PSYCHOSOCIAAL WELZIJN MODULE 2

Transcriptie

1 PSYCHOSOCIAAL WELZIJN MODULE 2 HOE EFFICIËNT OMGAAN ALS WERKGEVER/LEIDINGGEVENDE MET EEN ALCOHOL EN/OF DRUGPROBLEEM OP DE WERKVLOER Sabine Stevens Preventieadviseur psychosociale aspecten, Idewe Prenne 13 maart 2012 De Montil Affligem PREBES VZW DIESTERSTERSTEENWEG KERMT TEL FAX INFO@PREBES.BE IBAN BE BTW BE

2 Hoe efficiënt omgaan als werkgever/leidinggevende gg met een alcohol- en/of drugprobleem op de werkvloer? Sabine Stevens Preventieadviseur psychosociale aspecten Vers van de pers 03/01/2012 De Morgen Naar schatting in België: half miljoen alcoholverslaafden en personen met een drugsverslaving 04/01/ Het Laatste Nieuws Alcoholgrens naar 0,2 promille 04/01/2012- Het laatste Nieuws Alle verslaafden in 1 databank 07/01/ Het Laatste Nieuws Wereldwijd 200 miljoen druggebruikers Slide 2 1

3 Vers van de pers 12/01/2012 De Morgen Artsen kampen met alcoholprobleem 13/01/ De Morgen Neurochirurg Dirk De Ridder: Wie op jonge leeftijd drinkt,maakt minder hersencellen aan 13/01/2012 De Morgen Jeugd grijpt steeds jonger naar de fles Slide 3 Algemene Vaststelling We hebben allemaal onze persoonlijke opvattingen/normen inzake alcohol- en ander druggebruik gebaseerd op onze kennis van het product, de wettelijke status (legaal of niet) en beïnvloed door onze positieve en negatieve ervaringen Wat betekent dit voor interventie op het werk: objectiveren! Slide 4 2

4 Situering Wettelijk kader CAO 100 (april 2010) - Art 2: Deze overeenkomst strekt ertoe het disfunctioneren op het werk ten gevolge van alcohol of drugsgebruik in de ondernemingen bespreekbaar te maken, het te voorkomen en te verhelpen, omwille van de nadelige gevolgen er aan verbonden zowel voor werkgevers als werknemers. Een preventief alcohol-en drugsbeleid moet deel uitmaken van een integraal welzijnsbeleid (veiligheid-en gezondheidsbeleid) en moet ook kaderen in het globaal personeelsbeleid. Graadmeter: het functioneren van de werknemer. Elk alcohol-en drugsprobleem moet behandeld worden zoals elk ander functioneringsprobleem Slide 5 Probleemdefiniëring 1. Wat is een alcohol- of drugprobleem? 2. Wanneer is dit relevant voor het werk? 3. Wat is disfunctioneren? Slide 6 3

5 Probleemdefiniëring De probleemgebruiker bestaat niet (VAD, 2002) Slide 7 Probleemdefiniëring Slide 8 4

6 Probleemdefiniëring Het problematisch karakter wordt bepaald door kenmerken van de gebruiker (mens), de drug zelf (middel) en de context van gebruik (milieu) Werkgerelateerd gebruik = Elk gebruik dat zich voordoet tijdens de werkgerelateerde uren i.c. (onmiddellijk) voorafgaand aan het werk, tijdens de werktijd incl. lunchpauzes, specifieke aangelegenheden en de weg van en naar het werk Slide 9 Probleemdefiniëring Ruime definitie: alle gedragingen die strijdig zijn met goed functioneren in de job Het is de taak van leidinggevende om te waken over het goed functioneren van elke medewerker Voorbeelden: - Veelvuldig te laat komen - Er met zijn hoofd niet bij zijn - Onnodige risico s nemen - Duidelijk naar alcohol ruiken - Slide 10 5

7 Probleemdefiniëring Waarom de focus op functioneren? Problemen in het functioneren zijn met zekerheid en eenvoudiger vast te stellen dan een eventueel achterliggend A&D-probleem Problemen in het functioneren behoren tot de arbeidsrelatie, zodat er geen betwisting hoeft te zijn over privacyproblemen Op deze manier wordt het probleem bespreekbaar en vermijdt men welles-nietes discussies over de oorzaken van slecht functioneren Het feit dat de job in gevaar komt, heeft meestal een sterk motiverend effect! Slide 11 Probleemdefiniëring (Niet-) problematisch gebruik (VAD, 2002) Meerderheid bevolking Minderheid bevolking (90 %) (5à10%) (2 %) Niet-problematisch gebruik Problematisch gebruik Sociaal gebruik situationeel chronisch gebruik Geïntegreerd gebruik (veiligheid / gezondheid) proces naar afhankelijkheid riskant (vooral gezondheid ; grote occasioneel overmatig impact op omgeving) gebruik Beleidsfocus: Informeren Procedures acuut misbruik Procedures chronisch misbruik Sensibiliseren Regelgeving Slide 12 6

8 Plan van aanpak in de praktijk Acuut : eenmalig disfunctioneren tgv een (vermoed) alcohol- of drugprobleem Chronisch: herhaaldelijk disfunctioneren tgv (vermoed) alcohol- of drugprobleem -> niet noodzakelijk manifest onder invloed zijn Slide 13 Plan van aanpak in de praktijk Eenmalig disfunctioneren Stappenplan: 1.Constatatie verminderd functioneren van de medewerker en optreden 2.Gesprek met betrokkene kort na voorval 3.Bij herhaling feiten aansporen tot positieve gedragverandering 4.Indien positieve gedragsverandering : verder ondersteunen Indien geen gedragsverandering : chronisch Slide 14 7

9 Plan van aanpak in de praktijk Voorbeeld procedure acuut misbruik Indien dronken of onder invloed van drugs, gecontroleerd bedrijf verlaten, op eigen kosten naar huis Rustkamer ter beschikking Betrokkene mag zelf niet rijden, taxirit wordt aangeboden Bij acute intoxicatie, verwijzen naar ziekenhuis Toegang ontzegd voor minimum 12 uren Slide 15 Plan van aanpak in de praktijk Voorbeeld procedure acuut misbruik (vervolg) Regularisatie van de afwezigheid via onbetaald verlof Melding aan HR en arbeidsgeneesheer Vertrouwelijk gesprek kan aangevraagd worden Gebruik van ademtest afhankelijk van beleid LG bespreekt het rapport met betrokkene bij hervatting werk, eventueel samen met HR manager Slide 16 8

10 Plan van aanpak in de praktijk Herhaaldelijk disfunctioneren Stappenplan: Leidinggevende d confronteert tmedewerker met het functioneringsprobleem adhv concrete feiten Optie 1: - betrokkene opteert voor positieve gedragsverandering - leidinggevende maakt concrete afspraken en biedt ondersteuning of hulpverlening aan - betrokkene wil probleem zelf oplossen - strikte opvolging van het functioneren door de leidinggevende - evaluatie op korte termijn (na 1 tot 3 maanden) - functioneren is verbeterd -> ondersteunen en verder opvolgen Slide 17 Plan van aanpak in de praktijk Herhaaldelijk disfunctioneren Optie 2: - betrokkene opteert voor positieve gedragsverandering - leidinggevende d maakt concrete afspraken en biedt ondersteuning of hulpverlening aan - betrokkene kan/wil probleem niet zelf oplossen - betrokkene kiest voor hulpverlening (informatie!) - opstellen van begeleidingsovereenkomst ts WG en WN - naleving overeenkomst : ja -> ondersteunen en blijven opvolgen : nee -> striktere begeleidingsovereenkomst - indien geen verbetering : eventuele sancties opleggen ook indien geen bereidheid tot gedragsverandering Slide 18 9

11 Praktijkvoorbeeld Case Peter: manager Opdracht: fragment 1 Beantwoord volgende vragen: - Welke signalen van disfunctioneren ziet u? - Wat vindt u van de reactie van de secretaresse? Slide 19 Praktijkvoorbeeld Case Peter Opdracht: fragment 2/3 Beantwoord volgende vragen: - Wat loopt goed/minder goed bij de aanpak van deze situatie? ti - Wat vindt u van de aanpak van de leidinggevende? - Hoe kan een uitgewerkt alcohol-en drugbeleid een goede aanpak van deze situatie ondersteunen? Slide 20 10

12 Risicofactoren : Risicofactoren (alcohol) Beschikbaarheid van alcohol op het werk Sociale druk om mee te drinken Afwezigheid van toezicht Een hoog of laag inkomen Bescherming door collega s Werkdruk, stress en gevaarlijke situaties Zwaar, warm of stoffig werk Ploegendienst en/of onregelmatige werktijden Verveling (bron : NIGZ, 2006) Slide 21 Risicofactoren (alcohol) Maar: - Hoe meer factoren gelijktijdig aanwezig, hoe groter kans op probleemgebruik - Alcoholmisbruik kan tijdelijk van aard zijn (overlijden van dierbare, echtscheiding,... - In ene situatie is dezelfde hoeveelheid alcohol veel eerder een probleem dan in de andere : bijv. bij beroepschauffeurs, hoogtewerkers Slide 22 11

13 Risicogroepen (alcohol) Risicogroepen : (bron : NIGZ, 2009) Horecapersoneel Amusements- en alcoholindustrie Bouwnijverheid id Landbouw Visserij Cultuur Chauffeurs Militairen Managers Advocaten Artsen Journalisten Vertegenwoordigers Kraandrijvers Mijnwerkers Havenwerkers Slide 23 Werkgebonden signalen Wijzen vooral op een verandering in gedrag functioneren Belangrijk om als organisatie alert te zijn voor werkgebonden signalen als aangrijpingspunt voor een gesprek Een snelle reactie leidt tot vroegtijdige detectie en kansen op herstel zijn groter Slide 24 12

14 Werkgebonden signalen Verzuim: hoger ziekteverzuim, vaak te laat komen, ongeloofwaardige excuses gebruiken, vroeg(er) van het werk vertrekken Concentratieverlies: problemen met het onthouden van ingewikkelde handelingen en/of details,fysiek aanwezig zijn maar er niet met zijn hoofd bij zijn, Ongevallen: vaker dan anderen betrokken zijn bij een arbeidsongeval, geen rekening houden met veiligheid van anderen, bijna-ongevallen, Afwijkend werkpatroon: afwisselende periodes hoge en lage produktiviteit, toenemende onbetrouwbaardheid en onvoorspelbaarheid,afnemend doorzettingsvermogen, Slide 25 Werkgebonden signalen Afgenomen efficiëntie: materiaal verspillen, nemen van slechte beslissingen, niet respecteren van deadlines, Slechte verhouding met collega s: lichtgeraakt zijn, slecht gehumeurd zijn, klachten of commentaar uit directe omgeving,stemmingsveranderingen,... Slide 26 13

15 Slide 27 Rol hiërarchische lijn Leidinggevende heeft cruciale rol in de aanpak van het probleem Alert zijn voor mogelijke (vermoeden van) drank- en drugproblemen en optreden als het werk en gedrag dat nodig maken: - zorgvuldig opvolgen van het functioneren = verzamelen van concrete informatie - gesprek voeren (over arbeidsprestaties, functioneren van de betrokkene) - chef dient niet te oordelen of er sprake is van problematisch drinken Slide 28 14

16 Rol als collega NIET: overnemen van taken, medelijden, moraliserende houding, toedekken goed bedoelde initiatieven maar de probleemgebruiker is hiermee niet gebaat: - geen invloed op probleembesef - negatieve invloed op zelfwaardegevoel Alert zijn op gedrag van drinkende of druggebruikende collega Persoon eerlijk over zijn gedrag aanspreken Signaleren aan de chef of andere instanties is niet gelijk aan verklikken Slide 29 Informatie? Sabine Stevens Departement t Psychosociale aspecten IDEWE Entrepotkaai Antwerpen Tel: +32 (0) Sabine.stevens@idewe.be Slide 30 15