Sectorale arbeidsmarktinformatie

Transcriptie

1 Sectorale arbeidsmarktinformatie Overschotten en tekorten Kansen en mogelijkheden Deel B: Sectorbeschrijvingen 6. Energie en nutsbedrijven Den Haag 20 december

2 Inhoudsopgave Energie en nutsbedrijven Sectorfiche Werkgelegenheid en vacatures Werkgelegenheid Vacatures Trends en ontwikkelingen Economie en technologie Arbeidsmarktontwikkelingen Overschotten en tekorten Kansen en mogelijkheden...8 2

3 Energie en nutsbedrijven 1. Sectorfiche 6. Energie en nutsbedrijven Private sectoren 2010 niveau gemiddelde mutatie (% p.j.) gemiddelde mutatie 11/12 (% p.j. ) Relatieve ontwikkeling t.o.v. andere sectoren aantal banen werknemers x ,2 0,9 0,1 gemiddeld aantal banen zelfstandigen x ,0-0,0 banen totaal x ,2 0,9 0,1 gemiddeld aantal werkzame personen x ,1 0,9 0,1 gemiddeld arbeidsvolume werknemers x ,0 0,7 0,1 gemiddeld arbeidsvolume zelfstandigen x ,1 - - arbeidsvolume totaal x ,1 0,7 0,1 gemiddeld aantal zzp-ers x aantal vacatures x ,3 3,1-0,6 iets beneden gemiddeld vacaturegraad uitzendvolume Aantal vacatures in % van aantal banen werknemers index 2005=100 15,4 2,1-0,7 iets beneden gemiddeld 133 5,9 ruim bovengemiddeld betaalde uren werknemers x mln. uren 56,5 0,9 0,1 gemiddeld Toelichting: Relatieve ontwikkeling t.o.v. andere sectoren ruim bovengemiddeld verschil => 2,5 iets bovengemiddeld verschil => 0,5; <2,5 gemiddeld verschil > -0,5; < 0,5 iets beneden gemiddeld verschil =>-0,5; < -2,5 ruim beneden gemiddeld verschil => -2,5 n.v.t. In de relatieve ontwikkeling van de sector energie en nutsbedrijven ten opzichte van andere sectoren is zowel de gerealiseerde gemiddelde mutatie als de geprognosticeerde gemiddelde mutatie verdisconteerd. 3

4 Samenvattend beeld Ontwikkeling van de vraag Er is in de afgelopen periode sprake van een lichte stijging van de werkgelegenheid, gemiddeld met 1 procent per jaar. Ook is het uitzendvolume tussen 2005 en 2010 toegenomen, gemiddeld met bijna 6 procent. EIM voorziet voor de komende twee jaar een stabilisatie van de werkgelegenheid in de sector energie en nutsbedrijven. Hoewel er in de sector de komende jaren veel ontwikkelingen zullen zijn, blijft volgens het UWV een stijging van de uitbreidingsvraag gedurende de jaren bij openbare nutsbedrijven uit. Dat wil zeggen dat de werkgelegenheid in de nutsbedrijven praktisch stabiel blijft. Ook in de sector energie vindt op korte termijn geen uitbreiding van de werkgelegenheid plaats 1. Jaarlijks zullen er ruim vacatures ontstaan als gevolg van vooral de uitstroom van oudere werknemers. Overschotten en tekorten De komende jaren zullen er naar verwachting vooral kwalitatieve discrepanties ontstaan. De vraag naar hoger opgeleiden zal toenemen. De algemene verwachting is dat in de toenemende vraag onvoldoende kan worden voorzien, zodat de sector de komende jaren te maken zal krijgen met tekorten aan hoger opgeleid personeel. Het gaat hierbij vooral om tekorten aan technisch opgeleiden op alle niveaus en commerciële mensen op HBOniveau. Kansen en mogelijkheden De installatie van slimme meters zal veel handjes vergen de komende jaren. Dat geldt voor werkgelegenheid bij de aannemers maar ook zeker bij de bedrijven. Ook zal de digitalisering leiden tot nieuwe werkgelegenheid in ICT-functies. Daarentegen zal het aantal arbeidsplaatsen krimpen als er daadwerkelijk mogelijkheden gevonden worden in slimme netwerken, die in staat worden geacht zichzelf a.h.w. te beheren en te repareren, of die veel beter in staat storingen te voorspellen en te lokaliseren. Nieuwe activiteiten als gevolg van de inzet van elektrische energie voor mobiliteit (oplaadpunten) zorgen voor nieuwe arbeidsplaatsen. 2. Werkgelegenheid en vacatures 2.1. Werkgelegenheid De sector energie en nutsbedrijven is relatief klein. In 2010 waren er in de nutsbedrijven per saldo banen, goed voor fte s. Er is in de afgelopen periode sprake van een lichte stijging van de werkgelegenheid, gemiddeld met 1 procent per jaar. Ook is het uitzendvolume tussen 2005 en 2010 toegenomen, gemiddeld met bijna 6 procent. EIM voorziet voor de komende twee jaar een stabilisatie van de werkgelegenheid in de sector energie en nuts (sectorfiche). 1 T. van den Bosch en L. Rietveld (2010), Arbeidsmarktverkenning duurzame energie voor het middelbaar technische beroepsonderwijs, Bosch Communicatie Werk, Rijswijk. 4

5 De sector energiebedrijven en nutsbedrijven biedt vooral aan mannen werkgelegenheid. Driekwart van het totale personeelsbestand is man Vacatures Het aantal vacatures in de sector energie- en nutsbedrijven bedroeg in 2010 ruim Het aantal vacatures is tussen 2003 en 2010 toegenomen met 3,1 procent per jaar. Ook ligt de vacaturegraad met ruim 15 procent hoog. EIM verwacht voor 2011 en 2012 een daling van het aantal vacatures (-0,6 procent) en blijft het jaarlijkse gemiddelde rond de vacatures steken. Daarmee neemt de vacaturegraad af. Ook zullen er in de jaren jaarlijks zo n vacatures zijn Trends en ontwikkelingen 3.1. Economie en technologie 1. Na 2010 toename energieverbruik Mede onder invloed van de economische recessie is het energieverbruik tussen 2005 en 2010 gedaald. Na 2010 wordt weer een duidelijke toename van het energieverbruik verwacht. Vooral het gebruik van kolen neemt tussen 2010 en 2015 sterk toe als gevolg van het in gebruik nemen van nieuwe elektriciteitscentrales. En is er beleid ingezet dat van Nederland een pivoteerpunt in de energieproductie en distributie moet maken waarmee de internationale positie wordt versterkt. 2. Toename duurzaam Naarmate er meer voorgenomen beleid wordt uitgevoerd, is de toename van het energiegebruik kleiner en neemt het aandeel duurzame energie sterker toe. De meeste vormen van duurzame energie zijn zonder financiële ondersteuning (nog) niet rendabel. Dat betekent dat het aandeel duurzame energie dat in 2020 gerealiseerd kan worden sterk afhankelijk is van het overheidsbeleid. Volgens ECN en het Planbureau voor de Leefomgeving zou zonder het overheidsprogramma Schoon en Zuinig het aandeel duurzame energie afnemen van 3,4% in 2008 tot 2,6% in Met het vastgesteld beleid neemt dat aandeel toe tot 6,3% en met het voorgenomen beleid groeit het aandeel duurzame energie tot 15,5% in Wel is onzeker of de investeringen in nieuwe energiebronnen, gelet op de overheidsbezuinigingen, wel volledig kunnen worden uitgevoerd. 3. Onzekerheid draagvlak beleid Naast de onzekerheid over de financiering van duurzame energie, is er ook onzekerheid over het draagvlak van het Nederlandse overheidsbeleid. Zo stond in een persbericht begin 2009 te lezen dat 75% van de bedrijven die in Nederland bezig zijn met duurzame energie geen vertrouwen heeft in het beleid op het gebied van duurzame energie. Veel bedrijven verwachten een lagere omzet. Als belangrijkste oorzaak van de terugloop in 2 UWV-WERKbedrijf (2011), Arbeidsmarktprognose , Met een doorkijk naar

6 omzet zien de respondenten een enorme waslijst van gedetailleerde knelpunten, vrijwel allemaal gerelateerd aan financiering, garantieverstrekking, vergunningverlening, een overmatige bureaucratie en niet-realistische eisen in het kader van de stimuleringsregelingen. Daarnaast is er bij bewoners veel weerstand tegen de plaatsing van windmolens, kernenergie, kolencentrales en de opslag van CO2. Er is dus nog geen breed draagvlak voor het (duurzame) energie beleid van het kabinet. Bron: BCW, Arbeidsmarktverkenning duurzame energie, Arbeidsmarktontwikkelingen De sector energie en nutsbedrijven is aan diverse ontwikkelingen onderhevig. In onderstaande tabel 1 zijn de omgevingsvariabelen voor de energiesector in beeld gebracht. Tabel 1: Overzicht PESTLE-factoren van invloed op de arbeidsmarkt energiesector. PESTLE staat voor politiek, economie, maatschappij, technologie, wetgeving en milieu. Bron: P. Bolhuis e.a. (2008), pag Korte termijn geen toename werkgelegenheid De energiesector is volop in ontwikkeling. Splitsing van bestaande bedrijven in een productie- en leveringsbedrijf en een netwerkbedrijf respectievelijk de oprichting van nieuwe bedrijven zorgen voor extra arbeidsplaatsen. De sector is zodoende in potentie een groeisector, mede door nieuwe ontwikkelingen die tot extra arbeidsplaatsen kunnen leiden, zoals zon- en windenergie. De ontwikkelingen op de energiemarkt bieden volop kansen voor ondernemers die slimme energieconcepten en -producten weten te ontwikkelen en te installeren. Daarmee spelen ze in op de wens van de consument om energie te besparen en gebruik te maken van duurzame bronnen. In de toekomst zal duurzame energie fors groeien, maar het tempo waarin dit gebeurt is onzeker. Voor de korte termijn wordt ook voor de energiesector geen toename van de werkgelegenheid voorzien. 6

7 2. Toename duurzaam, maar geen behoefte aan nieuwe opleidingen Voor de energievoorziening van Nederland op de langere termijn, rond 2030, wordt een toename van de werkgelegenheid in de sectoren duurzame energie, schoon fossiel en waterstof verwacht. Er zal dan op het gebied van waterstof voldoende emplooi zijn voor alle niveaus, maar vooral in de technische disciplines bouw- en installatietechniek op VMBO- en MBO-niveau. Verkenningen en scenariostudies laten zien dat het aandeel waterstof in de Nederlandse energiemix snel zal groeien naar vijftien procent in De mensen die daarin werkzaam zijn hebben multidisciplinaire opleidingen met accenten op de disciplines elektrochemie en materiaalkunde. Tot die periode wordt geen behoefte aan nieuwe opleidingen verwacht. Energiesector is redelijk crisisproof In de energiesector is een chronisch tekort aan technici, zowel aan hoog- als laagopgeleiden. De crisis bracht wat verlichting, zegt Loek Keijsers, salesmanager energie en chemie van Brunel Engineering. Het aanbod van goede technici is nog steeds lager dan de vraag. In de energiesector is het banenaanbod relatief groot. Een aantal oorzaken ligt hieraan ten grondslag, zegt Keijsers. Nederland maakt steeds meer elektriciteit. De komende jaren verrijzen er nieuwe energiecentrales. Daardoor worden we minder afhankelijk van stroom uit Duitsland en Frankrijk. Daarnaast staan er veel revisies op stapel. Er is in feite al sinds begin deze eeuw een trend naar meer banen in de energiebranche. Daar komt bij dat de sector binnenkort te maken krijgt met een grote uitstroom van grijze techneuten. Een golf die relatief flink is: het natuurlijk verloop is laag geweest, veel werknemers zijn al tientallen jaren in dienst. Energiebedrijven hebben zich te laat geconcentreerd op de vergrijzings- en vervangingsproblematiek, zegt Keijsers. Ze hebben moeite de juiste mensen te vinden. Als de crisis definitief voorbij is, wordt het nog lastiger. Je kunt namelijk niet zomaar gelijk aan de slag in een energiecentrale. Nieuwe medewerkers krijgen langdurige opleidingstrajecten aangeboden om goed te kunnen instromen. Probleem is ook dat de vaklui die mensen intern kunnen opleiden, straks zijn verdwenen. De strenge selectie is ook een factor die het aantal kandidaten beperkt. Heb je een groot verantwoordelijkheidsgevoel? Kun je, indien nodig, zelfstandig opereren? Beschik je over een persoonlijkheid die in een relatief kleine groep kan functioneren? Dit soort profielen tref je doorgaans aan in de maritieme sector. Geen wonder dus dat de energiewereld vist in deze branche, aldus Keijsers. Op een schip werk je onder omstandigheden die vergelijkbaar zijn met die bij een centrale. De maritieme sector is een geliefde kweekvijver. Kiezen voor een baan in de energie is dus een uitstekende zet. De energiesector is redelijk crisisproof, het aantal vacatures stijgt. Het gezochte profiel is divers, van mts tot tu. Brunel verwacht in de toekomst een breder dienstenpakket te kunnen verschaffen op energiegebied. Bedrijfsscholen zijn veelal opgeheven, waardoor interne aanwas is weggevallen. Energieproducenten hebben bovendien hun wervingsapparaat aangepast. In samenwerking met detacheringbureau Brunel worden specifieke wervings- en opleidingstrajecten opgezet. Bron: Technologiekrant

8 4. Overschotten en tekorten De komende jaren zullen er naar verwachting vooral kwalitatieve discrepanties ontstaan. De vraag naar hoger opgeleiden zal toenemen. De algemene verwachting is dat in de toenemende vraag onvoldoende kan worden voorzien, zodat de sector de komende jaren te maken zal krijgen met tekorten aan hoger opgeleid personeel. Het gaat hierbij vooral om tekorten aan technisch opgeleiden op alle niveaus en commerciële mensen op HBOniveau. In de sector energie en openbare nutsbedrijven zal vraag ontstaan naar nieuwe werknemers als gevolg van de vergrijzing (vervangingsvraag). De komende jaren zullen veel oudere werknemers uit de sector de arbeidsmarkt verlaten. 5. Kansen en mogelijkheden Hoewel er in de sector de komende jaren veel ontwikkelingen zullen zijn, blijft volgens het UWV een stijging van de uitbreidingsvraag gedurende de jaren bij openbare nutsbedrijven uit. Dat wil zeggen dat de werkgelegenheid in de nutsbedrijven praktisch stabiel blijft. Ook in de sector energie vindt op korte termijn geen uitbreiding van de werkgelegenheid plaats 3. Jaarlijks zullen er circa vacatures ontstaan als gevolg van vooral de uitstroom van oudere werknemers. De installatie van slimme meters zal veel handjes vergen de komende jaren. Dat geldt voor werkgelegenheid bij de aannemers maar ook zeker bij de bedrijven. Ook zal de digitalisering leiden tot nieuwe werkgelegenheid in ICT-functies. Daarentegen zal het aantal arbeidsplaatsen krimpen als er daadwerkelijk mogelijkheden gevonden worden in slimme netwerken, die in staat worden geacht zichzelf a.h.w. te beheren en te repareren, of die veel beter in staat storingen te voorspellen en te lokaliseren. Ook nieuwe vormen van assetmanagement zullen van invloed zijn op samenstelling van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Nieuwe activiteiten als gevolg van de inzet van elektrische energie voor mobiliteit (oplaadpunten) zorgen voor nieuwe arbeidsplaatsen. Bronnen BCW Arbeidsmarktverkenning duurzame energie 2010 WENb Hoogspanning op de arbeidsmarkt T. van den Bosch en L. Rietveld (2010), Arbeidsmarktverkenning duurzame energie voor het middelbaar technische beroepsonderwijs, Bosch Communicatie Werk, Rijswijk. 8