Stand van zaken integraal indiceren in het speciaal onderwijs in Gelderland

Transcriptie

1 Stand van zaken integraal indiceren in het speciaal onderwijs in Gelderland BJz Bureau Jeugdzorg Integrale indicatiestelling Jeugdzorg & AWBZ-zorg (bij psychiatrische problemen) AWBZzorg CIZ Centrum Indicatiestelling Zorg Speciaal onderwijs Regionaal Expertise Centrum Marga Wanders December 2009 Rapport d l MarWa-avp l

2

3 Voorwoord De toegang tot speciaal onderwijs is gebonden aan per cluster vastgestelde criteria en een eigen indicatietraject. Jeugdzorg, AWBZ-zorg hebben ook eigen criteria en indicatietrajecten. Deze indicatietrajecten verlopen vaak nog los van elkaar. In de praktijk kan het daardoor voorkomen dat een leerling naast een indicatietraject voor speciaal onderwijs een apart indicatietraject voor bijvoorbeeld Jeugdzorg of AWBZ-zorg moet doorlopen. Soms gebeurt dat naast elkaar maar soms ook na elkaar: eerst start een speciaal onderwijs indicatietraject en als blijkt dat ook jeugdzorg of AWBZ-zorg nodig is start ook hiervoor een apart indicatietraject. In 2006 zijn op landelijk niveau afspraken gemaakt om het indicatie proces Jeugdzorg, AWBZ-zorg en speciaal onderwijs te harmoniseren. Er is daarop een landelijk kader integraal indiceren vastgesteld en in 2007 en 2008 is een landelijk invoeringstraject uitgevoerd. Hieraan hebben twee regio s in Gelderland deelgenomen. In 2009 was uitbreiding van de werkwijze in de overige regio s voorzien. Omdat het onduidelijk is of de werkwijze in de overige regio s in Gelderland is gerealiseerd heeft de Provincie Gelderland Spectrum gevraagd de stand van zaken voor integraal indiceren bij het speciaal onderwijs in Gelderland in beeld te brengen. Daarbij gaat het dan om inzicht in de mate waarin en hoe integraal indiceren bij speciaal onderwijs gerealiseerd is. Daarnaast vraagt de Provincie Spectrum aanbevelingen te formuleren voor de rol die de provincie kan spelen in het stimuleren van integraal indiceren, met daarbij een uitvoeringsplan. Spectrum heeft een quickscan uitgevoerd. Daarvoor zijn de contactpersonen van vijf s in Gelderland, twee regiomanagers van BJz Gelderland, en twee directeuren van regionale onderwijszorg voorzieningen bevraagd. Daarnaast is er deskresearch uitgevoerd naar beleidsdocumenten van s en samenwerkende partners in de regio in het kader van passend onderwijs. Deze rapportage geeft een overzicht van de bevindingen van de quickscan. De bijlagen bevatten twee landelijke praktijkvoorbeelden, een overzicht van de samenwerking rond risicojongeren in het VO en een overzicht van de initiatieven passend onderwijs in Gelderland.

4

5 Inhoud Voorwoord 1. Conclusies en aanbevelingen Speciaal onderwijs in Nederland Integraal indiceren Indicatie criteria Jeugdzorg, CIZ, Cvl Harmonisatie indicatiecriteria Landelijk beleid integraal indiceren Integraal indiceren voor speciaal onderwijs Integraal indiceren binnen het speciaal onderwijs in Gelderland Ontwikkelingen in het voortraject Overzicht stand van zaken integraal Rol van de provincie, advies voor ontwikkelingsplan...19 Bijlagen 1. Praktijkvoorbeelden integraal indiceren Speciaal Onderwijs Schets van de ontwikkelingen rond samenwerking onderwijs en zorg in verschillende regio s in Gelderland Plannen in de Gelderse regio s met betrekking tot passend onderwijs Samenwerkingsverbanden Gebruikte informatie...35

6

7 1. Conclusies en aanbevelingen In Gelderland kenmerkt het onderwijsveld zich door een wirwar van samenwerkingsverbanden VO en PO en clusters Speciaal onderwijs. De samenwerkingsverbanden en Clusters zijn niet regionaal afgestemd. De zorg is grotendeels geordend naar de Gelderse jeugdzorgregio s, maar ook daarop zijn uitzonderingen. Dit gegeven maakt het daarom niet gemakkelijk om tot structurele samenwerkingsafspraken te komen tussen de clusters speciaal onderwijs en tussen speciaal onderwijs en de jeugdzorg. De ontwikkeling naar integraal indiceren lijkt, wellicht daardoor, voornamelijk vanuit de inspanningen terugdringing voortijdig schoolverlaten in het VO vorm te krijgen. De resultaten van de landelijke pilots integraal indiceren hebben in Gelderland nog niet geleid tot een staande praktijk van integraal indiceren. Uit de interviews komt geen urgentie naar voren om het landelijk ontwikkelde format integraal indiceren te implementeren. Dat betekent niet dat het niet speelt, maar eerder dat de aandacht uit gaat naar verbetering van het proces van analyse en indicering van zorgleerlingen in het VO. Samenwerking tussen de Clusters De samenwerking tussen de Clusters is nog in ontwikkeling. In de regio Nijmegen/Rivierenland waar een landelijke pilot integraal indiceren heeft gedraaid, is de samenwerking tussen de Cluster 1,2,3 en 4 in gang gezet, maar in de andere regio s is er alleen spaken van afstemming tussen cluster 3 en 4. Cluster 2 en Cluster 1 sluiten alleen in de regio Nijmegen/Rivierenland aan op de samenwerking. Dat heeft alles te maken met de grootte van de regio s van Cluster 2 en 1. Daarnaast wordt de noodzaak tot samenwerking niet sterk gevoeld omdat de meeste aanmeldingen evident zijn. De gerealiseerde samenwerking richt zich vooralsnog op het traject naar indicatie, en de begeleiding van de ouders daarbij. Van een integrale indicatiecommissie voor de vier Clusters Speciaal onderwijs is nog in geen enkele regio sprake. Samenwerking onderwijs en zorg Een integrale indicatiecommissie voor onderwijs en zorg is nog in geen enkele regio gerealiseerd. Bij een enkele CvI neemt MEE of BJz deel aan de bespreking in de CvI op grond van een specifieke casus. De ontwikkeling naar integraal indiceren krijgt vooral vorm in het voortraject in het VO. In verschillende regio s hebben Samenwerkingsverbanden VO een bovenschools multidisciplinair overleg voor zorgleerlingen van de aangesloten VO-scholen ontwikkeld. In deze multidisciplinair overleggen voor risicoleerlingen wordt samengewerkt tussen VO, s, Jeugdzorg en CIZ partners. Bureau Jeugdzorg neemt deel aan alle ZAT s voor PO en VO in Gelderland, vaak structureel en soms op afroep. Daarnaast neemt BJz deel aan de bovenschoolse zorgteams. MEE neemt soms deel aan het schoolgebonden ZAT of aan het bovenschoolse multidisciplinair overleg. Op verschillende plaatsen zijn daarbij ook afspraken gemaakt tussen onderwijs en zorgpartners over het erkennen van elkaars onderzoeken en adviezen. De uiteindelijke beschikking voor Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 1

8 speciaal onderwijs of AWBZ hulp vindt plaats in CvI, CIZ of BJz maar ouders worden daar niet mee belast. De bovenschoolse samenwerking tussen VO, 4, BJz, MEE, GGz is het meest uitgewerkt in Harderwijk, Apeldoorn en Zutphen en de Achterhoek. In de Achterhoek en Zutphen is deze werkwijze ook in ontwikkeling voor het PO. Voor zorgleerlingen met meerdere problemen is in de regio s waar de samenwerkingsverbanden VO deze overleggen hebben ontwikkeld, de integrale benadering van de problemen en de begeleiding van de ouders in toenemende mate geregeld. Leerlingen uit het PO en VO die zelfstandig het indicatietraject speciaal onderwijs ingaan door aanmelding bij een school voor speciaal onderwijs, doorlopen geen integraal indicatietraject. Handelingsgericht indiceren staat nog in de kinderschoenen. Wanneer er al sprake is van samenwerking in het indicatietraject is het bieden van een onderwijs-zorgarrangement nog zelden het geval. Belangrijke voorwaarde voor handelingsgericht indiceren is dat de deelnemers aan een multidisciplinair overleg voldoende mandaat hebben voor de toegang tot de zorg of onderwijs die zij vertegenwoordigen. Daarbij speelt beschikbare capaciteit (wachtlijsten) een belangrijke rol. Ontwikkelingen In de regio s waar een initiatief passend onderwijs is gestart, staat integrale indicatiestelling op de regionale agenda. De regio s waar concrete initiatieven lopen zijn: Rivierenland, Nijmegen, Arnhem, Achterhoek, Zutphen, Apeldoorn en Harderwijk. Behalve dat integraal indiceren een agendapunt binnen de ontwikkeling van passend onderwijs is, zijn er nog weinig concrete plannen van aanpak. Ook is nog niet in elke Jeugdzorgregio een dergelijk initiatief. Aanbevelingen Voorwaarde om tot afspraken over integraal indiceren te komen is een goede samenwerking op bestuurlijk niveau. De Provincie kan daarbij vanuit haar verantwoordelijkheid voor de Gelderse Jeugdzorg een aanjaagfunctie vervullen. Op de werkvloer moet een omschakeling gemaakt worden naar het centraal stellen van de leerling en niet de werkwijzen en procedures van de afzonderlijke organisaties. Het voortraject in het reguliere onderwijs is belangrijk: in de ZAT vindt de eerste multidisciplinaire probleemanalyse plaats. De kwaliteit van de ZAT s en de effectiviteit van de inzet van de leden van het ZAT, bepalen sterk of de onderwijs-zorgvraag van de leerling integraal kan worden opgepakt. Blijvende aandacht voor de verbetering van de kwaliteit van de ZAT s is noodzakelijk. Om een passend en afgestemd onderwijs-zorgaanbod te realiseren moet het aanbod beschikbaar zijn, zonder lange wachttijden. Provincie, gemeenten en onderwijs zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de beschikbaarheid van het aanbod. Het ontbreken of tijdig beschikbaar zijn van aanbod moet in kaart gebracht worden aan de hand van een analyse van de behandelde casussen. 2 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

9 Het ontwikkelen van een centrale indicatiecommissie voor speciaal onderwijs is niet persé noodzakelijk. Grofweg zijn er twee varianten: 1. Geen geïntegreerde indicatiecommissie maar wel een centrale toegang en een afgestemd indicatietraject waarin integrale probleemanalyse en advies tot stand komt. De aanmelding voor speciaal onderwijs vindt centraal plaats, dat wil zeggen bij één loket voor zowel Cluster 1,2,3 en 4. Na aanmelding krijgt de ouder een trajectbegeleider die het indicatieproces begeleidt, onafhankelijk van het Cluster waar de indicatie uiteindelijk zal worden aangevraagd. Er zou gewerkt kunnen worden met een front- en backoffice model. In de frontoffice vinden de aanmeldingen plaats, wordt de trajectbegeleiding geregeld, vindt de integrale probleemanalyse plaats en wordt advies gegeven. Hierin werken onderwijs en zorg samen. In de regio s waar bovenschoolse multidisciplinaire zorgteams zijn ontwikkeld in het kader van voortijdig schoolverlaten, en voor het PO binnen de WSNS verbanden, kan hierop worden aangesloten. Hierdoor wordt voorkomen dat onderzoeken dubbel worden gedaan en er tijdrovende switches tussen de Clusters of zorg ontstaan. De backoffice wordt gevormd door de indicatiecommissies. 2. Een integrale commissie voor de indicatie voor zowel onderwijs als jeugdzorg, AWBZ. Bij deze variant worden de indicatiecommissies samengevoegd. Er is één toegang van waaruit de indicatiestelling en de hulpverlening wordt geregeld. Deze werkwijze biedt de meeste garantie voor een integrale aanpak en het ontwikkelen van onderwijszorgarrangementen, maar het ontwikkelproces is ook complexer. Bij beide varianten moet de verdere inhoudelijke samenwerking tussen onderwijs, jeugdzorg en AWBZ uitgewerkt worden. Bij de ontwikkeling van integrale indicatie moet voortgebouwd worden op samenwerking die in verschillende regio s al succesvol is. De agenda s voor de ontwikkeling van passend onderwijs bieden daarvoor goede aanknopingspunten. De op verschillende plaatsen ontwikkelde werkwijzen en instrumenten moeten breed verspreid worden. Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 3

10 4 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

11 2. Speciaal onderwijs in Nederland In Nederland bestaan veel verschillende scholen voor speciaal onderwijs. De scholen zijn vanaf 1 augustus 2003 ingedeeld in vier groepen, de zogenaamde clusters. Elk cluster verwijst naar een bepaalde beperking van de groep leerlingen die daar op school zitten: cluster 1 Scholen voor kinderen met een visuele beperking. cluster 2 Scholen voor kinderen met gehoor-, taal-, en/of spraakproblemen en ernstige communicatieve beperkingen. cluster 3 Scholen voor kinderen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking en langdurige zieke kinderen. cluster 4 Scholen voor kinderen met ernstige psychiatrische en/of gedragsstoornissen. Per cluster zijn er meerdere organisaties verspreid over Nederland. Elke clusterorganisatie heeft een regionaal expertise centrum (), met een onafhankelijke commissie voor indicatiestelling (CvI). Per cluster is de landelijke indeling verschillend, maar alle gemeenten in Nederland zijn ingedeeld bij een van de clusterorganisaties van cluster 1,2,3 en 4. Regionale expertise centra Elk Regionaal Expertise Centrum () is bij de Wet op de Expertise Centra verplicht om de volgende functies en taken uit te voeren: Het verzorgen van onderwijs Het verrichten van handelingsgerichte diagnostiek Het verzorgen van ambulante begeleiding voor leerlingen in het regulier onderwijs, daarbij rekening houdend met de wensen van het regulier onderwijs Het instellen van een Commissie voor Indicatiestelling (CvI) Het ondersteunen van ouders bij de aanmelding bij de Commissie voor Indicatiestelling Het ondersteunen van ouders van een geïndiceerde leerling bij het zoeken naar een reguliere school of een (v)so-school De samenwerking bevorderen tussen het speciaal onderwijs, het regulier onderwijs en de zorginstellingen in de regio van het Het verzorgen van consultatie en het geven van advies. Daarnaast het intern en extern bevorderen van deskundigheid De aanmelding van een leerling vindt plaats bij de Commissie voor de Indicatiestelling (CvI) van het. De wettelijke regeling bepaalt dat de deelnemer zich voor indicatiestelling moet aanmelden bij het waartoe de woongemeente van de deelnemer wordt gerekend. CvI In de wet- en regelgeving voor het speciaal onderwijs is ook de regeling leerlinggebonden financiering opgenomen. Voor zowel het speciaal onderwijs als het leerlinggebonden budget is een indicatie nodig. Deze wordt afgegeven door de CvI. De CvI onderzoekt de leerling niet zelf, maar bestudeert het leerlingdossier en beslist of de leerling een indicatie krijgt. Een aanmelding vindt plaats door het opsturen van het leerlingdossier dat voldoet aan de landelijke vastgestelde criteria. Ouders zijn verantwoordelijk voor het samenstellen van het dossier. Bij het zijn cliëntondersteuners werkzaam die informatie geven aan de ouders over het indicatietraject en de schoolkeuze. Met een indicatie kan de ouder vervolgens kiezen voor het speciaal onderwijs of voor de rugzak, als extra begeleiding in het regulier onderwijs. Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 5

12 Voordat een leerling aangemeld wordt bij een, is er op de PO of VO school vaak al onderzoek gedaan en is er geconstateerd dat de leerling niet de juiste ondersteuning binnen het reguliere PO of VO kan krijgen. De PCL van het WSNS verband geeft dan het advies aan de ouders om de leerling bij een aan te melden. 6 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

13 3. Integraal indiceren De verdeling van het speciaal onderwijs in clusters met eigen commissies voor indicatiestelling en eigen indicatiecriteria heeft geleid tot gescheiden indicatietrajecten. Ouders krijgen van de school advies om hun kind aan te melden bij een van een bepaald cluster en gaan daar het indicatietraject in. In het slechtste geval kan het voor komen dat uiteindelijk de indicatiecommissie geen indicatie afgeeft, maar doorverwijst naar een ander cluster en dat ouders daar weer opnieuw het hele traject moeten afleggen. Ook jeugdzorg en AWBZ-zorg hebben hun eigen indicatiecriteria en trajecten. Daardoor kan het voor komen dat wanneer een leerling naast speciaal onderwijs ook jeugdzorg of AWBZ-zorg nodig heeft, ook hier weer opnieuw een indicatietraject doorlopen moet worden. Vaak dezelfde informatie geven en steeds weer de situatie uitleggen is belastend voor ouders, leidt tot onnodig lange procedures en vaak tot een niet optimaal op elkaar afgestemd onderwijs en zorg aanbod. Daarom is het thema harmonisering indicatiestelling onderdeel van de jeugdagenda van Operatie Jong en uitgewerkt in een ontwikkelingsprogramma integraal indiceren. 3.1 Indicatie criteria Jeugdzorg, CIZ, CvI De speciaal onderwijs clusters, jeugdzorg en AWBZ-zorg, hebben eigen indicatiecriteria voor de zorg of het onderwijsaanbod waarvoor zij indiceren. Bovendien hebben zij eigen afspraken over de inhoud van het dossier, op grond waarvan wordt beoordeeld of het aanbod noodzakelijk en wenselijk is en waarop de beschikking wordt afgegeven. Jeugdzorg (jz) De indicatiecriteria voor de Jeugdzorg zijn vastgelegd in de Wet op de Jeugdzorg. Daarin is aangegeven dat het dossier moet voldoen aan: een beschrijving van het probleem of dreigende problemen van de cliënt, de ernst en de mogelijke oorzaken, een beschrijving van de benodigde zorg en het met de zorg beoogde doel, de duur van de zorg, gerekend vanaf het moment dat de zorg is begonnen, de termijn waarop de aanspraak tot de jeugdzorg tot gelding moet zijn gebracht, een advies wie de zorg kan of kunnen leveren, of coördinatie van zorg gewenst is en zo ja wie dat het beste kan uitvoeren, Daarnaast hanteert de jeugdzorg de volgende kwaliteitscriteria: aan de indicatie ligt een aanvraag van de cliënt ten grondslag, over het indicatiebesluit wordt ten minste eenmaal overleg gepleegd met de aanvrager, het ontwerp indicatiebesluit wordt voorgelegd aan een gekwalificeerde gedragswetenschapper. AWBZ (CIZ) Toegang tot AWBZ-zorg is vastgelegd in het Besluit Zorg Aanspraken AWBZ (Bza). Criteria voor het recht op AWBZ-zorg zijn: het hebben van een aandoening, beperking of handicap als gevolg waarvan de verzekerde op een of meerdere vormen van zorg kan zijn aangewezen. Er worden hierbij twee grondslagen onderscheiden: 1. een 'somatische, psychogeriatrische of psychiatrische aandoening of beperking', 2. een 'verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke handicap'. Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 7

14 De commissie indicatie zorg (CIZ) toetst of een verzekerde is aangewezen op AWBZ-zorg. Voor zover dit voor het nemen van een indicatiebesluit van belang is, wordt onderzoek verricht naar: de algemene gezondheidstoestand van de zorgvrager; de beperkingen die de zorgvrager in zijn functioneren ondervindt als gevolg van een: somatische, psychogeriatrische of psychiatrische aandoening of beperking, een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke handicap; de woning en de woonomgeving van de zorgvrager; het psychisch en sociaal functioneren van de zorgvrager; de sociale omstandigheden van de zorgvrager; de aard en de omvang van de aan de zorgvrager geboden professionele en nietprofessionele hulp en zorg en de mogelijkheden tot continuering en uitbreiding daarvan. Vervolgens worden de zorgbehoefte en de zorgzwaarte vastgesteld en het indicatiebesluit genomen. Speciaal onderwijs (CvI) Elk van de vier clusters kent specifieke criteria gebaseerd op de specifieke expertise van het betreffende cluster. Het betreft lichamelijke of verstandelijke handicaps, psychische stoornissen of gedragsproblemen. De CvI kan op basis van het dossier twee verschillende beslissingen nemen: Het dossier voldoet aan de criteria van het cluster. Het CvI geeft een positieve beschikking. De leerling kan hiermee naar het speciaal onderwijs of in het regulier onderwijs van een rugzak gebruik maken. Het dossier voldoet niet aan de criteria van het cluster en het CvI geeft geen positieve beschikking. 3.2 Harmonisering indicatiecriteria De gescheiden indicatietrajecten zijn voor ouders onbegrijpelijk en onnodig belastend. Bovendien belemmeren de gescheiden trajecten snelle en effectieve hulp aan leerlingen. Leerlingen zijn gebaat bij hulp die aansluit bij hun problemen. Daarbij is het onbelangrijk binnen welke regeling die hulp valt. Harmonisering van de indicatiestelling Jeugdzorg, CvI en CIZ moeten de schotten slechten tussen deze organen en leiden tot integrale indicatie voor onderwijs-zorgarrangementen. Voorwaarden hiervoor zijn onder andere dat werkwijzen worden afgestemd, dossierinformatie wordt uitgewisseld en de werkwijze van de verschillende indicatieorganen onderling worden erkend. Het advies van de Commissie Linschoten in 2008 om tot één uniforme indicatiestelling voor de jeugd te komen bij CIZ en Jeugdzorg 1, zegt hierover het volgende: Het CIZ indiceert nu vooral op basis van een dossier: is er sprake van een handicap of een beperking bij het kind, heeft het kind recht op zorg? De Bureaus Jeugdzorg gaan uit van de omgeving van het kind, de opvoeding, school, etc. en stellen de vraag: welke zorg is voor dit kind geschikt? Er moet nu één protocol (één manier van screenen) ontwikkeld worden voor LVG'ers, zodat de jeugdzorg beter beoordelen kan of een kind in de AWBZ of in de jeugdzorg geholpen kan worden. 1 Bron: Ministerie van VWS: rapport-awbz--en-jeugdzorg-commissie-linschoten Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

15 In 2008 heeft OCW het verplichte format voor indicatiestelling voor speciaal onderwijs losgelaten. Hierdoor kunnen onderwijs en jeugdzorg gemakkelijk samen één formulier gebruiken. Het ministerie voor Jeugd en Gezin geeft in het actieplan tegen de regeldruk in de jeugdketen aan, in te zetten op vereenvoudiging van de indicatiestelling. Ondermeer door uit de indicatie voor jeugdzorg de duur en omvang van de zorg te schrappen. Tevens wordt overwogen de verplichte toetsing van het besluit door een gedragswetenschapper te schrappen. 3.3 Landelijk beleid integraal indiceren Integraal indiceren gaat verder op het thema harmonisering indicatiestellingen van de jeugdagenda van Operatie Jong. VWS bevordert integraal indiceren vanuit deze optiek en OCW stimuleert de ontwikkeling van integraal indiceren in het kader van de ontwikkeling van passend onderwijs. In 2006 zijn op landelijk niveau afspraken gemaakt om het indicatie proces Jeugdzorg, AWBZzorg en speciaal onderwijs te harmoniseren en is het landelijk kader integraal indiceren door VWS en OC en W aan de Tweede Kamer aangeboden. In het najaar van 2006 gingen de ministeries van OCW en VWS, het IPO, de WEC-raad, de MOgroep, het CIZ, MEE Nederland en Zorgverzekeraars Nederland akkoord met de landelijke implementatie van het kader. In 2007 en 2008 is het landelijk invoeringstraject uitgevoerd. Het einddoel van het implementatietraject was in het gehele land integrale indicatieroutes realiseren. In Gelderland hebben de regio s Apeldoorn en Arnhem deelgenomen aan het landelijke implementatietraject. In het landelijk kader integraal indiceren worden zeven kernthema s benoemd die uitgewerkt moeten worden om tot een kwalitatief goede integrale indicatiestelling te komen, die voldoet aan de indicatiecriteria en kwaliteitscriteria integraal indiceren van de betrokken partners: Geïntegreerd traject met één begeleider: ouders melden zich aan een van de bestaande loketten en krijgen wanneer er sprake is van een gecombineerde vraag, een trajectbegeleider toegewezen. De trajectbegeleider zorgt voor informatie aan de ouders, ondersteuning bij het vullen van het dossier en beoordelen van de compleetheid van het dossier, verbinding leggen met andere instanties of personen, begeleiding voor de ouders totdat de leerling is geplaatst en de zorg gestart. Signaleren van gecombineerde zorgvragen: standaard wordt bij intake onderzocht of er al andere indicaties zijn aangevraagd of moeten worden aangevraagd. Delen van beschikbare informatie: organisaties vragen dossierstukken van eerdere indicaties op en delen dossierstukken wanneer er een gecombineerde vraag is. Consultatie: trajectbegeleiders en indicatiestellers raadplegen elkaar bij een gecombineerde vraag. Bevorderen samenhangend aanbod: bij indicatie voor zowel speciaal onderwijs als zorg wordt een afgestemd aanbod geleverd (onderwijs-zorg arrangement). De beschikkingen worden afgegeven door de daartoe bevoegde indicerende instanties (BJZ, CvI en CIZ). Ouders ontvangen een integraal pakket met de benodigde indicaties. Kennismanagement: trajectbegeleiders van zowel onderwijs- als zorg-indicatieorganen worden geschoold in aanmeldprocedures en indicatiecriteria van zorg en speciaal onderwijs. Kwaliteitsborging: om integrale indicatieroutes te realiseren is het nodig dat de betrokken instanties afspraken met elkaar maken en hulpmiddelen ontwikkelen om deze afspraken in Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 9

16 de praktijk te brengen. De samenwerking, afstemming en de daarbij gekozen werkwijzen worden schriftelijk vastgelegd en in convenanten vastgesteld. 10 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

17 4. Integraal indiceren voor speciaal onderwijs Bij een nieuwe indicatievraag kan vanaf de aanmelding duidelijk zijn dat het alleen om speciaal onderwijs gaat. In dat geval zal aanmelding bij het leiden tot indicatie en plaatsing van de leerling in het speciaal onderwijs of tot toekenning van een PGB. In de praktijk is dat vaak niet het geval en is er sprake van een meervoudige vraag. Ook kan een leerling al van het speciaal onderwijs gebruikmaken maar blijkt extra zorg nodig te hebben of een leerling krijgt jeugdzorg maar blijkt ook speciaal onderwijs nodig te hebben. Zoals eerder geconstateerd staan indicatietrajecten voor speciaal onderwijs en zorg nu vaak nog los van elkaar. Het gevolg daarvan is dat: de zorgvraag en de achterliggende problematiek meerdere malen en vanuit verschillende perspectieven worden beoordeeld, ouders meerdere indicatietrajecten moeten doorlopen, een integrale beoordeling van de vraag ontbreekt, een integraal aanbod moeilijk te realiseren is. Integrale indicatiestelling moet er toe leiden dat een ouder de vraag maar éénmaal hoeft te stellen. Wanneer vervolgens blijkt dat het een meervoudige vraag is, zorgen onderwijs en zorg ervoor dat de vraag integraal wordt opgepakt. Naast de afstemming van de werkwijze moet ook de beoordeling van de meervoudige hulpvraag integraal uitgevoerd worden en het advies een afgestemd zorgonderwijs hulpaanbod omvatten. Integraaltraject In de landelijk ontwikkelde handleiding provinciaal stappenplan kader integraal indiceren wordt het concept frontoffice backoffice aangereikt als organisatieprincipe voor integraal indiceren. Het maakt niet uit bij welk loket ouders zich melden met hun vraag. In de backoffice worden de benodigde indicaties voorbereid, de beschikkingen worden afgegeven door de daartoe bevoegde indicerende instanties (BJz, CvI en CIZ). Ouders merken daar weinig van: zij hebben in dit integrale traject te maken met één coördinerende trajectbegeleider. Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 11

18 Frontoffice Backoffice Resultaat Ouders melden zich met zorgvraag of onderwijs vraag BJZ CIZ MEE 4 3 Signaleren: is er sprake van een gecombineerde zorg-onderwijs vraag? Beschikbare informatie opvragen Consultatie Integraal indicatiebesluit voorbereiden Besluitvorming door de verantwoordelijke indicatiecommissies Integraal pakket met de benodigde indicaties voor zorg en speciaal onderwijs één trajectbegeleider * Voorbeeld uit: handleiding provinciaal stappenplan kader integraal indiceren 12 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

19 5. Integraal indiceren binnen het speciaal onderwijs in Gelderland Integraal indiceren zoals bedoeld in het landelijk kader integraal indiceren is in geen enkele regio in Gelderland gerealiseerd. Er zijn echter wel diverse vormen van samenwerking in ontwikkeling. In één regio (Nijmegen/Rivierenland) is de samenwerking tussen de vier clusters speciaal onderwijs gestart om het indicatietraject af te stemmen. Daarbij is sprake van een afgestemd indiceringstraject met een centraal infopunt voor ouders van waaruit ouders trajectbegeleiding krijgen. Als een leerling wordt aangemeld, wordt met BJz ook vaak de informatie afgestemd. In andere regio s zijn samenwerkingsinitiatieven tussen 3 en 4. Daarnaast vindt op casusniveau vaak afstemming en soms warme overdracht plaats tussen 3 en 4. Hierover zijn echter geen structurele afspraken gemaakt. 5.1 Ontwikkelingen in het voortraject 2 In het voortraject naar indicatiestelling is wel een duidelijke ontwikkeling naar een integrale aanpak. BJz is betrokken in het voortraject op de school, soms door deel te nemen aan de PCL en verder door deelname aan het schoolgebonden externe ZAT of het bovenschoolse ZAT. Bij scholen die verwijzen naar 4 Provinciën, biedt MEE op schoolniveau ondersteuning bij indicatietrajecten voor cluster 3 en AWBZ indicaties. In de regio s Zutpen, Achterhoek, Apeldoorn en Harderwijk wordt vanuit de aanpak voortijdig schoolverlaten voor risicoleerlingen samengewerkt tussen VO, s, jeugdzorg en CIZ partners. In de regio Apeldoorn en Zutphen functioneren regionaal bovenschoolse zorgteams VO waaraan onderwijs (VO en ) en zorgpartners (BJz, MEE en GGZ) deelnemen. In deze zorgteams werken onderwijs en zorgpartners samen om het best passende onderwijs en zorgaanbod te realiseren voor de leerling. Alle complexe casussen (gecombineerde vragen) uit het VO in de regio komen hier binnen. In deze zorgteams is de expertise aanwezig of wordt per casus toegevoegd; voor een integrale probleemanalyse en een integraal indicatieadvies met een onderwijszorgarrangement vanuit de visie: één leerling, één plan. Wanneer de VO school de leerling aanmeldt bij het regionaal bovenschoolse zorgteam wordt een trajectbegeleider / casusmanager aangewezen. De begeleider is contactpersoon voor de ouders en coördineert het indicatietraject. Hiermee wordt een integraal voortraject gerealiseerd waardoor ouders en scholen minder last hebben van de, nog steeds bestaande, gescheiden indicatieroutes. In de regio Achterhoek en Harderwijk functioneren voor VO breed samengestelde bovenschoolse zorgteams, daarin wordt samengewerkt met 4. In de regio Achterhoek is dit ook voor het PO gerealiseerd. Integraal indiceren wordt uitgewerkt binnen het veldinitiatief passend onderwijs in de regio. Het realiseren van integrale indicatiestelling staat in de regio s met een initiatief of convenant 2 voor een overzicht: zie bijlage 2 Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 13

20 passend onderwijs hoog op de agenda. Het wordt benoemd als uitwerking van het te ontwikkelen regionaal onderwijszorgloket. 5.2 Overzicht stand van zaken integraal indiceren Speciaal onderwijs in Gelderland Samenwerking clusters In geen enkele regio in Gelderland is er sprake van vergaande samenwerking tussen de regionale expertise centra van de clusters 1,2,3 en 4 met betrekking tot integraal indiceren voor speciaal onderwijs. Samenwerking tussen s in de regio ZeON t Gooi 4 provinciën groot Gelre Oost Nederland Sensis rivierenland Vierland Viataal Is er samenwerking tussen de verschillende clusters? Nee Tussen 3 en 4 Nog niet Nee Nee Ja Ja Ja Ja In de twee regio s waar in het kader van het landelijk implementatieprogramma integraal indiceren een pilot integraal integreren heeft gelopen, zijn in regio Nijmegen/Rivierenland de meeste concrete resultaten te zien. Hier hebben Sensis, Viataal, Rivierenland en Vierland een samenwerkingsproces ingezet. Integrale CvI In geen enkele regio is een integrale CvI gerealiseerd. Elk cluster heeft zijn eigen CvI waarin de wettelijke partners (onderwijskundige, orthopedagoog en Maatschappelijk Werk) zitting hebben. Ook per cluster is er geen sprake van integrale indicatie onderwijs, jeugdzorg en AWBZ jeugdzorg. Alleen bij Groot Gelre wordt over deelname van BJz in de CvI overlegd. Bij Oost Gelre neemt BJz deel aan de CvI wanneer de ouders daarom verzoeken. Als een leerling wordt aangemeld, wordt wel vaak met BJz informatie afgestemd. BJz neemt in alle regio s deel aan de schoolgebonden en bovenschoolse ZAT s. t Gooi en 4 Provinciën hebben afspraken met het CIZ. t Gooi heeft met het Riagg de afspraak gemaakt dat er jaarlijks 100 plaatsen gereserveerd worden voor jongeren die verwezen worden via het (voorrangsregeling) en bij 4 provinciën een CIZ functionaris is gedetacheerd in de CvI. ZeON t Gooi 4 provincië n groot Gelre Oost Nederland Sensis rivierenla nd Vierland Viataal Nemen MEE en BJz deel aan de CvI? Sluit BJz aan op de regionale expertise centra? Is er samenwerking met het CIZ? Nee Nee Nog niet Nee Soms Nee Nee Nee Nee Nee Nee In Nee Nee Nee Nee Nee Nee Zwolle wel Nee Ja Ja Nee Nee Nee Nee Nee Nee 14 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

21 Geïntegreerd indicatietraject De ontwikkeling van integrale indicatiestelling in het Speciaal onderwijs beperkt zich vaak tot het beleidsniveau. Op het niveau van de uitvoering voelt men zich niet betrokken en slecht geïnformeerd. Een knelpunt is ook dat elders ontwikkelde werkwijzen niet bekend zijn, of zo als een van de geïnterviewde personen zegt: iedereen vindt opnieuw het wiel uit. Toegang en aanmelding De aanmelding voor Speciaal onderwijs gaat meestal via de scholen voor speciaal onderwijs. Hierdoor wordt het breed kijken naar de onderwijs-zorgvraag niet bevorderd. Per is er een format voor het indicatietraject en de inhoud van het dossier. Sensis, Viataal, Rivierenland en Vierland gebruiken hiervoor een gezamenlijk format. Daarnaast hebben zij een centraal informatiepunt voor ouders van waaruit de ouders trajectbegeleiding krijgen. De VO scholen in Apeldoorn werken met één aanmeldingsformulier voor de s en voor zorg. ZeON t Gooi 4 provincië n groot Gelre Oost Nederland Sensis rivierenla nd Vierland Viataal Is er sprake van één indicatieroute voor de verschillende clusters in een regio? Is er per regio een centrale aanmelding voor de clusters 1,2,3,4? Nee Nee Nee Nee Nee Ja Ja Ja Ja Nee Nee Nee Nee Nee Nee Nee Nee Nee Afstemming procedures De samenwerking beperkt zich vaak tot de afstemming, een leerling die bij het verkeerde Cluster is aangemeld, wordt overgedragen naar een ander Cluster, zodat de aanmelding en de onderzoeken niet herhaald hoeven te worden. Hierop zijn ook uitzonderingen. Sensis, Viataal, Rivierenland en Vierland hebben gezamenlijk afspraken gemaakt over de inhoud van het leerlingdossier en de wijze waarop een indicatie aangevraagd kan worden bij een van de s. Wanneer een leerling aangemeld wordt voor een cluster, maar er is ook expertise nodig vanuit een ander cluster, dan wordt een er gezamenlijk indicatietraject gestart. De formele indicatiestelling vindt plaats in de CvI van het betreffende cluster. Oost Nederland maakt met MEE, GGz en BJz afspraken over erkenning van elkaars onderzoeken/beoordelingen. In Apeldoorn en regio wordt nu gewerkt met één aanmeldingsformulier voor onderwijs en zorg en is met de GGz schriftelijk vastgelegd dat in bepaalde gevallen geen extra handtekening nodig is voor indicatie. Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 15

22 Afstemming met de zorgpartners vindt plaats in het voortraject op school en in de ZAT s. ZeON t Gooi 4 provinciën Groot Gelre Oost Nederland Sensis rivierenland Vierland Viataal Zijn er afspraken gemaakt over aanvraag is toekenning wanneer de aanmeldmodellen en criteria zijn toegepast? Zijn er afspraken gemaakt over toetsing achteraf? Nee Nee Nee Nee Deels Nee Nee Nee Nee Nee Nee Nee Nee Deels Nee Nee Nee Nee Op welke manier is BJz betrokken? In de ZAT s en regionale diagnos -tisch team. Nee Op school niveau Nee Via ZAT s en leerling zorgloket Nee Nee Nee Nee Hoe zijn de andere lokale zorgleveraars betrokken? Niet Niet Soms Niet Via ZAT s en leerling zorgloket Niet Niet Niet Niet Signaleren van gecombineerde zorgvragen Op sommige aanmeldpunten van Oost Nederland wordt met een warme intake gewerkt, er vindt een gesprek plaats met de trajectbegeleider waarbij naar overige zorgvragen wordt geïnformeerd. Bij andere s wordt in het aanmeldformulier standaard gevraagd of er andere indicatieaanvragen zijn gedaan. ZeON t Gooi 4 provincië n groot Gelre Oost Nederland Sensis rivierenla nd Vierland Viataal Stellen s standaard de vraag of er al andere indicaties zijn aangevraagd of nog moeten worden aangevraagd? geen standaard werkwijze. geen standaard werkwijze Ja, door de traject begeleiders Wel bij LGF, anders niet Ja Ja Ja Ja ja Delen van beschikbare informatie Alle partijen delen de visie dat procedures en protocollen van de verschillende indiceringorganen een drempel vormen om tot een op de leerling afgestemd onderwijszorgaanbod te komen. Het niet onderling erkennen van uitgevoerde onderzoeken en het 16 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

23 onvoldoende gebruikmaken van eerder verzamelde gegevens, leidt tot onnodige vertraging en procedures. Oost Nederland, Sensis, Rivierenland, Vierland maken gebruik van dossier informatie die uit het voortraject of eerdere trajecten beschikbaar is. t Gooi maakt daar in sommige gevallen gebruik van. ZeON t Gooi 4 provincië n groot Gelre Oost Nederland Sensis rivierenla nd Vierland Viataal Wordt informatie van een eerder indicatietraject dat werd doorlopen opgevraagd en gebruikt Worden dossierstukken gedeeld tussen organisaties. Geen afspraken Deels Nee Nee Ja Ja Ja Ja Ja Nee Nee op schoolniveau Nee Ja Ja Ja Ja Ja Kennismanagement Sensis, Viataal, Rivierenland en Vierland hebben gezamenlijke informatie en scholingsactiviteiten voor de verwijzers en trajectbegeleiders. Verder brengen zij de ambulant begeleiders van de clusters die samen op een school komen, met elkaar in contact. Doel hiervan om rond een casus afstemming tussen de clusters te realiseren. Dit wordt voor zowel het PO en VO als voor de rugzakregeling van het MBO gedaan. ZeON t Gooi 4 provincië n groot Gelre Oost Nederland Sensis rivierenla nd Vierland Viataal Hebben trajectbegeleiders en indicatiestellers een lijst met contactgegevens van medewerkers uit de andere organisaties die zij kunnen raadplegen. sociale kaart wordt ontwikkeld. Nee Ja wel van de s Ja Ja Ja Ja Ja Begeleiding van de ouders Bij aanmelding wordt een trajectbegeleider toegewezen die contactpersoon is voor de ouders en de casus volgt totdat de leerling geplaatst is. De trajectbegeleider beoordeelt het dossier en geeft begeleiding bij het aanvullen van het dossier. Besluit de CvI positief, dan zorgt de trajectbegeleider voor verdere begeleiding naar een school of rugzak. Wanneer er geen passende school voor de leerling gevonden wordt, zal de directeur bemiddelen om de leerling alsnog via een van de collega directeuren te plaatsen. Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 17

24 ZeON t Gooi 4 provincië n groot Gelre Oost Nederland Sensis rivierenla nd Vierland Viataal Is er trajectbegeleiding vanuit het? Wie voert de trajectbegeleiding uit? Werken de trajectbegeleiders samen met BJz en MEE Ja, Ja Ja ja Ja Ja Ja Ja Ja Cliëntondersteuner van het Cliëntondersteuner IB-er of directeur SO school Nee Nee Op schoolniveau Ambulant begelei ders In het voortraject Intake function aris/traj ectbege leider In het voortraject Ambulant begelei ders In het voortraject Ambulant begelei ders In het voortraject Ambulant begelei ders In het voortraject Ambulant begelei ders In het voortraject Bevorderen samenhangend aanbod Het handelingsgericht indiceren staat nog in de kinderschoenen. Wanneer er al sprake is van samenwerking in het indicatietraject, is het bieden van een onderwijs-zorgarrangement nog geen algemene werkwijze. Belangrijke voorwaarden voor handelingsgericht indiceren is dat de deelnemers aan een multidisciplinair overleg voldoende mandaat hebben voor de toegang tot de zorg of onderwijs die zij vertegenwoordigen. Daarbij speelt beschikbare capaciteit (wachtlijsten) een belangrijke rol. Het bieden van een onderwijs-zorgarrangement is nog bij geen enkele een standaardwerkwijze. In de regio Zutphen en Apeldoorn wordt voor de zorgleerlingen, waarbij het indicatietraject via het leerlingzorgloket of OZC loopt, bij het indicatieadvies ook een onderwijs-zorgaanbod geboden. Onderwijs-zorg arrangement ZeON t Gooi 4 provincië n groot Gelre Oost Nederland Sensis rivierenla nd Vierland Viataal Zijn er afspraken over het gezamenlijk bieden van onderwijs en zorg. Nee Nee Nee Nee deels Nee Nee Nee Nee Borging van de afspraken De enkele samenwerkingsafspraken die zijn ontwikkeld, zijn meestal geborgd in convenanten of in schriftelijke overeenkomsten. ZeON t Gooi 4 provinciën groot Gelre Oost Nederland Sensis rivierenland Vierland Viataal Zijn de afspraken geborgd? Nee Nee Soms Nee Ja Ja Ja Ja ja 18 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

25 6. Rol van de Provincie, advies voor ontwikkelingsplan De provincie kan vanuit haar verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg en de regie op de jeugdzorg en breder, een belangrijke rol spelen bij de verdere ontwikkeling van integraal indiceren in het speciaal onderwijs. Integraal indiceren in het Speciaal onderwijs en passend onderwijs vormgeven is primair de verantwoordelijkheid van de onderwijs- en zorgpartners, maar de Provincie kan daarbij een stimulerende rol vervullen. Bij de verdere ontwikkeling van integraal indiceren moeten de landelijk ontwikkelde werkwijzen en producten gebruikt worden, maar het is vooral belangrijk dat er voortgebouwd wordt op de ontwikkelingen die in de regio plaatsgevonden hebben. te bevorderen kan de provincie de volgende acties ondernemen: Met de onderwijspartners afspraken maken om centrale toegang speciaal onderwijs te ontwikkelen. Daarbij moet bij voorkeur aangesloten worden op de bestaande initiatieven passend onderwijs. Met de regio s waar nog geen initiatief passend onderwijs is gestart, de partners om de tafel brengen om de ontwikkeling van integraal indiceren op te starten. Provinciale bijeenkomsten / werkplaatsen organiseren voor verspreiding van de landelijke en regionaal ontwikkelde werkwijzen. Deelname van bovenschoolse en, bij voorkeur, regionale multidisciplinaire teams opnemen in de productafspraken met BJz. De provincie heeft nu in de productafspraken met BJz opgenomen dat BJz aansluit op de ZAT s in het onderwijs. In het verlengde hiervan kan de provincie met BJz afspreken dat zij ook deelnemen aan bovenschoolse en, bij voorkeur, regionale multidisciplinaire teams, waarin de onderwijs- en zorgpartners in het voorbereidingstraject tot indicering multidisciplinair probleemanalyse en indiceringadvies geven. Planning 2010 Een provinciale startconferentie met als doel informeren / voorbeelden geven en de partijen bij elkaar brengen. In de regio s waar de partners nog niet om de tafels zitten, dit overleg initiëren. Integraal indiceren prominent op de agenda zetten van de regionale platforms afstemming jeugdzorg-jeugdbeleid. Twee pilots starten met als doel voorbeeld werkwijze in de Gelderse situatie te ontwikkelen. Daarbij gaat het met name om het toepassen van het kader integraal indiceren aansluitend op de ontwikkelingen die plaatsgevonden hebben binnen de aanpak voortijdig schoolverlaten Provinciale werkplaatsen organiseren voor regionale procesbegeleiders Brochure uitgeven over Gelderse good practice integraal indiceren. Twee provinciale werkbijeenkomsten/conferentie over de thema s: onderwijs-zorgarrangementen, betrokkenheid ouders. Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 19

26 20 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

27 Bijlagen: 1. Praktijk voorbeelden integraal indiceren Speciaal Onderwijs 2. Schets van de ontwikkelingen rond samenwerking onderwijs en zorg in verschillende regio s in Gelderland 3. Plannen in de Gelderse regio s met betrekking tot passend onderwijs 4. Samenwerkingsverbanden 5. Gebruikte informatie Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 21

28 22 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland

29 Bijlage 1 Praktijk voorbeelden integraal indiceren Speciaal Onderwijs 1. Almere: Stichting Gewoon Anders Gewoon Anders is een stedelijk, clusteroverstijgend expertisecentrum dat ook deel uit maakt van drie regionale expertisecentra (cluster 2, 3 en 4). Het bestuur van Gewoon Anders bestaat uit een afvaardiging van alle besturen voor primair en voortgezet onderwijs in Almere. Gewoon Anders is in 2003 gestart als experiment voor tien jaar, een periode die inmiddels verlengd is. Het experimentele gehalte van Gewoon Anders zit in het creëren van alternatieve onderwijsplekken vanuit een visie van integratie en met oog voor de keuzevrijheid van ouders. Het samenwerkingsverband van Almeerse schoolbesturen onderschrijft de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor het bieden van mogelijkheden van integratie voor kinderen met een stoornis of handicap. In de korte geschiedenis van Gewoon Anders zijn er zo verschillende speciale onderwijsvormen ontstaan. Aanvankelijk alleen voor het primair onderwijs, inmiddels ook al enige jaren in het voortgezet onderwijs en zelfs in het MBO. In het schooljaar 2008/2009 kregen circa 950 leerlingen met zeer diverse handicaps en stoornissen (verspreid over ruim 75 scholen voor primair onderwijs en 7 scholen voor voortgezet onderwijs, inclusief Praktijkonderwijs en ROC) ondersteuning vanuit Gewoon Anders. Aanmelding Leerlingen met visuele, auditieve, spraak- taal en/of verstandelijke handicaps of met ernstige psychische stoornissen kunnen, als zij aan de voorgeschreven wettelijke eisen voldoen, aanspraak maken op speciaal onderwijs/ leerlinggebonden financiering (LGF rugzakfinanciering). Voordat een leerling wordt aangemeld, is met de school/zorginstantie binnen het samenwerkingsverband van de school zorgvuldig nagegaan of plaatsing in het speciaal onderwijs/ een leerlinggebonden financiering (LGF) nodig is. Indicatiestelling De leerling wordt aangemeld met de benodigde clusterspecifieke rapportages en met de toestemming verklaring van de ouders. Wanneer het dossier volledig is, wordt het ter bespreking voorgelegd aan de CvI, die maandelijks vergadert. De taak van de onafhankelijke CvI is het beoordelen van de toelaatbaarheid van het kind tot een zeer speciale onderwijsvoorziening. In Almere betekent dat toelating tot stichting Gewoon Anders. Dit wordt gedaan aan de hand van de landelijk ontwikkelde criteria aan de toelating van een voorziening voor zeer speciaal onderwijs of ambulante hulpverlening. Stichting Gewoon Anders stelt een casemanager beschikbaar die contactpersoon is voor de leerling, ouders en school. Gewoon Anders helpt ouders met het vinden van een geschikte onderwijsplek, verzorgt directe ondersteuning in de klas, zowel aan leerling als aan de leerkracht en geeft voorlichting aan school- en zorgteams. Samen met de leerkracht(en), de intern begeleider of zorgcoördinator van de school en in nauwe samenwerking met de ouders, wordt een begeleidingsplan gemaakt. Hierbij wordt ook overlegd met andere bij de leerling betrokken specialisten, bijvoorbeeld de logopedist, fysio- of ergotherapeut en psycholoog. Specifieke onderwijsvragen, afspraken en Spectrum, CMO Gelderland Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland 23

30 oplossingsmogelijkheden worden voor iedere leerling jaarlijks in de plaatsingsafspraken vastgelegd (dit is het wettelijk verplichte Handelingsplan ). De voortgang van de leerling wordt periodiek met ouders en school geëvalueerd. Samenstelling Commissie voor Indicatiestelling is (wettelijk) als volgt: een voorzitter met een bestuurlijke- en onderwijsinhoudelijke achtergrond, een jeugdarts van de GGD in verband met de toelichting op de medische problematiek, een orthopedagoog of ontwikkelings- of onderwijspsycholoog, een onderwijskundige, een maatschappelijk werker/secretaris, een logopediste (voor cluster 2). Zo nodig kan ook een beroep gedaan worden op andere deskundigen, zoals deskundigen op gebied van speciaal onderwijs of specifieke handicaps. Opbrengsten van het onderwijs In 1997 begon in Almere een experiment waarbij leerlingen met een indicatie voor speciaal onderwijs in het reguliere basisonderwijs werden geplaatst. Getalsmatig heeft het experiment ruimschoots aan de verwachtingen voldaan. Ongeveer 70% van leerlingen met een indicatie krijgt les op een reguliere basis- of voorgezet onderwijsschool. De focus van het experiment in de afgelopen tien jaar was vooral integratie. Door het recente inspectierapport komt de focus meer op de kwaliteit van de zorg en het onderwijs te liggen. Onderwijsmodellen Binnen het Almeerse onderwijs wordt door Gewoon Anders gewerkt met drie verschillende onderwijsmodellen: Kind in groep, Groep in school en Groep gekoppeld aan school. Bij het Kind in groep model gaat de leerling naar de reguliere basisschool in de buurt en neemt daar zoveel mogelijk deel aan het gewone onderwijsprogramma. De leerkracht van de groep en de ouders krijgen begeleiding van een casemanager (ook wel ambulant begeleider genoemd). Voor de leerling wordt hulp op maat geboden, bijvoorbeeld door begeleiding van een speciale leerkracht of speciale onderwijsassistent van Gewoon Anders. Een andere mogelijkheid is dat de school zelf extra begeleiding en/of ondersteuning geeft, waarbij de formatie betaald wordt vanuit de leerling gebonden financiering, ofwel het rugzakje. Ook leerlingen (met een indicatie) in het Speciaal Basisonderwijs kunnen in aanmerking komen voor begeleiding door Gewoon Anders. Bij het Groep in school model gaat de leerling naar een reguliere basisschool, maar krijgt hij onderwijs in een speciale groep. In deze groep zitten rond de 12 leerlingen met een soortgelijke handicap of stoornis. Er is een speciale leerkracht, een klassenassistent en de inrichting van het lokaal is aangepast. De leerlingen in de speciale groep integreren zoveel mogelijk met de andere leerlingen en onderwijsactiviteiten binnen school. Vanuit Gewoon Anders begeleidt een casemanager de groepsleerkracht en de klassenassistent van de school. Bij het Groep gekoppeld aan school model moet u denken aan een speciale voorziening voor kinderen met meervoudige of complexe problematiek, of kinderen die in psychiatrische (dag)behandeling zijn. Het onderwijs vindt plaats op een aparte locatie. Voor de meeste kinderen geldt dat ze hier tijdelijk gebruik van maken. De onderwijssetting lijkt verder op het Groep in school model. Zodra het mogelijk is stromen leerlingen door naar een groep in school of naar een gewone groep. 24 Stand van zaken integraal indiceren in speciaal onderwijs in Gelderland Spectrum, CMO Gelderland