Seksualiteit en relaties: een thema in de geestelijke gezondheidszorg?
|
|
- Hilde Karen Coppens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Driemaandelijks tijdschrift: juli-augustus-september 2010 Afgiftekantoor 2400 Mol 1 - Erkenningsnr. P OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B Mol 1 12/17003 Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum PASSANO Nieuwsbrief voor professionele partners Zesde jaarlijkse Studiedag Klinische psychotherapie Seksualiteit en relaties: een thema in de geestelijke gezondheidszorg? Donderdag 2 december 2010 Cultuurcentrum de Werft Geel HERFST 2010 Seksualiteit en relaties: een thema in de geestelijke gezondheidszorg? Het OPZ Geel wijdt op 2 december 2010 de zesde Studiedag Klinische psychotherapie aan het thema van seksualiteit en relaties binnen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Er wordt een forum voor reflectie en gesprek over deze complexe thematiek geboden. Daarbij komen verschillende perspectieven aan bod. Verder staan er vijf keuzesessies geprogrammeerd, met inbreng van verschillende zorgsettings en disciplines. De thematiek van seksualiteit en relaties is in de praktijk van de geestelijke gezondheidszorg voortdurend aan de orde. Nochtans is deze thematiek relatief minimaal het onderwerp van een expliciete reflectie in intervisie of op studiedagen. Het lijkt erop dat dit thema wat op de achtergrond geraakt is ten gevolge van de aandacht die bijvoorbeeld gaat naar het vinden van een goed evenwicht in tijden van evidencebased behandelen of van de meest adequate therapeutische methodiek voor een specifieke doelgroep. Vandaar dat ervoor gekozen is om deze thematiek breed te bespreken op de zesde jaarlijkse studiedag klinische psychotherapie. De studiedag belicht de thematiek vanuit verschillende perspectieven. In de plenaire lezingen komen aan bod: een ethisch begeleidingsmodel (ethicus Axel Liégeois), seksualiteit in de adolescentie (kinderen jeugdpsychiater Lut De Rijdt), en de broosheid van de seksuele relatie (filosofe Ann Van Sevenant). In de keuzesessies wordt voornamelijk interactief gewerkt rond: een systemische kijk op moeilijke en complexe ouder-kindrelaties, betekenisgeving via het gesprek over seksualiteit en relaties op een forensische K-dienst, mogelijkheden en beperkingen van de beleving van seksualiteit en relaties binnen een PVT, de zoektocht naar een rijkere taal voor de eigen beleving van seksualiteit vanuit systeemperspectief, en creatieve methodieken in het gesprek over relaties. Vanuit de klinische directie en de afdeling patiëntenzorg bevelen we onze studiedag aan, zowel aan wie in een psychiatrisch ziekenhuis werkt of op een PAAZ, als aan al wie in de GGZ werkzaam is of geïnteresseerd is in de thematiek. Tom Geuens Hoofdgeneesheer Mieke Mondelaers Verpleegkundig directeur Walter Krikilion Stafmedewerker patiëntenzorg OPZ Geel 2010 / 1
2 Abstracts Vaak hangt de mate waarin deze thematiek uitdrukkelijk besproken kan worden af van de ruimte die de therapeut op dit punt faciliteert. Deze ruimte tot faciliteren hangt op zijn beurt af van de mate waarin de betreffende therapeut rond dit thema een weg heeft afgelegd en in staat is om er een open ruimte rond te creëren. Situering van de thematiek Dr. Walter Krikilion, dagvoorzitter, psychotherapeut en theoloog, stafmedewerker patiëntenzorg met aandachtsgebieden zingeving, ethiek en kenniscentrum OPZ Geel en verbonden aan de therapiepraktijk Centrum voor Levensbeschouwing en Zingeving (Turnhout). Seksualiteit en relaties: voortdurend worden we er als clinici mee geconfronteerd. Seksualiteit is een basisbehoefte van iedere mens en in de behandeling of therapie speelt het een belangrijke rol. Impliciet bijvoorbeeld als een niet uitgesproken gemis of als een verdrongen gegeven. Expliciet wanneer het een thema wordt binnen behandeling of therapie. Vaak hangt de mate waarin het uitdrukkelijk besproken kan worden af van de ruimte die de therapeut of begeleider op dit punt faciliteert. Relaties: het is een essentieel gegeven voor het welbevinden van iedere mens en het vormt een primaire zingevingsbron. Deze thematiek is uitdrukkelijker dan seksualiteit aan de orde in de behandeling of therapie. Het is een vast item in het kader van de aandacht voor de context van de cliënt. Relaties betreffen de brede waaier van systemen waarin de persoon zich bevindt, zoals de verhouding tot de partner, familierelaties, vriendschapsrelaties. Relaties spelen ook een rol in de behandelsetting zelf: tussen patiënten op een leefeenheid, als dynamiek in de groepstherapie. Ze betreffen een belangrijke dynamiek van het menszijn. Ook in het contact tussen cliënt en zorgverlener speelt de relationele dynamiek. Zo spreken we over de therapeutische relatie en vormt de zorgrelatie een belangrijk uitgangspunt voor de ethische reflectie in de zorg. We bieden een theoretisch gefundeerd en praktisch bruikbaar model voor de begeleiding van psychiatrische patiënten in hun beleving van seksualiteit en relaties. Dit model is gefundeerd in een relationele mensvisie. Een ethisch begeleidingsmodel voor seksualiteit en relaties in de GGZ Prof. dr. Axel Liégeois, ethicus en theoloog KULeuven en stafmedewerker Provincialaat Broeders van Liefde Gent, auteur o.a. van Waarden in dialoog: Ethiek in de zorg (Leuven: LannooCampus, 2009). We zien de mens niet alleen als een autonoom individu, maar ook als een persoon in verbondenheid met anderen en met verantwoordelijkheid voor anderen. Bijgevolg staat in de begeleiding de dialoog tussen patiënt, zorgverleners en andere betrokkenen voorop. De begeleiding bestaat erin dat ze samen in dialoog het seksuele gedrag bespreken, de context verduidelijken, de motieven verhelderen en de gevolgen inschatten. Omdat het seksuele gedrag nooit waardevrij is, bestaat de begeleiding er ook in dat ze samen in dialoog de onderliggende waarden duiden, zoals autonomie en verantwoordelijkheid, beschermwaardigheid en rechtvaardigheid. Het seksuele gedrag kunnen we situeren in een spanningsveld tussen de minimale bescherming van de waarden die op het spel staan en de maximale realisering van de waarden waarnaar de betrokkenen streven. De zorgverleners begeleiden de patiënt in dit spanningsveld, rekening houdend met de verscheidenheid van waarden en normen, en met de mogelijkheden en beperkingen van de betrokkenen. Bij het klinisch werken met adolescenten worden we noodzakelijkerwijze geconfronteerd met de kinderlijke wortels van onze eigen seksualiteit. Seksualiteit in de adolescentie: over kinderlijke wortels, een barre latentietijd en een moeizame lente Dr. Lut De Rijdt, kinder- en jeugdpsychiater UPC Kortenberg KULeuven en psychoanalytica. Om over seksualiteit en relatievorming bij adolescenten te denken en erover te spreken, zijn volgens mij een aantal uitgangspunten van de psychoanalyse belangrijk: Tussen pathologie en normaliteit is er een continuïteit, geen radicale breuk. Seksualiteit ontwikkelt zich in twee fasen: de fase van de infantiele en deze van de volwassen seksualiteit, met tussenin een latentiefase. In de adolescentie krijgt de infantiele seksualiteit, omwille van de lichamelijke rijpheid, een andere, soms traumatische, betekenis. Dit noemen we nachträglichkeit. Deze nachträglichkeit is verantwoordelijk voor de soms zware pathologie die we in de adolescentie zien ontstaan, bijvoorbeeld psychosen. Bij het klinisch werken met adolescenten worden we noodzakelijkerwijze geconfronteerd met de kinderlijke wortels van onze eigen seksualiteit. Ondanks al onze pogingen seksualiteit te begrijpen, zal ze altijd ergens enigmatisch blijven. Ik illustreer deze uitgangspunten met behulp van klinische vignetten. Daarnaast zoek ik ook inspiratie bij onder andere Louise Bourgeois en T.S. Eliot. Kunst is namelijk de ideale manier om in contact te komen met wat verborgen is achter woorden en 2 / OPZ Geel 2010
3 We kijken niet enkel naar het kind op zich, maar ook naar de interactie en invloeden van de ruimere context in en rond het kind. De gezinsrelaties vormen hiervan een belangrijk onderdeel. Sessie 1: Ontwarren en verbinden: een systemische kijk op en een multidisciplinaire aanpak van moeilijke en complexe ouderkind-relaties bij kinderen op een kinderpsychiatrische afdeling Nadine De Wachter, psychologe en systeempsychotherapeute, en Lieve Verbruggen, ergotherapeute, beiden reguliere K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel. Op onze kinderpsychiatrische afdeling worden kinderen opgenomen met een vermoeden van een kinderpsychiatrische problematiek. Als therapeutische basisvisie staan daarbij het systeemdenken en het contextueel denken op de voorgrond. Dit betekent dat we niet enkel naar het kind op zich kijken, maar dat we de interactie en invloeden van de ruimere context in en rond het kind mee exploreren. We stellen vast dat deze kinderen soms verstrikt zijn geraakt in moeilijk lopende relaties: complexe relaties binnen nieuw samengestelde gezinnen, onvrijwillige relaties, verborgen relaties, verstoorde relaties ten gevolge van de problematiek van kind en/of ouders, enzovoort. Tijdens de keuzesessie laten we de deelnemers aan de hand van casusmateriaal proeven van deze complexiteiten. Daarnaast kunnen de deelnemers zich ook inleven in de rol van kind of ouder en deelnemen aan een therapeutische sessie waarbij we relaties aan de hand van bepaalde methodieken in de eerste plaats trachten te ontwarren. We lichten bij deze casussen toe op welke manier we in een latere fase meer verbindend zijn gaan werken. De beladenheid rond dit thema kan heel groot zijn: jongeren zijn vaak aan het puberen, het thema is gelinkt aan mogelijke trauma s en de invloed van de peergroup vormt een echte uitdaging. Als therapeut moeten we op zoek naar een therapeutische relatie waarin openheid de basis vormt voor het bespreken van dergelijke thema s. Sessie 2: Jongere en therapeut samen op zoek naar betekenisgeving: seksualiteit en relaties op een forensische K-dienst Ann Smets, maatschappelijk werker en master in de criminologie, forensische K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel, en Nancy Verstraeten, leerkracht en onderwijsbegeleider K-dienst en forensische K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel. Praten over seksualiteit en relaties is sowieso niet voor iedereen hetzelfde. De ene mens voelt geen schroom en beschouwt het als iets natuurlijks. De andere staat er onwennig tegenover en begint al te blozen door eraan te denken. Ook op onze forensische K-dienst (ForK) waar we werken met jongeren, met een psychiatrische problematiek en door de Jeugdrechter geplaatst, is dit niet anders. Steeds opnieuw is het zoeken naar de juiste manier om hierover met de jongeren, in groep maar soms ook individueel, te praten en te werken. De beladenheid rond dit thema kan binnen onze context immers heel groot zijn. Dit maakt dat we als therapeut op zoek moeten naar een therapeutische relatie waarin openheid de basis moet zijn om dergelijke thema s bespreekbaar te maken. Door deze ruimte te creëren, krijgt de jongere de kans om zijn acting outgedrag te bekijken binnen een therapeutisch proces en samen met de therapeut betekenisgeving en gedragsverruiming voorop te stellen. Tijdens deze interactieve sessie willen we de deelnemers laten ervaren hoe het is om als jongere, binnen onze gesloten setting, met dit thema aan de slag te gaan. Daarnaast willen we hen ook laten kennismaken met de wijze waarop we als therapeut dit onderwerp behandelen. We vragen hen dan ook om in de huid van een minderjarige te kruipen en zich volledig te laten onderdompelen in deze workshop. De mogelijke relatie tussen seksualiteit en psychiatrie wordt veel te vaak in de probleemsfeer getrokken. Het ontbreekt daarbij aan spontaniteit in de zorg. Men is bang om er over te praten en er normaal mee om te gaan. Sessie 3: Over spontaniteit en over krapte in een eenpersoonsbed: relaties en seks binnen het PVT An Broos, gegradueerd sociaal verpleegkundige PVT Salto 1 OPZ Geel, en Kristien Feyen, gegradueerd psychiatrisch verpleegkundige PVT Salto 2 OPZ Geel. Het Psychiatrisch Verzorgingstehuis (PVT) is een woonvorm, waarbij de nadruk ligt op het opnieuw invullen van het dagelijkse leven met de mogelijkheden en beperkingen die men heeft. Het gaat om een langdurig verblijf, voor volwassenen met een chronische psychiatrische problematiek, al dan niet met een mentale handicap. Zoals elke gezonde volwassene, kunnen ook onze bewoners een relatie en/of seksuele gevoelens krijgen. Het onderwerp seksualiteit en psychiatrie wordt al veel te vaak in de probleemsfeer getrokken. Men is bang om erover te praten en er normaal mee om te gaan. Er zijn ook obstakels die niet direct met hun problematiek te maken hebben. Zo is er bijvoorbeeld het tekort aan eenpersoonskamers en ook een tekort aan faciliteiten om met de mogelijke partner in een veilige omgeving seksualiteit te beleven. We willen aan de hand van stellingen het probleem uit de taboesfeer halen. De deelnemers worden uitgenodigd om daarbij eigen ervaringen, visies, voorbeelden uit het werkveld in te brengen. OPZ Geel 2010 / 3
4 Dé als enige mogelijkheid aangevoelde omschrijving dit is een uitzichtloze bedreigende realiteit kan door de zoektocht naar andere omschrijvingen deel uitmaken van een bredere waaier van betekenissen. De lineaire beweging oorzaak-gevolg wordt verruimd tot een breder interactieveld. Sessie 4: Daar zijn geen woorden voor of toch? Over de zoektocht naar een rijkere taal voor de persoonlijke beleving van seksualiteit in systeemtheoretisch perspectief Bert Lodewyckx, teamcoördinator Wijkcentrum Campus divisie Rehabilitatie OPZ Geel, gegradueerd psychiatrisch verpleegkundige en systeempsychotherapeut, dr. Walter Krikilion en Griet Vermeir, psychologe en systeempsychotherapeute OPZ Geel. Door middel van taal worden betekenissen gecreëerd, omschrijven mensen zichzelf. Door in woorden een omschrijving te geven van een werkelijkheid wordt die werkelijkheid waar. Door het zoeken naar meer en andere woorden kan werkelijkheid anders begrepen worden. Ze kan op een andere manier waar worden en er treden andere betekenissen op de voorgrond. In deze workshop vertrekken we van eerder arme omschrijvingen zoals pathologisch, impotent, disfunctioneel, frigide, om dan actief op zoek te gaan naar een andere en rijkere taal die woorden geeft aan de unieke beleving van de persoon inzake seksualiteit. Door het zoeken naar deze taal komen we in andere en bredere velden van betekenis terecht. Zo ontstaat er een ruimer arsenaal aan mogelijkheden om dit thema met de cliënt te bespreken. Na een presentatie van het thema wordt er met behulp van een tweetal oefeningen interactief gewerkt. We reiken een aantal creatieve methodieken aan die, naast de vertrouwde gespreksvorm, ruimte bieden aan nieuwe invalshoeken. Ze kunnen de nieuwsgierigheid en de verwondering zodanig prikkelen dat relaties in een ander licht bekeken worden. Sessie 5: Werken met beelden spreekt tot de verbeelding: creatieve methodieken in het gesprek over relaties Veerle Daniels, psychologe en systeempsychotherapeute i.o., Structurerende Zorg divisie Volwassenen OPZ Geel, en verder werkzaam in eigen psychotherapiepraktijk, en Bart Bronckaers, psycholoog en systeempsychotherapeut, Angst en Depressie en Dagkliniek divisie Volwassenen OPZ Geel. hun relaties. Hun verhalen zijn van problemen doordrongen en gekleurd door gevoelens van ontgoocheling, miskenning, verdriet en boosheid ten aanzien van hun partner, vader, zus, vriend, Dit dominante verhaal dreigt soms de blik van zowel de cliënt als de hulpverlener te vernauwen. Hierdoor wordt de kans om nieuwe betekenissen, oplossingen en krachten te (her)ontdekken, kleiner. We reiken een aantal creatieve methodieken aan die ruimte bieden aan nieuwe invalshoeken. Daarenboven zijn deze methodieken ook heel bruikbaar bij cliënten met moeilijkheden om te verbaliseren en/of met een mentale beperking. Door een proces van samen reflecteren en experimenteren, hopen we bij de deelnemers van deze workshop de drempel te verlagen om in de toekomst meer te gaan werken met creatieve en non-verbale methodieken. Geruggensteund door een systeemtheoretisch kader, gaan we samen aan de slag met volgende methodieken: het werken met tekeningen en foto s, het uitzetten van relaties door middel van poppetjes en voorwerpen, en het lezen of schrijven van gedichten en brieven, Belangrijk is het verschil tussen seks hebben en de liefde bedrijven. We gaan op zoek naar een nieuw denkkader voor de dualistische opvatting van lichamelijke seks en spirituele liefde. De broosheid van de seksuele relatie Dr. Ann Van Sevenant, filosofe, voormalig docent filosofie Hogeschool Antwerpen, auteur o.a. van Kleine filosofie van het vrijen (Antwerpen/ Apeldoorn: Garant, 2009) en van Sexual Outercourse: Philosophy of Lovemaking (Leuven: Peeters, 2005). Vanuit een filosofisch standpunt valt er heel wat te vertellen over de seksuele relatie. Belangrijk is het verschil tussen seks hebben en de liefde bedrijven. We gaan op zoek naar een nieuw denkkader voor de dualistische opvatting van lichamelijke seks en spirituele liefde. Verder is er het onderscheid tussen de anonieme en de duurzame relatie. We kunnen enerzijds spreken van jeugdige opwinding en acrobatie en anderzijds van een toenemende innigheid binnen de rijpere relatie. De gedaanteverwisselingen die we tijdens ons seksuele leven ondergaan, zijn inderdaad niet te onderschatten. De vanzelfsprekendheid van vrijblijvende seks is iets heel anders dan de broosheid van de duurzame relatie. En die broosheid gaat gepaard met een afscheid nemen van het vrijen, en dit tijdens het vrijen. De existentiële dimensie van het vrijen treedt daarmee duidelijker op de voorgrond. De lezing wordt afgesloten met een voorstel tot een cultuur van het vrijen. Veel van onze cliënten blijken in hun leven vastgelopen te zijn in OPZ Geel 2010 / 4
5 Seksualiteit en relaties in de GGZ - 2 december 2010 Programma 9.00u Ontvangst Plenaire lezingen 9.30u Verwelkoming door Pieter Jans, administrateur-generaal OPZ Geel 9.35u Inleiding door dr. Tom Geuens, hoofdgeneesheer OPZ Geel 9.40u Situering van de thematiek Dr. Walter Krikilion, dagvoorzitter, psychotherapeut en theoloog, stafmedewerker patiëntenzorg met aandachtsgebieden zingeving, ethiek en kenniscentrum OPZ Geel en verbonden aan de therapiepraktijk Centrum voor Levensbeschouwing en Zingeving (Turnhout) u Een ethisch begeleidingsmodel voor seksualiteit en relaties in de GGZ Prof. dr. Axel Liégeois, ethicus en theoloog KULeuven en stafmedewerker Provincialaat Broeders van Liefde Gent, auteur o.a. van Waarden in dialoog: Ethiek in de zorg (Leuven: LannooCampus, 2009) 11.00u Pauze 11.30u Seksualiteit in de adolescentie. Over kinderlijke wortels, een barre latentietijd en een moeizame lente Dr. Lut De Rijdt, kinder- en jeugdpsychiater UPC Kortenberg KULeuven en psychoanalytica 12.30u Middaglunch Keuzesessies 13.45u u Sessie 1: Ontwarren en verbinden. Een systemische kijk op en een multidisciplinaire aanpak van moeilijke en complexe ouderkind-relaties bij kinderen op een kinderpsychiatrische afdeling. Nadine De Wachter, psychologe en systeempsychotherapeute reguliere K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel, en Lieve Verbruggen, ergotherapeute reguliere K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel Sessie 2: Jongere en therapeut samen op zoek naar betekenisgeving. Seksualiteit en relaties op een forensische K-dienst. Ann Smets, maatschappelijk werker en master in de criminologie, forensische K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel, en Nancy Verstraeten, leerkracht en onderwijsbegeleider K-dienst en forensische K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel Sessie 3: Over spontaniteit en over krapte in een eenpersoonsbed. Relaties en seks binnen het PVT. An Broos, gegradueerd sociaal verpleegkundige PVT Salto 1 OPZ Geel, en Kristien Feyen, gegradueerd psychiatrisch verpleegkundige PVT Salto 2 OPZ Geel Sessie 4: Daar zijn geen woorden voor of toch? Over de zoektocht naar een rijkere taal voor de persoonlijke beleving van seksualiteit in systeemtheoretisch perspectief. Bert Lodewyckx, teamcoördinator Wijkcentrum Campus divisie Rehabilitatie OPZ Geel, gegradueerd psychiatrisch verpleegkundige en systeempsychotherapeut, dr. Walter Krikilion en Griet Vermeir, psychologe en systeempsychotherapeute OPZ Geel Sessie 5: Werken met beelden spreekt tot de verbeelding. Creatieve methodieken in het gesprek over relaties. Veerle Daniels, psychologe en systeempsychotherapeute i.o. Structurerende Zorg divisie Volwassenen OPZ Geel, en verder werkzaam in eigen psychotherapiepraktijk, en Bart Bronckaers, psycholoog en systeempsychotherapeut, Angst en Depressie en Dagkliniek divisie Volwassenen OPZ Geel 15.00u Pauze 15.30u Plenaire lezing: De broosheid van de seksuele relatie Dr. Ann Van Sevenant, filosofe, voormalig docent filosofie Hogeschool Antwerpen, auteur o.a. van Kleine filosofie van het vrijen (Antwerpen/Apeldoorn: Garant, 2009) en van Sexual Outercourse: Philosophy of Lovemaking (Leuven: Peeters, 2005) 16.30u Drink 5 / OPZ Geel 2010
6 Praktische informatie COLOFON Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel Dr. Sanodreef Geel Voor wie? De studiedag staat open voor artsen, psychologen, therapeuten, pedagogen, maatschappelijk werkers, verpleegkundigen, counselors, pastores en consulenten uit diverse levensbeschouwingen en verder voor belangstellenden in brede zin. Tel +32-(0) Fax +32-(0) info@opzgeel.be Accreditering voor artsen (Ethiek en Economie - 4,5 CP) Wanneer en waar? Kostprijs? Donderdag 2 december 2010 van tot uur. Cultuurcentrum de Werft, Werft 32, 2440 Geel. (Wegbeschrijving en liggingsplan op Deelname aan de studiedag bedraagt 60 inclusief broodjeslunch. Inschrijven en betalen Contactpersonen Inschrijven gebeurt bij voorkeur online via het inschrijvingsformulier: ( De inschrijving wordt definitief geregistreerd na ontvangst van het inschrijvingsgeld ter waarde van 60. Betaling bij voorkeur door overschrijving op bankrekeningnummer (OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel) met vermelding van Studiedag 2 december - naam deelnemer(s) - organisatie. Voor betalingen uit het buitenland: IBAN BE Swiftcode KREDBEBB. Uiterste inschrijvingsdatum is 21 november Coördinatie en leiding: dr. Walter Krikilion, dagvoorzitter, stafmedewerker Patiëntenzorg OPZ Geel tel (0) walter.krikilion@opzgeel.be Praktische informatie: Leen Mostmans tel. +32 (0) leen.mostmans@opzgeel.be Redactieleden Walter Krikilion (stafmedewerker patiëntenzorg), Mieke Mondelaers (verpleegkundig directeur), Mieke Celen (psychiater), Nadine De Wachter (psychologe), Anita Van Den Plas (afdelingshoofd Ouderen en Volwassenen), Julienne Aerts (maatschappelijk werker), Johan Claeys (communicatieadviseur) Eindredactie Johan Claeys Bladmanagement en productiebegeleiding Marina Nys, Hilde Daniels Redactieadres Bijdragen voor of reacties op dit blad kunnen gestuurd worden naar: Redactiesecretariaat Passano Cel Marketing en Communicatie Dr. Sanodreef Geel Telefoon: +32(0) johan.claeys@opzgeel.be Verantwoordelijke uitgever: Pieter Jans Dr. Sanodreef Geel 6 / OPZ Geel 2010
OPENBAAR PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS GEEL
Zesde jaarlijkse studiedag Klinische psychotherapie OPZ Geel Donderdag 2 december 2010 in cultuurcentrum de Werft Geel Seksualiteit en relaties: een thema in de geestelijke gezondheidszorg? De thematiek
Nadere informatiein kaart te brengen en op elkaar af stemmen. Ook maatschappelijk heeft dit alles
Driemaandelijks tijdschrift: juli-augustus-september 2009 Afgiftekantoor 2400 Mol 1 - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2400 Mol 1 12/17003 Openbaar Psychiatrisch
Nadere informatieMisbruik, hulpverlening en therapie, met oog voor
ksgv-studiebijeenkomst Misbruik, hulpverlening en therapie, met oog voor zingeving en spiritualiteit Antwerpen-Wilrijk, donderdag 13 juni 2013, 9.00 13.00 uur Theologisch en Pastoraal Centrum (tpc), Groenenborgerlaan
Nadere informatiePASSANO Nieuwsbrief voor professionele partners
Driemaandelijks tijdschrift: juli-augustus-september 2013 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2440 Geel 12/17003 Openbaar Psychiatrisch
Nadere informatieHet lichaam in therapie
Driemaandelijks tijdschrift: juli-augustus-september 2011 Afgiftekantoor 2400 Mol 1 - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2400 Mol 1 12/17003 Openbaar Psychiatrisch
Nadere informatieDE CONTEXT IN THERAPIE
Driemaandelijks tijdschrift: juli-augustus-september 2015 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dokter Sanodreef 4, 2440 Geel PB- PP BELGIE(N) - BELGIQUE Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
Nadere informatieERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG
DINSDAG 24 MEI 2016 - HETE HANGIJZERS IN DE OUDERENZORG - STUDIEDAG ETHISCHE REFLECTIE OP HET HANDELEN ALS ERGOTHERAPEUT ERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG 27 NOVEMBER 2014 Graag nodigen we je uit
Nadere informatieDE THERAPEUTISCHE RELATIE VANDAAG
Driemaandelijks tijdschrift: juli-augustus-september 2014 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel PB- PP BELGIE(N) - BELGIQUE Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
Nadere informatieOpenbaar Psychiatrisch Zorgcentrum PASSANO. Een plek voor. en spiritualiteit?
Driemaandelijks tijdschrift: juli-augustus-september 2007 Afgiftekantoor 2400 Mol 1 - Erkenningsnr. P6080670 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2400 Mol 1 12/17003 Openbaar Psychiatrisch
Nadere informatieOpenbaar Psychiatrisch Zorgcentrum PASSANO Nieuwsbrief voor professionele partners. Omwenteling
Driemaandelijks tijdschrift: januari-februari-maart 2011 Afgiftekantoor 2400 Mol 1 - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2400 Mol 1 12/17003 Openbaar Psychiatrisch
Nadere informatieIntimiteit en seksualiteit na NAH
STUDIEDAG 19 april 2018 Intimiteit en seksualiteit na NAH )pm= STUDIEDAG Heb jij als ergotherapeut een neglect? ERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG 27 NOVEMBER 2014 De ondersteuningsgroep NAH(*)
Nadere informatieChronische pijn en zingeving
ksgv-studiebijeenkomst Chronische pijn en zingeving Leuven, dinsdag 19 mei 2015, 13.00 17.00 uur Provinciehuis, Provincieplein 1, 3010 Leuven Pijn heeft een impact op je ganse zijn. Pijn beïnvloedt je
Nadere informatieHersteldenken en zinzorg
ksgv-studiebijeenkomst Hersteldenken en zinzorg dinsdag 3 juni 2014, 12.30 17.00 uur Vormingscentrum Guislain Jozef Guislainstraat 43 9000 Gent België In de gezondheidszorg legt het hersteldenken de klemtoon
Nadere informatieAcademisch Centrum voor Praktische Theologie
2010-2011 Academisch Centrum voor Praktische Theologie Is spirituele zorg de unieke taak van pastores of behoort het ook tot het werkterrein van de psycholoog? Weten we van elkaar wat we doen met betrekking
Nadere informatieBeste deelnemers, Versie: :20
1 Inleiding door dr. Walter Krikilion, voorzitter Werkgroep Ethiek in de Kliniek van Icuro - Symposium Ethische debatcultuur in de zorg: fictie of realiteit? 17 oktober 2014 - Hasselt Versie: 20-10-2014
Nadere informatieOpenbaar Psychiatrisch Zorgcentrum PASSANO Nieuwsbrief voor professionele partners. Symposium 16 mei 2014
Driemaandelijks tijdschrift: januari-februari-maart 2014 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2440 Geel 12/17003 Openbaar Psychiatrisch
Nadere informatieBoekenpodium Avondconferentie: Zingeving en spiritualiteit: een uitdaging voor therapie en zorg
Boekenpodium Avondconferentie: Zingeving en spiritualiteit: een uitdaging voor therapie en zorg Walter Krikilion Garant Antwerpen 16 oktober 2012 Zingeving en spiritualiteit: een uitdaging voor therapie
Nadere informatieOPZ Geel wint publieksprijs Klinische Paden 2011
Driemaandelijks tijdschrift: oktober-november-december 2011 Afgiftekantoor 2400 Mol 1 - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2400 Mol 1 12/17003 Openbaar Psychiatrisch
Nadere informatieOpleiding Hulp bij complexe verwerkingsprocessen en trauma Kris Decraemer
Opleiding Hulp bij complexe verwerkingsprocessen en trauma Kris Decraemer Voor wie Voor hulpverleners en therapeuten die betrokken zijn bij de opvang en begeleiding van mensen met indringende en traumatische
Nadere informatieJongeren in psychiatrische gezinsverpleging
Driemaandelijks tijdschrift: oktober-november-december 2009 Afgiftekantoor 2400 Mol 1 - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2400 Mol 1 12/17003 Openbaar Psychiatrisch
Nadere informatieEthische reflectie Moreel beraad. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde
Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Ethische reflectie Moreel beraad Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde axel.liegeois@kuleuven.be Morele intuïtie INLEIDING en ethische reflectie
Nadere informatiePERMANENTE VORMING PSYCHIATRIE EN GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG
PERMANENTE VORMING PSYCHIATRIE EN GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG Doelgroep: Professionals met een diploma in gezondheidszorg of een diploma uit het sociaal-agogisch studiegebied. Hiernaast verwachten we dat
Nadere informatiePASSANO. Ouderen fietsen in de tijd. Nieuw PVT Salto wordt woonerf COLOFON. VLAANDEREN.be
Driemaandelijks tijdschrift: januari-februari-maart 2017 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dokter Sanodreef 4, 2440 Geel PB- PP BELGIE(N) - BELGIQUE Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
Nadere informatieOpenbaar Psychiatrisch Zorgcentrum PASSANO. Gezinsverpleging
Driemaandelijks tijdschrift: okt-nov-dec 2008 Afgiftekantoor 2400 Mol 1 - Erkenningsnr. P6080670 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2400 Mol 1 12/17003 Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
Nadere informatieOpenbaar Psychiatrisch Zorgcentrum PASSANO Nieuwsbrief voor professionele partners
Driemaandelijks tijdschrift: juli-augustus-september 2016 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dokter Sanodreef 4, 2440 Geel PB- PP BELGIE(N) - BELGIQUE Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
Nadere informatieCLIËNTGERICHT WERKEN BIJ MENSEN MET EEN
DONDERDAG 22 JUNI 2017 CLIËNTGERICHT WERKEN BIJ MENSEN MET EEN STUDIEDAG VERSTANDELIJKE BEPERKING ERGOTHERAPIE HOE STEMMEN WE ONZE ONDERSTEUNING ECHT AF OP HUN VRAAG? BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG 27 NOVEMBER
Nadere informatieSpanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg : We hebben gezocht naar een titel die meteen naar de kern van de zaak gaat en die omvattend is voor de
1 Inleiding door dr. Walter Krikilion, voorzitter Werkgroep Ethiek in de Kliniek van ICURO - Symposium Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg 19 oktober 2012 - Hasselt Beste deelnemers, Als Werkgroep
Nadere informatieEthiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen
Visies Visies Artevelde Algemene op op Hogeschool zorgrelatie zorgrelatie casus Gent Gent, 24 mei 2016 Ethiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen Axel Liégeois KU Leuven Broeders
Nadere informatieEthische adviezen bemoeizorg en vrijheidsbeperking in de ggz
Agentschap Zorg en Gezondheid Inspiratiedag vrijheidsbeperkende maatregelen Residentiële geestelijke gezondheidszorg Brussel, 19 juni 2019 Ethische adviezen bemoeizorg en vrijheidsbeperking in de ggz Prof.
Nadere informatie6 Geestelijke gezondheidszorg in het licht van zingeving en spiritualiteit
Inhoud Inleiding 11 Zingeving versus maakbaarheid 13 Zingeving: een vast item in diverse contexten 15 Zingeving in de GGZ 16 Zingeving versus objectiviteitseisen in de GGZ 17 Zingeving als item in personeelsmanagement
Nadere informatieOpenbaar Psychiatrisch Zorgcentrum PASSANO Nieuwsbrief voor professionele partners. Veiligheidsrondes
Driemaandelijks tijdschrift: april-mei-juni 2015 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dokter Sanodreef 4, 2440 Geel PB- PP BELGIE(N) - BELGIQUE Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
Nadere informatieDe Psychoanalytische Ruimte(n) Feestelijke Ontvangst. Olympiaplein 4
Symposium De Psychoanalytische Ruimte(n) en Feestelijke Ontvangst ter gelegenheid van de officiële opening van Olympiaplein 4 op zaterdag 6 juni 2015 De Psychoanalytische Ruimte(n) Psychoanalyse heeft
Nadere informatie3/12/2014 DE THERAPEUTISCHE RELATIE UITGANGSPUNTEN IN 2005 EN VANDAAG. Fundamentele component van kwaliteitsvolle therapie en zorg
1 DE THERAPEUTISCHE RELATIE Procesbevorderend Herstelgericht Zingevend Walter Krikilion Studiedag Geel 04/12/14 DE THERAPEUTISCHE RELATIE UITGANGSPUNTEN IN 2005 EN VANDAAG Fundamentele component van kwaliteitsvolle
Nadere informatiePositieve psychologie & Zingeving
Positieve psychologie & Zingeving Studiebijeenkomst KSGV Vrijdag 29 maart 2019, 13.00-17.00 uur Auditorium Catharijneconvent (Lange Nieuwstraat 38 te Utrecht) Informatie en aanmelding: www.ksgv.nl ksgv@ksgv.nl
Nadere informatieDe essentie van goede zorg
Driemaandelijks tijdschrift: april-mei-juni 2012 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2440 Geel 12/17003 Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
Nadere informatieSpecialisatie Geweld en delinquentie Hulp aan plegers van normoverschrijdend en strafbaar gedrag Kris Decraemer
Specialisatie Geweld en delinquentie Hulp aan plegers van normoverschrijdend en strafbaar gedrag Kris Decraemer Voor wie Hulpverleners en therapeuten die in een gedwongen of vrijwillig kader werken met
Nadere informatieSTUDIEDAG π donderdag 17 februari 2011 π Hof van Liere π Stadscampus Universiteit Antwerpen
STUDIEDAG π donderdag 17 februari 2011 π Hof van Liere π Stadscampus Universiteit Antwerpen Pastorale Dienst Pastorale zorg situeert zich binnen de context van gezondheids- en welzijnsvoorzieningen. De
Nadere informatieDagkliniek Psychiatrie. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk
Dagkliniek Psychiatrie T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont
Nadere informatieEthiek in de praktijk Over waarden in dialoog
Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Overlegplatform Dementie Noord-West-Vlaanderen Brugge, 18 oktober 2018 Ethiek in de praktijk Over waarden in dialoog Axel Liégeois KU Leuven Broeders
Nadere informatieZinzorg en aandacht voor spiritualiteit
Zinzorg en aandacht voor spiritualiteit Een meerwaarde in de GGZ Walter Krikilion 1 Contact en literatuur Contactadres: walter.krikilion@opzgeel.be Boek: Walter Krikilion Geestelijke gezondheidszorg in
Nadere informatieErgotherapie bij ouderen met ERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG
STUDIEDAG 21 MEI 2015 N Ergotherapie bij ouderen met STUDIEDAG depressie, ERGOTHERAPIE verslaving of delier BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG 27 NOVEMBER 2014 Steeds meer ouderen met een verslaving, depressie
Nadere informatiePostmaster opleiding systeemtherapeut
Postmaster opleiding systeemtherapeut mensenkennis In de context met cliënten, gezinnen en kinderen was dit leerzaam en direct bruikbaar in mijn werk. evaluatie deelnemer Postmaster opleiding systeemtherapeut
Nadere informatieSessie 4: Levensgoesting herontdekken in therapiesessies
Katleen Maenhaut & Joeri Van Looy Slide 1 Studiedag Zingeving in therapie 1 december 2016 Sessie 4: Levensgoesting herontdekken in therapiesessies Dagkliniek Volwassenen Poorthuis OPZ Geel Situering Dagkliniek
Nadere informatieHelp, mijn man heeft een dwangstoornis
Help, mijn man heeft een dwangstoornis Partnerrelatietherapie om hem van zijn probleem af te helpen. Hij is veranderd, reageert anders sinds geboorte zoontje. Het is een ziekte, hij heeft psychiatrische
Nadere informatieAls niet alles is wat het lijkt
Als niet alles is wat het lijkt praten met patiënten en naasten over zingeving en betekenisgeving Merijn van der Werf, huisarts i.o. Joep van de Geer geestelijk verzorger, onderzoeker spirituele zorg MCL
Nadere informatieTransactionele Analyse. Begrijpen en beïnvloeden. Nederlandse Vereniging voor Transactionele Analyse
Nederlandse Vereniging voor Transactionele Analyse Transactionele Analyse Begrijpen en beïnvloeden De Transactionele Analyse biedt een praktische, heldere theorie die door iedereen te begrijpen is. Het
Nadere informatieGrenzen en mogelijkheden van een samenwerkingsverband vanuit het perspectief van leidinggevenden
Grenzen en mogelijkheden van een samenwerkingsverband vanuit het perspectief van leidinggevenden Dr. An Haekens Overzicht Inleiding: afbakening van thema Spiritualiteit: wiens zorg? Coöperatief- complementair
Nadere informatieZorgmogelijkheden na NAH: Waar vinden we hulp? Katrijn Van Den Driesche - maandag 3 oktober 2011
Deze activiteiten worden aangeboden in samenwerking met dynahmiek www.dynahmiek.be info@dynahmiek.be Gespreksavonden over NAH Praten met lotgenoten over de gevolgen van een niet-aangeboren hersenletsel
Nadere informatieUniversitair Psychiatrisch Centrum Sint-Kamillus
Universitair Psychiatrisch Centrum Sint-Kamillus Krijkelberg 1-3360 Bierbeek T 016 45 26 11 F 016 46 30 79 upc.st.kamillus@fracarita.org www.kamillus.be Ten geleide Mensen worden bij een bezoek aan het
Nadere informatieDeath. Migrant. and the AFSCHEID EN INTERCULTURELE DIVERSITEIT
Het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen en het Kenniscentrum voor levensbeschouwing en geestelijke volksgezondheid (ksgv) nodigen u op 23 april 2018 van harte uit op de studiedag Death AFSCHEID
Nadere informatieSecure Base Systemisch Coachen. Professioneel begeleiden in het perspectief van het systeem. Voorjaar 2016
Secure Base Systemisch Coachen Professioneel begeleiden in het perspectief van het systeem Voorjaar 2016 Huissen Ik ben wie ik ben. Een toeval onbevattelijk als elk toeval. Ik had toch andere voorouders
Nadere informatieFamilie-gecentreerd werken met kinderen. leren van en voor de praktijk? ERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG
16 MAART 2017 Familie-gecentreerd werken met kinderen STUDIEDAG Wat kunnen we ERGOTHERAPIE leren van en voor de praktijk? BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG 27 NOVEMBER 2014 Uit onderzoek blijkt dat er binnen
Nadere informatieOpleiding Creatieve methodieken: experimenteren met vele talen Mieke Faes
Opleiding Creatieve methodieken: experimenteren met vele talen Mieke Faes Voor wie De opleiding richt zich enerzijds tot therapeuten, hulpverleners en begeleiders die in hun werk met volwassenen en jongeren,
Nadere informatieeen thema in de geestelijke gezondheidszorg?
Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Seksualiteit en relaties: een thema in de geestelijke gezondheidszorg? Zesde jaarlijkse Studiedag Klinische psychotherapie Walter Krikilion (red.) Brochure met teksten
Nadere informatieSherborne en gehechtheid
Kerngroep Sherborne Nederland organiseert Studiedag: Sherborne en gehechtheid Sherborne bewegingspedagogiek met kinderen bij wie sprake is van basisonveiligheid 25 juni 2010 Locatie: Opleidingscentrum
Nadere informatieBanaba sociale gezondheidszorg OO Psychosociale Rehabilitatie
BANABA IN DE SOCIALE GEZONDHEIDSZORG Opleidingsonderdeel Psychosociale Rehabilitatie Algemeen. Het opleidingsonderdeel Psychosociale Rehabilitatie maakt deel uit van de opleiding BanaBa in de Sociale gezondheidszorg
Nadere informatietractor 30 maart 2011 ACT Assertive Community Treatment
tractor 30 maart 2011 ACT Assertive Community Treatment Behandelmethodiek die door haar specifieke aanpak patiënten met psychisch lijden wil helpen bij het: Bevorderen van herstel en rehabilitatie Bevorderen
Nadere informatieBeroepsgeheim in de drughulpverlening
Beroepsgeheim in de drughulpverlening KU Leuven Broeders van Liefde Studiedag De8 Antwerps Integratiecentrum Antwerpen, 15 januari 2013 Inleiding Specifieke invalshoek Vanuit West-Europese en Vlaamse cultuur
Nadere informatieEuthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie
FOD Volksgezondheid Brussel, 14 december 2017 Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Inclusie psychisch lijden Inclusie psychisch lijden in euthanasiewet
Nadere informatieVoorstelling Ouderenzorg 26.03.2015
1 Voorstelling Ouderenzorg 26.03.2015 Verwelkoming en inleiding Clustermanager Kevin Pesout Programma 20.00 uur Ontvangst 20.15 uur Welkom en inleiding 20.25 uur Voorstelling van de zorgeenheden, visie,
Nadere informatieRijksuniversiteit Groningen
De adolescentiefase: over puberen, hersenontwikkeling, studiekeuze, risicogedrag en de relatie met ouders. Dr. Saskia Kunnen i.s.m. Dr. Anna Lichtwarck-Aschoff Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit
Nadere informatieOmgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast?
Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast? An Lievrouw psycholoog Oncologisch Centrum UZ Gent Stellingen 2 We moeten de patiënt zover krijgen dat hij zijn stoma aanvaardt. Ja Ik
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatieGedragsverandering na NAH ERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG
STUDIEDAG 6 september 2018 STUDIEDAG Gedragsverandering na NAH ERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG 27 NOVEMBER 2014 Je moet langzaamaan alles verwerken Je krijgt langzaamaan alles op een rij Steeds
Nadere informatieHet (gedeeld) beroepsgeheim
Reling Sint-Truiden, 20 januari 2015 Het (gedeeld) beroepsgeheim Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Morele intuïtie Probleemstelling en ethische reflectie Patiëntenrechten: recht op informatie
Nadere informatiePostmaster opleiding spelpsychotherapie. De docenten hebben veel ervaring, staan dichtbij het werkveld en halen het beste in je naar boven.
mensenkennis De docenten hebben veel ervaring, staan dichtbij het werkveld en halen het beste in je naar boven. Postmaster opleiding spelpsychotherapie Postmaster opleiding spelpsychotherapie Kinderen
Nadere informatieSAMENSPRAAK 2012. Perspectieven in het omgaan met verontrusting en maatschappelijke noodzaak
Integrale Jeugdhulp Regio Vlaams-Brabant en Brussel SAMENSPRAAK Perspectieven in het omgaan met verontrusting en maatschappelijke noodzaak -Herhaling startdagen 2011 op algemene vraag van de voorzieningen-
Nadere informatieEMOTIEREGULATIE. Jaarbeurs Utrecht. Boosheid, verdriet en angst bij kinderen en adolescenten met ASS, ODD, ADHD, depressie en borderline
EMOTIEREGULATIE Boosheid, verdriet en angst bij kinderen en adolescenten met ASS, ODD, ADHD, depressie en borderline Congres Dinsdag 26 november 2013 Jaarbeurs Utrecht prof.dr. Bram Orobio de Castro prof.dr.
Nadere informatieERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG
VRIJDAG 13 MAART 2015 STUDIEDAG SO YOU THINK YOU CAN PLAY? STUDIEDAG JONGE KINDEREN LEREN EN LATEN SPELEN IS EEN VAK. ERGOTHERAPIE HANDIGE TIPS VOOR SPELBEGELEIDING VOOR THERAPEUTEN. BIJ ROUW EN PALLIATIEVE
Nadere informatieANGST, DWANG EN TICSTOORNISSEN BIJ KINDEREN
ANGST, DWANG EN TICSTOORNISSEN BIJ KINDEREN 10 maart 2015 CONGRES Regardz WTC Arnhem Angst, dwang en ticstoornissen Angst, dwang en tics komen bij meer dan 10% van alle kinderen en adolescenten voor. Maar
Nadere informatiePatiënteninformatie. Sessies voor personen met langdurige pijn
Patiënteninformatie Sessies voor personen met langdurige pijn Wat doet de pijnkliniek? Het Multidisciplinair Pijn Team (of de pijnkliniek ) bekijkt chronische pijn vanuit verschillende invalshoeken. De
Nadere informatieBehandeling bij psychose
Behandeling bij psychose Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatieLiefde op latere leeftijd
Liefde op latere leeftijd Recensie door ANNE FORNOVILLE-DUBOIS 1 1 VAN ASSCHE L. Partnerrelatie, intimiteit en seksualiteit in de tweede levenshelft Garant Uitgevers nv ISBN : 9789044132366 2015 200 p.
Nadere informatiecentrum voor verstandelijke beperking en psychiatrie MET ELKAAR VOOR ELKAAR
centrum voor verstandelijke beperking en psychiatrie MET ELKAAR VOOR ELKAAR De Swaai is een samenwerking tussen GGZ Friesland en Talant en biedt volwassenen met zowel een verstandelijke beperking als
Nadere informatiePost-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch
Post-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch werker Volwassenen en ouderen mensenkennis Van onze klinisch psycholoog heb ik een groep cliënten overgenomen, bij wie ik de instrumenten uit de opleiding
Nadere informatieSecure Base Coachen. Professioneel begeleiden bij transitie
Secure Base Coachen Professioneel begeleiden bij transitie 2019 In een woud van droomgewassen, stenen wortels, stalen webben, tochtig labyrint van woorden, woont een mens op brekebenen, lelie van het veld,
Nadere informatieSecure Base Coachen. Professioneel begeleiden bij transitie
Secure Base Coachen Professioneel begeleiden bij transitie 2019-2020 In een woud van droomgewassen, stenen wortels, stalen webben, tochtig labyrint van woorden, woont een mens op brekebenen, lelie van
Nadere informatieThemamiddag. Vergeving na seksueel misbruik: mag, kan, moet dat?!
Themamiddag Vergeving na seksueel misbruik: mag, kan, moet dat?! De Protestantse Theologische Universiteit (PThU), Stichting VPSG- advies en ondersteuning bij vragen rond seksueel geweld en zingeving en
Nadere informatieDeeltijdbehandeling. Mondriaan. Informatie voor cliënten. Ouderen. voor geestelijke gezondheid
Deeltijdbehandeling Informatie voor cliënten Ouderen Mondriaan voor geestelijke gezondheid Ouderen Deeltijdbehandeling De Divisie Ouderen is een onderdeel van Mondriaan. We verlenen hulp aan mensen van
Nadere informatieBIJZONDERE BEROEPSBEKWAAMHEID geestelijke gezondheidszorg
BIJZONDERE BEROEPSBEKWAAMHEID geestelijke gezondheidszorg De opleiding komt tegemoet aan het ministerieel besluit en de behoefte aan vorming binnen het werkveld. Met het ministerieel besluit van 24 april
Nadere informatieOpleiding ouderbegeleiding
Opleiding ouderbegeleiding me nse nkennis vanuit een visie op ouderschap in ontwikkeling Als je krachtgericht werken met het netwerk rond het kind wilt invullen, dan zit hier alles in. Vanuit een betere
Nadere informatieBeroepsgeheim in de hulpverlening
Instituut voor Sociaal Recht K.U. Leuven Beroepsgeheim in de hulpverlening Handelen tussen recht en praktijk donderdag 24 november 2005 De Factorij Huart Hamoirlaan 136 1030 Brussel Voormiddag De theorie
Nadere informatieWORK SHOPS [ [ [ [ [ VOOR PROFESSIONALS WERKZAAM IN DE FORENSISCHE PSYCHIATRIE DOOR DR. RUUD H. J. HORNSVELD
WORK SHOPS VOOR PROFESSIONALS WERKZAAM IN DE FORENSISCHE PSYCHIATRIE [ [ [ [ [ DOOR DR. RUUD H. J. HORNSVELD 1 WORKSHOP GROEPSBEHANDELING VAN (SEKSUEEL) GEWELDDADIGE FORENSISCH PSYCHIATRISCHE PATIËNTEN
Nadere informatiePostmaster opleiding diagnostiek en behandeling (SG)LVB
Postmaster opleiding diagnostiek en behandeling (SG)LVB Hoe behandel je mensen met een lichte verstandelijke beperking en ernstige gedrags- en psychiatrische problemen? In deze opleiding ontdek je hoe
Nadere informatiePSYCHOTHERAPIE AUTISME
PSYCHOTHERAPIE AUTISME www.hetraster.be Wat is psychotherapie? Het Raster biedt naast andere vormen van hulp- en dienstverlening ook psychotherapie aan voor personen met autisme en hun omgeving. Psychotherapie
Nadere informatieInformatie deeltijdbehandeling
PAAZ Informatie deeltijdbehandeling Voor verwijzers en deelnemers Deze brochure geeft u informatie over de deeltijdbehandeling van de psychiatrische afdeling in ziekenhuis Lievensberg te Bergen op Zoom.
Nadere informatieZNA UKJA Zorgeenheid ontwikkelings- en psychotische stoornissen adolescenten (K-dienst H) Informatie voor patiënten
ZNA UKJA Zorgeenheid ontwikkelings- en psychotische stoornissen adolescenten (K-dienst H) Informatie voor patiënten 2 ZNA UKJA Zorgeenheid ontwikkelings- en psychotische stoornissen adolescenten Voor Wie?
Nadere informatieBehandeling bij angsten stemmingsstoornissen
Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Behandeling bij angsten stemmingsstoornissen Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis
Nadere informatieZorgprogramma. Emergis, kinder- en jeugdpsychiatrie. Amares
Zorgprogramma Amares Emergis, kinder- en jeugdpsychiatrie Deze folder is bedoeld voor kinderen en jongeren die behandeling krijgen bij Amares. De folder is ook bedoeld voor ouder(s)/verzorger(s) die binnenkort
Nadere informatieBunderBos. BunderBos. BunderBos
BunderBos groepspraktijk BunderBos groepspraktijk BunderBos groepspraktijk Wij zijn een groepspraktijk van psychologen, orthopedagogen en psychotherapeuten BunderBos en helpen zowel kinderen, jongeren,
Nadere informatieSecure Base Coachen. Professioneel begeleiden in het perspectief van hechting 2015-2016
Secure Base Coachen Professioneel begeleiden in het perspectief van hechting 2015-2016 Huissen In een woud van droomgewassen, stenen wortels, stalen webben, tochtig labyrint van woorden, woont een mens
Nadere informatieOver seks gesproken! Uitnodiging symposium 'Over seks gesproken'
Uitnodiging symposium 'Over seks gesproken' Over seks gesproken! GGZ ingeest organiseert op donderdag 7 november 2013 een symposium over seksualiteit en intimiteit in het OZW-gebouw in Amsterdam. Dit symposium
Nadere informatieSEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG SABINE HELLEMANS PROF. DR. ANN BUYSSE
SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG SABINE HELLEMANS PROF. DR. ANN BUYSSE Seksuele gezondheid (WHO, 2002) Een staat van fysiek, emotioneel en mentaal welbevinden met betrekking tot seksualiteit Het is
Nadere informatieHet voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim
11 de Ethiek-Symposium Commissie Ethiek Zorgnet Icuro Hasselt, 19 oktober 2018 Het voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Recht en ethiek Recht Potentieel conflict
Nadere informatieEENDAAGSE GROEPSPSYCHOTHERAPEUTISCHE DAGBEHANDELING
1 2 EENDAAGSE GROEPSPSYCHOTHERAPEUTISCHE DAGBEHANDELING 3 INFORMATIE OVER PSYMENS PsyMens is een kleinschalige GGZ instelling met vestigingen in Utrecht, Nieuwegein, Woerden en Amersfoort. Wij bieden een
Nadere informatieKinder- en jeugdpsychiatrie
I n f o r m a t i e b r o c h u r e Kinder- en jeugdpsychiatrie Kinder- en jeugdpsychiatrie Tel. 016 34 38 21 De afdeling is bereikbaar via de rode pijl, tweede verdieping. INHOUD INLEIDING 2 3 Inleiding...3
Nadere informatieStudiedagen met Marie-Rose Moro
Aankondiging Studiedagen met Marie-Rose Moro Diversiteit, globalisering en omgaan met multipele identiteit in onze praktijk als hulpverlener, preventiewerker, gezinsbegeleider of leerkracht Wanneer Vrijdag
Nadere informatieZingeving & Psychische Gezondheidszorg
Zingeving & Psychische Gezondheidszorg Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Senior-onderzoeker GGZ ingeest Adviseur beleid Brijder-Parnassia Inhoud 1. Wat is zingeving? 2. Wat is zelfregulatie?
Nadere informatie