Gezondheidszorg respons op huiselijk geweld:

Transcriptie

1 Gezodheidszorg respos op huiselijk geweld: Veelbelovede iterveties voor de eerstelijsgezodheidszorg e verloskudige zorg i Europa WOMEN HEALTH PROMOTION CENTRE

2 Wat is er beked? Huiselijk geweld (HG) tege vrouwe komt vaak voor, is verborge e heeft belagrijke gevolge voor de gezodheid e de fiaciële implicaties. Istellige voor eerstelijsgezodheidszorg e verloskudige zorg zij bij voorkeur plaatse voor iterveties te behoeve va bewustmakig, het betrekke va gezodheidszorgprofessioals bij traiig e idetificatie va slachtoffers va HG, e het otwikkele va zorgtrajecte. Iteratioaal worde meer HG-iterveties bie de gezodheidszorg otwikkeld e geëvalueerd. Dergelijke iterveties zij complex, implicere vaak veraderig op verschillede iveaus e samewerkigsverbade tusse orgaisaties met zeer uiteelopede visies, gezagsstructure e werkprocedures. De cotext varieert eorm met betrekkig tot het wettelijk kader e de politieke ageda va elk lad, de orgaisatie e het verstrekke va gezodheidszorg, de aawezigheid e macht va orgaisaties va slachtoffers va huiselijk geweld, de beschikbaarheid va gemeeschappelijke middele e gespecialiseerde HG-orgaisaties e iherete culturele verschille. Welke lacues zij er? Er is auwelijks literatuur over de diestverleig e er zij weiig studies die de oderliggede programmatheorieë verduidelijke. Beleidsmakers, fiaciers e besluitvormers i de gezodheidszorg moete iet allee wete of ee itervetie werkt, maar ook waeer, waarom e hoe ze werkt. Cotextuele kemerke kue helpe verklare waarom iterveties slage of mislukke. Het Dapheproject Deze studie trekt lesse uit ee reeks veelbelovede itervetiemodelle i zeve Europese lade: het Vereigd Koikrijk, Filad, Nederlad, Spaje, Duitslad, België e Servië. De belagrijkste bevidige zij gebaseerd op: (i) de gegeves va 82 oderzoeke betreffede 81 iterveties i die lade, verspreid over brede geografische gebiede, meerdere gezodheidszorgistellige e disciplies va gezodheidsprofessioals; (ii) casestudy s aa de had va iterviews met 37 stafmedewerkers va de iterveties i 6 lade; (iii) e ee tweedaagse workshop met de parters va alle lade.

3 Voorbeelde va itervetiemodelle i Europa Vereigd Koikrijk Het MOZAIC Wome s Well Beig Project (Project voor het Welzij va Vrouwe) is ee samewerkigsverbad tusse de afdelige verloskudige zorg- e seksuele gezodheid va de Guy s & St. Thomas NHS Foudatio Hospital Trust e het 170 Commuity Project, ee iet-gouveremetele orgaisatie i Zuidoost-Lode. Het project gebruikt ee laagdrempelige beaderig waarbij i het ziekehuis gevestigde Idepedet DV Advocates (IDVA-Oafhakelijke belagebehartigers izake Huiselijk Geweld) vrouwe begeleide, gezodheidsprofessioals opleide e juridische hulp biede op beleidsiveau om de samewerkig tusse de lokale gemeeschap e het ziekehuis te versterke. Filad Als oderdeel va ee atioaal iitiatief gesubsidieerd door het Miisterie va Gezodheid e Sociale Zake, krege verpleegkudige i kliieke voor verloskudige zorg e kiderziekehuize oderwijs over HG, i combiatie met routiematige oderzoek met ee screeigformulier. Er zij zorgtrajecte met doorverwijzig aar adere gezodheidszorgprofessioals i de gezodheidscetra (bv. therapeute, maatschappelijk werkers e huisartse) e maatschappelijke HG-orgaisaties. De richtlije voor gezodheidszorgprofessioals i de verloskudige zorg e kidergezodheidszorg worde sids 2004 gepubliceerd; de laatste versie dateert va Het Regioal State Admiistrative Agecy va Zuid-Filad heeft ee stadaardformulier otwikkeld dat ook i elektroische vorm beschikbaar is, voor de beoordelig va patiëte die i gezodheidscetra e ziekehuize worde opgeome met lichamelijke letsels als gevolg va misbruik (PAKE). Nederlad MeMoSA (Metor Moeders voor Steu e Advies) vidt plaats i huisartsepraktijke i Rotterdam e Nijmege. Huisartse krijge HG-traiig door ee gevestigde traierspool. Er wordt ee laagdrempelige beaderig gebruikt waarbij vrouwe die slachtoffer zij va HG worde doorverweze aar metormoeders, semiprofessioals die werde opgeleid om moeders met thuiswoede kidere joger da 18 jaar te begeleide. Deze itervetie is kortdured, vidt plaats i ee vroeg stadium e richt zich op vier domeie: het stoppe/vermidere va geweld; kidere die getuige zij va geweld; omgaa met depressieve klachte; e het verbetere va het sociale etwerk va vrouwe e vermidere va isolemet. I Nijmege worde de metore opgeleid e wekelijks gecoacht door HERA, de grootste gespecialiseerde HG-orgaisatie i de provicie met ee etwerk va opvagplaatse. Spaje Oder de Spaase Overkoepelede Wet 1/2004 zij de regerige va de 17 autoome provicies verplicht om bie de gezodheidszorg geweld tusse mae e vrouwe aa te pakke. Door de autoome overheid va Castilië e Leό wordt ee top-dow beaderig toegepast voor de implemetatie va het Commo Protocol for a Healthcare Respose to Geder Violece (Gemeeschappelijk Protocol voor de Gezodheidszorg respos op Partergeweld). Me richtte zich aavakelijk op maagemetteams i de eerstelijsgezodheidszorg e ziekehuize voor bewustmakigsactiviteite. Er werd ee multidiscipliair team va 35 professioals opgeleid om trapsgewijs teams te traie i de eerstelijsgezodheidszorg, de spoedeisede hulp, de verloskude e odersteued persoeel zoals receptioiste e admiistratieve krachte. Gezodheidsprofessioals make gebruik va hu bestaade etwerke met maatschappelijk werkers, de politie, opvagtehuize e adere gezodheidszorgprofessioals om vrouwelijke slachtoffers va HG te begeleide. De autoome provicies moete ook alle verklarige va HG, same met adere gegeves, i het gezodheidszorgiformatiesysteem registrere. De gegeves worde bij het Miisterie va Gezodheid e Sociaal Beleid igedied e jaarlijks worde de epidemiologische gegeves met betrekkig tot partergeweld e traiigsactiviteite gepubliceerd. Duitslad Va de vele iitiatieve i Duitslad met betrekkig tot de aapak va HG i de eerstelijsgezodheidszorg, richtte de studie zich op het atioale pilotproject MIGG (Medische Itervetie Tege Geweld) gesubsidieerd door het Federaal Miisterie voor Gezi, Seiore, Vrouwe e Jeugd ( ). MIGG is het eerste systematische project om de gezodheidszorg va slachtoffers va HG i de primaire zorg te verbetere. Het werd i 5 stede otwikkeld e geëvalueerd. Parters va het MIGG zij odermeer het Istituut voor Foresische Geeeskude va de Uiversiteit va Düsseldorf, SIGNAL e.v. e Gesie (ee etwerk voor iterveties va de gezodheidszorg tege HG). Zowel SIGNAL e.v. e Gesie zij iet-gouveremetele orgaisaties die auw samewerke met gezodheidsprofessioals uit de primaire zorg. De orgaisatie biedt ee HGitervetieprogramma, HG-traiig, e otwikkelt materiale zoals posters, brochures e documetatie over misbruik. Na de traiig biede ze versterkede e odersteuede activiteite met multidiscipliaire bijeekomste, jaarlijkse cogresse, kwaliteitscirkels va huisartse e tweejaarlijkse trai de traier - bijeekomste. Die biede ee forum voor het uitwissele va good practices e oderzoek, casusbesprekige e verdere traiig. Aadacht, Erkeig, Actie is ee itervetie m.b.t. huiselijk geweld gevestigd i het Departemet Psychotherapie e Psychosomatiek va het Uiversitair Ziekehuis i Dresde. Er wordt traiig gegeve aa het persoeel i het ziekehuis e aa professioals uit de eerste lij zorgverleig. Idie odig wordt er doorverweze aar adere gezodheidsprofessioals e orgaisaties voor huiselijk geweld. België, Vlaadere Er zij ee aatal verieuwede iitiatieve i België. Domus Medica, ee professioele orgaisatie voor Vlaamse huisartse, geeft basistraiige e traiige voor gevorderde over HG aa huisartse. De orgaisatie wordt gesubsidieerd door de Federale Overheidsdiest voor Volksgezodheid, Veiligheid va de Voedselkete e Leefmilieu. Ze werkt hiervoor same met maatschappelijk werkers va de Cetra voor Algemee Welzijswerk (ook beked als CAW). CAW s biede sociale hulp i de eerste lij e 13 va de 26 CAW s krege subsidies va het Vlaams Miisterie voor Welzij om het HG-beleid e traiig over HG te otwikkele. De itervetie bevordert de verwijzig aar de sociale hulpverleig, maar wil ook ee odersteued multiprofessioeel etwerk voor huisartse tot stad brege. Kid e Gezi (de Vlaamse istellig voor hulp e advies over welzij va kidere) geeft HG-traiig aa verpleegkudige die werke met kidere va 0 tot 3 jaar. Het MOM (Difficult Momets ad Feeligs) geradomiseerd e gecotroleerd oderzoek (RCT) zal iformatie over de doorverwijzig va zwagere vrouwe die het slachtoffer zij va HG vergelijke met de stadaard zorgverleig. De studie rekruteert deelemers op verschillede plaatse i Vlaadere e wordt gecoördieerd door het Uiversitair Ziekehuis Get. Servië Het Wome s Health Promotio Cetre (WHPC) is ee iet-gouveremetele orgaisatie opgericht i 1993 die werkt aa de gevolge va partergeweld voor de gezodheid. WHPC stelt educatieve programma s over HG same voor begiers e gevorderde, voor gezodheidsprofessioals e gouveremetele e iet-gouveremetele orgaisaties. Ze voert ook lokaal e iteratioaal oderzoek uit, otwikkelt iformatiebroe over gezodheid, e orgaiseert ee reeks iitiatieve op het vlak va belagebehartigig e diestverleig voor slachtoffers. WHPC was ee va de auteurs va het atioaal protocol izake de beschermig va vrouwelijke slachtoffers va partergeweld, e otwikkelde i 2008 de eige bestaade hadleidig voor zorgverleers met betrekkig tot het herkee va de sigale va partergeweld e het behadele va vrouwelijke slachtoffers. I 2011 otwikkelde het WHPC ee softwarepakket voor gezodheidsprofessioals om huiselijk geweld e de gevolge erva voor de gezodheid te documetere e ee streger toezicht op de itervetieactiviteite mogelijk te make. Na de pilootteste zal het systeem deel uitmake va het elektroisch iformatiesysteem voor medische probleme.

4 Belagrijkste bevidige over wat goed werkt Betrokke leiderschap e orgaische groei vaaf het begi zij essetieel om ee HG-bewust systeem tot stad te brege e te behoude. Betrokke ervare artse sesibilisere collega s i hu rol te aazie va idetificatie e odersteuig va patiëte die het slachtoffer zij va HG e pakke weerstade bie de orgaisatie aa. Ze hebbe ook ee belagrijke etwerkfuctie met lokale orgaisaties, multidiscipliaire forums, bevordere e odersteue het eigeaarschap e duurzaamheid va ee itervetie die tot otplooiig komt. Leidede rolle: Bij sommige casestudy s werd meldig gemaakt va gesubsidieerde e/of formeel erkede leidede rolle. Bij het Egels MOZAIC Wome s Well Beig Project heeft de Hospital Trust ee leidiggevede voor HG e beschermig va volwassee aagesteld. I België hebbe de Cetra voor Algemee Welzijswerk subsidies va de Gemeeschappelijke regerig gekrege om ee leidiggevede fuctie i maatschappelijk werk voor HG te otwikkele. I Duitslad hebbe verpleegkudige va afdelige i Charité Ziekehuize, als oderdeel va de SIGNAL-itervetie, met de steu va de Bestuurlijke orgaisatie voor verpleegkude, ee werkgroep HG opgericht. Er werd meldig gemaakt va iformele leidede rolle va medici e steu va collega s bij de casestudy s i Nederlad (huisartse) e Filad (verpleegkudige e ziekehuismaagers). I Servië werde rodetafelgesprekke gehoude met de maagemetteams va gezodheidscetra om hu medewerkig te verkrijge bij het implemetere va het Speciaal Protocol izake de Beschermig va Vrouwelijke Slachtoffers va Partergeweld. Regelmatige traiig met feedbackmechaisme helpt ee cultuur va cotiu lere tot stad te brege. Na de iitiële traiig moete gezodheidsprofessioals hu vaardighede oefee, adeke e feedback krijge over hu ervarige i de omgag met vrouwe die het slachtoffer zij va HG. I alle lade ware versterkede activiteite e odersteuig a de traiig ee belagrijk thema. Feedback e lere: Gezodheidszorgprofessioals hebbe ee geformaliseerde samewerkig e directe doorverwijzig aar belagebehartigers e metormoeders die feedback geve over idividuele gevalle (VK, MOZAIC e Nederlad, MeMoSA). De belagebehartigers va MOZAIC hebbe ook beperkte toegag tot het elektroische zwagerschapsboekje va vrouwe e kue vroedvrouwe e dokters er op wijze dat de vrouw hulp krijgt va he e dat het iet veilig ka zij om haar va de postatale of preatale afdelig te otslaa. De traier va MOZAIC maakt gebruik va de evaluatiegegeves e best practices va de traiigssessies. I België (Domus Medica & CAW) zij er itervisiegroepe aa het werk e i Duitslad (SIGNAL e.v. & Gesie) otmoete gezodheidszorgprofessioals e vertegewoordigers va lokale orgaisaties elkaar op jaarlijkse cogresse e kwaliteitskrige. Die worde gebruikt voor het uitwissele va oderzoek e ervarige met complexe gevalle, het verbide va gemeeschapsorgaisaties e aavullede traiig. I Spaje e België krijge etwerke va traiers subsidies va lokale of federale istaties om gezodheidsprofessioals te odersteue door het dele va middele. Ze worde gecoördieerd op staatsiveau om te beslisse over de kwaliteit va de traiig e evaluatie. Stimulerigsregelige e flexibele traiigsprogramma s zij odig om gezodheidszorgprofessioals te motivere de traiig bij te woe, vooral i de cotext waar zij allee werke e/of worde betaald per prestatie. Verplichte/motivere va traiig: I België e Duitslad, waar huisartse meestal allee werke, wordt traiig buite de katoorure gegeve (d.w.z. s avods e i het weeked). I Nederlad stappe huisartse i hoog tempo over aar groepspraktijke. Huisartse hebbe jaarlijks 40 ascholigspute pute odig om hu registratie te behoude e kue pute verzamele door middel va HGtraiig. I Servië moete primaire zorgverleers 24 pute per jaar behale om hu medische licetie te behoude e otvage ze 6 pute voor HG-traiig. I Spaje worde gezodheidsprofessioals die cursusse voor traiers wille volge, vrijgesteld va hu werk e krijge zij ee okostevergoedig. I het VK moete vroedvrouwe elk jaar ee bepaald aatal studiedage bijwoe om hu registratie te behoude. I de MOZAIC-itervetie wordt HG als ee studiedag aagebode. Ee pool va lokale traiers tot stad brege met gezodheidszorgprofessioals is ee maier om de duurzaamheid va de itervetie te waarborge. Maar de cursusse moete regelmatig werve om ee voldoede aatal traiers te behoude. Traiig odersteue: I België orgaiseert Domus Medica bijeekomste voor huisartse e maatschappelijk werkers va de CAW s die aa cursusse voor traiers hebbe deelgeome. I Duitslad beschikt SIGNAL e.v. over subsidies om jaarlijkse bijeekomste met hu trai de traier -pool te

5 orgaisere. I Nederlad heeft de MeMoSA-itervetie i Nijmege ee traiigspool gecreëerd om de cotiuïteit va de traiig te verzekere. I Spaje heeft ee multidiscipliair traiigsteam va 35 professioals i de autoome provicie va Castilla y Leό traiig gegeve aa gezodheidsprofessioals. Va de 81 iterveties beschreve i het oderzoek zij er 37 die ee trai de traier - compoet vermelde. Duidelijke doorverwijzigtrajecte e multidiscipliaire samewerkig zij ee oodzakelijke stap bij elke HG-itervetie. Gezodheidszorgprofessioals moete wete hoe ze moete doorverwijze aar orgaisaties die vrouwe e kidere die het slachtoffer zij va HG begeleide. Er moete iterveties vauit ee multidiscipliaire cotext worde otwikkeld om ee cosesus te bereike over kwesties zoals fucties e veratwoordelijkhede, dele va iformatie, vertrouwelijkheid e omgaa met hoog risicogevalle. Veilige doorverwijzigtrajecte: I sommige lade, zoals het VK e Duitslad, is multidiscipliaire samewerkig goed igeburgerd e geformaliseerd. Maar het gebruik va overlegsituaties zoals de Multi Agecy Risk Assessmet Cofereces(MARAC s) met betrekkig tot het omgaa met hoog risicogevalle werd allee i de Egelse casestudy e oderzoeke beschreve. I het VK (MOZAIC), i Nederlad (MeMoSA) e België (Domus Medica/CAW) zorge de belagebehartigers, metormoeders e maatschappelijk werkers va de CAW s voor de samewerkig met maatschappelijke orgaisaties. Zorgtrajecte worde i toeemede mate tusse de sectore geharmoiseerd. I Spaje, Filad e bij ee aatal iterveties i Duitslad werke gezodheidszorgprofessioals auw met elkaar same e met maatschappelijke orgaisaties om vrouwe te begeleide. begrijpe e om te bepale welke praktijke goed werke, welke probleme zich voordoe, welke oplossige werde getest e welke veraderige aa het model werde aagebracht. Ee mechaisme om feedback hierover te levere aa gezodheidsprofessioals is vereist. Impactevaluatie is ook oodzakelijk om de voordele e potetiële schade va de itervetie aa te toe. De resultate moete de theorie va het oderliggede programma weerspiegele vawege het feit dat vroege iterveties kwalitatief verschillede resultate kue hebbe i vergelijkig tot die met voortdurede belagebehartigig e risico-evaluatie. Zoder evaluatie of moitore is het uiterst moeilijk om fiaciers te overtuige i de itervetie te ivestere. Evaluatie e toezicht: Iets mider da de helft va de 81 iterveties i de aalytische oderzoeke vermeldde de aawezigheid va formeel oderzoek of strege cotroleactiviteite. Bij alle casestudy-iterveties was ee oderzoekscompoet opgeome. Ibreg e veratwoordelijkheid va slachtoffers moete deel uitmake va de iitiële otwikkelig va de itervetie e voortdure aarmate de itervetie evolueert. Hoewel dit iet zo gebruikelijk was, ware er ekele goede praktijkvoorbeelde bij de casestudy-iterveties. Luistere aar slachtoffers: I het VK werd i 2011 MOZAIC VOICES, ee groep va slachtoffers, opgericht vauit het Lagerhuis. De voorzitter e lede zij uitsluited huidige e voormalige cliëte. Als ee geregistreerde liefdadigheidsistellig houdt de groep zich bezig met fodsewervig e bewustmakigsactiviteite e wordt geraadpleegd voor beslissige met betrekkig tot de diestverleig e het oderzoek. I Nederlad worde alle vrouwe die aar MeMoSA worde doorverweze bij hu vertrek geïterviewd. Dat biedt izichte die bij de itervetie terugkere. De deelemers aa de workshop beadrukte de oodzaak voor iterveties afgestemd op de behoefte va vrouwe. Het documetere va het implemetatieproces va de itervetie door middel va formele evaluatie is oodzakelijk om de ivloed va cotextuele factore te

6 Gemeeschappelijke uitdagige Odaks de diversiteit i cotext va de casestudy-iterveties, beschreve de deelemers allemaal vergelijkbare cotiue uitdagige, waaroder: moeilijkhede om gezodheidszorgprofessioals te motivere ee traiig bij te woe (vooral waar huisartse allee werke e per prestatie worde betaald); ee gebrek aa gefiacierd e odersteud leiderschap bie de gezodheidszorg, essetieel voor het implemetere e odersteue va de itervetie; de oodzaak voor gecoördieerde e gesubsidieerde multidiscipliaire werkgroepe; ee gebrek aa fiaciële middele voor traiigse versterkigsactiviteite; ee gebrek aa fiaciële middele voor oderzoek e evaluatie; e de terughoudedheid va sommige gezodheidszorgprofessioals bij het herkee va HG. Best practice aabevelige Medische leiderschapsfucties zij odig i alle stadia, vaaf de start va het iovatieproces tot e met het odersteue va de itervetie. Dit moet geformaliseerd worde door taakomschrijvige va hu fucties e veratwoordelijkhede, odersteud worde door gezodheidszorgmaagemet e op permaete basis worde gefiacierd om de teloorgag va de itervetie te voorkome. Traiig i praktische e commuicatieve vaardighede bij het herkee va de sigale va HG moet a de eerste sessie worde voortgezet. Gezodheidszorgprofessioals moete hu vaardighede i reële kliische situaties kue oefee e feedback e odersteuig otvage. Er moete subsidies worde verstrekt aa NGO s die ee leidede rol spele i het samestelle e geve va traiigsprogramma s, coördiere va odersteuig a de traiig e het rechtstreeks begeleide va vrouwe. Mogelijkhede voor het otwikkele va multidiscipliaire samewerkigsverbade kue worde gerealiseerd door maatschappelijke orgaisaties bij de traiig va gezodheidszorgprofessioals te betrekke, wat het voor alle betrokkee mogelijk maakt om elkaars rol bij het begeleide va gezie die het slachtoffer zij geworde va HG beter te begrijpe. Iterveties moete worde afgestemd op de idividuele behoefte va vrouwe. Sommige vrouwe zulle itesieve steu e/of begeleidig va ee belagebehartiger odig hebbe, terwijl adere voordeel zulle hale uit vroege iterveties die he helpe bij het otwikkele va ee odersteued etwerk, het vermidere va isolemet e het vergrote va hu veiligheidsgedrag. HG-traiig moet deel uitmake va alle medische curricula, vervolgopleidige e de ascholig va gezodheidszorgprofessioals. De traiig moet op regelmatige basis worde gegeve om er voor te zorge dat alle gezodheidszorgprofessioals betrokke worde. Herhalig- e vervolgtraiig, feedbackmechaisme e odersteuig voor gezodheidszorgprofessioals a de traiig zij odig om ee HG-bewuste cultuur te behoude e duurzame veraderige i de praktijk te bewerkstellige. Om gezodheidszorgprofessioals te motivere aa traiigsactiviteite deel te eme is er ee mix va stimulerigsmaatregele odig, zoals accreditatie, bijdrage va pute aa de medische licetie, okostevergoedig, e het aabiede va traiig tijdes e waar odig, buite de werkure. Oderzoek e evaluatie zij essetieel om zowel het proces als de impact va de itervetie aa te toe. Iterveties moete mechaisme bevatte om het bewijs terug te koppele aar gezodheidszorgprofessioals om he te motivere, eigeaarschap te creëre om zodoede duurzaamheid te garadere. Toekomstige itervetiestudies moete agaa hoe de resultate voor de slachtoffers e hu kidere kue worde gemete, vooral voor kwetsbare groepe zoals oudere vrouwe, mese met ee lichamelijke hadicap, met ee visuele of auditieve beperkig, met spraakprobleme, psychische stoorisse, ee verstadelijke hadicap, vluchtelige of asielzoekers, gevagee, slachtoffers va vrouwehadel, e vrouwe met ee drug- e/of alcoholprobleem. Gezodheidsdomeie waarbij research izake HG-itervetie otbreekt zij: geestelijke gezodheid, spoedeisede hulp, voortplatig e seksuele gezodheid (waaroder abortus) e sociale diestverleig. Dakbetuigige Gesteud door ee subsidie va de Europese Uie i het kader va het Daphe III Programma e medegefiacierd door het Fise Miisterie va Sociale Zake e Gezodheid. Dak aa de projectparters voor hu izet om dit tot ee succes te make e aa de vertalers e tolke voor het harde werk. Speciale dak gaat uit aar de deelemers va het vragelijstoderzoek e de case-study iterviews die bereid ware om tijd vrij te make e hu izichte op basis va jarelage expertise op het gebied va HG e gezodheid te dele. Weblik aar het volledige rapport is te vide op de projectwebsite DIVERHSE (Domestic & Iterpersoal Violece: Effectig Resposes i the Health Sector i Europe Huiselijk e iterpersoolijk geweld: respos va de gezodheidszorgsector i Europa ) Daphe Project Coördiator Dr. Loraie J. Bacchus, Lodo School of Hygiee & Tropical Medicie, Geder Violece & Health Cetre, Vereigd Koikrijk Daphe Project Parters Professor Susa Bewley, Kigs Health Parters, Vereigd Koikrijk Dr. Carme Feradez, Miisterie va Gezodheid va de autoome provicie Castilië e Leό, Spaje Mevr. Hildegard Hellberd, SIGNAL, Duitslad Dr. Sylvie Lo Fo Wog, Radboud Uiversiteit Nijmege Medisch Cetrum, afdelig Eerstelijsgeeeskude/ Geder & Wome s Health, Nederlad Dr. Staislava Otasevic, Wome s Health Promotio Cetre, Servië Dr. Leo Pas, DOMUS MEDICA, België Mevr. Sirkka Perttu, Uiversiteit Helsiki Palmeia Cetrum voor Permaete Educatie, Filad Mevr. Tiia Savola, Uiversiteit Helsiki Palmeia Cetrum voor Permaete Educatie, Filad Evaluator Professor Gee Feder, Uiversity of Bristol