in de controleverklaring

Meer aandacht voor het bestuursverslag in de controleverklaring Januari 2017 Meer aandacht voor het bestuursverslag in de controleverklaring De accountant rapporteert over materiële onjuistheden De leden van de Koninklijke NBA vormen een brede, pluriforme beroepsgroep

Nadere informatie

RJ-Uiting : Richtlijn Microrechtspersonen

RJ-Uiting : Richtlijn Microrechtspersonen RJ-Uiting 2016-4: Richtlijn Microrechtspersonen Algemeen In oktober 2015 is RJ-Uiting 2015-9 Ontwerp-Richtlijn C2 Microrechtspersonen gepubliceerd. In deze RJ-Uiting 2016-4 zijn de ontvangen commentaren

Nadere informatie

Bijdrage opruimingskosten in de jaarrekening

Bijdrage opruimingskosten in de jaarrekening Bijdrage opruimingskosten in de jaarrekening Verschillende overheidsregelingen eisen van ondernemingen financiële bijdragen voor de kosten van het opruimen van producten of productiefaciliteiten van die

Nadere informatie

Accountantsverslag 2012

Accountantsverslag 2012 pwc I Accountantsverslag 2012 Permar Energiek B.V. 24 mei 2013 pwc Permar Energiek B.V. T.a.v. de Raad van Commissarissen en de Directie Horaplantsoen 2 6717LT Ede 24 mei 2013 Referentie: 31024B74/DvB/e0291532/zm

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1115 Aanpassing van het oordeel in de controleverklaring bij materiële tekortkomingen in de toelichting op de jaarrekening

Praktijkhandreiking 1115 Aanpassing van het oordeel in de controleverklaring bij materiële tekortkomingen in de toelichting op de jaarrekening Praktijkhandreiking 1115 Aanpassing van het oordeel in de controleverklaring bij materiële tekortkomingen in de toelichting op de jaarrekening NIVRA en NOvAA gebruiken de merknaam NBA (Nederlandse Beroepsorganisatie

Nadere informatie

Standard Business Reporting: samenwerken, digitaliseren, standaardiseren

Standard Business Reporting: samenwerken, digitaliseren, standaardiseren Standard Business Reporting: samenwerken, digitaliseren, standaardiseren Sinds 1 januari 2013 kan de onderneming haar aangiften IB en VpB alleen nog maar in SBR doen: Standard Business Reporting. Om SBR

Nadere informatie

Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier

Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier Titel Leidraad Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij

Nadere informatie

Ik zou een strikte scheiding willen tussen audit- en adviesdiensten

Ik zou een strikte scheiding willen tussen audit- en adviesdiensten Interview Frans Cremers Ik zou een strikte scheiding willen tussen audit- en adviesdiensten Het beeld dat buitenstaanders van een auditcommissie hebben is niet altijd even accuraat, meent Cremers. De rol

Nadere informatie

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA)

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 700 (Herzien), Het vormen van een oordeel en het rapporteren over financiële overzichten Copyright IFAC Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in

Nadere informatie

Bescherming van persoonsgegevens een kwestie van vertrouwen

Bescherming van persoonsgegevens een kwestie van vertrouwen Bescherming van een kwestie van vertrouwen Privacy krijgt steeds meer aandacht in de samenleving. De Europese Unie is bezig met de Europese Privacy Verordening, die naar verwachting in 2015 in werking treedt.

Nadere informatie

indien ten behoeve van het getrouwe beeld een nadere toelichting noodzakelijk is in een jaarrekening die voldoet aan de Regeling Verslaggeving WTZi

indien ten behoeve van het getrouwe beeld een nadere toelichting noodzakelijk is in een jaarrekening die voldoet aan de Regeling Verslaggeving WTZi Audit Alert 25 Verklaringen bij jaarrekeningen van AWBZ- en GGZ-instellingen indien ten behoeve van het getrouwe beeld een nadere toelichting noodzakelijk is in een jaarrekening die voldoet aan de Regeling

Nadere informatie

Financiële verslaggeving in beweging. Programma

Financiële verslaggeving in beweging. Programma Financiële verslaggeving in beweging Prof. dr Jos M.J. Blommaert 1 Programma Four key steps Recente ontwikkelingen Voorzieningen als verplichtingen Goodwill en reële waarde Impairmenttoets 2 1 Four key

Nadere informatie

Consultatiedocument Aanpassingen vertaling Standaarden NV COS in verband met Non-Compliance with Laws and Regulations (NOCLAR) 09 februari 2018

Consultatiedocument Aanpassingen vertaling Standaarden NV COS in verband met Non-Compliance with Laws and Regulations (NOCLAR) 09 februari 2018 Dit document maakt gebruik van bladwijzers. Consultatiedocument Aanpassingen vertaling Standaarden NV COS in verband met Non-Compliance with Laws and Regulations (NOCLAR) 09 februari 2018 Consultatieperiode

Nadere informatie