Overzicht. Technologische ontwikkeling en milieu-innovatie: een transitie naar de maatschappij van morgen.

Transcriptie

1 Technologische ontwikkeling en milieu-innovatie: een transitie naar de maatschappij van morgen 1 Overzicht Achtergrond: crisis? Wat is duurzaamheid? Omschrijving Meten Oplossingen? Technologie en milieu-innovatie Enkele concepten Technologie Innovatie en valorisatie Een (beetje) economische theorie Transitie Maatschappelijk verantwoord ondernemen Tot slot ( Loont kiezen voor Cleantech innovatie? Milieutechnologie 7: 5-8 ) 2

2 Achtergrond: crisis? Energieproductie (olie, kolen, ) Materialenconsumptie Transport Gebouwen Armoede Biodiversiteit Toegang tot Water (klimaatopwarming) 3 Ecologische crisis Sociale crisis Economische crisis & financiële crisis Energiecrisis Achtergrond: crisis? 4

3 Een beetje (economische) theorie Economische ontwikkeling externaliteiten Vervuiling (bodem, lucht, water) Uitstoot van broeikasgassen Afval 5 Een beetje (economische) theorie Externaliteit (externe kosten of externe baten) 3 de partij effect = een kost of baat dat veroorzaakt wordt door productie (of consumptie) en gedragen wordt door iemand anders dan de producent (of consument) De prijs van goederen of diensten weerspiegelen niet de sociale waarde 4 types: Negatieve productie externaliteiten Positieve productie externaliteiten Negatieve consumptie externaliteiten Positieve consumptie externaliteiten Stock externaliteit De schade aan de samenleving wordt niet onmiddellijk veroorzaakt door de emissie toevoer (flow) maar door de geaccumuleerde voorraad (stock) Opwarming van de aarde Lange termijn en internationale dimensie 6

4 Een beetje (economische) theorie Oplossing? Inrichten van eigendomsrechten (Coase theorema) Overheidsoptreden Normen Belastingen en heffingen Verhandelbare rechten Een (gekend) voorbeeld: global warming IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) : 2007 report Kyoto protocol met bindende doelstelling voor geïndustrialiseerde landen België dient zijn uitstoot van broeikasgassen te reduceren met 7,5% tegen in vergelijking met 1990-uitstoot. Dit komt neer op een daling van 146,9 miljoen ton CO 2 -eq. tot 135,9 miljoen ton CO 2 -eq. Copenhagen 2009 The big ask again 7 Achtergrond: crisis? We willen duurzaamheid! 8

5 Wat is duurzaamheid? Een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder de mogelijkheden tot behoeftevoorziening van toekomstige generaties in gevaar te brengen, waarbij aandacht gegeven wordt aan de integratie van en de synergie tussen de sociale, de ecologische en de economische dimensie, en waarvan de realisatie een veranderingsproces vergt, waarin het gebruik van hulpbronnen, de bestemming van investeringen, de gerichtheid van technologische ontwikkeling en institutionele veranderingen worden afgestemd op zowel toekomstige als huidige behoeften. Doe de test 9 Wat is duurzaamheid? Sociale economie Cleantech Duurzame innovatie Maatschappelijk verantwoord ondernemen Duurzaamheid Triple P Stakeholdermanagement Cradle- to- Cradle Ethisch ondernemen Ecologische voetafdruk. Eco-efficiëntie 10

6 Duurzaamheid meten Eco-efficiëntie Toegevoegde waarde per eenheid milieu-impact Bv. Euro TW/ kg nitraagoverschot of Euro TW/energieconsumptie Ook als management benadering voor bedrijven (duurzaam ondernemen) Sterke vereenvoudiging van duurzaamheid (lineair en statisch) Rebound effect 11 Duurzaamheid meten De ecologische voetafdruk meet de biologische productieve oppervlakte van de aarde en de zee die nodig is om de natuurlijke rijkdommen te leveren die het land verbruikt en het afval op te nemen dat het land produceert Vergelijken met de biocapaciteit 12

7 Duurzaamheid meten 13 14

8 15 Duurzaamheid meten Duurzaamheid meten operationele regels formuleren Veel methoden Voor en- nadelen Verbeteringen noodzakelijk (in ontwikkeling) Nood aan empirisch onderzoek (toepassingen) Combinatie van methoden nodig Landen, gebieden, regio s, sectoren, bedrijven, Combinatie van biofysische en monetaire benaderingen Methodologische keuze hangt af van de onderzoeksvraag, het duurzaamheidsconcept en de bijhordende aannames en de schaal van toepassing 16

9 Overzicht Achtergrond: crisis? Wat is duurzaamheid? Omschrijving Meten Oplossingen? Technologie en milieu-innovatie Enkele concepten Technologie Innovatie en valorisatie Transitie Maatschappelijk verantwoord ondernemen Tot slot 17 Oplossingen? Op naar een duurzaam productie en consumptiemodel: (i) (sterke) consumptievermindering en het verder gebruiken van de huidige productiemethoden, (low-impact man scenario) (ii) (sterke) vermindering van de wereldwijde bevolking, (tsunami scenario) (iii) op zoek gaan naar nieuwe ecosystemen naast de aarde of (maan ontginning scenario) (iv) de ontwikkeling van een duurzaam geïntegreerd en gesloten consumptie en productiemodel. (duurzame transitie) (v) 18

10 Oplossingen? 19 Oplossingen? 20

11 Oplossingen? 21 Oplossingen? 22

12 Oplossingen? 23 Oplossingen? 24

13 Oplossingen? 25 Oplossingen? 26

14 Oplossingen? 27 Oplossingen? CONSUMPTIE Hogere efficiëntie Gedragswijziging PRODUCTIE Hogere efficiëntie Ontwikkeling en toepassing van technologische oplossingen Merk alvast op: technologie is niet voldoende 28

15 Oplossingen? Wat kunnen bedrijven doen? Milieu-innovatie (duurzame innovatie) energie en milieutechnologie Valoriseren van duurzame oplossingen Maar ook niet vergeten: Alle bedrijven kunnen (moeten) helpen toepassingen (bv. duurzame energieproductie) Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) Rol van de overheid 29 Technologie en milieu-innovatie: enkele concepten Cradle-to-cradle (wieg tot wieg) Cleantech (propere technologie) Groene chemie (o.a. biotechnologie) Hernieuwbare energie / duurzame energie 30

16 Cradle-to-cradle Technologie en milieu-innovatie: enkele concepten Van ecodesign naar cradle-to-cradle ( cradle-to-grave) Architect William McDonough en chemicus Michael Braungart Afval is voedsel alle gebruikte materialen dienen na hun leven in het ene product, nuttig kunnen worden ingezet in een ander product. 31 Cleantech Technologie en milieu-innovatie: enkele concepten verzamelnaam van producten, diensten en processen op basis van technologieën die het gebruik van onze natuurlijke hulpbronnen optimaliseren en de milieu-impact minimaliseren Gebruik van hernieuwbare materialen en energiebronnen Cleantech versus end-of-pipe Geïntegreerd, preventie, marktbenadering, milieuwinst Investeren in Cleantech rendeert! 32

17 Technologie en milieu-innovatie: enkele concepten End-of-pipe 33 Concrete vertaling van Cleantech Technologie en milieu-innovatie: enkele concepten (i) de ontwikkeling van technologieën voor hernieuwbare energieproductie (zon, wind, biomassa ), (ii) de ontwikkeling van energie-efficiënte technologieën om tijd te kopen voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie, (iii) de ontwikkeling van technologieën om de impact van fossiele brandstoffen te verzachten of te vermijden (bv. koolstofopslag), (iv) de ontwikkeling van technologieën om de impact van economische activiteiten op het ecosysteem (o.a. bodem, lucht en water) te verzachten of te vermijden. 34

18 Een beetje (economische) theorie Win-win situaties Economische winst combineren met ecologische winst Economische theorie: win-win niet mogelijk? Mogelijkheden worden (altijd?) benut! Maar bij marktfalingen (externaliteiten, onvolledige informatie, )? Porter Hypothesis (milieu regulering kan nieuwe investeringsopportuniteiten creëren, innovaties stimuleren, lange termijn winst > kosten om aan de regulering te voldoen) 35 Technologie en milieu-innovatie: technologie Zonne-energie, windenergie, marine-energie, biobrandstoffen, brandstofcellen, energie-efficiëntie, recyclage en afval, energie infrastructuur, materialen, Carbon capture and storage Smart grids Wave power Tidal power Micro hydro power Combined heat and power (CHP) Biogas 36

19 Technologie en milieu-innovatie: technologie 37 Technologie en milieu-innovatie: technologie Konarka 38

20 Technologie en milieu-innovatie: technologie Seeba Energy Farming 39 Technologie en milieu-innovatie: technologie 40

21 Technologie en milieu-innovatie: technologie 41 Technologie en milieu-innovatie: technologie 42

22 Overzicht Achtergrond: crisis? Wat is duurzaamheid? Omschrijving Meten Oplossingen? Technologie en milieu-innovatie Enkele concepten Technologie Innovatie en valorisatie Transitie Maatschappelijk verantwoord ondernemen Tot slot 43 Technologie en milieu-innovatie: innovatie en valorisatie Duurzame innovatie Nieuwe producten/diensten Nieuwe productieprocessen Investeringsbeslissing? Pay-back rule IRR rule NPV rule NPV = i= 0 Ct (1 + IRR ) = 0 Private return ~ onzekerheid (technologie keuze, CO 2 -prijs, ) Publieke return (kosten) ~ subsidies (belastingen) t t 44

23 Een beetje (economische) theorie Innovatie en diffusie (verspreiding innovatie) Technologie ontwikkeling (technologie-push) Marktvraag (vraag-pull) Overheidsbijdrage en maatregels (regulerings-push) Cleantech: dubbel externaliteit probleem Innovatie fase: positieve spill-overs (externaliteitsprobleem 1: copy cats) Diffusie fase: positieve externaliteiten van Cleantech of negatieve externaliteiten van traditionele technologie (externaliteitsprobleem 2: externe milieukosten) Case: DESERTEC 45 Een beetje (economische) theorie Cleantech diffusie problemen/uitdagingen Lock-in van traditionele technologie (of lock-out van Cleantech) schaaleffecten, leereffecten, netwerkexternaliteiten, verzonken kosten (sunk costs) van traditionele technologie, hoge aanpassingskosten, hoge toetredingskosten Keuze uit verschillende technologieën? (welke kiezen en wanneer?) Technologie verspreiding (diffusie) is meer dan informatie transfer Tijd (snelle verspreiding versus trage verspreiding) Winstgevendheid betekent niet automatisch technologie toepassing 46

24 Een beetje (economische) theorie PV 47 Technologie en milieu-innovatie: innovatie en valorisatie Zinvol? Haalbaar? Aanvaardbaar? 48

25 Technologie en milieu-innovatie: transitie Propere technologie (Cleantech) levert een bijdrage aan onze duurzame toekomst maar Cleantech is niet equivalent aan een duurzame toekomst Consumptie? (rationeel gebruik natuurlijke hulpbronnen) Cleantech: optimale allocatie van hulpbronnen optimale schaal Optimally loaded boats will sunk under too much weight, even though they make sink optimally (Daly, 1991) Van systeem optimalisatie naar systeem innovatie via systeem transitie Systeeminnovatie: innovaties die bestaan uit een combinatie van technische, sociaal-culturele en gedragsveranderingen Transitie: lange termijn proces (25-50 jaar) waarbij maatschappelijke systemen fundamenteel veranderen in hun structuur, instituties, cultuur en praktijken Fundamentele verandering (complex, drastisch, radicaal en lange termijn) 49 Technologie en milieu-innovatie: transitie 50

26 Technologie en milieu-innovatie: transitie Een voorbeeld van een transitie: Vlaams afvalbeleid (uit Mira-S, 2009) Oud regime (tot jaren 70): storten Systeemgrenzen (vol is vol) Jaren 80: take-off fase Oprichting OVAM Van end-of-pipe naar recyclage Jaren 90: versnellingsfase Afvalbeheer en milieumanagement Nieuw regime ( vanzelfsprekend?) Nieuwe fase? Duurzaam materiaalbeheer Plan C (transitieproces duurzaam materiaalbeheer) 51 52

27 Transitie naar een nieuw energiesysteem Oud (en huidig) regime Sterke afhankelijkheid fossiele brandstoffen Hoog belang kernenergie (electriciteit) Technologie en milieu-innovatie: transitie Gecentraliseerde productie (met beperkt aantal spelers) Hoge afhankelijkheid import energiebronnen Diverse niches Micro-WKK, smart grids, PV, zonneboilers, passiefhuizen, wind, groene chemie, electrische wagens, Nieuw regime? (decentraal ) 53 Overzicht Achtergrond: crisis? Wat is duurzaamheid? Omschrijving Meten Oplossingen? Technologie en milieu-innovatie Enkele concepten Technologie Innovatie en valorisatie Transitie Maatschappelijk verantwoord ondernemen Tot slot 54

28 Maatschappelijk verantwoord ondernemen MVO = maatschappelijk verantwoord ondernemen Verwijst specifiek naar de bijdrage van het bedrijfsleven aan duurzame ontwikkeling Bedrijfsleven in ruime zin (alle organisaties, privaat en publiek) MVO = alle aspecten (economie, milieu en sociaal) in rekening brengen bij de bedrijfsvoering Corporate social responsibility (CSR) een proces waarbij ondernemingen vrijwillig streven naar verbeteringen op bedrijfs- en maatschappelijk vlak door systematische wijze economische, milieu- en sociale overwegingen op een geïntegreerde en coherente manier in de gehele bedrijfsvoering op te nemen, waarbij overleg met stakeholders of belanghebbenden van de onderneming deel uitmaakt van dit proces 55 56

29 Maatschappelijk verantwoord ondernemen Voorbeelden 6000 medewerkers van Heineken in Afrika krijgen gratis HIV-test en behandeling (ook voor hun gezin) Lick global warming Ben en Jerry s ijs Rabobank investeert in palmolie (Indonesië) Douwe Egberts (Sara Lee) Volvo Gent (CO 2 -neutrale fabriek) 57 58

30 59 Tot slot Overheid Reguleren en handhaven(milieuregels, ) Stimuleren (innovatiewetgeving, O&O, ) Ondersteunen (eco-subsidies,..) Consumenten duurzaam consumeren Ondernemingen! Milieu-innovatie en valorisatie: ontwikkel en verkoop Cleantech Maatschappelijk verantwoord ondernemen Samen (alle actoren): transitie naar een duurzame maatschappij 60

31 Cleantechplatform.be Partners: Capricorn, FIT, Innovatiecentrum, KHLim, K.U.Leuven, PHL, LRM, Provincie Limburg, Uhasselt (CMK, IMOB, IMO), VITO, XIOS, Cleantechplatform.be 61 Nog even dit Cleantechplatform.be 62