Voorzitter van het Directiecomité Vooruitgangstraat Brussel

Transcriptie

1 De energiemarkt in 2010

2 Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat Brussel Ondernemingsnr.: tel Vanuit het buitenland: tel Verantwoordelijke uitgever: Jean-Marc Delporte Voorzitter van het Directiecomité Vooruitgangstraat Brussel Internetversie E2-417/

3 De energiemarkt in 2010

4 Inhoud Lijst van tabellen... 4 Lijst van grafieken... 6 Afkortingen Inleiding Energiebalans van België Energievraag in België Totale energieconsumptie Primaire energieconsumptie en de energiemix Finale energieconsumptie Finale energieconsumptie per energiebron Finale energieconsumptie per sector Gebruik van energiebronnen Primaire energie-intensiteit Energie aanbod in België Binnenlandse primaire energieproductie Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie Hernieuwbare elektriciteit Energie-invoer Energieafhankelijkheid Uitstoot van CO 2 door de Belgische energiesector Globale energetische balans Ontwikkelingen op de Belgische energiemarkt Aardoliemarkt Raffinage-industrie Sectorale balans van aardolieproducten Verbruik van aardolieproducten Aardoliebevoorrading Aardolieprijzen Prijs van ruwe aardolie Prijs van aardolieproducten Aardgasmarkt Sectorale balans van aardgas Aardgasverbruik per sector Aardgasbevoorrading Aardgasprijzen Aardgasprijzen voor huishoudelijke gebruikers Aardgasprijzen voor industriële gebruikers Concurrentie op de aardgasmarkt Energieobservatorium De energiemarkt in 2010

5 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België Elektriciteitsmarkt Sectorale elektriciteitsbalans Elektriciteitsverbruik per sector Elektriciteitsuitwisselingen Elektriciteitsprijzen Elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke gebruikers Elektriciteitsprijzen voor industriële gebruikers Concurrentie op de elektriciteitsmarkt Markt van vaste brandstoffen (steenkool) Sectorale balans van vaste brandstoffen Verbruik van vaste brandstoffen per sector Bevoorrading van vaste brandstoffen Hernieuwbare energie in België Productie uit hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen Bruto-elektriciteitsproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen Bruto warmteproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen Hernieuwbare targets Energie-indicatoren Energieobservatorium De energiemarkt in

6 Lijst van tabellen Tabel 1. Primaire energieconsumptie per energiebron (ovw) (2010) 14 Tabel 2. Finale energieconsumptie per energiebron (ovw) (2010) 16 Tabel 3. Finale energieconsumptie per sector (ovw) (2010) 17 Tabel 4. Gebruik van energiebronnen per sector (2010) 18 Tabel 5: Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie (2010) 23 Tabel 6. Netto energie-invoer per energiebron (ovw) (2010) 25 Tabel 7. CO2 uitstoot per energiebron (2010) 28 Tabel 8. Globale energetische balans (ovw) (2010) 30 Tabel 9. Raffinagecapaciteiten (2010) 32 Tabel 10. Hoeveelheid verwerkte producten (2010) 32 Tabel 11:Sectorale balans van aardolieproducten (ovw) (2010) 33 Tabel 12. Structuur van de leveringen van de belangrijkste aardolieproducten (2010) 35 Tabel 13. Geografische verdeling van de invoer van ruwe aardolie (2010) 37 Tabel 14. Data en waarden van de modificaties van accijnzen op brandstoffen via het kliksysteem (2010) 40 Tabel 15. Distributiemarges (2010) 40 Tabel 16. APETRA bijdrage (2010) 40 Tabel 17. Sectorale balans van aardgas (bvw) (2010) 45 Tabel 18. Geografische verdeling van de invoer van aardgas (2010) 49 Tabel 19. Aardgasprijzen voor huishoudelijke gebruikers, exclusief belastingen en heffingen (2010) 50 Tabel 20. Aardgasprijzen voor industriële gebruikers, exclusief belastingen en heffingen (2010) 52 Tabel 21. Concurrentie indicatoren op de aardgasmarkt ( ) 54 Tabel 22. Sectorale balans van elektriciteit (bvw) (2010) 56 Tabel 23. Elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke gebruikers, inclusief belastingen en heffingen (2010) 60 Tabel 24. Elektriciteitsprijzen voor industriële gebruikers, inclusief belastingen en heffingen (2010) 62 Tabel 25. Concurrentie indicatoren op de elektriciteitsmarkt, producerende bedrijven ( ) 64 Tabel 26. Concurrentie indicatoren op de elektriciteitsmarkt, leveranciers ( ) 64 4 Energieobservatorium De energiemarkt in 2010

7 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. Tabel 27. Sectorale balans van steenkool (2010) 64 Tabel 28. Consumptie van vaste brandstoffen per sector (2010) 68 Tabel 29. Netto invoer van vaste brandstoffen per soort (2010) 69 Tabel 30. Geografische verdeling van de invoer van vaste brandstoffen (2010) 70 Tabel 31. Bruto-elektriciteitsproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen (2010) 71 Tabel 32. Bruto warmteproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen (2010) 72 Energieobservatorium De energiemarkt in

8 Lijst van grafieken Grafiek 1. Primaire en finale energieconsumptie ( ) 13 Grafiek 2. Primaire energieconsumptie per energiebron (2010) 14 Grafiek 3. Primaire energieconsumptie per energiebron ( ) 15 Grafiek 4. Finale energieconsumptie per energiebron (2010) 16 Grafiek 5. Finale energieconsumptie per energiebron ( ) 16 Grafiek 6. Finale energieconsumptie per sector, zonder en met niet-energetisch gebruik (2010) 17 Grafiek 7. Finale energieconsumptie per sector ( ) 18 Grafiek 8. Gebruik van energiebronnen per sector (2010) 19 Grafiek 9. Evolutie van de primaire energie-intensiteit ( ) 20 Grafiek 10: Binnenlandse primaire energieproductie (2010) 21 Grafiek 11. Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie (2010) 23 Grafiek 12. Evolutie van de binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie ( ) 24 Grafiek 13. Netto energie-invoer per energiebron (2010) 25 Grafiek 14. Evolutie van de netto energie-invoer per energiebron ( ) 26 Grafiek 15. Oorsprong van de energie-invoer per energiebron (2010) 26 Grafiek 16. Graad van globale energie-afhankelijkheid ( ) 27 Grafiek 17. CO 2 intensiteit en de CO 2 uitstoot per capita van de energiesector ( ) 28 Grafiek 18. Grafische voorstelling van de globale energetische balans (2010) 31 Grafiek 19. Grafische voorstelling van de sectorale aardgasbalans (2010) 34 Grafiek 20. Beschikbare binnenlandse aardolieproducten ( ) 35 Grafiek 21. Leveringen van de belangrijkste aardolieproducten ( ) 36 Grafiek 22. Geografische verdeling van de invoer van ruwe aardolie (2010) 37 Grafiek 23. Invoer van ruwe aardolie per regio ( ) 38 Grafiek 24. Brentkoers Grafiek 25. Veranderingen van de maximumprijzen van aardolieproducten (2010) 41 Grafiek 26. Vergelijking van de gemiddelde maandelijkse maximumprijzen en de werkelijke prijzen van super 95 (2010) 42 Grafiek 27. Vergelijking van de gemiddelde maandelijkse maximumprijzen en de werkelijke prijzen van diesel voor het wegvervoer (2010) 42 6 Energieobservatorium De energiemarkt in 2010

9 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. Grafiek 28. Gemiddelde maximumprijzen van de belangrijkste aardolieproducten ( ) 43 Grafiek 29. Gemiddelde maandelijkse maximumprijzen van de belangrijkste olieproducten ( ) 43 Grafiek 30. Grafische voorstelling van de sectorale balans van aardgas (2010) 46 Grafiek 31. Beschikbaar binnenlands aardgas ( ) 47 Grafiek 32. Consumptie van aardgas per sector ( ) 48 Grafiek 33. Finale consumptie van aardgas per sector ( ) 48 Grafiek 34. Geografische verdeling van de invoer van aardgas (2010) 49 Grafiek 35. Invoer van aardgas per regio ( ) 50 Grafiek 36. Prijs van aardgas voor een gemiddelde huishoudelijke verbruiker, consumptieblok D2 ( ) 51 Grafiek 37. Vergelijking van de aardgasprijzen voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok D2, alle taksen inclusief (2010) 51 Grafiek 38. Aandeel van de taksen in de aardgasprijs voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok D2 (2010) 52 Grafiek 39. Aardgas voor een gemiddelde industriële verbruiker, consumptieblok I3 ( ) 53 Grafiek 40. Vergelijking van de aardgasprijzen voor industriële verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok I3, alle taksen inclusief (2010) 53 Grafiek 41. Grafische voorstelling van de sectorale balans van elektriciteit (2010) 57 Grafiek 42. Beschikbare elektriciteit op de binnenlandse markt (primaire productie + netto invoer) ( ) 58 Grafiek 43. Consumptie van elektriciteit per sector ( ) 58 Grafiek 44. Netto-invoer van elektriciteit ( ) 59 Grafiek 45. Consumptieprijs van elektriciteit voor de gemiddelde huishoudelijke verbruiker, consumptieblok DC ( ) 61 Grafiek 46. Vergelijking van de elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok DC, alle taksen inclusief (2010) 61 Grafiek 47. Aandeel van de taksen in de elektriciteitsprijs voor huishoudelijke verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok DC (2010) 62 Grafiek 48. Consumptieprijs van elektriciteit voor de gemiddelde industriële verbruiker, consumptieblok IC ( ) 63 Grafiek 49. Vergelijking van de elektriciteitsprijzen voor industriële verbruikers in België en buurlanden, consumptieblok IC, alle taksen inclusief (2010) 63 Grafiek 50. Grafische voorstelling van de sectorale balans van vaste brandstoffen (2010) 66 Grafiek 51. Beschikbare binnenlandse vaste brandstoffen ( ) 67 Energieobservatorium De energiemarkt in

10 Grafiek 52. Consumptie van vaste brandstoffen per sector ( ) 68 Grafiek 53. Finale consumptie van vaste brandstoffen per sector ( ) 68 Grafiek 54. Geografische verdeling van de invoer van vaste brandstoffen (2010) 69 Grafiek 55. Invoer van vaste brandstoffen per regio ( ) 70 Grafiek 56. Bruto-elektriciteitsproductie van hernieuwbare energiebronnen (2010) 71 Grafiek 57. Bruto warmteproductie van hernieuwbare en recuperatie-energiebronnen (2010) 72 Grafiek 58. Vergelijking van het verwacht en reëel aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de consumptie (2010) 73 8 Energieobservatorium De energiemarkt in 2010

11 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. Afkortingen APETRA bbp BPF btw bvw cap CIF CNG CO 2 CREG ECB ETS EU Agence de Pétrole Petroleum Agentschap bruto binnenlands product Belgische Petroleum Federatie belasting toegevoegde waarde bovenverbrandingswaarde capita Cost Insurance Freight Compressed Natural Gas (Aardgas onder druk) koolstofdioxide Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas Europese Centrale Bank Emissions Trading System (emissiehandelssysteem) Europese Unie EU-15 Europese Unie met 15 lidstaten (1 januari april 2004) EU-27 Europese Unie met 27 lidstaten (vanaf 1 januari 2007) EUR FOD FPB GB GJ GOS GWh H-gas IEA kg Euro Federale Overheidsdienst Federaal Planbureau Groot-Brittannië Gigajoule Gemenebest van Onafhankelijke Staten (voormalige Sovjetunie) Gigawattuur Hoogcalorisch gas Internationaal Energie Agentschap kilogram Energieobservatorium De energiemarkt in

12 kgoe kt ktoe ktstke kv KVBG kwh l L-gas lng lpg Mtoe MW MWh NACE OPEC ovw ppm TJ TNB toe TWh US VN kilogram olie-equivalent kiloton kiloton olie-equivalent kiloton steenkoolequivalent kilovolt Koninklijke Vereniging van Belgische Gasvaklieden Kilowattuur liter Laagcalorisch gas Liquified Natural Gas (vloeibaar aardgas) Liquified Petroleum Gas Miljoen ton olie-equivalent Megawatt Megawattuur Nomenclature statistique des activités économiques dans la Communauté européenne (Statistische nomenclatuur van de economische activiteiten in de Europese Gemeenschap) Organization of the Petroleum Exporting Countries onderverbrandingswaarde parts per million (delen per millioen) (concentratiemaat) Terajoule Transmissie Net Beheerder ton olie-equivalent Terawattuur United States (Verenigde Staten) Verenigde Naties 10 Energieobservatorium De energiemarkt in 2010

13 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. 1. Inleiding Het Energieobservatorium heeft tot doel het verzamelen, toekomstgericht analyseren en verspreiden van objectieve, relevante informatie die noodzakelijk is voor een volledig inzicht in de sector met het oog op de voorbereiding, de implementatie en het opvolgen van het energie- en milieubeleid (CO 2 - en energiebalansen). Voor de publicatie van nationale statistieken is het noodzakelijk om een juist evenwicht te vinden tussen de betrouwbaarheid van de gegevens en de snelheid waarmee het mogelijk is om ze te verspreiden. Het Energieobservatorium is nog jong en in het midden van een proces van verbetering. Het streeft continu naar de uitmuntende kwaliteit die enerzijds wordt vereist door de internationale organisaties aan wie de publicatie gestuurd moet worden is (Eurostat, het Internationaal Energie Agentschap en de Verenigde Naties) en anderzijds wordt verwacht door de burgers en professionals die steeds meer wensen te beschikken over betrouwbare gegevens. Deze opdracht zou niet mogelijk zijn zonder de medewerking van de spelers van de sector die intensief werden aangezocht om bij te dragen tot de consolidatie van de gegevens. Ook de samenwerking met de gewestelijke autoriteiten is essentieel voor deze consolidatie en het overleg met deze autoriteiten neemt elke dag toe. Behalve de activiteiten die louter verbonden zijn met inzamelen en analyseren van energie-informatie realiseert het Energieobservatorium prospectieve studies in samenwerking met het Federaal Planbureau en diverse studies met betrekking tot de veiligheid van de energievoorziening. Met dit jaarverslag 2010 stelt het Energieobservatorium zijn eerste "Energiemarkt" voor en het vervolgt de reeks publicaties inzake de jaarlijkse energiestatistieken van België. Bij deze gelegenheid wordt een nieuwe presentatie ingeleid, niet enkel omwille van de compatibiliteit met het rapport van het Europees Energieobservatorium, maar ook om de volledige datareeksen, voorgesteld in een handig formaat, ter beschikking te stellen van de gebruikers. Bij het jaarverslag zijn grafieken, tabellen en verklarende tekst gevoegd. Een Excel bestand verschaft de lezer de meest volledige beschikbare historische gegevensreeksen, op een aggregatieniveau dat een publieke verspreiding mogelijk maakt (de individuele gegevens die verzameld zijn voor statistische doeleinden kunnen niet worden vrijgegeven). Er wordt eveneens gebruik gemaakt van diverse eenheden om de conversies te vergemakkelijken en de gewoonten van elke gebruiker te eerbiedigen. Wat kunnen we zeggen over het jaar 2010? Het klimaat was aanzienlijk ruwer dan in 2009 waardoor het primaire energieverbruik steeg met 6,6 %. Het verbruik van finale energie (het primaire energieverbruik na aftrek van transformatie- en energieverliezen) boekte een totale toename van 6,3 % ten opzichte van het voorgaande jaar. De belangrijkste trends in 2010 ten opzichte van 2009 op het vlak van primair energieverbruik zijn: het standhouden van aardolie als de belangrijkste bron van energie (41,8 % in 2010); een sterke stijging van het verbruik van aardgas (12,2 %); een lichte stijging van het aandeel van kernenergie (1,5 %); een stijging van het verbruik van de vaste brandstoffen (+6,6 %), voornamelijk te wijten aan de staalindustrie (sterke stijging van de productie van gietijzer) en cokes; een stijging van de bijdrage van hernieuwbare energiebronnen en recuperatiestoffen (+8,5 %) Energieobservatorium De energiemarkt in

14 Ik wens u veel leesgenot bij het lezen van dit rapport dat het resultaat is van diepgaand onderzoek en interpretatie. Het Energieobservatorium staat ten dienst van de burgers en wenst meer dan ooit in interactie te treden met zijn lezers om de volgende uitgaven inzake de levering van energiegegevens van België te verbeteren. Marie-Pierre Fauconnier Directeur-generaal 12 Energieobservatorium De energiemarkt in 2010

15 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. 2. Energiebalans van België 2.1. Energievraag in België De energiebehoefte van een land kan worden uitgedrukt op verschillende manieren. Het primaire energieverbruik is het totale verbruik van energieproducten dat dit land mobiliseert voor de uitvoering van zijn activiteiten, met inbegrip van de diverse verliezen en de niet-energetische toepassingen (koolwaterstoffen gebruikt als grondstof in de petrochemische industrie, vetten en smeermiddelen, wegasfalt, oplosmiddelen, enz.). Het eindverbruik of finale verbruik is datgene dat op het niveau van de verschillende consumenten rechtstreeks wordt gebruikt voor energetische en niet-energetische doeleinden (om zich te verwarmen of te verplaatsen, of elektrische apparaten te bedienen, enz.). Het verschil tussen de twee concepten heeft betrekking op de totale energie-efficiëntie van een land en weerspiegelt het verlies bij de verwerking, het vervoer en de distributie. Het is het verschil tussen de energie die wordt gemobiliseerd (ingevoerd en/of geproduceerd) en de energie die daadwerkelijk wordt gebruikt Totale energieconsumptie Zowel het primaire als het finale energieverbruik in België kende tijdens de afgelopen tien jaar een relatieve stabiliteit in vergelijking met de groei in het voorbijgaande decennium (grafiek 1). In 2010 registreert het primaire energieverbruik echter een historisch record met 61,9 Mtoe. Grafiek 1. Primaire en finale energieconsumptie ( ) (in Mtoe) Totale consumptie Finale consumptie Primaire energieconsumptie en de energiemix De primaire consumptie (die overeenstemt met het zichtbare verbruik van primaire bruto-energie of "beschikbaar voor het bruto binnenlands verbruik" in de balans) is de som van de energieën, die ter beschikking zijn voor primaire productie en netto-invoer, rekening houdend met de opgeslagen voorraden en de recuperaties in een geografische entiteit over een gegeven periode. Energieobservatorium De energiemarkt in

16 In aanvulling op de stroom van de primaire opgeslagen en verbruikte voorraden, omvat de primaire energie door uitbreiding van de definitie, de voorraden en netto-invoer van afgeleide energieproducten: dit is in wezen het externe saldo van aardolieproducten, cokes, hernieuwbare energie en elektriciteit. De voorgestelde gegevens zijn afkomstig van het totale saldo volgens een benadering die de internationale luchtvaartbunkers beschouwt als binnenlandse consumptie. Tabel 1 en grafiek 2 tonen de prominente plaats die aardolie en aardolieproducten in de Belgische energiemix (41,8 %) bekleden in Aardgas is met 27,5 % de tweede meest gebruikte energievorm. Kernenergie vertegenwoordigt meer dan 20 % van het totaal. Het aandeel van de vaste brandstoffen bedraagt 5,5 % en dat van de recuperatieproducten en hernieuwbare brandstoffen 4,6 %. Het verloop van deze relatieve aandelen in de afgelopen 20 jaar toont de geleidelijke vervanging van steenkool door aardgas, terwijl het aandeel van olie en kernenergie min of meer stabiel blijft (grafiek 3). De groei van hernieuwbare energie wordt steeds meer merkbaar in de energiemix. Tabel 1. Primaire energieconsumptie per energiebron (ovw) (2010) Mtoe TJ % Aardolie 25, ,8 Aardgas 17, ,5 Kernenergie 12, ,2 Steenkool 3, ,5 Hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen 2, ,6 Andere energie 0, ,4 Totaal 61, ,0 Grafiek 2. Primaire energieconsumptie per energiebron (2010) (in %) 4,6% 0,4% 41,8% Olie Aardgas Steenkool 20,2% Kernenergie Hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen 5,5% 27,5% Andere energie 14 Energieobservatorium De energiemarkt in 2010

17 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. Grafiek 3. Evolutie van de primaire energieconsumptie per energiebron ( ) (in Mtoe) Olie Steenkool Hernieuwbare en recuperatiebrandstoffen Aardgas Kernenergie Andere energie Finale energieconsumptie De finale energieconsumptie is de energiebehoefte van de verschillende soorten consumenten (industriële-, residentiële-, tertiaire sector en vervoer) voor de uitvoering van hun activiteiten. De totale finale consumptie in België wordt bepaald door het verzamelen van gegevens van bedrijven die energieproducten leveren. De energie die wordt gebruikt voor de omzetting of transformatie van energie, wordt niet meegerekend, maar de energie voor niet-energetisch gebruik wordt wel opgenomen in het eindverbruik. In 2010 bedraagt het finale energieverbruik - het zichtbaar bruto verbruik van primaire energie na aftrek van de verwerkingsactiviteiten en de energieverliezen - 42,5 Mtoe Finale energieconsumptie per energiebron Bijna de helft van de energie die wordt verbruikt in België wordt gehaald uit aardolie en aardolieproducten en meer dan een kwart van de energie uit aardgas. Elektriciteit is een vorm van secundaire energie en is goed voor 17 % van de energiebehoeften van de Belgische consument (tabel 2 en grafiek 4). De hernieuwbare energiebronnen nemen geleidelijk aan het aandeel van steenkool in, in termen van hoeveelheden (grafiek 5). De effecten van de recente economische crisis zijn enkel merkbaar voor de aardolieproducten: het verbruik hiervan daalt de laatste twee jaar. Energieobservatorium De energiemarkt in

18 Tabel 2. Finale energieconsumptie per energiebron (ovw) (2010) Mtoe TJ % Aardolie 20, ,6 Aardgas 12, ,1 Elektriciteit 7, ,9 Steenkool 1, ,2 Hernieuwbare brandstoffen 1, ,7 Warmte 0, ,5 Totaal 42, ,0 Grafiek 4. Finale energieconsumptie per energiebron (2010) (in %) 16,9% 2,7% 1,5% 3,2% 47,6% 28,1% Olie Aardgas Steenkool Elektriciteit Warmte Hernieuwbare brandstoffen Grafiek 5. Finale energieconsumptie per energiebron ( ) (in Mtoe) Olie Aardgas Steenkool Elektriciteit Warmte Hernieuwbare brandstoffen 16 Energieobservatorium De energiemarkt in 2010

19 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België Finale energieconsumptie per sector Het finale energieverbruik is verdeeld over verschillende sectoren op basis van de NACE-classificatie. Deze classificatie biedt een gedetailleerd overzicht van alle sectoren, per categorie van economische activiteiten, volgens een gestandaardiseerd systeem dat vergelijkingen tussen landen vergemakkelijkt. Het aandeel van de industrie in het totale finale verbruik in 2010 bedraagt 26,9 %, het aandeel van de residentiële sector 35,2 %, het aandeel van transport 20,9 % en het niet-energetisch verbruik 17 % (tabel 3 en grafiek 6). Het recente verloop van de finale consumptie weerspiegelt de algemene impact van de economische crisis voor alle sectoren in 2009, gevolgd door een algemeen herstel in 2010 (grafiek 7). Tabel 3. Finale energieconsumptie per sector (ovw) (2010) Mtoe TJ % IJzer en staal 2, ,1 Andere industrie 9, ,8 Huishoudelijk en gelijkgesteld 15, ,2 Transport 8, ,9 Niet-energetisch verbruik 7, ,0 Totaal 42, ,0 Grafiek 6. Finale energieconsumptie per sector, zonder en met niet-energetisch gebruik (2010) (in %) 25% 6% 26% 17% 5% 22% 21% 43% 35% IJzer en staal Andere industrie Huishoudelijk Transport Niet energetisch gebruik Energieobservatorium De energiemarkt in

20 Grafiek 7. Finale energieconsumptie per sector ( ) (in Mtoe) Industrie Huishoudelijk Transport Niet-energetisch gebruik Gebruik van energiebronnen Het verbruik van de verschillende energiebronnen per sector wordt weergegeven in tabel 4 en grafiek 8. Aardgas wordt voornamelijk gebruikt voor de productie van elektriciteit, aardolie in de transportsector en elektriciteit en steenkool in de industrie. Tabel 4. Gebruik van energiebronnen per sector (2010) (in Mtoe) Aardgas Olieproducten Electriciteit Steenkool Elektrische productie 5,88 3,72 0,22 1,53 Consumptie door energiesector 0,01 0 0,84 0 Eindverbruik 12,89 20,21 7,16 1,88 Industrie 5,14 0,70 3,28 1,72 Transport 0 8,62 0,15 0 Huishoudelijk 4,25 3,04 1,74 0,14 Diensten 2,17 1,06 1,91 0 Landbouw 0,33 0,44 0,07 0 Andere sectoren 0,05 0,01 0,01 0,02 Niet-energetisch verbruik 0,96 6, Totaal 18,78 23,92 8,23 3,40 18 Energieobservatorium De energiemarkt in 2010

21 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. Grafiek 8. Gebruik van energiebronnen per sector (2010) (in % - ovw) Aardgas Aardolieproducten 1,7% 0,3% 5,1% 15,5% 11,6% 26,5% 31,3% 2,9% 22,6% 27,3% 0,1% 1,8% 4,4% 12,7% 36,0% Steenkool Elektriciteit 50,6% 4,0% 21,2% 23,2% 0,5% 1,8% 0,9% 2,7% 10,2% 44,8% 39,9% Elektrische productie Industrie Huishoudelijk Landbouw Niet-energetisch verbruik Consumptie door energiesector Transport Diensten Andere sectoren Energieobservatorium De energiemarkt in

22 Primaire energie-intensiteit De energie-intensiteit is een maatstaf voor de energieafhankelijkheid van een economie. Het is de verhouding tussen het binnenlandse primaire energieverbruik (in ktoe) en het bruto binnenlands product (in euro) en meet de hoeveelheid energie die de economie verbruikt om een eenheid te produceren. Een veranderende energie-intensiteit van een economie wil dus zeggen dat het gemiddelde energieverbruik/productie-eenheid verandert. De energie-intensiteit kan veranderen door een herstructurering van de economie (veranderend belang van sectoren) of door een verhoogde energie-efficiëntie. Met het oog op duurzame ontwikkeling is het van belang dat er een ontkoppeling ontstaat tussen economische groei enerzijds en een stijgend energieverbruik anderzijds. Hiervoor moet de groei van het totaal primaire energieverbruik lager zijn dan de bbp-groei. Grafiek 9 toont dat de energie-intensiteit van de Belgische economie over de voorbije twintig jaar hoger was dan het Europese gemiddelde, maar dat er sprake is van een convergentie. Zowel de Belgische energie-intensiteit als de Europese wordt gekenmerkt door een dalende trend, waarbij de Belgische intensiteit de voorbije jaren sneller daalde. In 2010 tekenden we echter een lichte stijging op voor beide economieën (+2,6 % voor de Belgische economie, +1,4 % voor de Europese economie). Grafiek 9. Evolutie van de primaire energie-intensiteit ( ) (in kgoe/ euro) België EU-27 EU Energieobservatorium De energiemarkt in 2010

23 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België Energie aanbod in België Binnenlandse primaire energieproductie De productie van primaire energie in België is minimaal (15 Mtoe). Van deze productie wordt 17 % werkelijk gevaloriseerd (grafiek 10). Onder de noemer van primaire productie valt de productie van hernieuwbare energie (waterkracht, geothermische energie, zonne-energie, windenergie), de productie van elektriciteit en warmte uit hernieuwbare brandstoffen en recuperatie, en per definitie (volgens de internationale conventies omtrent energiestatistieken), de warmte die wordt geproduceerd door kernreactoren (wat neerkomt op 83 % van de primaire energie die wordt geproduceerd in België). Grafiek 10: Binnenlandse primaire energieproductie (2010) (in %) 1,2% 0,2% 11,2% 4,3% Kernenergie Hydraulische energie Geothermiek/Zon/Wind Hernieuwbare brandstoffen/recuperatie* 83,1% Hernieuwbare energiën/recuperatie** * Brandstoffen die enkel in elektriciteitscentrales worden gebruikt. ** Energiebronnen die, buiten de elektriciteitscentrales, worden gebruikt voor de productie van warmte Binnenlandse bruto-elektriciteitsproductie De totale elektriciteitsproductie bedroeg GWh in 2010 (tabel 5), een stijging met 4,3 % ten opzichte van 2009 ( GWh). Hiermee wordt de stijgende tendens van de voorbije jaren voortgezet (enkel in 2008 daalde, door de economische crisis, de productie). De gemiddelde jaarlijkse productietoename is stabiel. Deze bedroeg 1,5 % sinds 1990 en 1,8 % sinds Eind december 2010 bedroeg het totale vermogen van het geïnstalleerde park MW. De bruto elektriciteitsproductie (grafiek 11) werd in 2010 voor 50,4 % verzekerd door de kerncentrales, wat in absolute cijfers een lichte stijging betekent van de nucleaire productie ( GWh in 2009), maar in relatieve cijfers een daling is (51,8 % in 2009). De productie uit kernenergie stijgt jaarlijks gemiddeld met 0,6 % sinds 1990 en met 0,3 % sinds Het vermogen van het nucleair park bedraagt MW in 2010 en vertegenwoordigt 32,3 % van het totaal vermogen van het geïnstalleerde Belgisch productiepark. De thermische centrales die werken op fossiele brandstoffen (steenkolen, aardolieproducten en aardgas) leverden samen 39,7 % van de geproduceerde elektriciteit een lichte stijging in zowel absolute ( GWh in 2009) als relatieve cijfers (39,2 % en 2009). In 2010 leverden deze centrales Energieobservatorium De energiemarkt in