WATER ZUIVEREN MET AFGEKEURDE PLASTIC POTJES Masterproef rijft drie nominaties Scriptieprijs binnen

Transcriptie

1 16 DECEMBER 2015 JG 27 KULEUVEN.BE/CK 04 WATER ZUIVEREN MET AFGEKEURDE PLASTIC POTJES Masterproef rijft drie nominaties Scriptieprijs binnen TIEN METER VAN WAAR IK SLIEP, VIELEN DE BOMMEN Leven na Leuven: historicus en Midden-Oostenkenner Koert Debeuf Verschijnt maandelijks, uitgez. juli en aug. Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X erkenning: p Tijdschrift - toelating gesloten verpakking 2099 Antwerpen X n BC 6379 PB-nr. B VERANDER DE WERELD, BEGIN MET DE GROND Bodem kan hoofdrol spelen in oplossen klimaatvraagstuk 14 PRATEN MET STEPHEN HAWKING WAS THUISKOMEN In 27 vragen naar hoofd en hart van kosmoloog Thomas Hertog Profrenner of advocaat, ik zie nog wel. Rechtenstudent en veldritbelofte Eli Iserbyt HET STEMGEWELD VAN EEN PSYCHOLOOG Postdoc zingt bij Duits heavymetal-koor 12 Wanorde troef in stadsbendes Congolese bendes in Brussel zijn veeleer zootjes ongeregeld dan georganiseerde gangs. Dat blijkt uit het doctoraat van criminologe Elke Van Hellemont, die nog enkele andere kanttekeningen maakt bij de succesfilm Black. Cruciaal in de bendevorming is de gang game, het proces van indruk maken op anderen. De bendeleden baseren zich op fictieve stereotypen uit films en videoclips om een mythe te creëren en hanteren geweld om het geloof daarin hoog te houden, zegt Van Hellemont. In tegenstelling tot de bendeconfrontaties in Black heeft dat geweld vaak een ongeorganiseerd en onvoorspelbaar karakter: Gevechten situeren zich vooral tussen verschillende bendes, maar ook tussen leden van dezelfde bende. Meestal worden ze beslecht met messen en schroevendraaiers. Van Hellemont waarschuwt voor een overtrokken beeld: Degenen die doorgroeien naar de zware criminaliteit zijn op één hand te tellen. En er is geen enkel geval bekend van een bendelid dat de stap naar terreur heeft gezet. Lees meer op P.05 FUNCTIEBEPERKINGEN STAAN HOGERE STUDIES MINDER VAAK IN DE WEG Naar de unief met ADHD of dyslexie Steeds meer jongeren met leer- en ontwikkelingsstoornissen zoals dyslexie, AD(H)D of autisme gaan studeren aan de universiteit. Daarbij krijgen ze hulp en begeleiding van de Cel Studeren met een Functiebeperking. Maar de snelle toename stelt de dienst voortdurend voor nieuwe uitdagingen. Extra middelen zijn op termijn onontbeerlijk. Pieter-Jan Borgelioen Kip of krekel? How to feed and not to eat our world? In zijn doctoraat onderzoekt bio-ingenieur Ruben Boonen onder meer hoe we tegen 2050 twee miljard extra monden kunnen voeden. Moet vlees definitief van het menu? Uit nieuwe berekeningen die hij maakte, blijkt dat de eiwit-efficiëntie van de Belgische veeteelt alvast stevig gestegen is. Maar we mogen ons niet blindstaren op de klassieke soorten: rund, varken, kip. Insecten eten zou slimmer zijn, want die scoren goed op eiwitten én energie. Klinkt misschien vies, maar bekijk het zo: wat heb je het liefst dood, een schattig kalfje of een lastige vlieg? Lees meer op P.02 De voorbije tien jaar is het aantal studenten met een erkende functiebeperking verviervoudigd. Voor dit academiejaar gaat het om een toename van negen procent. Dat blijkt uit recente cijfers van de Dienst Diversiteitsbeleid en de Cel Studeren met een Functiebeperking, die dit jaar studenten begeleidt op de campussen Leuven en Groep T Leuven. Vooral studenten met een leerstoornis of psychiatrische functiebeperking vinden sneller hun weg naar de universiteit. Daar zijn verschillende redenen voor, zegt Ann Dewicke, coördinator bij de Cel Studeren met een Functiebeperking. Eerst en vooral worden leerproblemen of functiebeperkingen bij jongeren vroeger gedetecteerd, vaak al wanneer ze nog in het lager of middelbaar onderwijs zitten. Psychiaters en psychologen kunnen tegenwoordig ook een betere, meer genuanceer- de diagnose stellen dan vroeger. Pakweg twintig jaar geleden werd ADHD helemaal niet zo vaak gediagnosticeerd als nu. Het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, dat zich deels toespitst op het onderwijs, heeft waarschijnlijk ook bijgedragen tot die toename. Een leerstoornis of psychiatrische functiebeperking kan je niet zo makkelijk definiëren, zegt Dewicke. De groep studenten die bij ons komt aankloppen, is heel divers. Strikt gezien vallen dyslexie en dyscalculie onder de noemer leerstoornis, zijn ADHD en autisme ontwikkelingsstoornissen, en kan je depressie of een angstpsychose aanduiden als een psychiatrische functiebeperking. Maar de realiteit leert ons dat je studenten niet zomaar in een hokje mag plaatsen. Ook binnen die aparte groepen bestaat veel verscheidenheid. Vaak gaat het om een mix van verschillende problemen. Zo kan autisme zich op verschillende ma- nieren uiten. Maar evengoed kan iemand met een fysieke functiebeperking nood hebben aan psychologische hulp. Stigma Door die verscheidenheid moet voor bijna elke student een apart traject worden uitgestippeld. Om dat in goede banen te leiden, werkt de dienst met vier zorgcoördinatoren, die elk een aantal faculteiten voor hun rekening nemen. We zijn in de eerste plaats een aanspreekpunt voor de studenten, zegt zorgcoördinator Nathalie Charlier. We voeren gesprekken, geven advies en kunnen hen doorverwijzen naar de studentenombuds, een psycholoog of andere begeleidende diensten van de KU Leuven. Samen met de student trachten we het universitaire leven zo goed mogelijk af te stemmen op zijn of haar noden. Lees verder op P.06

2 NIEUWS 02 CAMPUSKRANT 16 DECEMBER 2015 COLUMN Walter Pauli is redacteur voor Knack. Hij studeerde oude geschiedenis aan de KU Leuven. Ambitie E en dikke, zwarte artline-stift: dat was destijds mijn voornaamste wapen toen ik mijn studiekeuze moest maken. In mijn gids hoger onderwijs schrapte ik met die stift bij alle universiteiten en hogescholen uit het land alle studierichtingen die ook in Diepenbeek gegeven werden. Pas toen er geen misverstand meer mogelijk was, begon mijn echte keuze. Ik woonde namelijk in Bilzen, een buurgemeente van Diepenbeek, en mijn ouders zagen zo n studie dicht bij huis wel zitten veel van mijn vrienden deden dat toch ook? Maar intuïtief wilde ik geen vier jaar doorbrengen aan wat Limburgs Universitair Centrum (LUC) heette, in (toen nog) een eenzaam gebouw tussen de Demerweiden. Dat was niet mijn idee van hoger onderwijs. Ik wilde niet zomaar een universitair diploma behalen, ik wilde vooral naar de universiteit toe. In mijn geval: naar Leuven. Ooit was dat toch de ambitie: het Hageland durven achterlaten? En inderdaad: al tijdens mijn eerste Leuvense maanden ontdekte ik bibliotheken, filmzalen, tweedehandse boeken- en platenwinkels en natuurlijk goedkope cafés. Oktober was nog niet voorbij en ik had al mijn eerste antifascistische betoging achter de rug. Intussen genoot ik ook van het echte studentenbestaan: we hingen aan de lippen van wijlen Herman Verdin tijdens zijn magistrale Inleiding in de Historische Methode. Dat was Leuven voor mij, en de universiteit: een plaats waar een nieuwe wereld zich opende. Onlangs moest ik terugdenken aan die gelukkige en natuurlijk wat overmoedige jaren, toen ik een bericht las over de lerarenopleiding van University Colleges Leuven-Limburg. Nog een KANTTEKENING paar dagen voor Dreigingsniveau 4 werd afgekondigd in Brussel, liet UCLL weten dat vier studenten géén zwarte piet zouden spelen in een school in Molenbeek. Omdat ik citeer de UCLL-zegsman in Brussel Deze Week de studenten en de ouders dusdanig ongerust waren dat zij het niet zagen zitten om dit te gaan doen. Wij hebben begrip voor deze ongerustheid. En de stagecoördinator voegde eraan toe: Het is voor onze studenten al een hele opgave om naar Brussel te gaan de meeste komen uit het Leuvense en in deze situatie... Tja. Tja. Begrijpe wie kan. Een hogeschool die de vage angst van haar studenten en hun ouders liever goedpraat dan er tegen in te gaan? Die een rit Leuven-Brussel al een hele opgave noemt waar is de tijd dat Leuven groot gemaakt werd door treinladingen studenten uit West-Vlaanderen? Er is al veel geschreven over het inkantelen van hogescholen in de universiteit, of over de toetreding van andere hogescholen tot de Leuvense associatie. Meestal looft men de grotere allianties en de stijgende aantallen die dergelijke operaties met zich meebrengen, en hoeveel campussen in het hele land ineens min of meer Leuvens zijn. Te weinig, valt te vrezen, ging het in de plaats van inkantelen en toetreden over het uitrollen van het Leuvens model: het besef dat al die hogescholen niet alleen Leuvens moeten zijn in hun organigram, hun opleiding en onderzoek of in hun relatienetwerk, maar ook (en vooral) in hun mentaliteit en hun geest. University Colleges Leuven-Limburg is deel van de Leuvense associatie en heeft alvast een naam die een internationale ambitie uitstraalt. Mooi zo. Dat men dan dringend de angst helpt wegnemen bij de studenten voor een verplaatsing naar de nationale hoofdstad, toch wel dertig kilometer verderop. Ooit was dat toch de ambitie van deze universiteit, en dus bij uitbreiding ook van de Leuvense associatie: het Hageland durven achterlaten. Welaan dan. Reageren? Mail naar nieuws@kuleuven.be Robots bewijzen steeds vaker hun nut in de operatiezaal. Lees het artikel op P.08 DOCTORAAT: DE TOEKOMST VAN ONS VOEDSEL Eén op vijf aardbewoners is te dik en één op zeven heeft honger. Tegen 2050 moeten we nog eens twee miljard extra monden voeden. Hoe gaat de landbouw dit oplossen? Moet vlees misschien definitief van het menu? Wouter Verbeylen Menu voor 9 miljard H ow to feed and not to eat our world? Bio-ingenieur Ruben Boonen zet de kwestie meteen op scherp in de titel van zijn doctoraat. Er is vandaag meer dan genoeg voedsel op aarde, vertelt Boonen ons. Op dit moment zijn er kilocalorieën per persoon per dag beschikbaar, ruim voldoende. En toch stellen we vast dat vandaag één aardbewoner op zeven honger lijdt. Honger is dus niet in de eerste plaats een probleem van globale tekorten, dat door meer voedsel opgelost wordt. Wat moet er dan wel anders, hier bij ons en elders, en wat als er tegen 2050 nog twee miljard mensen bij komen? Ik ben uitgegaan van het 6F-denkkader van landbouw (zie kader). Dat zet de verschillende functies van landbouw tegen elkaar af, en kijkt waar ze met elkaar in conflict komen. In ons landbouwmodel zijn dieren een cruciale factor, maar is het altijd ethisch om dieren te kweken voor menselijke consumptie? Komt veevoeder niet onder vuur als daarmee voedsel voor mensen verloren gaat? Als je daarop een antwoord wilt, moet je eerst weten: is het altijd minder efficiënt om vlees te eten dan meteen het veevoeder op te eten? Dat lijkt een makkelijke: je haalt nooit meer voedsel uit een dier dan je erin steekt? Ruben Boonen: Dat zou je denken. Maar je moet het hele plaatje bekijken. Herkauwers zoals runderen en schapen halen een groot deel van hun voedsel van voor mensen onbruikbaar graasland. Veel veevoeder bestaat ook uit bijproducten. Denk maar aan de aardappelschillen van onze frietjes, of koolzaadschroot als restproduct van olieproductie. In 1975 al berekende Aren Van Es de efficiëntie van onze dierlijke productie. De waarde 1 betekent dat je er evenveel uithaalt als je er insteekt. Is die kleiner dan 1, dan is het dus efficiënter om het diervoeder zelf op te eten. In 1975 lagen alle cijfers voor eiwit-efficiëntie ver onder 1, behalve voor melkkoeien. Ik heb dat nu, veertig jaar later, opnieuw berekend voor onze klassieke Belgische veeteelt: koeien, kippen en varkens. En dan zie je dat de eiwit-efficiëntie stevig gestegen is. Melkkoeien zijn de uitschieter met een eiwit-efficiëntie van bijna 11: ze produceren meer dan tienmaal zoveel Het landbouwvraagstuk in zes F en Het 6F-denkkader werd door bio-ingenieur Stef Aerts (KU Leuven) ontwikkeld. De zes F en staan voor de functies die de landbouw voor de mens hebben: Food (voedsel), Feed (voeder), Fuel (biobrandstof), Fibre (vezels voor kleren), Flower (sierplanten) en Fun (plezier). Binnen dit kader zie je mooi hoe ethische discussies ontstaan als de ene functie de andere in de weg zit. Mag je in een wereld waar mensen voedseltekort hebben (Food) gewassen telen voor biobrandstof (Fuel), waarbij je bijna letterlijk eten opstookt? Is het oké om carnivore huisdieren te houden (Fun)? Is gewassen telen voor veevoeder (Feed) in plaats van voor menselijke consumptie geen verspilling (Food)? In zijn doctoraat stelt Ruben Boonen voor om Flower te vervangen door Foster (zorg), want de zorgende rol van landbouw zal voor de komende generaties steeds belangrijker worden.

3 CAMPUSKRANT 16 DECEMBER 2015 NIEUWS 03 Ruben Boonen: Is het normaal dat we lam, zalm en kip serveren aan onze honden en katten? Kunnen we niet beter omnivore of herbivore huisdieren gaan houden? eetbare eiwitten als ze er binnenkrijgen. Varkens zijn een heel ander verhaal: ook vandaag nog zijn ze veruit de minst efficiënte manier om vlees voor consumptie te produceren. De energie-efficiëntie daarentegen is achteruit gegaan, al is dat op zich niet zo erg. Dierlijke producten worden niet gegeten omwille van hun energie, integendeel: we willen steeds magerder vlees. Wat is dus de boodschap? We produceren ons vlees steeds efficiënter, dus het zit wel goed? Boonen: Dat nu ook weer niet. We kijken te veel met oogkleppen. We staren ons nog te veel blind op efficiëntiewinsten bij de klassieke soorten: koe, varken, kip. Bij een écht slimme switch kies je de efficiëntste diersoort. Insecten eten zou bijvoorbeeld heel slim zijn, want die scoren goed op energie én eiwitten. Dat klinkt natuurlijk vies, maar je kan de vraag ook anders verpakken: wat heb je het liefst dood, schattige kalfjes of een lastige vlieg (lacht). Maar ik ben niet naïef: we zijn gewoontedieren, en zolang het niet noodzakelijk is vlees te verruilen voor insecten, zal dat ook niet gebeuren. Is vegetarisme misschien de oplossing? Boonen: Ik ben zelf geen vegetariër, dus daar heb je al je antwoord (lacht). Nee, ik denk dat vlees een onderdeel kan blijven van ons dieet. In een vegetarische wereld heb je immers ook dieren nodig, voor melk, voor eieren. Die dieren zullen op een bepaald moment sterven. Het zou verspilling zijn die niet te gebruiken. Veganisme? Misschien. Maar dan moet je een landbouwsysteem opzetten dat enkel op flora gebaseerd is. En dat is minder eenvoudig dan het klinkt. De landbouwgrond moet voldoende bemest worden, om maar iets te zeggen, en die mest komt nu voor een groot stuk van dieren. Die hele shift zou decennia duren. Als je zelf groenten of fruit kweekt, dan ben je trots op die appel uit eigen tuin. Al zitten er drie blutsen in, je eet hem met smaak op. Insecten eten zou heel slim zijn, want die scoren goed op energie én eiwitten. Maar we zijn gewoontedieren, dus dat zal niet snel gebeuren. Nee, volgens mij zit de oplossing niet in de extremen. Vegetarisme alleen is niet zaligmakend. En we komen in het Westen al een heel eind door onze eigen overconsumptie terug te schroeven, naar 100 gram vlees per dag. Vlees blijft hoe dan ook een aantal voordelen hebben: het is een relatief makkelijke manier om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Waar loopt het bij ons dan precies mis? Boonen: Weet je, het is voor mij vooral een kwestie van opnieuw respect krijgen voor voedsel. Wij hebben geen idee meer waar ons eten vandaan komt. We consumeren maar, en we kennen de intrinsieke waarde van producten niet meer. Als je zelf groenten of fruit kweekt, dan ben je trots op die appel uit eigen tuin. Al zitten er drie blutsen in, je eet hem met smaak op. In de winkel moet er maar een klein vlekje op zitten, of je laat hem al liggen. Ik kweek zelf krielkippen, waarvan ik een deel ook zelf opeet. Daar zit niet veel vlees aan, maar ik peuzel het laatste restje van de botjes. Ik zie vrienden soms resten van gebraden kip weggooien, waar nog meer vlees aan zit dan mijn hele kip weegt. Dan denk ik: het zou misschien niet gek zijn als iedereen de helft van zijn vlees weer zelf gaat kweken, dat ze weer beseffen wat het inhoudt. Dat is nu duidelijk niet het geval: terwijl er elders honger is, gooien wij een derde van ons voedsel weg. Boonen: Pas op, dat zijn wij niet alleen. In Europa verspillen we vooral veel in de supermarkten, en na aankoop gooien consumenten veel weg, zoals dat yoghurtje in de koelkast dat nog perfect eetbaar is na de houdbaarheidsdatum. Maar in Afrika is er net zo goed verspilling, van een heel andere soort. Als je geen koelkast hebt, wordt de melk die je niet meteen opdrinkt zuur. Of je krijgt niet alle graan van het veld omdat je nog met de hand oogst. Soms hoor je: steek onze overschotten in een schip of een vliegtuig en drop ze waar het nodig is. Maar nog los van de praktische haalbaarheid, los je daar natuurlijk structureel niets mee op. Uiteindelijk zal je toch moeten zorgen dat men ter plaatse voldoende voedsel kan produceren. Daarin zit volgens mij al een groot deel van het antwoord om de wereld te voeden: haal de fouten uit het huidige systeem, zorg ervoor dat men elders ook de kennis en de technologie heeft om het beste uit de landbouw te halen. En pak hier onze overproductie en overconsumptie aan. Wat als men overal ter wereld onze Westerse vleesconsumptie overneemt? Boonen: Dan zitten we met een probleem. Dat is nu al aan de gang trouwens: dertig jaar geleden waren de Westerse landen goed voor twee derde van de vleesconsumptie en de overige voor één derde. Vandaag is het bijna omgekeerd: één derde hier, twee derde in de groeilanden. Het vleesverbruik per persoon is er niet zo sterk toegenomen, en ligt nog mijlenver onder dat van ons, maar ze zijn natuurlijk met enorm veel. Kunnen wij dan zeggen: die lichte stijging mag niet? Terwijl we zelf nog altijd 80 à 100 kilogram vlees per jaar eten? Kan je als individuele consument überhaupt iets veranderen aan het hele landbouwsysteem? Boonen: In theorie natuurlijk wel. We zijn met ongeveer een half miljard Europeanen. Als die allemaal besluiten om morgen anders te gaan eten, moét de landbouw wel volgen. Maar het ligt inderdaad ingewikkelder. Vlees is goedkoop, wij vinden het lekker, en we beseffen niet wat er voor nodig is. Wat als we een bewuste prijspolitiek zouden voeren, als insectenburgers vier keer zo goedkoop zouden zijn als hamburgers? Ik denk ook niet dat de boodschap nu moet zijn: vlees is sowieso slecht. Ik denk dat de boodschap een positieve moet zijn: eet meer fruit en groenten. En dan zal je vanzelf een kleinere portie vlees gaan eten. Je stelt ook de vraag: is het ethisch je huisdier vlees te voederen? Boonen: We mogen ons dat zeker afvragen: Is het normaal dat we steeds meer carnivore huisdieren houden? Dat we katten en honden soms lam, zalm, of rijst met kip en groenten serveren, terwijl mensen aan de andere kant van de wereld geen rijst, geen kip of zelfs geen groenten hebben? Kunnen we niet beter herbivore huisdieren gaan houden, zoals konijntjes? Die kan je ook zindelijk maken (lacht). Dat is niet dé oplossing voor alle problemen natuurlijk, maar het is weer een stapje in de goede richting. Moeten we huisdieren dan niet meteen volledig opgeven? Boonen: Ze vallen onder de fun -factor van landbouw, en die klinkt overbodig, maar dat is het niet. In sommige landen in Afrika hebben ze niets, en toch brouwen ze daar bananenbier: dat is ook louter fun. Zo is de mens: leven is meer dan alleen efficiëntie. Je zou alles behalve de voedingswaarde in eten fun kunnen noemen. Als je die lijn tot in het absurde doortrekt, dan kom je uit bij mensenkorrels, zoals er kippenkorrels bestaan: voedsel waar netjes afgemeten alle voedingsstoffen in zitten die de mens nodig heeft. Niet meer, niet minder. Maar eerlijk, wie gaat dat eten? Ruben Boonen verrichtte zijn onderzoek in het kader van de Boerenbond Leerstoel Landbouw en Samenleving

4 04 NIEUWS CAMPUSKRANT 16 DECEMBER 2015 Jan Fockedey toont enkele membranen voor waterzuivering en het productieafval zoals afgekeurde potjes waaruit je die kunt maken: Bedrijven zullen niet spontaan scripties beginnen te lezen, dus alle aandacht is mooi meegenomen. BURGERLIJK INGENIEUR SLAAT TWEE VLIEGEN IN ÉÉN KLAP Water zuiveren met plastic afval Met zijn masterproef heeft burgerlijk ingenieur Jan Fockedey een hattrick gescoord: hij is genomineerd voor de Vlaamse Scriptieprijs, de Agoria-prijs én de Eos-prijs. Dat is een primeur. Zijn idee was dan ook erg opvallend: plastic afval verwerken tot membranen voor waterzuivering. Peter Van Dyck Ik denk dat mijn thesis ook mensen aanspreekt die niet technisch opgeleid zijn, zegt Jan Fockedey. Verhalen over watertekort horen we allemaal in het nieuws. En dat veel plastic afval niet gerecycleerd wordt en dus in het milieu terechtkomt, is een al even pran- gend probleem. Hij kwam op het idee om twee vliegen in één klap te slaan: Van plastic afval kan je membranen maken die geschikt zijn om bacteriën, virussen en parasieten uit afvalwater te filteren. Het idee biedt ook perspectieven voor de industrie. Bedrijven moeten gestimuleerd worden om hun afvalwater zelf te zuiveren en opnieuw te gebruiken. Liefst met membraantechnologie, want die verbruikt minder chemicaliën en energie dan de conventionele waterzuivering. Maar de kostprijs ervan ligt momenteel nog hoog. En dat is net de troef van gerecycleerd plastic: als je dat gebruikt in plaats van zuiver plastic, zoals nu nog het geval is, bespaar je minstens 30 procent. Fockedey werkte het idee uit met enkele collega s, onder wie ook studenten toegepaste economische wetenschappen. Voor zijn eerste ontwerpen gebruikte hij plastic uit huishoudelijk afval. Maar bij nader inzien bleek productieafval van fabrieken zoals potjes die wegens productiefouten zijn afgekeurd beter geschikt: Het pro- bleem is vooral dat de samenstelling van huishoudelijk afval te veel varieert. Daardoor is het niet consistent genoeg om kwaliteitsvolle membranen te garanderen, legt hij uit. Voor industrieel gebruik mag er absoluut geen kwaliteitsverlies zijn. Productieafval lijkt de makkelijkste oplossing, temeer omdat het daar om grote volumes gaat. Toch zie ik ook in huishoudelijk afval nog mogelijkheden, op voorwaarde dat het nauwgezet gesorteerd wordt. Piepschuim bijvoorbeeld is in veel huishoudens te vinden, quasi gratis en ook relatief consistent. Dat zou dus mogelijk ook kunnen dienen als grondstof voor membranen. Vriesvak De drie nominaties doen Fockedey veel deugd. Binnen het academische milieu had ik al erkenning gekregen, maar de appreciatie daarbuiten is ook belangrijk, aangezien de toepassing ook in die buitenwereld zal moeten gebeuren. Bedrijven zullen niet spontaan scripties beginnen te lezen, dus alle aandacht is mooi meegenomen. Eerder wonnen Fockedey en zijn medestudenten al de ondernemingswedstrijd Battle of Talents. Ze hadden toen het plan om een eigen bedrijf uit de grond te stampen, Greenwater, maar dat idee zit nu even in het vriesvak. Oorspronkelijk wilden we een spin-off beginnen, het businessplan was al klaar. Uiteindelijk heb ik er toch voor gekozen om niet meteen na mijn studie al aan zo n avontuur te beginnen. Als ingenieur weet ik voorlopig te weinig over sales en marketing, en die expertise is net cruciaal als je van je technologie een succes wil maken. Je ziet KORT NIEUWS Nieuwe indoor atletiekhal Het Universitair Sportcentrum werd uitgebreid met een nieuwe indoor atletiekhal. Elite-atleten, studenten en sportkaarthouders kunnen er gebruik maken van faciliteiten voor ver- en hinkstapspringen, polsstok- en hoogspringen, en een werpkooi voor onder meer discus- en speerwerpen. De hal telt ook vier sprintbanen voor 60 meter vlak en horden. Het Universitair Sportcentrum zal de hal eveneens gebruiken voor andere sport- en beweegactiviteiten voor studenten. Schonere diesel Onderzoekers van het Centrum voor Oppervlaktechemie en Katalyse hebben, samen met de Universiteit Utrecht, ontdekt dat aanpassingen aan de katalysatoren die bij de productie van brandstof worden gebruikt, ervoor kunnen zorgen dat heel wat moleculen in diesel geoptimaliseerd worden. Zo krijg je schonere brandstof. Auto s die op deze schone diesel rijden, stoten veel minder fijn stof en CO ² uit. De techniek kan niet enkel toegepast worden op petroleumgebaseerde brandstoffen, maar ook op hernieuwbare koolstof uit biomassa. Binnen vijf à tien jaar kunnen de eerste auto s op schone diesel rijden. Gist beïnvloedt chocolade Onderzoekers van het Centrum voor Microbiële en Plantengenetica (KU Leuven/VIB) hebben aangetoond dat gisten die gebruikt worden om cacaobonen te fermenteren, de smaak van chocolade kunnen beïnvloeden. De onderzoekers ontwikkelden ook nieuwe gistvarianten die een hele waaier aan chocoladesmaken mogelijk maken. Chocolademakers beschikken nu voor het eerst over een brede portefeuille van giststammen die allemaal verschillende smaken produceren. Belgen en alcohol Belgen drinken vaker alcohol dan de gemiddelde Europeaan, maar consumeren wel een kleinere hoeveelheid per keer. Dat blijkt uit de zevende ronde van de European Social Survey, een bevraging in vijftien landen waaraan onderzoekers van het Centrum voor Sociologisch Onderzoek meewerkten. 10% van de Belgen ouder dan vijftien jaar drinkt elke dag. 24% consumeert meerdere keren per week alcohol, maar niet dagelijks. 17% drinkt nooit alcohol. Daarmee staat België op de tweede plaats wat betreft frequent alcoholgebruik, na Nederland. 66% van de Belgen drinkt alcohol op weekdagen. Tijdens het weekend is dat 81%. Belgen komen op de 10de (week) en 11de (weekend) plaats wat betreft de hoeveelheid alcohol die per gelegenheid wordt gedronken. Zowel in de week als in het weekend worden de grootste hoeveelheden alcohol gedronken in Ierland en in Tsjechië. Belgen, Fransen en Nederlanders drinken vaker, maar wel kleinere hoeveelheden dan gemiddeld. Ieren, Tsjechen en Noren drinken dan weer minder frequent, maar wel grotere hoeveelheden dan gemiddeld. Vier subtypes darmkanker Darmkanker kan onderverdeeld worden in vier subtypes die elk een andere biologie en prognose hebben, en ook een zeer verschillende respons op therapie. Dat blijkt uit internationaal onderzoek onder leiding van professor Sabine Tejpar van het Departement Digestieve Oncologie. Met die kennis kunnen artsen in de toekomst beter bepalen welke behandeling het meeste kans op succes heeft voor een patiënt, en kunnen er nieuwe therapieën ontwikkeld worden. De onderzoekers willen de classificatie nu verder verfijnen.

5 CAMPUSKRANT 16 DECEMBER 2015 NIEUWS 05 startups vaak falen, niet omdat hun technologie niet goed genoeg zou zijn, maar omdat ze er niet in slagen om die te commercialiseren. Daarom heb ik ervoor geopteerd om eerst als consultant aan de slag te gaan bij de Boston Consulting Group, een wereldwijde adviseur in bedrijfsstrategie. Daar kan ik veel bijleren. Huishoudelijk afval is niet consistent genoeg voor kwaliteitsvolle membranen, maar ik zie nog wel mogelijkheden met piepschuim. Scène uit de film Black van Adil El Arbi en Bilall Fallah. In de film keert een meisje zich tegen haar moeder. Dat is ondenkbaar in Congolese gezinnen. DE VERLEIDINGSKRACHT VAN DE GANG GAME Chaos regeert in Brusselse stadsbendes Caviar Fockedey blijft realistisch. Voor de industrie is mijn idee theoretisch interessant omdat het goedkoper en duurzamer is dan de huidige technologie, maar het is afwachten of er ook echt bedrijven bij me zullen komen aankloppen. In de gesprekken die ik met ondernemers heb in mijn huidige job, komt mijn scriptie af en toe wel even ter sprake, bijvoorbeeld omdat ze er op Facebook iets over hebben gelezen. De reacties zijn dan vaak erg positief. Dus wie weet... De scriptieprijzen worden op 17 december uitgereikt. COLOFON Campuskrant, maandelijks tijdschrift van de KU Leuven Een realisatie van de Nieuwsdienst Hoofdredactie Sigrid Somers, Reiner Van Hove Redactie Pieter-Jan Borgelioen, Ilse Frederickx, Ludo Meyvis, Rob Stevens, Ine Van Houdenhove, Wouter Verbeylen Medewerkers Katrien Bollen, Tine Danschutter, Julia Nienaber, Sofie Roux, Sarah Somers, Anke Vander Elst, Inge Verbruggen Freelancers Lien Lammar, Henri Lens, Tom Van de Weyer, Peter Van Dyck Redactieadres Naamsestraat 22, bus 5002, 3000 Leuven, T , nieuws@kuleuven.be Adreswijzigingen Alumni Lovanienses, Naamsestraat 63, bus 5601, 3000 Leuven, info@alum.kuleuven.be Grafisch ontwerp Jansen & Janssen, Gent Lay-out en zetwerk Wouter Verbeylen Fotografie Rob Stevens, Johan Van Droogenbroeck Cartoons Joris Snaet Illustraties Gudrun Makelberge Reclameregie Inge Verbruggen, T , inge.verbruggen@kuleuven.be Oplage ex. Drukwerk Eco Print Center, Lokeren. Campuskrant wordt gedrukt met milieuvriendelijke waterloze druktechnologie. Verantwoordelijke uitgever Jos Vaesen, Naamsestraat 22, bus 5000, 3000 Leuven Copyright artikels Artikels kunnen overgenomen worden mits toestemming. Het volgende nummer van Campuskrant verschijnt op 27 januari. Met haar doctoraatsstudie over bendes in Brussel zit Elke Van Hellemont boenk op de actualiteit. Dat heeft natuurlijk voor een groot deel te maken met de succesfilm Black. Het onderzoek van de criminologe zet enkele puntjes op de i. In de overgrote meerderheid van de gevallen groeien de bendeleden op een heel natuurlijke manier uit het circuit. Henri Lens I n haar studie concentreerde Van Hellemont zich specifiek op jongeren uit de Congolese diaspora in en rond de Matongewijk. De bendevorming daar hangt samen met de creatie van mythes, zegt ze. Cruciaal is de gang game, het proces van indruk maken op anderen, ze beïnvloeden en controleren. Mythmaking practices noem ik dat. De bendeleden baseren zich op fictieve stereotypen uit films, videoclips en boeken om een mythe te creëren. Het is die mythe die ook de verleidingskracht van bendes verklaart. Schroevendraaiers De Congolese bendes waarin Van Hellemont zich inleefde, zijn veeleer een zootje ongeregeld dan een georganiseerde bende, waarbij zelfs niet duidelijk is wie tot de gang gamers behoort en wie niet. De spelers raken verstrikt in het spel, zegt Van Hellemont, en gaan geweld hanteren om het geloof in de mythe hoog te houden. Ook op dat vlak zie je de chaos: gevechten situeren zich vooral tussen verschillende bendes, maar ook tussen leden van dezelfde bende. Meestal worden ze beslecht met messen en schroevendraaiers. De vuurwapens die de bendeleden in Black bovenhalen, komen er in realiteit zelden aan te pas. Groepsverkrachtingen zoals die in de film getoond worden, zijn een uitzondering niet te na gesproken niet aan de orde bij de zwarte stadsbendes. Preventie kan alleen werken als de Congolese gemeenschap zelf betrokken wordt, zegt Van Hellemont: Niet zo eenvoudig, want de Congolezen staan heel wantrouwig tegenover de Belgische instanties. Ze zijn het koloniale verleden niet vergeten. Ze hebben ook meer vertrouwen in mensen dan in instellingen. Het politieapparaat zal dus geen succes kennen, de individuele Er is geen enkel geval bekend van een bendelid dat de stap naar terreur heeft gezet. agent kan wél scoren bij hen. Om enig succes te boeken inzake preventie moet je de ouders aan je kant krijgen. Zij zijn ook vragende partij om het probleem aan te pakken. Enkele politiemensen in de Matonge die het vertrouwen van de Congolese gemeenschap gewonnen hebben, hebben op dat vlak al opvallende resultaten behaald. In dat verband keert ze nog even terug naar de film: Het beeld dat in Black van de Maghrebijnse bendes wordt geschetst, stemt erg nauw overeen met de realiteit. Maar bij de Congolese bendes worden enkele fouten gemaakt. In de film keert een meisje zich tegen haar moeder. Dat is ondenkbaar in Congolese gezinnen. Zoiets op het scherm vertonen, ervaren de Congolezen zelfs als een belediging. Om in hun gemeenschap binnen te geraken moet je een zeer goede kennis hebben van hun manier van denken en samenleven. Alleen dan zal je aanvaard worden. Overtrokken beeld Net zoals bendevorming samenhangt met de creatie van mythes, ontstaan door berichtgeving in kranten, films en videoclips ook mythes rond die bendes: Politie, justitie, journalisten en het publiek in het algemeen laten zich daardoor verleiden. In het verhaal van de stadsbendes zitten mythe en realiteit voortdurend verweven bij alle actoren. Zo ontstaat een beeld van stadsbendes dat de realiteit ver overstijgt. Hoewel er de voorbije jaren enkele dodelijke slachtoffers zijn gevallen bij steekpartijen tussen bendeleden, waarschuwt Van Hellemont voor die overtrokken perceptie: Niet zo lang geleden had je in ons land de jongeren van dorp A die op de kermis gingen vechten tegen de jongeren van dorp B. Daar kwamen ook soms messen aan te pas. In grote mate is het fenomeen van de stadsbendes daarmee te vergelijken. Degenen die doorgroeien naar de zware criminaliteit zijn op de vingers van één hand te tellen. En er is geen enkel geval bekend van een bendelid dat de stap naar terreur heeft gezet. In de overgrote meerderheid van de gevallen groeien de bendeleden bij het volwassen worden op een heel natuurlijke manier uit het circuit.

6 06 ONDERWIJS CAMPUSKRANT 16 DECEMBER 2015 Met ADHD of dyslexie naar de unief Vervolg van P.01 In samenspraak met de faculteiten kunnen de zorgcoördinatoren ook enkele examen- of onderwijsfaciliteiten toekennen. Iemand met dyslexie kan bijvoorbeeld een computer met voorleessoftware aanvragen, wat het makkelijker maakt om te studeren. Studenten met een aandachtstoornis kunnen dan weer meer examentijd krijgen of hun proefwerk afleggen in een apart lokaal. Dat laatste is niet altijd even makkelijk, omdat lokalen tijdens examens vaak zijn volgeboekt. Helaas zijn er ook studenten die geen faciliteiten durven aanvragen uit angst voor de reacties van hun medestudenten of docenten. Ze vrezen dat ze gestigmatiseerd zullen worden omdat ze langer mogen nadenken over de vragen of hun examens mogen spreiden. Drempels verlagen De afweging om al dan niet faciliteiten toe te kennen is niet altijd makkelijk, zegt Dewicke. We mogen de andere studenten immers niet benadelen. Daarom hebben we onze erkenningsprocedure de voorbije jaren stevig verfijnd. Dat wil niet zeggen dat we strenger zijn geworden en jongeren minder snel een statuut toekennen. We hebben er wel voor gezorgd dat we een zo compleet en objectief mogelijk beeld krijgen van de knelpunten waarmee studenten te kampen hebben. Naast medische documentatie, zoals de diagnose van een psychiater of psycholoog, moeten ze ook een uitgebreide vragenlijst invullen waarin wordt gepeild naar de moeilijkheden die ze ervaren in het dagelijkse leven en bij het studeren. Tijdens het gesprek met de student hebben we het ook over zijn of haar sterke punten. Met die informatie kunnen we hen gerichter ondersteunen en mogelijke problemen compenseren met hun kwaliteiten. De dienst neemt ook maatregelen die voor elke student drempelverlagend werken. We zorgen ervoor dat zoveel mogelijk cursusmateriaal online beschikbaar is, of dat slideshows die proffen tijdens hun lessen gebruiken al wat vroeger op Toledo te vinden zijn, zegt Charlier. Zo kunnen studenten die de leerstof minder snel onder de knie krijgen, zich op voorhand al een beetje inwerken. We kaarten ook bepaalde kwesties aan bij de verschillende werkgroepen binnen de universiteit. Er is nu bijvoorbeeld een werkgroep die de lay-out en het lettertype van Toledo en de KU Leuven-website wil aanpassen, zodat ook studenten met kleurenblindheid of met een visuele beperking alles probleemloos kunnen lezen. De Werkgroep Fysieke Toegankelijkheid streeft er dan weer naar om alle KU Leuven-gebouwen toegankelijk te maken voor rolstoelgebruikers. Op het tandvlees Dewicke en Charlier vinden het positief dat steeds meer studenten met een functiebeperking de weg vinden naar de universiteit. Maar dat stelt hen ook voor nieuwe uitdagingen. Voor de campussen Leuven en Groep T Leuven zijn er vier zorgcoördinatoren die studenten opvangen, zegt Dewicke. Met het huidige personeel en de middelen die we ter beschikking hebben, zitten we stilaan op ons tandvlees. Een beetje meer ademruimte zou aangenaam zijn. Ook van de fa- Tomas (21) zit in het eerste jaar biochemie- en technologie, en heeft een autismespectrumstoornis en stemmingswisselingen Wanneer ik depressief ben, lukt niks meer Gudrun Makelberge I k lijd aan het syndroom van Asperger, zegt Tomas. Daarnaast beschik ik over een bovengemiddelde intelligentie. Ik kan me wel aanpassen aan andere mensen, maar die aanpassing volhouden is moeilijker. Ik heb ook last van stemmingswisselingen. Van de ene minuut op de andere kan mijn gemoed omslaan en kan ik me slecht voelen. Soms beland ik in een langdurige depressieve periode. Studeren lukt dan echt niet meer. In het middelbaar moest ik twee keer een jaar overdoen en heb ik psychiatrische behandeling gekregen. Voor mijn huidige studie neem ik maar dertig studiepunten op. Ik voel nu minder stress en functioneer beter. Wat me wel moeilijk valt, is sociale interactie met mijn medestudenten. Ze zijn nog iets jonger en dat leeftijdsverschil is heel merkbaar. Het zorgt soms voor wederzijdse ergernissen. Ze kunnen zich moeilijk inleven in mijn situatie of vinden dat ik door de universiteit word bevoordeeld omdat ik bepaalde faciliteiten krijg. Maar eigenlijk zorgt de unief ervoor dat iedereen gelijke kansen krijgt. Momenteel voel ik me goed, maar ik weet dat ik bij de minste aanleiding depressief kan worden. Gelukkig heb ik vrienden en familieleden die me zo goed mogelijk opvangen. Het is niet makkelijk om te leven met Asperger en stemmingswisselingen, maar doorheen de jaren heb ik geleerd mezelf te accepteren zoals ik ben. En wie daar problemen mee heeft, heb ik liever niet in mijn buurt. culteiten wordt een steeds grotere inspanning gevraagd. In de toekomst willen we inzetten op nog meer individuele begeleiding. We spelen ook met het idee om een solidariteitsfonds op te richten, de buddywerking uit te breiden en de integratie van de studenten binnen de universiteit te versterken. Daarvoor zijn extra middelen op termijn onontbeerlijk. Aukje (23) doet een postgraduaat relatie- en gezinstherapie en heeft dyslexie Uitgaan zat er niet altijd in Een zware vorm van dyslexie zorgt ervoor dat Aukje geregeld fouten schrijft en woorden verkeerd leest. De letters d en b wissel ik bijvoorbeeld makkelijk om, zegt ze. Lezen moet dus traag gebeuren. Als ik sneller door de tekst ga, kan ik geen informatie opslaan. Ik heb inmiddels een masterdiploma psychologie, maar daar heb ik best hard voor moeten werken. Omdat ik veel tijd nodig had om te studeren, heb ik iets minder kunnen genieten van mijn studententijd dan mijn medestudenten. Uitnodigingen om s avonds iets te gaan drinken moest ik soms afslaan. Tijdens het afleggen van examens mocht Aukje gebruik maken van een computer met voorleessoftware. Dat hielp, zeker tijdens een meerkeuze-examen. Ik kreeg ook meer examentijd, had recht op examenspreiding en er Charlier is het daarmee eens. Een goede werking van onze dienst komt iedereen ten goede. Jongeren met een functiebeperking krijgen meer kans om een diploma te halen en het helpt hen ook om zelfstandiger te worden. Ze worden uitgedaagd om persoonlijke knelpunten te overwinnen of om op zoek te gaan naar hulpmiddelen die het studeren makkelijker maken. Iemand met dyslexie leert bijvoorbeeld middeltjes om leerstof sneller te verwerken. Wie extreme vormen van uitstelgedrag vertoont, kan door middel van groepstherapie of een begeleidingstraject beter leren plannen. Dat zal die persoon later ten goede komen in het dagelijkse leven en bij het uitvoeren van een job. En zo heeft ook de maatschappij er baat bij. werden geen punten afgetrokken als ik schrijffouten maakte. Afgelopen jaar heb ik die faciliteiten helaas niet gekregen omdat ik mijn aanvraag te laat had ingediend. Dat kwam omdat ik het zo druk had met mijn stage. Ik had wat extra stress tijdens de examens omdat ik schrik had mijn jaar opnieuw te moeten doen. Maar gelukkig is het niet zover gekomen. Ik denk niet dat mijn leerstoornis me zal hinderen op de arbeidsmarkt. Binnen de zorgsector is empathie nu eenmaal erg belangrijk. Bovendien is het niets om je voor te schamen. Voor werkgevers die er een probleem mee hebben, zou ik niet willen werken. Ik vind het belangrijk om trouw te blijven aan mezelf. Naast een beperking kan mijn leerstoornis zeker ook een sterkte zijn.

7 CAMPUSKRANT 16 DECEMBER 2015 STUDENTEN 07 Manon (20) zit in het derde jaar rechten en heeft ADD Tijdens examens krijg ik geregeld boze blikken TUSSEN CROSS EN COLLEGE: VELDRITBELOFTE ELI ISERBYT Eli Iserbyt met de bloemen van zijn zege in Overijse: Een beetje druk doet me beter presteren, zowel bij het studeren als bij het veldrijden. De nieuwe Nys of de nieuwe Vermassen? Door haar ADD, een verregaande concentratiestoornis, heeft Manon moeite om zich te focussen. Ik kan maar aan één ding tegelijk denken, ben heel chaotisch en vergeet vaak waar ik mijn spullen heb gelaten, zegt ze. Het gebeurt weleens dat ik die dan terugvind in de koelkast (lacht). Tijdens het lezen van mijn cursus begin ik al gauw weg te dromen. Ondertussen weet ik dat het helpt om luidop te leren. Als ik stop met praten, besef ik dat ik ben afgeleid en kan ik makkelijker opnieuw de draad oppikken. Wanneer ik een examen afleg, zit ik op de eerste rij in de aula. Daardoor ben ik minder snel afgeleid. Ik krijg ook meer tijd om mijn examen te maken. Die extra tijd levert me soms kwade blikken op van medestudenten. Ze weten vaak niet waarom ik die extra tijd krijg en durven het niet altijd te vragen. De Cel Studeren met een Functiebeperking heeft me goed geholpen, maar zou studenten iets beter mogen opvolgen, vind ik. Er is bijvoorbeeld geen evaluatie aan het eind van het jaar. Ik vind het ook vreemd dat ik geen examenspreiding kan krijgen. De Faculteit Rechten staat die faciliteit niet toe, terwijl studenten communicatiewetenschappen ze bijvoorbeeld wel krijgen. De opvolger van Sven Nys zou weleens uit Harelbeke kunnen komen. Eli Iserbyt mag zich nog maar net belofte noemen of hij wint al cross na cross. Is hij niet op de fiets door de modder aan het ploeteren, dan wel door zijn studieboeken, met als finishlijn zijn eerste examenperiode aan de rechtenfaculteit van de Campus Kulak Kortrijk. Ik kies niet voor de gemakkelijkste weg. Lien Lammar V ijftien kilogram handbagage had hij bij zich toen hij onlangs met zijn ploeg een week op stage was in Spanje. Allemaal studieboeken. Trainen, rusten en studeren in de zon: zo zag het schema van Eli Iserbyt (18) er die week uit. Ik mis regelmatig lessen, maar probeer zoveel mogelijk bij te blijven. In het eerste jaar rechten krijg je een pak leerstof te verwerken. Ik wil niet te veel achterstand oplopen. Gelukkig heb ik veel zelfdiscipline. Geen overbodige luxe als je gemiddeld twaalf uur per week traint, zowat elk weekend ergens te lande een wedstrijd fietst en daarnaast net met een universitaire studie bent gestart. Ik maak het mezelf inderdaad niet gemakkelijk (lacht). Maar ik daag mezelf graag uit. Een beetje druk doet me trouwens beter presteren, zowel bij het studeren als bij het veldrijden. Eli heeft een topsportstatuut gekregen, wat betekent dat de universiteit hem zoveel mogelijk probeert te ondersteunen. Met toegang tot videocolleges bijvoorbeeld, of de mogelijkheid om examens te spreiden. Het Belgisch Kampioenschap valt net in de examenperiode. Dat wordt een zware dobber, maar ik probeer me er zo goed mogelijk op voor te bereiden. Ik mag examens verplaatsen, maar dat wil ik liever niet te vaak doen. Ik wil zoveel mogelijk als een gewone student door het eerste jaar Het geeft me mentale rust om niet elke dag met mijn hoofd bij de cross te zitten. komen. Ik doe deze studie ook echt graag. Ik leer veel bij, en heb een goed evenwicht gevonden tussen trainen en studeren. Het geeft me mentale rust om niet elke dag met mijn hoofd bij de cross te zitten. Jongensdroom Je moet niet lang googelen om lovende krantenartikels over Eli op te snorren. Frases als topfavoriet, oppermachtig en rijdt de concurrentie op een hoopje zetten daarin de toon. Onlangs won hij in Koksijde als jongste renner ooit een wereldbekerwedstrijd bij de beloften kleppers als Niels Albert en Mathieu van der Poel deden het hem op iets latere leeftijd voor. Een prestatie om trots op te zijn dus, maar Eli blijft er bescheiden onder. Sinds ik dit jaar bij de beloften zit, rijd ik plots tegen renners van 23 jaar. Maar het gaat beter dan verwacht: meer dan de helft van de crossen heb ik al gewonnen. Ik denk wel dat ik een mooie toekomst kan hebben in het veldrijden. Ik train nog niet op volle kracht, ik heb nog veel marge. Voor mij begint het nu pas. Eli was eerst een fervent voetballer en kroop pas op zijn dertiende op de fiets. Vandaag heeft hij zijn eigen supportersclub, die hem met bussen naar alle wedstrijden volgt. Veldrijden is een echte volkssport. Daar houd ik wel van. Na de wedstrijd drinken de renners en supporters samen een pintje in de tent. Als ik goed gereden heb, trakteer ik weleens op een vat. Het is plezant om iets terug te kunnen doen voor iedereen die me steunt. Een carrière als profrenner ziet hij wel zitten. Ik denk dat dat voor elke jonge renner een droom is. Maar ik wil realistisch blijven. Voorlopig wil ik alles op alles zetten om mijn studie te blijven combineren met mijn sport. Als ik de kans krijg om een profcontract te tekenen, zal ik daar misschien anders over denken, maar dat zien we dan wel. En als het in het veldrijden toch niet lukt, zie ik mezelf wel in de advocatuur gaan. Mijn ouders zeggen altijd dat ik het goed kan uitleggen, dus wie weet (lacht).

8 08 ONDERZOEK CAMPUSKRANT 16 DECEMBER 2015 KENNISMAKERS (3): ROBOTICA VOOR CHIRURGIE Robots in het operatiekwartier Robots zullen de chirurg van vlees en bloed niet snel vervangen, maar als assistenten bewijzen ze steeds meer hun nut: van piepkleine intelligente instrumenten tot virtuele werelden waarin een chirurg kan oefenen. Als je nu aan je opleiding tot chirurg begint, kan enige ervaring als gamer zeker geen kwaad. TEKST: Ilse Frederickx FOTO: Rob Stevens Z o n vijftien jaar geleden vroegen gynaecologen van UZ Leuven aan de ingenieurs van de KU Leuven of ze konden samenwerken. Chirurgen moesten vaak urenlang opereren in de meest ongemakkelijke posities, dus was er vooral vraag naar meer ergonomische instrumenten. Professor Hendrik Van Brussel van het Department Werktuigkunde richtte daarop de Onderzoeksgroep Robot- Geassisteerde Chirurgie op. Ondertussen is dat een multidisciplinair team geworden, dat met vele afdelingen van UZ Leuven samenwerkt, vertelt professor Emmanuel Vander Poorten, die de onderzoeksgroep nu leidt samen met professoren Reynaerts, Vander Sloten en De Schutter. Vroeger maakten chirurgen vaker een grote snee in de patiënt. Zo konden ze alles goed zien en hadden ze alle organen binnen handbereik, zegt postdoctoraal onderzoekster en biomechanicus Nele Famaey. Maar voor de patiënt betekende een grote wonde natuurlijk een langer herstel. Nu maken sleutelgatoperaties hun opmars. Daarbij werkt de chirurg met zo klein mogelijke incisies, of zelfs via natuurlijke openingen van het lichaam, zoals de navel. Veel beter voor de patiënt, maar de chirurg moet nu wel kleinere en moeilijker te hanteren instrumenten de baas kunnen. Die evolutie is hand in hand gegaan met de opgang van de robotica in de chirurgie. Een dure Da Vinci Een voorbeeld daarvan is Da Vinci, een op afstand bestuurbaar systeem voor kijkoperaties. Bij de patiënt staat een slave robot met vier armen opgesteld: één voor een camera, drie voor chirurgische instrumenten. De chirurg zit aan een console en bedient de vier armen via twee master robots, in feite geavanceerde joysticks. Hij kan zo preciezer en trillingsvrij opereren, op een meer ergonomische manier. Ook het uitvergrote beeld dat de camera biedt, is uiteraard een voordeel. Maar het prijskaartje van de operatierobot is aanzienlijk, rond de 1,5 miljoen euro, naast de kosten voor het onderhoud en de instrumenten. Heuse robots zijn inderdaad heel complex en duur, zegt Vander Poorten. Maar chirurgen zijn vaak al erg geholpen met smart instruments, waarmee ze preciezer of veiliger kunnen werken. Denk aan instrumenten met een sensor of een bewegingsmechanisme. Wij ontwikkelden zelf bijvoorbeeld een semi-autonome katheter voor het inbrengen van een klep. Die katheter meet waar hij zich bevindt en beweegt zich mooi in het midden van de bloedbaan voort met behulp van artificiële spieren. Er is dus geen risico meer om de slagaderwand te raken. Daardoor kan de chirurg zich concentreren op het plaatsen van de klep. Ook voor ingrepen bij foetussen zijn er nu dergelijke flexibele instrumenten. Vlieguren zijn duur en fouten fataal, dus oefenen piloten eerst in een virtuele werkelijkheid. Dat kunnen chirurgen nu ook. We verwachten de komende jaren een nieuwe golf hightechinstrumenten, zoals flexibele, slangachtige tools die door natuurlijke openingen naar binnen kunnen en plaatsen bereiken die voordien moeilijk toegankelijk waren. Sommige beschikken zelfs over meerdere armen. Een tijdje geleden ontwikkelde de uni- versiteit van Pisa zo n instrument dat in het lichaam geassembleerd wordt tot een volwaardige robothand voor maagoperaties. Meer mogelijkheden dus, maar die flexibiliteit zorgt ook voor nieuwe problemen. Deze instrumenten zijn niet langer verlengstukken van de hand van de chirurg: ze hanteren wordt enorm complex. Dat aanleren kost ook nog eens veel tijd. Daarom zullen we deelaspecten van de beweging waarschijnlijk automatiseren denk aan de artificiële spieren van de semi-autonome katheter - zodat de chirurg zich kan concentreren op de ingreep zelf. Stalen chirurg De moderne hulpmiddelen voor chirurgen beperken zich niet tot slimme instrumenten en robots, ook virtuele modellen en simulatie winnen aan belang: Vergelijk het met de vluchtsimulator van een piloot: vlieguren zijn duur en fouten fataal, dus oefenen piloten eerst in een virtuele werkelijkheid. Zo is er ook een trend om chirurgen virtueel te laten trainen om nieuwe instrumenten te leren gebruiken of om nieuwe ingrepen in te oefenen. Virtuele modellen bewijzen niet alleen hun nut in opleidingen, ook tijdens de ingreep zelf kunnen ze erg handig zijn. En dat evolueert richting een semi-automatische piloot bij operaties, legt Famaey uit: Je kan het vergelijken met wat in de auto-industrie gebeurt. Je hebt een kaart van je bestemming: dat zijn de scans van de patiënt. En zoals de gps je informatie geeft tijdens de rit, zo geeft een virtueel model richtingsaanwijzingen aan de chirurg, die zelf beslist wat hij daarmee BEELDIGE WETENSCHAP Smeltende radiator? Sneetjes toast? Ivo Stassen We zien een microscopiebeeld van silicium zuiltjes die perfect achter elkaar staan. Je vindt ze in microchips en ze zijn dan ook erg klein, met een diameter van twee miljoenste van een meter. Hier gaat het vooral om de coating, het grillige laagje op de zuiltjes. Dat noemen we een Metal-Organic Framework, afgekort MOF. Bio-ingenieur Ivo Stassen doctoreert over dergelijke metaal-organische roosters, onder leiding van de professoren Dirk De Vos en Rob Ameloot van het Centrum voor Oppervlaktechemie en Katalyse: Die MOF s zijn een nieuw type van materialen dat recent werd ontwikkeld. Zoals de naam doet vermoeden, bevatten ze zowel organische componenten als metaal. MOF s zijn roosters met onderling verbonden poriën en ze werken als een spons: ze kunnen heel wat ander materiaal opnemen. Stassen ontwikkelde een alternatieve manier om de MOF s aan te maken, in samenwerking met imec, het Leuvense onderzoeksinstituut in de nano-elektronica: Tot nu toe maakte men een MOF-poeder. Voor sommige toepassingen, zoals nanochips, zijn de deeltjes in dat poeder te groot en is de traditionele methode niet zuiver genoeg. Het lukte Stassen om met een andere productiemethode dampfasedepositie de MOF als een flinterdunne film op een oppervlak af te zetten. We zetten eerst zinklaagjes af op de silicium zuiltjes, waarna we die laten reageren met damp van het organisch materiaal. Het geheel wordt volledig omgezet tot een laagje van een metaal-organische rooster. Die MOF-filmpjes kunnen toepassingen vinden in de hightechindustrie. Denk bijvoorbeeld aan een gassensor: je zet het MOF-materiaal af als een dunne film over het oppervlak van een elektrisch circuit. Als de poriën van het metaal-organische rooster dan gevuld worden met een gas, gaat er een alarm af. Ilse Frederickx