Aansluiting vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in Gelderland,

Transcriptie

1 Aansluiting vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in Gelderland, Inleiding In dit hoofdstuk staat centraal in hoeverre de vraag naar en het aanbod van arbeid in de provincie Gelderland op elkaar zijn afgestemd in 2008, 2009 en Het gaat hier om de arbeidsvraag naar beroepsgroep en het arbeidsaanbod dat gekwalificeerd is voor die beroepsgroep. In een beroepsgroep worden beroepen samengevoegd op grond van niveau en richting van de benodigde bekwaamheden om het beroep te kunnen uitoefenen. In de standaard macro arbeidsmarktaanpak wordt arbeidsvraag geïdentificeerd als de totale werkgelegenheid en het arbeidsaanbod als de totale beroepsbevolking. Deze twee grootheden zijn echter de gerealiseerde vraag en het gerealiseerde aanbod op een bepaald moment. In onze analyse gaat het echter om de daadwerkelijk uitgeoefende vraag naar arbeid en de daadwerkelijk aangeboden arbeid gedurende een bepaald jaar. Figuur 1 geeft een schematische weergave van de opbouw van arbeidsvraag en aanbod in deze analyse. Figuur 1. Schematische weergave opbouw van arbeidsvraag en -aanbod Arbeidsvraag Bedrijven en instellingen in een regio vragen personeel met bepaalde kwalificaties om hun openstaande banen te vervullen. Dit is de arbeidsvraag. Deze wordt in de eerste plaats beïnvloed door de sectorstructuur. Over de lange termijn is de sectorstructuur verschoven van landbouw via industrie naar diensten. Dit heeft uiteraard zijn weerslag op de kwalificaties van de gemiddelde baan gehad. Recentelijk is binnen de dienstensector een verschuiving van het zwaartepunt van consumenten- naar zakelijke diensten opgetreden. Dit hangt samen met toenemende technologische veranderingen in bedrijven, zoals meer ICT-gebruik, in combinatie met het doorvoeren van organisatorische veranderingen, zoals specifiek HRM-beleid. De totale vraag naar arbeid is opgebouwd uit vervangingsvraag en uitbreidingsvraag. Vervangingsvraag omvat die banen die - nadat ze in een bepaalde periode zijn vrijgekomen door (vrijwillig) vertrek - worden herbezet. Omdat in de praktijk onbekend is welke vrijkomende banen voor herbezetting in aanmerking komen en welke niet, maken we de volgende veronderstellingen: 1

2 1. alle banen die vrijkomen door vertrek uit de arbeidsmarkt (d.i. alles behalve uitstroom naar werkloosheid) worden herbezet; 2. alle banen die vrijkomen door uitstroom naar werkloosheid (waaronder ontslag) worden vernietigd; dit wordt bruto baanvernietiging genoemd; 3. bedrijven waar banen zijn vernietigd kunnen ook nieuwe banen met andere kwalificaties creëren, die in de uitbreidingsvraag terecht komen. Uitbreidingsvraag betreft, zoals de naam al aangeeft, het aantal nieuw gecreëerde banen bij bedrijven en instellingen. De vervangingsvraag is dus gelijk aan het aantal banen dat vrijkomt wegens (vervroegde) pensionering, zorgtaken (voor kinderen of familie) of arbeidsongeschiktheid. Uitbreidingsvraag is gelijk aan de bruto baanvernietiging plus de netto banengroei. 1 Netto banengroei is hier de voorspelde netto werkgelegenheidsgroei op basis van de prognoses van de provincie Gelderland. Vervangings- en uitbreidingsvraag betreffen niet alleen banen van werknemers maar ook van zelfstandigen. In die zin correspondeert de definitie van arbeidsvraag met de werkgelegenheidsdefinitie van het provinciale vestigingsregister. Arbeidsvraag is dan ook niet helemaal gelijk aan de instroom van nieuwe vacatures, die alleen op werknemers betrekking hebben. 2 Een zelfstandig ondernemer die stopt met werken wegens bijvoorbeeld pensionering zou moeten worden opgevolgd en wordt dus onderdeel van de vervangingsvraag. De baan van een zelfstandig ondernemer die failliet gaat is onderdeel van baanvernietiging en zit niet in de vervangingsvraag. Ook banen de vrijkomen doordat een werkzame persoon van baan wisselt vallen in principe onder vervangingsvraag. Echter baanwisselaars leveren niet alleen een bijdrage aan de vraag naar arbeid, maar vormen zelf een even groot aanbod van arbeid zodat hun effect op vraag en aanbod per saldo nul is. Ze worden verder niet meegenomen. Arbeidsaanbod Naast de vraag naar arbeid en de bijbehorende kwalificaties zijn er aan de andere kant personen met bepaalde kwalificaties die zich op de arbeidsmarkt aanbieden. Dit aanbod wordt onder andere bepaald door zaken als schoolkeuze, maar ook door migratie en op langere termijn door vergrijzing en ontgroening. Merk op dat deze demografische ontwikkelingen ook effect hebben op de vervangingsvraag. Zo zal vergrijzing leiden tot een toenemende uitstroom van werkzame personen door pensionering. Dit betekent een hogere vervangingsvraag. Het totale aanbod van arbeid is verondersteld te zijn opgebouwd uit drie groepen: 1. werklozen; 2. schoolverlaters; 3. overige arbeidsaanbod, waaronder herintreders. Voor het aanbod van werklozen wordt gebruik gemaakt van het bestand nietwerkende werkzoekenden (nww) van het CWI plus de verwachte instroom in dat 1 Per definitie geldt: netto baangroei = bruto baancreatie bruto baanvernietiging. Dus geldt ook uitbreidingsvraag = bruto baancreatie = bruto baanvernietiging + netto banengroei. 2 Openstaande vacatures op een bepaald moment zijn de resultante van nieuw ontstane vacatures en vervulde vacatures (d.i. instroom minus uitstroom van vacatures). In het hier gehanteerde concept van vraag en aanbod als stroomgrootheden gedurende een jaar, zou de uitgeoefende arbeidsvraag naar werknemers corresponderen met de instroom van nieuw ontstane vacatures in dat jaar. Regionale vacaturestromen zijn net zomin als andere arbeidsmarktstromen per provincie beschikbaar. De vacatures van het CWI zijn weliswaar regionaal beschikbaar, maar betreffen alleen die vacatures die bij het CWI worden aangemeld en dat is maar ongeveer een derde van het totale aantal. 2

3 jaar. 3 De nww wordt bij het CWI geregistreerd en omdat het een telling is en geen steekproef, is veel detailinformatie bekend, waaronder de beroepsklasse en provincie waarin de werkzoekende zoekt. Een andere belangrijke groep is de schoolverlaters die na het behalen van hun diploma beschikbaar komen op de arbeidsmarkt. 4 Schoolverlaters kunnen worden ingedeeld volgens dezelfde beroepsclassificatie uitgaande van hun opleidingsniveau en richting en de verwachte kwalificaties van hun eerste baan. 5 De groep overig arbeidsaanbod bestaat voornamelijk uit goedgekeurde arbeidsongeschikten en herintreders die naar werk zoeken en niet bij het CWI staan ingeschreven. De kenmerken van personen in dit overig arbeidsaanbod worden gebruikt om deze aanbodcategorie te regionaliseren. In het vervolg wordt de verwachte omvang van de vraag naar arbeid en het verwachte aanbod besproken in de provincie Gelderland voor 2008, 2009 en Vervolgens wordt nagegaan in hoeverre beide op elkaar zijn afgestemd en of er sprake is van een ruime, dan wel krappe arbeidsmarkt. 2. Vraag naar arbeid in Gelderland, Algemene ontwikkeling De voorspelling van de netto baangroei voor Gelderland voor de periode is afkomstig van de provincie zelf. In 2008 is de verwachting dat de werkgelegenheid met ca. 1,1% groeit, vooral door groei in de zakelijke dienstverlening. Tussen 2008 en 2012 vertraagt deze groei sterk tot ca. 0.2% gemiddeld per jaar. Het aantal banen in de zakelijke diensten groeit minder snel en die bij overheid en onderwijs dalen zelfs licht (waarschijnlijk onder invloed van vergrijzing). Tabel 1 toont de vraag naar arbeid in Gelderland voor de jaren 2008, 2009 en De onderverdeling in vervangings- en uitbreidingsvraag naar beroepsgroep voor die jaren staat in de Appendix. Het jaar 2008 zal voor Gelderland een vraag naar arbeid opleveren van ruim personen. 6 Dat betekent een bruto baancreatie van 10.5% van de beroepsbevolking. 7 De arbeidsmarkt in Gelderland is dus zeer dynamisch waarbij grote hoeveelheden personen in één jaar (ander) werk vinden, werk verliezen of de arbeidsmarkt verlaten. 8 De vervangingsvraag in 3 Deze verwachte instroom wordt geschat door de instroom van personen van wie de baan is vernietigd (bruto baanvernietiging). Deze is medebepalend voor de uitbreidingsvraag. 4 We veronderstellen dat schoolverlaters niet ook bij het CWI staan ingeschreven. Deze aanname kan worden gemaakt omdat schoolverlaters dat ook niet hoeven te doen om voor een uitkering in aanmerking te komen, omdat ze daar niet direct recht op hebben. Na hun diplomering maken zij dus naast het bestand nww deel uit van het arbeidsaanbod. De uitstroom van niet-gediplomeerden wordt hier niet meegenomen omdat over deze groep en hun arbeidsaanbod weinig (regionale) informatie bekend is. 5 Deze informatie is afkomstig van het ROA. Uitstroom van geslaagden bij de diverse opleidingen naar richting zijn per provincie beschikbaar bij het ministerie van OCW (Cfi) en uit onderwijsmatrices van het CBS is bekend welk deel van hen doorgaat met een vervolgopleiding en welk deel niet, waarbij die laatste groep wordt verondersteld beschikbaar te zijn voor arbeidsmarkt. 6 Het gaat hier om vraag naar personen op banen van 12 uur of meer per week. 7 Het aantal baanwisselaars zal in 2008 bijna personen bedragen, zodat de bruto arbeidsvraag, inclusief vraag die ontstaat door baanwisselaars, op personen, ofwel 16% van de beroepsbevolking uitkomt. 8 Dit correspondeert met internationaal onderzoek naar de dynamiek op arbeidsmarkten met behulp van arbeidsmarktstromen. Bruto baancreatie, overeenstemmend met de arbeidsvraag inclusief baanwisselaars, ligt gemiddeld veelal rond de 15%. 3

4 2008 is met bijna personen veel groter dan de uitbreidingsvraag van (zie de Appendix of tabel 2). Dit patroon geldt voor alle jaren. Tabel 1. Totale arbeidsvraag per beroepsgroep in Gelderland, Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Bron: provincie Gelderland, CBS (bewerking RuG) In 2009 zal de vraag naar arbeid in Gelderland uitkomen op ruim personen, opgebouwd uit een vervangingsvraag van en een uitbreidingsvraag van 9000 personen. Dit weerspiegelt de verwachte conjunctuurdaling voor dat jaar. Voor 2012 wordt een arbeidsvraag van personen verwacht (vervanging: , uitbreiding: ). Als percentage van de verwachte beroepsbevolking betekent dit een vraag van 10,5% in 2008 en 4

5 10,8% in Aan dit relatief constante arbeidsvraagpercentage ligt wel een verandering in percentages vervangings- en uitbreidingsvraag ten grondslag tussen 2008 en De vervangingsvraag als percentage van de verwachte beroepsbevolking stijgt van 9,0% in 2008 tot 9,4% in De uitbreidingsvraag daarentegen daalt van 1,5% naar 1,4%. De dynamiek in de vervangingsvraag is het hoogst bij ouderen en jongeren. Bij de laatste groep gaat het voornamelijk om uitstroom wegens gezinsvorming en scholing. Bij ouderen ontstaat door vergrijzing een toename in de uitstroom wegens pensionering, maar ook wegens arbeidsongeschiktheid. 9 Aan de andere kant leidt ontgroening juist tot een relatieve daling van de uitstroom bij jongeren. Per saldo resteert een lichte groei in de vervangingsvraag. De uitbreidingsvraag fluctueert mede onder invloed van conjuncturele ontwikkelingen. Voor de periode wordt slechts een geringe arbeidsmarktgroei voorzien Arbeidsvraag naar beroepsklasse De vraag is het grootst naar middelbare en lagere beroepen. Van de totale arbeidsvraag in Gelderland heeft in 2008 ongeveer tweederde betrekking op lagere en middelbare beroepen. De vraag naar hogere en academische beroepen is met een kwart duidelijk lager, terwijl de resterende 9% bestaat uit vraag naar elementaire beroepen. Van de lagere en middelbare administratieve en commerciële beroepen is de vraag het hoogst met in Het gaat hierbij bijvoorbeeld om bijv. winkelpersoneel. In de Appendix staat een overzicht met een aantal karakteristieke beroepen die in elk van de beroepsklassen vallen. Ook de vraag naar technisch personeel is hoog voor 2008 met 6300 voor lagere technische functies en 9400 voor middelbare. Bij lagere technische beroepen gaat het om timmerlieden, maar ook bakkers. Middelbaar technische beroepen zijn bijvoorbeeld loodgieters, maar ook automatiseerders. Ook de vraag naar verzorgenden op lager en middelbaar niveau is met 8300 personen relatief hoog. Het gaat hier om bijv. personeel in thuis- en bejaardenzorg, kinderopvang e.d. Verder is de vraag naar middelbare medische beroepen ook vrij hoog met bijna Hier gaat het om beroepen als kraamhulp. Voor hogere en wetenschappelijke beroepen bedraagt de totale vraag in Gelderland 2008 zo n personen. Voor basisschooldocenten en 2 e en 3 e graads docenten is de vraag in 2008 ca personen. Voor 1 e graads docenten in het voortgezet en hoger onderwijs is de vraag ca. 850 personen. De vraag naar hoger en wetenschappelijk medisch personeel bedraagt in 2008 ook ongeveer 3000 personen, waarbij het in tweederde van de gevallen gaat om hoger personeel als verpleegkundigen en in een derde om artsen, specialisten e.d. Merk op dat voor deze beide groepen, docenten en medisch personeel, de vraag in 2012 is gestegen, ondanks de gedaalde uitbreidingsvraag tussen 2008 en 2012 (zie ook Appendix met meer detailtabellen). Dit betekent dat voor deze categorieën een sterke toename in de vervangingsvraag wordt voorzien Vervangings- vs. uitbreidingsvraag Als illustratie geeft tabel 2 de vervangings- en uitbreidingsvraag weer voor 2008 naar beroepsgroep. De andere jaren staan vermeld in de Appendix en laten zich net zo lezen. Voor sommige beroepsklassen is de uitbreidingsvraag te klein om adequaat te kunnen worden geschat. 9 De kans hierop is groter bij ouderen dan jongeren, afgezien van de problematiek rond de instroom in de Wajong. 5

6 Tabel 2 laat zien dat de arbeidsvraag voor het grootste deel bestaat uit vervangingsvraag. De omvang van de uitbreidingsvraag hangt samen de stand van de conjunctuur. In geval van een hoge economische groei is de vraag naar arbeid hoger dan bij een lage groei. Echter ook dat laatste geval blijven er bedrijven en instellingen die uitbreiden en nieuw personeel vragen. 10 Tabel 2. Vervangings- en uitbreidingsvraag naar beroep, Gelderland 2008 Vervangingsvraag Uitbreidingsvraag Totale vraag 11 Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Bron: provincie Gelderland, CBS (bewerking RuG) 10 Zo is de verwachte werkgelegenheidsgroei in 2012 in Gelderland bijna 0%, maar bedraagt de geschatte uitbreidingsvraag in dat jaar ongeveer personen. 6

7 Afgezien van de agrarische en transportberoepen voor wie de uitbreidingsvraag te klein was om te schatten, hebben met name docenten te maken met een bovengemiddeld grote vervangingsvraag. Hier is de uitstroom uit de arbeidsmarkt, voornamelijk wegens arbeidsongeschiktheid en pensionering, relatief groot en daarvoor moet vervangend personeel worden gevonden. 3. Aanbod van arbeid in Gelderland, Algemene ontwikkeling Tabel 3 geeft het arbeidsaanbod in Gelderland voor de jaren 2008, 2009 en In 2008 bedraagt het arbeidsaanbod in Gelderland bijna personen. Dit aantal daalt iets tot ongeveer in Voor 2012 is de verwachting dat het aanbod verder zal zijn gedaald tot ca personen. Er komen dus steeds minder mensen beschikbaar voor het vervullen van banen Arbeidsaanbod naar beroepsklasse In 2008 zal 55% van het arbeidsaanbod personen betreffen die zoeken naar lagere en middelbare beroepen. Het aandeel voor elementaire beroepen bedraagt ca. 21% en voor hogere en wetenschappelijke beroepen is dat resp. 17% resp. 7%. Het aanbod is het grootst voor middelbare en lagere administratieve en commerciële beroepen, met ruim in Merk op dat het aanbod voor deze beroepsgroep ook zal dalen tot ca in In 2012 is het verwachte aanbod voor de meeste beroepsgroepen gedaald ten opzicht van Naast administratieve beroepen is deze daling ook sterk bij lagere transportberoepen, als (vrachtwagen)chauffeurs. Dat is overigens niet het geval voor alle beroepen. Zo zal het aanbod voor hogere paramedische beroepen licht toenemen, evenals dat van hogere juridische en beveiligingsberoepen Arbeidsaanbod naar oorsprong Tabel 4 toont de samenstelling van het arbeidsaanbod voor Dat wil zeggen komt het aanbod van werklozen in het nww-bestand van het CWI, van schoolverlaters of van herintreders e.d.? De samenstelling voor de andere jaren staat in de Appendix. Het arbeidsaanbod vanuit het nww-bestand is veruit het grootst met 67%, gevolgd door schoolverlaters (20%) en overige aanbod/herintreder (13%). Uit tabel 4 blijkt dat werklozen het belangrijkst zijn voor arbeidsaanbod voor lagere, middelbare beroepen en ook nog voor veel hogere beroepen. Belangrijkste uitzonderingen zijn middelbare en hogere medische beroepen en hogere pedagogische beroepen waar juist het aanbod van schoolverlaters veel belangrijker is. Voor de meeste wetenschappelijke beroepen is ook het aanbod van schoolverlaters het belangrijkst. Het aanbod van herintreders is met name van belang bij lagere en middelbare beroepen. Het aanbod van schoolverlaters stagneert vanaf 2008 op een niveau van ca personen voor de jaren daarna. Alleen het aanbod van wetenschappelijke beroepen neemt nog iets toe omdat hier nog grote groepen leerlingen in de pijplijn zitten. Het aantal herintreders neemt daarentegen in de loop der tijd steeds verder af. De verwachte daling van het aanbod tussen 2008 en 2012 is echter het sterkst onder werklozen. Hun aanbod daalt van in 2008 tot in 2012; een daling van 5000 personen. 7

8 Tabel 3. Totaal arbeidsaanbod per beroepsgroep, Gelderland, Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Bron: provincie Gelderland, CBS, CWI, Cfi, ROA (bewerking RuG) 3.4. Arbeidsaanbod naar zoekgebied Niet iedereen die naar werk zoek heeft een even groot zoekgebied. In het algemeen geldt dat hoe lager de opleiding van de baanzoeker, hoe groter de geneigdheid om lokaal naar werk te zoeken, dat wil zeggen in of vlakbij de woonplaats. Dit betekent dat personen die naar lagere en middelbare beroepen zoeken dit meestal in de buurt van hun woonplaats zullen doen. Voor hen is wellicht de provincie als geheel een te groot zoekgebied. Iemand die in Hattem woont zal niet snel in Zaltbommel solliciteren naar werk. Eerder nog zal zo n persoon in buurprovincies (Overijssel of Flevoland) zoeken. Omgekeerd zal in het 8

9 grensgebied ook aanbod uit buurprovincies terechtkomen, zodat we veronderstellen dat het effect van die buurtprovincies per saldo wegvalt. Hoger en wetenschappelijke baanzoekers hebben een veel groter zoekgebied, ook omdat er voor hen lokaal minder banen beschikbaar zijn. Voor hen geldt wel de hele provincie als zoekgebied. In feite hebben een groot aantal van hen zeker als het gaat om schoolverlaters het hele land als zoekgebied. Tabel 4. Samenstelling arbeidsaanbod, Gelderland, 2008 schoolverlaters nww overig aanbod Totaal 11 Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Bron: provincie Gelderland, CBS, CWI, Cfi, ROA (bewerking RuG) 9

10 4. Confrontatie van vraag en aanbod in Gelderland, Algemene ontwikkeling Het arbeidsaanbod in 2008 van 90 duizend personen gecombineerd met de verwachte openstaande vraag naar arbeid van 96 duizend banen betekent een vrij krappe arbeidsmarkt in Gelderland: het aanbod van arbeid is kleiner dan de vraag naar arbeid. Wanneer als indicator voor krapte op de arbeidsmarkt de verhouding van vraag naar en aanbod van arbeid wordt genomen, dan heeft de totale Gelderse arbeidsmarkt, exclusief baanwisselaars, in 2008 een krapteindicator van (96/90) 1,07 dat wil zeggen dat voor iedere persoon die zich in 2008 aanbiedt op de arbeidsmarkt er 1,07 openstaande banen beschikbaar zijn. Hoe hoger de indicator, hoe krapper de arbeidsmarkt. Hoe lager de indicator hoe ruimer de arbeidsmarkt. Voor 2009 zal een index van 1,00 gelden en voor 2012 zal deze toenemen tot 1,20. Met andere woorden, er is sprake van een min of meer neutrale arbeidsmarkt waarbij er in principe voor elke aanbieder een baan is. Tussen 2008 en 2012 zal de arbeidsmarkt in Gelderland steeds krapper worden Krapte naar beroepsklasse Tabel 5 geeft de krapte-index naar beroepsklasse voor Gelderland voor Tabel 6 doet het zelfde, maar is gemakkelijker te interpreteren. De krapte wordt nu in een beperkt aantal symbolen weergegeven, variërend van zeer ruim (--) tot zeer krap (++). Hier wordt ook impliciet rekening gehouden met het feit dat er een zekere mate van onzekerheid rond de krapte-index bestaat. Het blijkt dat voor elementaire beroepen de Gelderse arbeidmarkt ruim is: hier overtreft het aanbod de vraag ruimschoots. Dat geldt ook voor lagere transporten hogere taalkundige beroepen. Voor middelbare beroepen is de krapte het hoogst. Dit komt vooral door technische, transport- en medische beroepen. Met andere woorden, er dreigt vooral een tekort aan vakmensen. Het tekort aan technici en (beroepsgoederen)chauffeurs was al bekend. Recentelijk is het tekort aan kraamhulp, een middelbaar medische beroepsgroep, in het nieuws gekomen. Opvallend is ook de grote krapte aan lagere en middelbare beveiligingsberoepen. Hieronder vallen bijv. politie en militair personeel. Het is bekend dat bij justitie en defensie personeelstekorten bestaan. Dit pakt voor Gelderland waar veel militairen gelegerd zijn extra nadelig uit. Deze krapte is echter puur vanwege de aanwezigheid van veel kazernes in de provincie, waar de vraag naar personeel vandaan komt. Het aanbod voor deze functies komt vanuit het hele land. Voor hogere en wetenschappelijke beroepsgroepen is opvallend dat de markt voor docenten en medici weliswaar neutraal is, maar dat die voor andere beroepsgroepen, met name voor leidinggevenden, veel krapper is. Bovendien geldt voor het arbeidsaanbod voor deze groepen een groter zoekgebied dan de provincie, dus die krapheid kan ook leiden tot een aanzuigende werking van arbeidsaanbod uit omliggende provincies. Alleen als ook daar krapheid voor die beroepsgroepen bestaat zal de geconstateerde dreiging van krapte voor Gelderland nog steeds gelden Discrepantie op kleiner ruimtelijk schaalniveau Naast het feit dat personen die zoeken naar hogere en wetenschappelijke beroepen veelal een groter zoekgebied hebben dan de provincie, blijft het andere feit dat middelbare en vooral lager opgeleiden naar werk zoeken in de directe woonomgeving (zeg maximaal km van de woonplaats). Dit betekent dat er gebieden kunnen zijn in de provincie met een groot aanbod en nauwelijks vraag 10

11 en omgekeerd. Met andere woorden er speelt naaste een discrepantie op beroepenclassificaties ook een mogelijke discrepantie op geografisch niveau. Zonder de hele discrepantie-analyse overnieuw te doen voor elementaire, lagere en middelbare beroepen per COROP, WGR-gebied of zelfs per gemeente, kan de afwijking van de sectorstructuur in die gebieden ten opzichte van die van de provincie een kwalitatieve indicatie geven van de daar geldende arbeidsmarktkrapte. Die afwijkingen zouden moeten worden omgezet in afwijkingen in beroepenclassificatie tussen gebieden en daarmee in afwijkingen in de arbeidsvraagstructuur. Gegeven hun aandeel in de (beroeps)bevolking kan dan een kwalitatief beeld van arbeidsmarktdiscrepanties worden afgeleid. Tabel 5. Krapte-index per beroepsgroep, Gelderland, Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Uitleg: krapte-index is gedefinieerd als de verhouding tussen vraag en aanbod, ofwel het aantal openstaande arbeidsplaatsen per werkzoekende 11

12 Tabel 6. Aansluiting vraag en aanbod, Gelderland, Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Uitleg: --: zeer ruime arbeidsmarkt; krapte-index tussen 0 en 0,4 - : ruime arbeidsmarkt; krapte-index tussen 0,4 en 0,8 0: neutrale arbeidsmarkt; krapte-index tussen 0,8 en 1,2 +: krappe arbeidsmarkt; krapte-index tussen 1,2 en 1,6 ++: zeer krappe arbeidsmarkt; krapte-index hoger dan 1,6 12

13 Appendix. Tabel A1. Voorbeelden van beroepen per beroepsklasse Elementaire beroepen Elementaire beroepen Lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d. Beveiliging Verzorgend Middelbare beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d. (Para)medisch Administratief, commercieel e.d. Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d. Hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d. Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d. Managers e.d. Wetenschappelijke beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d. Economisch, administratief e.d. Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d. Managers hulparbeider, vakkenvuller, schoonmaker, koerier verhuizer arbeider landbouw, jachtopziener, visser metselaar, stukadoor, timmerman, schilder, lasser, slager, bakker, meubelstoffeerder (vrachtwagen-/taxi-/bus-)chauffeur, postbesteller ambulance chauffeur, leerling-verpleegkundige typist, receptionist, telefonist, etaleur, winkelbediende, kassamedewerker, parketwacht politie, (aspirant) politie, bewaker, militair kelner, serveerster, alpha-hulp, gezins-, bejaardenverzorgende, thuiszorg, caféhouder dierenverzorger, keurmeester, bedrijfshoofd landbouwbedrijf calculator, loodgieter, aannemer, opzichter, uitvoerder bouw, wegenbouwmachinist, lasser, elektromonteur, machinebankwerker, slager, bakker, brandweerman, woningstoffeerder conducteur, schipper binnenvaart, stewardess, transportplanner, bedrijfshoofd vervoersbedrijf doktersassistent, ambulanceverpleegkundige, ziekenverzorgende, opticien, apothekersassistent, kraamverzorgende boekhouder, schade-expert, detailhandelaar, leidinggevend verkoper, vertegenwoordiger belastingconsulent, deurwaarder, politieagent, lagere militaire officieren redacteur, bibliotheekassistent, grafisch ontwerper maatschappelijk werker, personeelsfunctionaris werving, selectie kok, crècheleidster, bejaardenverzorgende, bedrijfshoofd klein of middelgroot hotel docent basisonderwijs, docent (2 e /3 e graad), beleidsambtenaar O en W architect, hoofduitvoerder gww, systeemontwerper, bouwkundig tekenaar, ontwerper-constructeur verpleegkundige, fysiotherapeut, verloskundige systeemanalist, beleidsambtenaar, leidinggevend boekhouder, office manager, uitgever beeldend kunstenaar, bibliothecaris, bedrijfshoofd museum, zanger, acteur arbeidsbemiddelaar,coördinator maatschappelijk werk, journalist, psychotherapeut directeur basisonderwijs, manager diverse bedrijven docenten (1 e graads), hoofd technische dienst, leidinggevende diverse technische activiteiten (electro-, procestechniek) Huisarts, chirurg, anesthesist, tandarts, apotheker, dierenarts accountant, econoom, leidinggevende economischadministratieve activiteiten, w.o. automatisering advocaat, notaris, inspecteur belastingen, secretaris overheidsdiensten, beleidsambtenaar juridische zaken predikant, sociaal raadsman, beleidsmedewerker sociaal-cultureel werk, manager school voor vo/ho, manager onderzoek, algemene leiding industrieel bedrijf, militair officier (majoor en hoger) 13

14 Tabel A2. Vervangings- / uitbreidingsvraag naar beroep, Gelderland 2008 Vervangingsvraag Uitbreidingsvraag Totale vraag 11 Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Bron: provincie Gelderland, CBS (bewerking RuG) 14

15 Tabel A3. Vervangings- / uitbreidingsvraag naar beroep, Gelderland 2009 Vervangingsvraag Uitbreidingsvraag Totale vraag 11 Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Bron: provincie Gelderland, CBS (bewerking RuG) 15

16 Tabel A4. Vervangings- / uitbreidingsvraag naar beroep, Gelderland 2012 Vervangingsvraag Uitbreidingsvraag Totale vraag 11 Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Bron: provincie Gelderland, CBS (bewerking RuG) 16

17 Tabel A5. Samenstelling arbeidsaanbod, Gelderland, 2008 nww schoolverlaters overig aanbod Totaal 11 Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Bron: provincie Gelderland, CBS, CWI, Cfi, ROA (bewerking RuG) 17

18 Tabel A6. Samenstelling arbeidsaanbod, Gelderland, 2009 nww schoolverlaters overig aanbod Totaal 11 Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Bron: provincie Gelderland, CBS, CWI, Cfi, ROA (bewerking RuG) 18

19 Tabel A6. Samenstelling arbeidsaanbod, Gelderland, 2012 schoolverlaters nww overig aanbod Totaal 11 Elementaire beroepen Totaal elementaire beroepen Agrarisch Technisch Transport (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Beveiliging Verzorgend Totaal lagere beroepen Agrarisch Technisch Transport e.d (Para)medisch Administratief, commercieel e.d Juridisch, bestuurlijk, beveiliging Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij Verzorgende e.d Totaal middelbare beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch Administratief, commercieel, economisch e.d Taalkundig, cultureel Gedrag en maatschappij e.d Managers e.d Totaal hogere beroepen Pedagogisch Technisch (Para)medisch e.d Economisch, administratief e.d Juridisch, bestuurlijk Gedrag en maatschappij e.d Managers Totaal wetenschappelijke beroepen Totaal Bron: provincie Gelderland, CBS, CWI, Cfi, ROA (bewerking RuG) 19