tel Vanuit het buitenland: tel

Transcriptie

1 De energiemarkt in 2008

2

3 De energiemarkt in 2008

4 2 Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat BRUSSEL Ondernemingsnr.: tel Vanuit het buitenland: tel Verantwoordelijke uitgever: Regis Massant Voorzitter a.i. van het Directiecomité Vooruitgangstraat BRUSSEL Wettelijk depot: D/2010/2295/46 S /437-10

5 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Inhoud Afkortingenlijst...5 Lijst van tabellen...6 Lijst van grafieken Energie in de wereld De wereldreserves aan fossiele energie Aardolie Aardgas Vaste brandstoffen Het mondiale primaire energieverbruik Macro-economische en energiecontext Macro-economische context Mondiale energiecontext en internationale energiekoersen Algemeen overzicht van de energiemarkt in België Energieafhankelijkheid Primaire energie-intensiteit koolstofdioxideuitstoot (referentiemethode) Het finale energieverbruik Het finale energieverbuik per sector Het finale verbruik per energiedrager De elektriciteitsmarkt brutoproductie van elektriciteit Finale elektriciteitsverbruik Elektriciteitsuitwisselingen De bruto-elektriciteitsproductie vanuit hernieuwbare energie en recuperatieproducten...35

6 6. De aardgasmarkt Aardgasverbruik per sector Aardgasbevoorrading De markt van de vaste brandstoffen De aardoliemarkt Recente ontwikkeling Het verbruik van aardolieproducten De aardoliebevoorrading De raffinage-industrie in België Verbruiksprijzen van de belangrijkste energieproducten Prijzen van de motorbrandstoffen Elektriciteitsprijzen Aardgasprijzen...55

7 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Afkortingenlijst bvw cif CIS EU EU27 FEBIAC FOD Economie GJ GWh IATA INR ktoe kwh mtoe MWh ovw ratio R/P TFE toe tste USD WTI bovenverbrandingswaarde cost, insurance and freight Commonwealth of independent states (voormalige Sovjetunie) Europese Unie Europese Unie, 27 leden Belgische automobiel- en tweewielerfederatie Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Gigajoule Gigawattuur International Air Transport Association Instituut voor de Nationale Rekeningen kiloton olie-equivalent kilowattuur miljoen ton olie-equivalent megawattuur onderverbrandingswaarde ratio reserve/productie Totaal finaal energieverbruik ton olie-equivalent ton steenkolenequivalent United States Dollar West Texas Intermediate 5

8 Lijst van tabellen 6 Tabel 1. Tabel 2. Tabel 3. Tabel 4. Tabel 5. Tabel 6. Tabel 7. Tabel 8. Tabel 9. Tabel 10. Tabel 11. Tabel 12. Tabel 13. Tabel 14. Primaire energieverbruik...12 Marktaandeel van de energiebronnen...14 Economische groei in volume...16 Evolutie van de prijs van ruwe aardolie...18 Zichtbaar brutoverbruik van primaire energie...21 Marktaandeel van de energiebronnen...21 Evolutie van het primaire energieverbruik...22 Groeipercentage en aandeel van de economische sectoren in het TFE...27 Groeipercentage en aandeel van de brandstoffen in het TFE...29 Structuur van de brutoproductie van elektriciteit...32 Saldo van de elektriciteitsuitwisselingen...35 Toestand op de aardgasmarkt...37 Leveringen van vaste brandstoffen per sector...39 Structuur van de leveringen van de belangrijkste motorbrandstoffen...43 Tabel 15. Evolutie van de raffinagecapaciteit in België, Tabel 16. Tabel 17. Tabel 18. Tabel 19. Tabel 20. Gemiddelde maximumprijzen voor brandstof en huisbrandolie,...46 Elektriciteitsprijzen voor de huishoudelijke verbruikers in België...50 Elektriciteitsprijzen voor de industriële verbruikers in België...52 Aardgasprijzen voor de huishoudelijke verbruikers in België...56 Aardgasprijzen voor de industriële verbruikers in België...57

9 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Lijst van grafieken Grafiek 1. Grafiek 2. Grafiek 3. Bewezen aardoliereserves...9 Bewezen aardgasreserves...10 Bewezen reserves vaste brandstoffen...11 Grafiek 4. Mondiale primaire energieverbruik Grafiek 5. Mondiale primaire energieverbruik Grafiek 6. Spot-prijzen van ruwe aardolie Grafiek 7. Brentkoers en impact van de pariteit euro / USD...19 Grafiek 8. Marktaandeel van de energiebronnen in Grafiek 9. Energiefhankelijkheidsgraad...23 Grafiek 10. Primaire energie-intensiteit...24 Grafiek 11. Finale energieverbruik per economische sector in Grafiek 12. Totale finale verbruik per sector tussen Grafiek 13. Finale energieverbruik per energiedrager in Grafiek 14. Totale finale verbruik per energiedrager voor de periode Grafiek 15. Structuur van de brutoproductie van elektriciteit in Grafiek 16. Grafiek 17. Grafiek 18. Grafiek 19. Grafiek 20. Grafiek 21. Grafiek 22. Grafiek 23. Grafiek 24. Structuur van de brutoproductie van elektriciteit...33 Finaal elektriciteitsverbruik per sector...34 Bijdrage van de hernieuwbare energie en energie uit recuperatie...35 Aardgasverbruik per sector...37 Steenkoolverbruik per sector...40 Leveringen van de belangrijkste aardolieproducten...44 Gemiddelde maximumprijzen van brandstoffen (volgens programma-akkoord)...47 Prijzen aan de pomp van loodvrije benzine super 95 ron...48 Vergelijking van de prijs aan de pomp van wegdiesel...49

10 8 Grafiek 25. Grafiek 26. Grafiek 27. Grafiek 28. Grafiek 29. Grafiek 30. Grafiek 31. Grafiek 32. Vergelijking van de elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke verbruikers in België en in enkele EU-landen...51 Vergelijking van de elektriciteitsprijzen voor industriële verbruikers in België en in enkele landen van EU...53 Aandeel van de taksen in de elektriciteitsprijs voor huishoudelijk verbruik...54 Aandeel van de taksen in de elektriciteitsprijs voor industrieel gebruik...55 Vergelijking van de aardgasprijzen voor huishoudelijke verbruikers in België en in enkele landen van de EU...57 Vergelijking van de aardgasprijzen voor industriële verbruikers in België en enkele landen van de EU...58 Aandeel van de taksen in de prijs van aardgas voor huishoudelijk gebruik...59 Aandeel van de taksen in de prijs van het aardgas voor industrieel gebruik...60

11 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." 1. Energie in de wereld 1.1. De wereldreserves aan fossiele energie Aardolie Einde 2008 worden de totale bewezen aardoliereserves geschat op miljard vaten (170,8 miljard ton). In productiejaren betekent dit (ratio R/P) 42 jaar indien de productie wordt aangehouden op het huidige niveau. Grafiek 1 geeft een beeld weer van de mondiale verdeling van deze reserves waarvan 59,9 % zich in het Midden-Oosten bevinden, 11,3 % in Europa en Eurazië, 10,0 % in Afrika, 9,8 % in Midden- en Zuid-Amerika, 5,6 % in Noord-Amerika en 3,3 % in Azië/ Stille Oceaan. De OPEC-landen alleen al beschikken over 76 % van alle wereldreserves en de OESOlanden slechts over 7,1 %. Rusland beschikt over 79 miljard vaten; dit is 6,3 % van het wereldtotaal. Grafiek 1. Bewezen aardoliereserves (in miljard vaten) Noord-Amerika Midden- en Zuid- Amerika Europa en Eurazië Midden-Oosten Afrika Azië- en Stille Oceaan Bron: BP statistical review 2009.

12 Aardgas Einde 2008, bedroegen de totale bewezen aardgasreserves miljard m 3 (10 9 m 3 ). In productiejaren (ratio R/P) stemt dit overeen met 60,4 jaar voor zover het huidige productieniveau wordt aangehouden. Rusland beschikt over ongeveer miljard m 3, Iran over miljard m 3 en Katar over miljard m 3. De mondiale verdeling van deze reserves wordt uitgebeeld in grafiek 2; 41,0 % van die reserves bevinden zich in het Midden-Oosten, 34,0 % in Europa en Eurazië, 7,9 % % in Afrika, 8,3 % in Azië/Stille Oceaan, 4,8 % in Noord-Amerika en 4 % in Midden- en Zuid- Amerika. De OPEC-landen beschikken over ongeveer 51 % van de bewezen mondiale aardgasreserves. Grafiek 2. Bewezen aardgasreserves (in miljard kubieke meter) Noord-Amerika Midden- en Zuid- Amerika Europa en Eurazië Midden-Oosten Afrika Azië / Stille Oceaan Bron: BP statistical review Vaste brandstoffen Eind 2008 worden de bewezen reserves aan vaste brandstoffen geschat op 826 miljard ton. In productiejaren (ratio R/P) vertegenwoordigt die hoeveelheid 122 jaar tegen het huidige productieniveau.

13 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Grafiek 3 illustreert de geografische verdeling van deze reserves waarvan 33 % zich bevinden in Europa/Eurazië, 31,4 % in Azië/Stille Oceaan, 29,8 % in Noord-Amerika, 4 % in Afrika/Midden-Oosten en 1,8 % in Centraal- en Zuid-Amerika. De OESO-landen beschikken over 42,6 % van al deze bronnen. Grafiek 3. Bewezen reserves vaste brandstoffen (in miljard ton) Noord-Amerika Midden- en Zuid- Amerika Europa en Eurazië Afrika / Midden-Oosten Azië / Stille Oceaan Bron: BP statistical review Het mondiale primaire energieverbruik In 2008 hield de stijgende trend van het mondiale primaire energieverbruik aan, maar tegen een merkelijk lager ritme dan in 2007, hetzij een stijging met 1,4 % (tegen +2,8 % in 2007).

14 Tabel 1. Primaire energieverbruik (in miljoen toe) in % 08/07tx % v/h totaal 2008 Amerika 3158,1 3250,3 3290,8 3285,2 3370,7 3342,2-0,8 27,4 waarvan US 2302,7 2328,5 2341,0 2324,6 2357,4 2317,6-1,7 19,0 Totaal Europa 1889,4 1991,9 2000,1 2013,6 2001,4 1997,1-0,2 16,3 waarvan EU ,8 1814,2 1815,8 1823,9 1803,7 1799, ,7 CIS 897,7 950,7 963,2 1000,3 1006,9 1029,7 2,3 8,4 Midden-Oosten 386,7 476,8 505,5 539,3 564,4 606,9 7,5 5,0 Afrika 493,8 568,9 588,8 606,2 613,5 641,1 4,5 5,3 Azië 2913,8 3600,4 3792,7 3973,4 4156,3 4265,8 2,6 34,9 waarvan China 1114,8 1597,9 1745,0 1890,3 1994,0 2073,2 4,0 17,0 waarvan Japan 527,2 532,0 530,3 527,1 520,8 513,8-1,3 4,2 waarvan India 454,9 520,6 538,5 561,3 597,2 616,2 3,2 5,0 Australazië 131,2 135,3 143,3 145,8 149,3 151,8 1,7 1,2 Overige 144,7 161,2 168,3 165,6 189,5 182,8-3,5 1,5 Totaal , , , , , ,4 1,4 100,0 Bron: Enerdata-Global Energy market. Deze ontwikkeling uit zich in: de aanhoudende stijging van +2,6 % van het energieverbruik in Azië, met voor China alleen reeds een stijging met 4 % per jaar, met 3,2 % voor India, +4,5 % met voor Afrika, +7,5 % voor het Midden-Oosten, en +1,7% voor Australazië; een vermindering van het energieverbruik op het Amerikaanse continent (-0,8 %); een lichte daling van het verbruik in Europa (-0,2 %) en in de schoot van de Europese Unie (EU27: min 0,2 %); een vermindering van het verbruik in Japan (-1,3 %) en de Verenigde Staten (-1,7 %). Over de periode , steeg het mondiale primaire energieverbruik gemiddeld met 2,5 % per jaar door de forse stijging van de vraag in de zone Azië (gemiddeld +4,9 % per jaar) en in het bijzonder in China (+8,1 %/jaar) en India (+3,9 %/jaar). Het Midden-Oosten beleeft een gemiddelde stijging met 5,8 % per jaar over dezelfde periode, Afrika met 3,3 % per jaar en Australazië met 1,8 % per jaar.

15 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." De stijging van het verbruik in het gehele Amerikaanse continent, met gemiddeld 0,7 %/jaar is hoger dan de stijging die zich voordoet in de Verenigde Staten (+0,1 %/ jaar). Voor de Europese Unie (EU27), bedraagt deze stijging gemiddeld 0,5 % per jaar. De grafieken 4 en 5 illustreren het aandeel van de verschillende geografische zones in het mondiale energieverbruik in 2000 en in Grafiek 4. Mondiale primaire energieverbruik 2000 Amerika Europa 27 Rusland Midden-Oosten Afrika China Japan India Stille-Oceaan Andere landen 1% 11% 32% 5% 5% 11% 13 5% 4% 9% 17% Bron: Enerdata-Global Energy market. Grafiek 5. Mondiale primaire energieverbruik 2008 Amerika Europa 27 Rusland Midden-Oosten Afrika China Japan India Stille-Oceaan Andere landen 5% 1% 12% 28% 4% 17% 15% 5% 5% 8% Bron: Enerdata-Global Energy market.

16 Deze evolutie wordt gekenmerkt door het belang van de zone Azië, waarvan het aandeel stijgt van 29,1 % in 2000 naar 34,9 % in 2008 voornamelijk onder de impuls van China, waarvan het aandeel in het mondiale verbruik 17 % bedroeg in 2008 (tegen 11,1 % en 2000). Het aandeel van de Europese Unie loopt terug, van 17,2 tot 14,7 % net zoals het aandeel van de Verenigde Staten, dat daalt van 23 % in 2000 naar 19 % en Ook het Japanse aandeel vertoont een zeer lichte teruggang over deze periode (van 5,3 naar 4,2 %). Het aandeel van het Midden-Oosten stijgt, van 3,9 % in 2000 naar 5 % in Het marktaandeel van aardolie blijft op wereldvlak het grootst met 33,4 %, gevolgd door steenkool met (26,9 %) en aardgas met (21,2 %). Kernenergie met inbegrip van de primaire elektriciteit vertegenwoordigt 8,6 % van de wereldmarkt en biomassa 9,7 %. 14 Tabel 2 geeft de evolutie weer van het marktaandeel van de verschillende energiebronnen voor 2007 en Tabel 2. Marktaandeel van de energiebronnen (In %) Mtoe % Mtoe % Aardolie 4.092,8 34, ,5 33,4 Aardgas 2.520,6 20, ,4 21,2 Steenkool 3.222,4 26, ,7 26,9 Kernenergie 1.035,7 8, ,1 8,6 Biomassa 1.157,8 9, ,5 9,7 Warmte 22,7 0,2 24,2 0,2 Totaal ,0 100, ,4 100,0 Bron: Enerdata-Global Energy market Op wereldvlak stijgt de vraag naar steenkool met 2,3 %. Dit wordt bevestigd door de lichte stijging van dit aandeel in het mondiale primaire energieverbruik, van 26,7 % in 2007 naar 26,9 % in Deze evolutie kan voornamelijk worden verklaard door de aanhoudende Chinese vraag in 2008 (+3,2 %). Ook India volgt deze stijgende trend (+4,7 %) op het gebied van vaste brandstoffen.

17 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Het verbruik van aardolie blijft ongeveer ongewijzigd (+0,2 %) op wereldvlak in Deze lichte stijging van de vraag naar aardolie is hoofdzakelijk het gevolg van de merkelijke terugval van de vraag in de Verenigde Staten (-6,3 % in 2008) en in het Noord-Amerikaanse continent (-3,3 %) over het algemeen. In China (+5,1 %) en in India (+4,0 %) blijft de vraag naar aardolie echter aanhouden. De stijging van het aardgasaandeel met 2,8 % in 2008, wordt grotendeels verklaard door de algemene stijging van de vraag naar dit product op wereldschaal. Op wereldvlak registreert kernenergie, met inbegrip van primaire elektriciteit, een globale stijging met 1,2 %. Biomassa stijgt met 2,7 % in

18 2. Macro-economische en energiecontext 2.1. Macro-economische context Het jaarlijkse groeiritme van het bbp in de OESO is sterk vertraagd in 2008 en bedraagt 1,4 % tegen 2,7 % in Voor de Europese Unie en de eurozone bedraagt deze groei, die gevoed wordt door een betrekkelijk zwakke binnenlandse vraag respectievelijk 0,9 % in 2008 tegen 2,9 % in 2007 en 0,7 % in 2008 tegen 2,6 % in Voor België sluit de groei van het bbp aan op deze tendens en volgens de huidige vooruitzichten bedraagt hij 1 % in 2008 tegen 2,7 % in 2007 (zie in dit verband de ramingen van het Federaal Planbureau en de economische begroting 2009 van het INR). 16 De prijsstijging, gemeten aan de hand van de nationale index van de consumptieprijzen, bedroeg 4,5 % in Een belangrijk aandeel van deze stijging is toe te schrijven aan de sterke prijsstijging van de aardolieproducten en van de voedingsmiddelen. De sterke stijging van de aardolieprijzen die werd geregistreerd op de internationale markten en de wereldcrisis hebben een diepgaande invloed gehad op de gemengde resultaten van de wereldeconomie (+3,1 % in 2008 tegen 5,3% in 2007) en resulteerden vooral in het laatste trimester in een vertraging zonder voorgaande van de economische wereldactiviteit. De recente evolutie van het bbp wordt weergegeven in tabel 3. Tabel 3. Economische groei in volume (In %) OESO +3,7 +1,8 +2,0 +3,6 +2,7 +3,2 +2,7 +1,4 Europese Unie (2) +3,5 +1,1 +0,7 +2,4 +1,7 +3,0 +2,9 +0,9 Eurozone(2) +3,5 +0,9 +0,5 +2,0 +1,4 +2,8 +2,6 +0,7 België(1) +3,7 +0,7 +1,3 +2,6 +1,4 +2,8 +2,7 +1,0 (1) FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie. (2) Eurostat.

19 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." 2.2. Mondiale energiecontext en internationale energiekoersen Tijdens het gehele jaar 2008 is de prijs van de ruwe aardolie voort gestegen om een zeer hoog niveau te bereiken (en zelfs een hoogtepunt met 133,19 USD/vat in juli 2008). Hij vertoont een aangehouden jaargemiddelde met +33,9 % voor de Brent (het vat Brent steeg van 72,45 USD in 2007 naar 96,99 USD in 2008) tegen 11,2 % in De evolutie van de internationale quoteringen van de aardolieproducten kan worden verklaard door de gezamenlijke actie van verscheidene factoren. Ondanks een dalende mondiale vraag naar aardolie (-0,3 %), steeg de prijs van dit product sterk tot in juli Deze brutale koersstijgingen worden verklaard door de speculatie, de zwakte van de dollar en het tekort aan raffinagecapaciteiten in de geïndustrialiseerde landen. Voor sommigen speelt de weigering van de OPEC om zijn productie aanzienlijk te verhogen een niet onbelangrijke rol in deze evolutie. Er valt te noteren dat deze samentrekking van de wereldvraag naar aardolie een première betekent sinds Het behoud van de groei van de economie in Azië en inzonderheid in China (+9,0 %) en India (+7,3 %) heeft gedeeltelijk de daling van de vraag naar aardolie in de OESOlanden gecompenseerd. 17 Nochtans heeft de economische recessie die het geheel van de OESO trof in het laatste trimester van 2008 een brutale prijsdaling van de aardolieprijzen veroorzaakt. Immers, noch de Russische interventie in Georgië, noch de orkanen in de Caraïben en de Golf van Mexico, noch de beslissingen van de OPEC om de productie te verminderen, hebben volstaan om de teruggang van de aardolienoteringen op de internationale markten te stoppen. Begin oktober 2008 heeft de crisis toegeslagen met het failliet van de bank Lehman Brothers, waarbij alle economieën geraakt en de beursmarkten meegesleept werden in een spectaculaire val. Het mondiale aardolieverbruik daalde met 2,2 miljoen vaten per dag in het vierde trimester van 2008 in vergelijking met De helft van die daling vond plaats in de Verenigde Staten van Amerika. De prijs van de ruwe olie daalde sterk tijdens het laatste trimester van De gemiddelde Brentprijs per vat daalde van 133 USD in juli 2008 naar 40 USD in december 2008; De opwaardering van de Europese munt ten opzichte van de dollar heeft het opnieuw mogelijk gemaakt om het effect van deze diverse speculatieve bewegingen op de economieën van de eurozone te verminderen.

20 Tabel 4. Evolutie van de prijs van ruwe aardolie Jaargemiddelden Brent op datum (in USD/vat) OPEC-korf (in USD/vat) 28,52 24,95 28,90 38,28 54,52 65,14 72,45 96,99 27,60 24,36 28,10 36,05 50,64 61,08 69,08 94,45 USD in euro 1,085 1,062 0,886 0,805 0,804 0,796 0,730 0,680 Bron: FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie. Grafiek 6. Spot-prijzen van ruwe aardolie (USD / baril) Brent op datum Dubai datum WTI OPEC-korf dollar/baril Bron: FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie. Sinds 2003 stelt men vast dat de prijsstijgingen van de ruwe olie en de aardolieproducten voor de Europese verbruikers werden getemperd door de regelmatige waardestijging van de euro ten opzichte van de dollar (USD). In 2008 is de Europese munt opnieuw aanzienlijk in waarde gestegen ten opzichte van de dollar (1,471 tegen 1,371 in 2007, hetzij 7,3 % hoger) en deze evolutie had tot gevolg dat de inwerking van de stijgingen van de ruwe olie op de economieën van de Eurozone fel werd getemperd.

21 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Uitgedrukt in dollar was de Brent gemiddeld 33,9 % meer waard in 2008 dan in Uitgedrukt in euro zou hetzelfde vat slechts een stijging ondergaan hebben van 24,7 % van zijn prijs, wat echter niet verwaarloosbaar is. De volgende grafiek geeft het niveau inzake prijsverschil weer tussen de dollar en de euro tijdens de Grafiek 7. Brentkoers en impact van de pariteit euro / USD 110 1,5 100 brent USD/vat brent euro/vat pariteit euro/usd 1, ,371 96,99 1, ,129 1,242 1,244 65,14 1,256 51,85 72,45 52,89 65,93 1,3 1, ,41 43,75 1, ,52 0,922 30,94 24,44 27,30 0,895 26,50 24,95 28,90 0,942 25,61 38,28 30,82 1,0 0, ,8 Bron: FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie.

22 3. Algemeen overzicht van de energiemarkt in België Het verbruik van primaire energie steeg met 2,4 % in De weersomstandigheden waren veel ruwer in 2008 dan in 2007 (sterke stijging van de graaddagen) en het heeft hierdoor geleid tot een hoger niveau van primair energieverbruik dan verleden jaar. De toepassing van een nieuwe benadering op het gebied van gegevensverzameling van olieproducten in 2008 heeft ook ruim bijgedragen tot deze stijging van het primaire verbruik (zie hiervoor hoofdstuk 8 van dit jaarverslag). De voornaamste tendensen die zich op het niveau van de energieproducten aftekenen zijn: 20 een stijging van het verbruik van de vaste vloeistoffen (2,1 %) te verklaren door de standvastigheid van de staalnijverheid op zijn minst tot in juli 2008; een tamelijk duidelijke stijging van het aardolieverbruik (10,2 %) ondanks de daling van de mondiale olievraag. Een vergelijking met de toestand van de oliemarkt in 2007 moet echter met enige terughoudendheid worden gedaan, gelet op de methodologische verandering voor de gegevensverzameling die werd aangebracht in 2008; een lichte verzwakking van de vraag naar aardgas (-0,6 %); een daling van de inbreng van kernenergie (-5,5 %); een daling (-19,6 %) van de inbreng van hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen in het primaire verbruik; een tamelijk duidelijke stijging van de elektriciteitinvoer (+8,5 %), inzonderheid rekening houdend met de daling van de binnenlandse elektriciteitsproductie (-4,4 %). Het aantal graaddagen (15/15) dat de klimaatstrengheid van het jaar kenmerkt, steeg met 20,9 % (+14,6 % voor de graaddagen 18/18) in In 2008 stegen in de residentiële sector door tempertuurdalingen de leveringen van aardolieproducten met 16,5 % en deze van aardgas met 7,3 %.

23 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Uitgedrukt in termen van marktaandeel op de primaire balans bedraagt het aandeel van het aardgas (ovw) 24,7 % in 2008 tegen 25,4 % in Het aandeel van de vaste brandstoffen blijft stabiel met 7,8 % in 2008, zoals in 2007;dat van aardolie stijgt van 39,2 in 2007naar 42,2 % in Het aandeel van de kernenergie daalt van 21,4 % in 2007 tot 19,7 % in Het aandeel van de hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen daalt lichtjes van 5 % in 2007 naar 3,9 % in 2008, terwijl dat van de primaire elektriciteit 1,7 % bedraagt tegen 1,2 % in Tabel 5. Zichtbaar brutoverbruik van primaire energie 2007 in 1000 toe 2008 in 1000 toe Variatie in % 08/07 Vaste brandstoffen ,1 Aardolie ,2 Aardgas (1) ,6 Kernenergie (1) ,5 Andere (Elektriciteit) (2) ,6 Hernieuwbare energie en uit ,6 afval gewonnen energie (3) Totaal ,4 21 (1) bvw voor aardgas en 33 % voor het primaire rendement van de kerncentrales. (2) Het teken (-) wijst op een exportsaldo, het teken (+) op een importsaldo. (3) Gegevens verkregen bij de elektriciteitsproducenten en via de jaarlijkse vragenlijst van het IAE/ Eurostat over de hernieuwbare energieën, inclusief de industriële afvalstoffen (met uitzondering van de hoeveelheid nafta die reeds was opgenomen in de aardoliebalans) en de niet-hernieuwbare stedelijke afvalstoffen. Bron: FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie. Tabel 6. Marktaandeel van de energiebronnen (in %) Vaste brandstoffen 7,8 7,8 Aardolie 39,2 42,2 Aardgas 25,4 24,7 Kernenergie 21,4 19,7 Andere (primaire elektriciteit) 1,2 1,7 Hernieuwbare energie en uit afval gewonnen energie 5,0 3,9 Bron: FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie.

24 Grafiek 8. Marktaandeel van de energiebronnen in 2008 Kernenergie Andere (primaire elektriciteit) Hernieuwbare - en recuperatiebrandstof Vaste brandstoffen Aardgas Aardolie Bron: FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie. 22 Tabel 7 bevat voor de periode een overzicht van het primaire energieverbruik per energievorm van het land. Tabel 7. Evolutie van het primaire energieverbruik (in ktoe ovw) Vaste brandstoffen Aardolie Aardgas Kernenergie Overige (Primaire elektriciteit) Hernieuwbare energie en uit afval gewonnen energie Totaal Bron: FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie. Bij het bestuderen van tabel 7, noteert men de sterke neerdalende trend van de vaste brandstoffen ( 6,9 %/jaar gemiddeld) over de beschouwde periode, de regelmatige stijging van het aardgas ( : +1,3 %/jaar), de lichte daling van de kernenergie (-0,7 %/jaar), de matige stijging van de aardolie (0,5 %/jaar), de toenemende inbreng van de hernieuwbare brandstoffen en deze gewonnen uit recuperatiestoffen op de primaire balans (+11,7 %/jaar gemiddeld over de periode ).

25 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." 3.1. Energieafhankelijkheid De globale relatieve graad van energieafhankelijkheid die wordt bepaald als de verhouding tussen de netto-invoer en het bruto binnenlandse verbruik van primaire energie (met uitzondering van de maritieme bunkers), steeg van 93 % in 1973 naar 94,2 % in De graad van afhankelijkheid van aardolie en olieproducten bedroeg 66,4 % in Hij kwam onder de 50 % in 1999 en 2000 en heeft sindsdien opnieuw deze grens overschreden om 58,9 % te bereiken in Grafiek 9. Energiefhankelijkheidsgraad (in % van het bruto binnenlands verbruik) 100 Globale afhankelijkheidsgraad Afhankelijkheidsgraad van aardolie Bron: FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Primaire energie-intensiteit Uit grafiek 10 blijkt dat de economische groei die aanzienlijk daalde tot 1 % in 2008 tegen 2,7 % in 2007, minder snel stijgt dan het verbruiksniveau van primaire energie (+2,4 % in 2008). De primaire energie-intensiteit, berekend als de verhouding tussen het verbruik van primaire energie en het bbp uitgedrukt in volume (prijs 1990), wijst op een tendensbreuk die wordt waargenomen sinds 1998.

26 De energie-intensiteit meet de hoeveelheid energie die de economie verbruikt om een productie-eenheid te produceren. Grafiek 10. Primaire energie-intensiteit (1980 = 100) 180 Index bbp Index primair verbruik Index energie-intensiteit Bron: FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie. Na een sterke daling tussen 1980 en 1985 onderging de energie-intensiteit een voortdurende stijging tot in 1998 om sindsdien gestaag te dalen tot in 2002, lichtjes te stijgen in 2003 en opnieuw af te nemen in 2006 en De energie-intensiteit bevindt zich in 2008 op een niveau dat lichtjes hoger licht dan in De waargenomen periode ( ) vertoont een loskomen van de binding tussen de economische groei en het primaire energieverbruik. Deze scheiding tussen de groei van de economische activiteit en het energieverbruik wordt dikwijls geciteerd als een van de doelstellingen van duurzame ontwikkeling Koolstofdioxideuitstoot (referentiemethode) In bijlage van dit verslag is een tabel opgenomen (tabel 26), met het geheel van de CO 2 - uitstoot door energieverbranding voor het jaar 2008.

27 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." De berekening van deze uitstoot is gebaseerd op de zogenaamde referentiemethode, die werd opgesteld door de GIEC (groupe d experts intergouvernemental sur les changements climatiques) in het kader van de Verenigde Naties (Kaderovereenkomst van de Verenigde Naties over klimaatverandering). Deze methodologie legt het berekenen op van het zichtbare verbruik van alle brandstoffen die in het land worden gebruikt. Hiervoor is het dus noodzakelijk om te beschikken over de volgende gegevens voor elke brandstof: de hoeveelheden geproduceerde primaire brandstoffen (met uitzondering van de productie van secondaire brandstoffen); de hoeveelheden ingevoerde primaire en secondaire brandstoffen; de hoeveelheden uitgevoerde primaire en secondaire brandstoffen; de hoeveelheden brandstoffen die worden gebruikt voor de internationale maritieme bunkers en de internationale luchtvaart; de nettoschommelingen van brandstofstocks. Deze methodologie verdeelt de berekening van de uitstoot van koolstofdioxiden in zes opeenvolgende fases: 25 fase 1: raming van het zichtbare verbruik van brandstoffen, uitgedrukt in eenheden van oorsprong; fase 2: omzetting in een gemeenschappelijke energie-eenheid; fase 3: vermenigvuldiging met de factoren van uitstoot om het koolstofgehalte te berekenen; fase 4: berekening van de opgeslagen koolstof; fase 5: correctie om rekening te houden met de onvolledige verbranding; fase 6: omzetting van de geoxideerde koolstof in uitstoot van CO 2. Tabel 26 in bijlage, die het geheel van deze gegevens bevat voor 2008, herneemt bovendien het geheel van de nationale emissies van koolstofdioxide die resulteren uit de energiebalansen. Dit getal bedraagt een weinig meer dan de 108 miljoen ton CO 2 die werden uitgestoten in 2008 door de energiesector in België. Het totaal van deze uitstoot stijgt in vergelijking met 2007 (+3,2 %) maar blijft echter lager dan in 1990 (-0,7 %).