VAN VOLKSBIBLIOTHEEK NAAR OPENBARE BIBLIOTHEEK

Transcriptie

1 Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte Studiegebied Kunstwetenschappen en Archeologie Promotor: Prof. Inge Bertels Ingrid Vanhaevre VAN VOLKSBIBLIOTHEEK NAAR OPENBARE BIBLIOTHEEK Een architectuurhistorisch onderzoek naar de evolutie van Antwerpse openbare bibliotheken in de periode tussen 1862 en Illustraties Proeve ingediend voor het behalen van de graad van Master in de Kunstwetenschappen en Archeologie Academiejaar

2 Lijst illustraties Figuur 01: Computerreconstructie van de westelijke (Griekse) publieke bibliotheek van Trajanus... 5 Figuur 02: Mediatheek in bibliotheek Deurne... 5 Figuur 03: Centrale bibliotheek van de universiteitsbibliotheek Leuven met galerij... 6 Figuur 04: Leeszaal van centrale openbare bibliotheek Antwerpen, omstreeks Figuur 05: Loketten van de uitleningsdienst en de wachtzaal van de hoofdbibliotheek Hoboken, omstreeks Figuur 06: Universiteitsbibliotheek Gent naar een ontwerp van Henri Van de Velde... 7 Figuur 07: Openbare bibliotheek Schoten naar een ontwerp van Renaat Braem... 8 Figuur 08: De schoolbibliotheek achteraan in de klas... 9 Figuur 09: Boekenrek voor de schoolbibliotheek... 9 Figuur 10: Ideaalplan van Leopoldo della Santa, Figuur 11: Centrale uitleenbalie beneden met zicht over de hele bibliotheek in Zurenborg Figuur 12: Winnend project van C. François van de architectuurwedstrijd voor een openbare bibliotheek, 1894, gevel Figuur 13: Winnend project van C François van de architectuurwedstrijd voor een openbare bibliotheek, 1894, inrichting Figuur 14: Inspectieverslagen in de provincie Antwerpen, Figuur 15: Inspectieverslagen in de provincie Antwerpen, Figuur 16: Inspectieverslagen in de provincie Antwerpen, Figuur 17: Inrichting van het bibliotheeklokaal volgens een inspecteur Figuur 18: Schets van een bibliotheek volgens een inspecteur Figuur 19: Inrichting boekenkast met tralies en opstelling van rekken vastgemaakt aan de grond Figuur 20: Stand van openbare bibliotheek op wereldtentoonstelling van Figuur 21: Plan van de volksbibliotheek op de hoek van de Wijngaardstraat en de Jezuïetenbrug, rechtsboven, Figuur 22: Ontwerpen van de meubels voor de volksbibliotheek aan de Wijngaardstraat Figuur 23: Kaart van hoofdlokaal en hulplokalen Figuur 24: Plan van de volksbibliotheek aan de Blindestraat Figuur 25: Spreidingsplan openbare bibliotheken van Antwerpen, toestand op 1 januari Figuur 26: Achterbouw Blindestraat bereikbaar via binnenkoer, anno Figuur 27: Heraanleg van koer, Figuur 28: Plan van de volksbibliotheek aan de Blindestraat, Figuur 29: Plan met aanduidingen voor het bouwen van nieuwe gemakplaatsen in Blindestraat, Figuur 30: Plan van boekenmagazijn in Blindestraat, Figuur 31: Plan van boekenmagazijn in Blindestraat, Figuur 32: Boekenrekken rondom het boekenmagazijn in de Blindestraat, anno Figuur 33: Plannen voor het optrekken van een verdieping in de volksbibliotheek aan de Blindestraat, gevel, Figuur 34: De langs beide zijden verlichte tweede verdieping, anno

3 Figuur 35a en b: Plannen voor het optrekken van een verdieping in de volksbibliotheek aan de Blindestraat, langse doorsneden, Figuur 36: Plannen voor het optrekken van een verdieping in de volksbibliotheek aan de Blindestraat, Figuur 37: De vroegere boekenzaal op de eerste verdieping met galerij en restanten van dubbele boekenrekken, anno Figuur 38: Het ijzeren gebinte in de vroegere boekenzaal op de eerste verdieping, anno Figuur 39: IJzeren trap die de bezoekers toegang verleende naar de eerste en tweede verdieping, anno Figuur 40a en b: Sporen van de vroegere boekenrekken op de eerste verdieping, anno Figuur 41: De wachtzaal op de eerste verdieping omstreeks Figuur 42: De boekenzaal op de eerste verdieping, omstreeks Figuur 43: Openbaar bibliotheekfiliaal in de Lange Beeldekensstraat 260, anno Figuur 44 a en b: Openbaar bibliotheekfiliaal in de Lange Beeldekensstraat 260, anno Figuur 45 a en b: Vroeger openbaar bibliotheekfiliaal in de Lange Beeldekensstraat 260, anno Figuur 46: Vroeger openbaar bibliotheekfiliaal in de Lange Beeldekensstraat 260, anno Figuur 47: Openbare bibliotheekfiliaal in de Brederodestraat, anno Figuur 48: Liggingsplan van de openbare bibliotheek Brederodestraat, Figuur 49: Grote wachtzaal en boekenzaal in de openbare bibliotheek Brederodestraat, voorontwerp Figuur 50: Heel grote wachtzaal en kleinere boekenzaal in de openbare bibliotheek Brederodestraat, voorontwerp Figuur 51: Kleine wachtzaal en boekenzaal in de openbare bibliotheek Brederodestraat, voorontwerp Figuur 52: Openbare bibliotheek Brederodestraat, veranderingsplannen, detail, Figuur 53: Ruimte van de vroegere wachtzaal in de openbare bibliotheek Brederodestraat anno Figuur 54: De boekenzaal van de openbare bibliotheek in de vroegere klasruimte Brederodestraat, anno Figuur 55: Vroegere openbare bibliotheek Hoboken Figuur 56: Vroegere openbare bibliotheek Hoboken Figuren 57 a en b: Modernistisch gebouw van gemeenteschool hoek Oudestraat en Notelaarstraat Figuren 58 a en b: Modernistisch gebouw van gemeenteschool in Maalbootstraat, anno Figuur 59: Boekenmagazijn op de gelijkvloerse verdieping in de openbare bibliotheek van Hoboken, anno Figuur 60: Leeszaal op eerste verdieping in de openbare bibliotheek van Hoboken, anno Figuur 61: Interieur oude openbare bibliotheek van Hoboken, circa Figuur 62: Voorgevel vroegere openbare bibliotheek Luchtbal in de Quebecstraat Figuur 63: Wisselbibliotheek Luchtbal in houten barak, Figuur 64: Grondplan scholencomplex Luchtbal Figuur 65: Grondplan van meisjesschool Luchtbal met openbare bibliotheek linksonder, Figuur 66: Vleugel met openbare bibliotheek Luchtbal op hoek Quebecstraat en Generaal Simonslaan, Figuur 67: Vroegere openbare bibliotheek Luchtbal op hoek Quebecstraat en Generaal Simonslaan, Figuur 68: Zijgevel vroegere openbare bibliotheek Luchtbal, zicht langs Generaal Simondslaan, anno Figuur 69: Hoekgevel vroegere openbare bibliotheek Luchtbal, zicht langs Generaal Simondslaan, anno

4 Figuur 70: Ingangsdeur van de vroegere openbare bibliotheek Luchtbal in de Quebecstraat, anno Figuur 71: Plannen voorgevel Quebecstraat, met bibliotheek links, Figuur 72: Plannen voorgevel Generaal Simondslaan (oorspronkelijk Canadalaan), met bibliotheek rechts, Figuur 73: Plannen doorsnede van Quebecstraat naar Montrealstraat ter hoogte van de bibliotheek, Figuur 74: Vroegere bibliotheekruimtes, thans gebruikt als refter voor schoolpersoneel, anno Figuur 75: Voorgevel vroegere openbare bibliotheek Zurenborg op de Door Verstraeteplaats Figuur 76: Liggingsplan vroegere openbare bibliotheek Zurenborg Figuur 77: Oude openbare bibliotheek Zurenborg in huurwoning links, anno Figuur 78: Openbare bibliotheek Zurenborg, gevels Walvisstraat en Door Verstraeteplaats, Figuur 79: Openbare bibliotheek Zurenborg, gevel Wolfstraat, Figuur 80: Openbare bibliotheek Zurenborg, zijgevel Wolfstraat, anno Figuur 81: Extra verlichting via glazen lichtkoepels in dak van de vroegere openbare bibliotheek Zurenborg Figuur 82: Inkomruimte met centrale uitleenbalie in vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, anno Figuur 83: Plan van de gelijkvloerse verdieping in de vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, Figuur 84: Zicht vanuit de volwassenenafdeling op de gelijkvloerse verdieping in de richting van de centrale uitleenbalie in de vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, anno Figuur 85: Zicht vanuit de jeugdafdeling op de gelijkvloerse verdieping in de richting van de centrale uitleenbalie in de vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, anno Figuur 86: Plan gaanderij op verdieping van vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, Figuur 87: Gaanderij op verdieping van vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, gezien vanuit leeszaal aan voorgevel, Figuur 88: Rechte trap van op de gaanderij met zicht op uitleenbalie in de vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, Figuur 89: Doorsnede vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, Figuur 90: Doorsneden vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, Figuur 91: Openbare bibliotheek Deurne in opbouw, Figuur 92: Openbare bibliotheek Deurne op een smal en diep perceel Figuur 93: Zijgevel openbare bibliotheek Deurne en wandelstraat anno Figuur 94: Voorgevel openbare bibliotheek Deurne, plan voorgevel, Figuur 95: Achtergevel openbare bibliotheek Deurne, anno Figuur 96 Diagonaalstructuur van openbare bibliotheek Deurne, plan gelijkvloers Figuur 97: Voorgevel met vlaggenmasten openbare bibliotheek Deurne Figuur 98: Zijgevel met uitstekende diagonaalbalken openbare bibliotheek Deurne, Figuur 99: Achtergevel met overhoeks metselwerk en grote vensterpartijen openbare bibliotheek Deurne Figuur 100: Boekenmagazijn in kelder openbare bibliotheek Deurne Figuur 101: Jeugdafdeling in achterbouw openbare bibliotheek Deurne Figuur 102: Personeelstrap in achterbouw eerste verdieping openbare bibliotheek Deurne Figuur 103: Gedeelte volwassenenafdeling op eerste verdieping in openbare bibliotheek Deurne Figuur 104 a en b: Open wenteltrap verbindt verdiepingen in voorbouw openbare bibliotheek Deurne Figuur 105: Personeelsafdeling in achterbouw eerste verdieping openbare bibliotheek Deurne

5 Figuur 106: Middengang in personeelsafdeling in achterbouw eerste verdieping openbare bibliotheek Deurne Figuur 107: Personeelsrefter en keuken in achterbouw eerste verdieping openbare bibliotheek Deurne, met oorspronkelijke kleurrijke stoelen Figuur 108: Diagonaalprofiel openbare bibliotheek Deurne Figuur 109: Plafonds met grenenhouten latwerk en ingewerkte verlichting in openbare bibliotheek Deurne Figuur 110: In zigzaglijn geplaatste dakkoepels in achterbouw openbare bibliotheek Deurne Figuur 111: Oorspronkelijke conferentiezaal op tweede verdieping openbare bibliotheek Deurne Figuur 112: Geperforeerde wand in conferentiezaal in openbare bibliotheek Deurne Figuur 113: Beschilderde houten panelen door Rudolf Meerbergen in conferentiezaal op tweede verdieping openbare bibliotheek Deurne Figuur 114: Huidige mediatheek op tweede verdieping openbare bibliotheek Deurne Figuur 115 a en b: Oorspronkelijk meubilair van openbare bibliotheek Deurne Figuur 116: Oorspronkelijk meubilair van openbare bibliotheek Deurne

6 Figuur 01: Computerreconstructie van de westelijke (Griekse) publieke bibliotheek van Trajanus Reconstructie door John Burge (Universiteit Chicago) (in overleg met James Packer and Kevin Sarring) Bron: GROUT James, Bibliotheca Ulpia, in: Encyclopaedia Romana (online), 11 februari 2012, (9 maart 2011). Figuur 02: Mediatheek in bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling inventarisering & bescherming (I&B), team stedelijk oost, augustus

7 Figuur 03: Centrale bibliotheek van de universiteitsbibliotheek Leuven met galerij Bron: Eigen foto, april Figuur 04: Leeszaal van centrale openbare bibliotheek Antwerpen, omstreeks 1922 Bron: MOONS Ad., Ontstaan en ontwikkeling der stedelijke volksboekerijen van Antwerpen , Antwerpen, Uitgeversfirma Ruquoy-Delagarde-Van Uffelen, 1925, p

8 Figuur 05: Loketten van de uitleningsdienst en de wachtzaal van de hoofdbibliotheek Hoboken, omstreeks 1933 Bron: Kerstcongres 1933, Hoboken, 26 december, Verslag, De Bibliotheekgids, 2 (1934), p. 3. Figuur 06: Universiteitsbibliotheek Gent naar een ontwerp van Henri Van de Velde Bron: Stad Gent, Boekentoren tegen 2017 gerestaureerd, in: Extra s, Nieuwsarchief, 31 januari 2011 (online). (1 mei 2012). 7

9 Figuur 07: Openbare bibliotheek Schoten naar een ontwerp van Renaat Braem Bron: Foto A. DE BELDER, VIOE, overgenomen uit folder De mooiste bib van t land, meesterwerk van architect Renaat Braem, Schoten, s.d. 8

10 Figuur 08: De schoolbibliotheek achteraan in de klas Bron: MINISTÈRE DE L INTÉRIEUR, Instructions concernant la construction et l ameublement des maisons d école suivies de plans et de devis types, Huy, Imprimerie et lithographie de L. Degrace, Figuur 09: Boekenrek voor de schoolbibliotheek Bron: MINISTÈRE DE L INTÉRIEUR, Instructions concernant la construction et l ameublement des maisons d école suivies de plans et de devis types, Huy, Imprimerie et lithographie de L. Degrace,

11 Figuur 10: Ideaalplan van Leopoldo della Santa, 1816 Bron: KÖRTUM Albert, Bibliotheke, in: KÖRTUM Albert & OPFERMANS Rudolf, Handbuch der Architectur 4, Entwerfen, Anlage und Einrichtung der Gebäude 6, Gebäude für Erziehung, Wissenschaft und Kunst 4., Gebäude für Sammlungen und Ausstellungen, Stuttgart, Kroner, 1906, p

12 Figuur 11: Centrale uitleenbalie beneden met zicht over de hele bibliotheek in Zurenborg Bron: Eigen foto, april Figuur 12: Winnend project van C. François van de architectuurwedstrijd voor een openbare bibliotheek, 1894, gevel. Bron: Emulation, 12 (1895), plaat

13 Figuur 13: Winnend project van C François van de architectuurwedstrijd voor een openbare bibliotheek, 1894, inrichting Bron: Emulation, 12 (1895), plaat

14 Figuur 14: Inspectieverslagen in de provincie Antwerpen, 1910 Bron: P.A.A., Serie OB, Provincie Antwerpen, Figuur 15: Inspectieverslagen in de provincie Antwerpen, 1919 Bron: P.A.A., Serie OB, Provincie Antwerpen,

15 Figuur 16: Inspectieverslagen in de provincie Antwerpen, Bron: P.A.A., Serie OB, Provincie Antwerpen,

16 Figuur 17: Inrichting van het bibliotheeklokaal volgens een inspecteur Bron: DEPASSE K, Praktische Gids voor den Bibliothecaris ten dienste van de Gemeentebestuurders, van de Leden der Bestuurscommissies van openbare gemeentelijke, aangenomen en vrije Bibliotheken, Brussel, Labor, 1931, p

17 Figuur 18: Schets van een bibliotheek volgens een inspecteur Bron: DEPASSE K, Praktische Gids voor den Bibliothecaris ten dienste van de Gemeentebestuurders, van de Leden der Bestuurscommissies van openbare gemeentelijke, aangenomen en vrije Bibliotheken, Brussel, Labor, 1931, p. 9. Figuur 19: Inrichting boekenkast met tralies en opstelling van rekken vastgemaakt aan de grond Bron: DEPASSE K, Praktische Gids voor den Bibliothecaris ten dienste van de Gemeentebestuurders, van de Leden der Bestuurscommissies van openbare gemeentelijke, aangenomen en vrije Bibliotheken, Brussel, Labor, 1931, p. 102,

18 Figuur 20: Stand van openbare bibliotheek op wereldtentoonstelling van 1935 Bron: DEPASSE Charles, La Bibliothèque, Publique-Type, Luik, Biblio, 1936, p. 49. Figuur 21: Plan van de volksbibliotheek op de hoek van de Wijngaardstraat en de Jezuïetenbrug, rechtsboven, 1879 Bron: Het plan van de verbouwing van de Sodaliteit tot bibliotheekgebouw is van stadsarchitect P. Dens en werd overgenomen uit LOMBAERDE Piet, De architectuur van de Antwerpse Stadsbibliotheek: , in: De Nottebohmzaal. Boek en mecenaat, (Stadsbibliotheek, Nottebohmzaal, Antwerpen, 8 mei 1 augustus 1993), Antwerpen 1993, p

19 Figuur 22: Ontwerpen van de meubels voor de volksbibliotheek aan de Wijngaardstraat Bron: De tekening van het nieuw bibliotheekmeubilair voor de volksboekerij werd overgenomen uit FABRI Ria, Het meubilair voor de nieuwe Antwerpse stedelijke bibliotheken anno 1883, in: De Nottebohmzaal. Boek en mecenaat, (Stadsbibliotheek, Nottebohmzaal, Antwerpen, 8 mei 1 augustus 1993), Antwerpen 1993, p

20 Figuur 23: Kaart van hoofdlokaal en hulplokalen Bron: S.A.A., 621#551, Stad Antwerpen, O.B., Verspreidingsplan hulplokalen, s.d. Figuur 24: Plan van de volksbibliotheek aan de Blindestraat Bron: MOONS Ad., De volksboekerijen te Antwerpen, (Bibliotheekkunde, vlugschriften voor den bibliothecaris aansluitend bij De Bibliotheekgids 4), Antwerpen, De Sikkel, 1923, p

21 Figuur 25: Spreidingsplan openbare bibliotheken van Antwerpen, toestand op 1 januari tot 9 = filialen: 1. Brederodestraat; 2. Lange Beeldekensstraat; 3. Schijfstraat; 4. Door Verstraeteplaats; 5. Stuivenbergplein; 6. Sint-Andriesplaats; 7. Emile Verhaerenlaan; 9. Quebecstraat. a tot q = halten van de bibliobus. Bron: VAN TICHELEN Paul, Bij het inleggen van een tweede bibliobus te Antwerpen, Bibliotheekgids, 3-4 (1967), p

22 Figuur 26: Achterbouw Blindestraat bereikbaar via binnenkoer, anno 2012 Bron: Eigen foto, mei Figuur 27: Heraanleg van koer, 1915 Bron: S.A.A., 480#3998, Stad Antwerpen, D.S.G., Schets van de ingenieur van de directie van stadswerken, 25 juni

23 Figuur 28: Plan van de volksbibliotheek aan de Blindestraat, 1915 Bron: S.A.A., 480#4005, Stad Antwerpen, D.S.G., Plan voor het bouwen van een vertrek nevens de groote zaal, Figuur 29: Plan met aanduidingen voor het bouwen van nieuwe gemakplaatsen in Blindestraat, 1915 Bron: S.A.A., 480#4006, Stad Antwerpen, D.S.G., Plan van stadsarchitect Van Mechelen met aanduidingen voor het bouwen van nieuwe gemakplaatsen,

24 Figuur 30: Plan van boekenmagazijn in Blindestraat, 1915 Bron: S.A.A., 480#4005, Stad Antwerpen, D.S.G., Tekeningen van bouwmeester Van Mechelen voor het bouwen van een vertrek nevens de groote zaal, Figuur 31: Plan van boekenmagazijn in Blindestraat, 1915 Bron: S.A.A., 480#4005, Stad Antwerpen, D.S.G., Tekeningen van bouwmeester Van Mechelen voor het bouwen van een vertrek nevens de groote zaal,

25 Figuur 32: Boekenrekken rondom het boekenmagazijn in de Blindestraat, anno 2012 Bron: Eigen foto, mei Figuur 33: Plannen voor het optrekken van een verdieping in de volksbibliotheek aan de Blindestraat, gevel, 1916 Bron: S.A.A., 480#4009, Stad Antwerpen, D.S.G., Plannen voor het bouwen van een tweede verdieping, mei

26 Figuur 34: De langs beide zijden verlichte tweede verdieping, anno 2012 Bron: Eigen foto, mei Figuur 35a en b: Plannen voor het optrekken van een verdieping in de volksbibliotheek aan de Blindestraat, langse doorsneden, 1916 Bron: S.A.A., 480#4009, Stad Antwerpen, D.S.G., Plannen voor het bouwen van een tweede verdieping, mei

27 Figuur 36: Plannen voor het optrekken van een verdieping in de volksbibliotheek aan de Blindestraat, 1916 Bron: S.A.A., 480#4009, Stad Antwerpen, D.S.G., Plannen voor het bouwen van een tweede verdieping, mei

28 Figuur 37: De vroegere boekenzaal op de eerste verdieping met galerij en restanten van dubbele boekenrekken, anno 2012 Bron: Eigen foto, mei Figuur 38: Het ijzeren gebinte in de vroegere boekenzaal op de eerste verdieping, anno 2012 Bron: Eigen foto, mei

29 Figuur 39: IJzeren trap die de bezoekers toegang verleende naar de eerste en tweede verdieping, anno 2012 Bron: Eigen foto, mei Figuur 40a en b: Sporen van de vroegere boekenrekken op de eerste verdieping, anno 2012 Bron: Eigen foto s, mei

30 Figuur 41: De wachtzaal op de eerste verdieping omstreeks 1922 Bron: MOONS Ad., Ontstaan en ontwikkeling der stedelijke volksboekerijen van Antwerpen , Antwerpen, Uitgeversfirma Ruquoy-Delagarde-Van Uffelen, 1925, p. 69. Figuur 42: De boekenzaal op de eerste verdieping, omstreeks 1922 Bron: MOONS Ad., Ontstaan en ontwikkeling der stedelijke volksboekerijen van Antwerpen , Antwerpen, Uitgeversfirma Ruquoy-Delagarde-Van Uffelen, 1925, p

31 Figuur 43: Openbaar bibliotheekfiliaal in de Lange Beeldekensstraat 260, anno 2012 Bron: Eigen foto, maart Figuur 44 a en b: Openbaar bibliotheekfiliaal in de Lange Beeldekensstraat 260, anno 2012 De zijde aan de straatkant van de eerste ruimte aan de ingang wordt anno 2012 gebruikt als klaslokaal. Bron: Eigen foto, maart Andere vleugel naar achter van dezelfde L-vormige ruimte. 30

32 Figuur 45 a en b: Vroeger openbaar bibliotheekfiliaal in de Lange Beeldekensstraat 260, anno 2012 Boekenzaal met galerij Bron: Eigen foto s, maart Figuur 46: Vroeger openbaar bibliotheekfiliaal in de Lange Beeldekensstraat 260, anno 2012 Bron: Eigen foto, maart

33 Figuur 47: Openbare bibliotheekfiliaal in de Brederodestraat, anno 2012 Bron: Eigen foto, april Figuur 48: Liggingsplan van de openbare bibliotheek Brederodestraat, 1925 Bron: S.A.A., 480#4019, Stad Antwerpen, D.S.G., Algemeen liggingsplan, blad 1,

34 Figuur 49: Grote wachtzaal en boekenzaal in de openbare bibliotheek Brederodestraat, voorontwerp 1925 Bron: S.A.A., 480#4019, Stad Antwerpen, D.S.G., Voorontwerp voor het veranderen in bibliotheeklokaal van een klas in de meisjesschool Brederodestraat, gevoegd bij verslag van 1 december 1925, Figuur 50: Heel grote wachtzaal en kleinere boekenzaal in de openbare bibliotheek Brederodestraat, voorontwerp 1925 Bron: S.A.A., 480#4019, Stad Antwerpen, D.S.G., Ontwerp voor het veranderen in bibliotheeklokaal van een klas in de meisjesschool Brederodestraat, blad 3,

35 Figuur 51: Kleine wachtzaal en boekenzaal in de openbare bibliotheek Brederodestraat, voorontwerp 1925 Bron: S.A.A., 480#4019, Stad Antwerpen, D.S.G., Ontwerp voor het veranderen in bibliotheeklokaal van een klas in de meisjesschool Brederodestraat, blad 3bis, Figuur 52: Openbare bibliotheek Brederodestraat, veranderingsplannen, detail, 1925 Bron: S.A.A., 480#4019, Stad Antwerpen, D.S.G., Ontwerp voor veranderingswerken aan de lokalen der volksboekerij der Brederodestraat,

36 Figuur 53: Ruimte van de vroegere wachtzaal in de openbare bibliotheek Brederodestraat anno 2012 Bron: Eigen foto, april Figuur 54: De boekenzaal van de openbare bibliotheek in de vroegere klasruimte Brederodestraat, anno 2012 Bron: Eigen foto, april

37 Figuur 55: Vroegere openbare bibliotheek Hoboken Bron: HOFLACK Marijke, Bibliotheken bouwen in Vlaanderen. Twintig jaar openbare bibliotheekbouw , Antwerpen, VVBAD, 1998, p. 15. Figuur 56: Vroegere openbare bibliotheek Hoboken Bron: Postkaartenverzameling Heemkundige Kring Hobuechen 1135, s.d. 36

38 Figuren 57 a en b: Modernistisch gebouw van gemeenteschool hoek Oudestraat en Notelaarstraat Anno jaren 30 Anno 2012 Bronnen: (Links) Postkaarten verzameling Heemkundige Kring Hobuechen 1135 (omstreeks 1930). (Rechts) Eigen foto, april Figuren 58 a en b: Modernistisch gebouw van gemeenteschool in Maalbootstraat, anno 2012 Bron: Eigen foto s, april

39 Figuur 59: Boekenmagazijn op de gelijkvloerse verdieping in de openbare bibliotheek van Hoboken, anno 1933 Bron: Kerstcongres 1933, Hoboken, 26 december, Verslag, De Bibliotheekgids, 1 (1934), p. 3. Figuur 60: Leeszaal op eerste verdieping in de openbare bibliotheek van Hoboken, anno 1933 Bron: Kerstcongres 1933, Hoboken, 26 december, Verslag, De Bibliotheekgids, 1 (1934), p

40 Figuur 61: Interieur oude openbare bibliotheek van Hoboken, circa 1964 Bron: Hoboken boven: een hart voor iedereen (verkiezingsbrochure BSP), Hoboken, BSP, 1964, p

41 Figuur 62: Voorgevel vroegere openbare bibliotheek Luchtbal in de Quebecstraat Bron: Eigen foto, april Figuur 63: Wisselbibliotheek Luchtbal in houten barak, 1927 Bron: VAN CANT W., Een nieuw gebouw voor het filiaal Luchtbal van de stedelijke openbare bibliotheken te Antwerpen, Bibliotheekgids, 3-4 (1982), p

42 Figuur 64: Grondplan scholencomplex Luchtbal Bron: Dossier nr. DA002493, Ontwerp van lijst van als monument te beschermen Schoolcomplex Quebecstraat in Antwerpen, Plan nr. 1/1, Antwerpen, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, Team stedelijk oost, Figuur 65: Grondplan van meisjesschool Luchtbal met openbare bibliotheek linksonder, 1935 Bron: S.A.A., 480#2434, Stad Antwerpen, D.S.G., Ontwerp voor het bouwen van een gedeelte, Scholengroep Den Luchtbal,

43 Figuur 66: Vleugel met openbare bibliotheek Luchtbal op hoek Quebecstraat en Generaal Simonslaan, 1935 Bron: S.A.A., 480#2434, Stad Antwerpen, D.S.G., Ontwerp voor het bouwen van een gedeelte, Scholengroep Den Luchtbal, Figuur 67: Vroegere openbare bibliotheek Luchtbal op hoek Quebecstraat en Generaal Simonslaan, 1935 Bron: Eigen foto, april

44 Figuur 68: Zijgevel vroegere openbare bibliotheek Luchtbal, zicht langs Generaal Simondslaan, anno 2012 Bron: Eigen foto, april Figuur 69: Hoekgevel vroegere openbare bibliotheek Luchtbal, zicht langs Generaal Simondslaan, anno 2012 Bron: Eigen foto, april

45 Figuur 70: Ingangsdeur van de vroegere openbare bibliotheek Luchtbal in de Quebecstraat, anno 2012 Bron: Eigen foto, april Figuur 71: Plannen voorgevel Quebecstraat, met bibliotheek links, 1935 Bron: S.A.A., 480#2434, Stad Antwerpen, D.S.G., Ontwerp voor het bouwen van een gedeelte, Scholengroep Den Luchtbal, Figuur 72: Plannen voorgevel Generaal Simondslaan (oorspronkelijk Canadalaan), met bibliotheek rechts, 1935 Bron: S.A.A., 480#2434, Stad Antwerpen, D.S.G., Ontwerp voor het bouwen van een gedeelte, Scholengroep Den Luchtbal,

46 Figuur 73: Plannen doorsnede van Quebecstraat naar Montrealstraat ter hoogte van de bibliotheek, 1935 Bron: S.A.A., 480#2434, Stad Antwerpen, D.S.G., Ontwerp voor het bouwen van een gedeelte Scholengroep Den Luchtbal, Figuur 74: Vroegere bibliotheekruimtes, thans gebruikt als refter voor schoolpersoneel, anno 2012 Bron: Eigen foto, april

47 Figuur 75: Voorgevel vroegere openbare bibliotheek Zurenborg op de Door Verstraeteplaats Bron: Eigen foto, april Figuur 76: Liggingsplan vroegere openbare bibliotheek Zurenborg Bron: S.A.A., MA , Stad Antwerpen, D.S.G., Minuut en plannen,

48 Figuur 77: Oude openbare bibliotheek Zurenborg in huurwoning links, anno 1910 Bron: VAN CAUWENBERGH George, Gids voor Antwerpen: tussen leien en singel, Schoten, Hadewijch, 1988, p Figuur 78: Openbare bibliotheek Zurenborg, gevels Walvisstraat en Door Verstraeteplaats, 1963 Bron: S.A.A., MA , Stad Antwerpen, D.S.G., Minuut en plannen,

49 Figuur 79: Openbare bibliotheek Zurenborg, gevel Wolfstraat, 1963 Bron: S.A.A., MA , Stad Antwerpen, D.S.G., Minuut en plannen, Figuur 80: Openbare bibliotheek Zurenborg, zijgevel Wolfstraat, anno 2012 Bron: Eigen foto, april

50 Figuur 81: Extra verlichting via glazen lichtkoepels in dak van de vroegere openbare bibliotheek Zurenborg Bron: Eigen foto, april Figuur 82: Inkomruimte met centrale uitleenbalie in vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, anno 2012 Bron: Eigen foto, april

51 Figuur 83: Plan van de gelijkvloerse verdieping in de vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, 1963 Bron: S.A.A., MA , Stad Antwerpen, D.S.G., Minuut en plannen, Figuur 84: Zicht vanuit de volwassenenafdeling op de gelijkvloerse verdieping in de richting van de centrale uitleenbalie in de vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, anno 2012 Bron: Eigen foto, april

52 Figuur 85: Zicht vanuit de jeugdafdeling op de gelijkvloerse verdieping in de richting van de centrale uitleenbalie in de vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, anno 2012 Bron: Eigen foto, april Figuur 86: Plan gaanderij op verdieping van vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, 1963 Bron: S.A.A., MA , Stad Antwerpen, D.S.G., Minuut en plannen,

53 Figuur 87: Gaanderij op verdieping van vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, gezien vanuit leeszaal aan voorgevel, 1963 Bron: Eigen foto, april Figuur 88: Rechte trap van op de gaanderij met zicht op uitleenbalie in de vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, 1963 Bron: Eigen foto, april

54 Figuur 89: Doorsnede vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, 1963 Bron: S.A.A., MA , Stad Antwerpen, D.S.G., Minuut en plannen, Figuur 90: Doorsneden vroegere openbare bibliotheek Zurenborg, 1963 Bron: S.A.A., MA , Stad Antwerpen, D.S.G., Minuut en plannen,

55 Figuur 91: Openbare bibliotheek Deurne in opbouw, 1974 Bron: A.P.A., Openbare bibliotheek Deurne in opbouw, 1967, Figuur 92: Openbare bibliotheek Deurne op een smal en diep perceel Bron: DE SADELEER Sibylle, Ontwerp beschermingsdossier 4.001/11002/102.1 Centraal bibliotheekgebouw naar ontwerp van architect Jul De Roover, Te Couwlaarlei 120 te Antwerpen, Plan 1/1, Antwerpen, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,

56 Figuur 93: Zijgevel openbare bibliotheek Deurne en wandelstraat anno 2011 Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost, Figuur 94: Voorgevel openbare bibliotheek Deurne, plan voorgevel, 1967 Bron: A.P.A., Jul De Roover, Openbare bibliotheek Deurne, bouwplan gevels,

57 Figuur 95: Achtergevel openbare bibliotheek Deurne, anno 2011 Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost, Figuur 96 Diagonaalstructuur van openbare bibliotheek Deurne, plan gelijkvloers Bron: DE SADELEER Sibylle, Ontwerp beschermingsdossier 4.001/11002/102.1 Centraal bibliotheekgebouw naar ontwerp van architect Jul De Roover, Te Couwlaarlei 120 te Antwerpen, Plan gelijkvloers goedgekeurd voor aanbesteding, Antwerpen, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,

58 Figuur 97: Voorgevel met vlaggenmasten openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost, Figuur 98: Zijgevel met uitstekende diagonaalbalken openbare bibliotheek Deurne, 1974 Bron: A.P.A., Openbare bibliotheek Deurne in opbouw, 1967,

59 Figuur 99: Achtergevel met overhoeks metselwerk en grote vensterpartijen openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost, Figuur 100: Boekenmagazijn in kelder openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,

60 Figuur 101: Jeugdafdeling in achterbouw openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost, Figuur 102: Personeelstrap in achterbouw eerste verdieping openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,

61 Figuur 103: Gedeelte volwassenenafdeling op eerste verdieping in openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost, Figuur 104 a en b: Open wenteltrap verbindt verdiepingen in voorbouw openbare bibliotheek Deurne Anno 1974 Anno 2011 Bronnen: (Links) A.P.A., Openbare bibliotheek Deurne in opbouw, 1967, (Rechts) Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,

62 Figuur 105: Personeelsafdeling in achterbouw eerste verdieping openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost, Figuur 106: Middengang in personeelsafdeling in achterbouw eerste verdieping openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,

63 Figuur 107: Personeelsrefter en keuken in achterbouw eerste verdieping openbare bibliotheek Deurne, met oorspronkelijke kleurrijke stoelen Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost, Figuur 108: Diagonaalprofiel openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,

64 Figuur 109: Plafonds met grenenhouten latwerk en ingewerkte verlichting in openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost, Figuur 110: In zigzaglijn geplaatste dakkoepels in achterbouw openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,

65 Figuur 111: Oorspronkelijke conferentiezaal op tweede verdieping openbare bibliotheek Deurne Bron: : A.P.A., Openbare bibliotheek Deurne, 1967, Figuur 112: Geperforeerde wand in conferentiezaal in openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,

66 Figuur 113: Beschilderde houten panelen door Rudolf Meerbergen in conferentiezaal op tweede verdieping openbare bibliotheek Deurne Bron: A.P.A., Openbare bibliotheek Deurne, 1967, Figuur 114: Huidige mediatheek op tweede verdieping openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,

67 Figuur 115 a en b: Oorspronkelijk meubilair van openbare bibliotheek Deurne Bronnen: (Links) A.P.A., Openbare bibliotheek Deurne, 1967, (Rechts) Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost, Figuur 116: Oorspronkelijk meubilair van openbare bibliotheek Deurne Bron: Foto DE SADELEER Sibylle, Onroerend Erfgoed, Afdeling I&B, team stedelijk oost,