Eten is weten: Over de stad, ons voedsel, en samen leven Rob Maessen, Provincie Noord-Brabant
|
|
- Leopold de Meyer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Naar aanleiding van het afscheid van Ria Kuijpers, directeur van De Imme, organiseert De Imme samen met het Huis van de Wereld een debat, gericht op ecologisch ondernemen, aandacht voor de mens maar ook aandacht voor gebruik lokale (biologische) producten en de ruimte die daarvoor nodig is. Wanneer: Donderdag 17 november 2011 Tijd: van tot uur Waar: De Nieuwe Vorst, Willem II straat Eten is weten: Over de stad, ons voedsel, en samen leven Rob Maessen, Provincie Noord-Brabant 1. Inleiding: waarom wat vanzelf spreekt niet langer vanzelfsprekend is. Een vis heeft geen weet van water. Water is vanzelfsprekend voor vissen. Op een vergelijkbare wijze is voedsel een vanzelfsprekende aangelegenheid voor velen van ons in deze moderne, industriële samenleving. Ons voedsel ligt bij wijze van spreken op straat en toch weten we eigenlijk niet of nauwelijks wat we eten. Ik wil vandaag met u spreken over wat vanzelf spreekt, maar desondanks of misschien wel juist daarom toch ook de moeite waard is om gezegd te worden. Juist als iets vanzelfsprekend is moeten we namelijk de nodige moeite doen om te begrijpen wat van zelf spreekt. En het is in het algemeen niet gemakkelijk om ter discussie te stellen wat we voor lief nemen. Het zijn vaak ook de dingen waarvan we stilzwijgend veronderstellen dat ze voor iedereen overduidelijk zijn. Een groot probleem bij het doorvoeren van veranderingen is dan ook de tirannie van het gezonde verstand dingen waarvan we denken: "Het kan gewoon niet anders gedaan worden, want dit is de manier waarop het nu eenmaal gedaan wordt." De maatschappelijke context waarbinnen we opereren verandert echter, vaak geleidelijk en meestal zonder dat we daar erg in hebben. In de praktijk zijn veel van onze ideeën daarom van gisteren of misschien wel van eergisteren. Ze waren ooit bedoeld om de situatie destijds beter te begrijpen en het hoofd te bieden. Inmiddels zijn ze in feite achterhaald. Onze ideeën van gisteren houden ons nog steeds gevangen, en het is belangrijk ons daarvan los te maken. Zo lijken we bijvoorbeeld nog steeds moeite te hebben om te begrijpen dat we als mens onderdeel zijn van het ecosysteem. Om dat idee te illustreren maak ik zelf graag gebruik van Maurits Cornelis Escher ( ), bekend van zijn houtsneden, gravures en lithografieën. De kristallen bol uit 1935 toont de kunstenaar, de mens, als noodzakelijk en geïntegreerd onderdeel van zijn omgeving. Dat beeld symboliseert voor mij een relationele manier van denken en
2 2 doen: de mens als deel van zijn ecosysteem. In dat ecosysteem leven overigens ook andere mensen. Tegen die relationele achtergrond ontwikkelt ons leven zich symbiotisch: We verkennen onze talenten in relatie tot de omstandigheden die we mede dankzij die talenten zelf hebben weten te creëren. In tegenstelling hiermee lijken we nog steeds geobsedeerd door de fictie van de lineaire ontwikkeling, ook zo n ingesleten vanzelfsprekendheid. Het begint hier en na een aantal stappen kom je daar uit, als je goed je best gedaan hebt. Het wordt gelukkig steeds duidelijker dat ons leven zich in werkelijkheid niet lineair ontwikkelt, maar organisch en op basis van een grote diversiteit aan talenten, aan verscheidenheid in kennis en kunde en vooral ook door een productieve vorm van interactie tussen mensen: de kunst van het samen leven. Samen leven was en is een hele kunst. Het is mijn stellige overtuiging dat eten en drinken daar van oudsher een centrale plaats bij in nemen. En dat lijkt in deze tijd soms niet zo vanzelfsprekend. 2. De vanzelfsprekendheid van onze voedselvoorziening In onze moderne samenleving is de voedselvoorziening wel een vanzelfsprekende aangelegenheid. Het vaste voornemen na de tweede wereldoorlog om nooit meer honger te lijden was aanleiding om het economisch herstel in Nederland vooral ook te richten op de modernisering van de landbouw; de mechanisering van de productie en het groeiend gebruik van krachtvoer, kunstmest en gewasbescherming, aangejaagd door een overvloed aan goedkope fossiele brandstoffen. Het voedselsysteem dat we nu hebben is het gevolg van een succesvol beleid om voldoende voedsel te produceren met lage prijzen voor de consument en althans in opzet een goed inkomen voor de boer. In 1950 besteedden we nog zo n 40% van ons inkomen aan voedsel, terwijl dat aandeel nu in de buurt van de 10% zit. Ondertussen is het deel dat de boer krijgt van de consumentenprijs scherp gedaald: van gemiddeld 40% in de zestiger jaren tot ongeveer 20% nu. Voor varkensvlees krijgt hij zelfs niet meer dan 6 cent van iedere euro die eraan verdiend wordt. Sinds een paar jaar wonen wereldwijd meer mensen in de stad dan erbuiten. Als we aan de moderne stad denken dan zien we gebouwen, woningen en kantoren. Carolyn Steel (2009) herinnert ons er echter aan dat de stad in de eerste plaats een verzameling mensen is. En mensen hebben voedsel nodig, elke dag opnieuw. In haar boek De Hongerige Stad: Hoe Voedsel ons Leven Vormt laat deze Engelse architecte zien hoe de zorg voor voedsel door de eeuwen heen niet alleen ons leven gevormd heeft, maar vooral ook de inrichting van onze steden. Fastfood heeft in de afgelopen vijftig jaar furore gemaakt. Het gemak dient de mens en de opkomst van fastfood sloot naadloos aan bij de dynamiek van ons moderne leven. Fastfood en andere vormen van gemaksvoedsel
3 3 zijn het resultaat van een industrieel agro-food complex dat zich vergaand gespecialiseerd heeft. De samenleving heeft tijd en budget vrij weten te maken door de zorg voor ons dagelijks voedsel uit te besteden aan een bedrijfstak die gaandeweg steeds efficiënter is gaan functioneren en met meer overtuigingskracht. De supermarkt doet zijn naam eer aan: we worden op onze wenken en exotische wensen bediend vaak nog voordat we ze hebben kunnen uiten 24 huur per dag en 7 dagen per week het hele jaar door. En dat voor een prijs die grenst aan het ongelooflijke. Terwijl de kruidenier namens ons op de kleintjes lette, raakte de boer steeds verder uit beeld. Tegenwoordig komt de melk uit de supermarkt want laat u zich niets wijs maken: de primaire producent heeft nog maar weinig in de melk te brokkelen als het gaat om de macht in de keten. En onze kinderen? Die weten straks als ze opgegroeid zijn niet beter. Want hoe zouden ze ooit nog beter kunnen weten? Eigenlijk is het helemaal niet vanzelfsprekend dat we over een paar dagen nog te eten hebben. Als de aanvoer van ons voedsel naar de supermarkten onverhoopt stopt hebben we immers niet meer dan een dag of drie vier voldoende voorraad in huis. 3. De problemen met ons voedselsysteem komen steeds duidelijker naar voren. We hebben lange tijd niet hoeven na te denken over waar ons voedsel vandaan komt of over wat het doet voor ons milieu, ons lichaam en onze samenleving. Het wordt de laatste jaren echter steeds duidelijker dat het systeem misschien toch wat minder goed functioneert dan we altijd gedacht hebben. Het vorige kabinet was daar opmerkelijk genoeg zelfs zeer expliciet over. Het mondiale voedselsysteem schiet nu al fors te kort: Het is niet in staat om de groeiende wereldbevolking adequaat van voedsel te voorzien binnen de randvoorwaarde van ons ecosysteem. Aldus de nota Duurzaam voedsel: Naar een duurzame consumptie en productie van ons voedsel, uitgebracht door de laatste minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in juli Nu al lijdt meer dan een miljard mensen honger terwijl er wereldwijd toch genoeg voedsel geproduceerd wordt. Eenzelfde aantal mensen is overigens te dik en kampt met ernstige gezondheidsproblemen. Tegelijkertijd wordt ongeveer 50% van het voedsel dat geproduceerd ergens in de keten verspild en dus uiteindelijk niet geconsumeerd. De zorgen over onze mondiale voedselvoorziening staan bovendien niet op zich, maar zijn nauw verweven met andere prangende opgaven zoals armoedebestrijding, behoud van biodiversiteit en beperken van de klimaatverandering. Volgens het Planbureau voor de leefomgeving wordt steeds duidelijker hoe ingrijpend deze opgaven in feite met elkaar samenhangen. i Als we alle negatieve bijeffecten op het gebied van milieu, cultuur, volksgezondheid en samenleving ook in rekening willen brengen komt de prijs voor een hamburger volgens de econoom Raj Patel al gauw uit op het honderdvoudige van wat we er nu voor betalen: zo n 200 dollar (Patel, 2011). ii
4 4 4. Tijd voor verandering Het zijn vooral de zorgen over onze gezondheid en over het welzijn van dieren waarmee het maatschappelijk debat over ons voedsel opnieuw geagendeerd is. Het Brabantse burgerinitiatief Megastallen Nee! was de directe aanleiding voor het Verbond van Den Bosch dat begin september tot stand kwam. Daarin staan afspraken met supermarkten, boeren, slachterijen en mengvoederbedrijven over het duurzaam maken van de veehouderij. Alle vlees duurzaam in 2020 is volgens het advies van de Commissie Van Doorn aan het provinciebestuur van Noord-Brabant de enige kans van de Brabantse veehouderij om te overleven. De eerste stap is het terugdringen per 1 januari 2012 van het antibioticagebruik. Maar het is de vraag of de zorgvuldige bedrijfstak die Van Doorn voor ogen staat voldoende is om het vertrouwen van de samenleving te herstellen als er verder niets verandert in de keten. Nederland lijkt wat achter te blijven in vergelijking tot andere landen. Hier wordt het publieke debat tot nu toe immers primair gevoed door de angst voor megastallen, maar nog niet of nauwelijks door de wens om actief betrokken te worden bij de productie van het eigen voedsel. Internationaal wordt dit fenomeen aangeduid als CSA: Community Supported Agriculture. CSA bestaat uit een vereniging van mensen die nauw samenwerken met één of meer land- of tuinbouwbedrijven. Boer en burger steunen elkaar wederzijds: Ze delen de opbrengst en de risico s. De leden dragen, als ware aandeelhouders, op voorhand bij aan de productiekosten van de boer. In ruil ontvangen ze een aandeel van de vruchten van het bedrijf en werken zo nodig zelf mee om de oogst binnen te halen. De eerste initiatieven dateren uit de zestiger jaren. Ze zijn inmiddels uitgegroeid tot meer dan CSA bedrijven verspreid over heel de wereld. In Nederland is het aantal CSA s nog steeds op de vingers van een hand te tellen. Transition Town Tilburg heeft met het initiatief Goei Eete een aansprekend CSA-voorbeeld in de steigers staan. Een groep inwoners van Tilburg heeft besloten om zelf de handen uit de mouwen te steken en niet af te wachten tot de overheid maatregelen neemt. Goei Eete bundelt de consumentenvraag en koopt vanaf komend voorjaar gezamenlijk producten in bij boeren uit de directe omgeving van Tilburg. Zij krijgen een goede prijs en de leden van Goei Eete betalen niet te veel. CSA is dus pas echt duurzame verandering: burgers en boeren die hand in hand bepalen hoe zij hun eigen voedselvoorziening willen hebben en veilig stellen. Opmerkelijk is dat Hans Huijbers, voorzitter van de ZLTO, ook een stap in die richting lijkt te zetten. Hij vindt dat boeren zich vooral zouden moeten gaan richten op de vraag: wat voedt de stad en wat beleeft de stad. iii Daarmee raakt hij aan de groeiende sociaal-culturele herwaardering van voedsel die momenteel in de samenleving zichtbaar is. Beleidsmatig wordt die herwaardering nog niet zo vanzelfsprekend herkend, maar boeren kunnen dus best wat hulp uit de stad gebruiken.
5 5 5. Eten als maatschappelijk bindmiddel In de roep om verbetering van de veehouderij klinkt de sociaalmaatschappelijke betekenis van onze voedselvoorziening nog weinig door: eten is vooral ook een sociaal bindmiddel. Onze behoefte aan eten en drinken heeft traditioneel het ontstaan van gemeenschappen gefaciliteerd en doet dat in principe nog steeds. In haar boek The Taste for Civilization: Food, Politics and Civil Society maakt Janet A. Flammang (2009) echter duidelijk hoe we onze belangrijkste leerschool voor beschaving en democratie hebben laten verdwijnen met de gezamenlijke eettafel, zoals het spreekwoordelijke kind met het badwater. Gemaksvoedsel en kant-en-klaarmaaltijden die gedachteloos bij de televisie verorberd worden, maken het gezelschap van anderen tot een overbodige luxe. Vaak verdwijnt met de gezamenlijke gezinsmaaltijd ook de gelegenheid om in kleine kring te oefenen in meningsvorming en te luisteren naar elkaars standpunten. Onder invloed van het feminisme verdween de vrouw uit de keuken, wat volgens Flammang vooral te wijten is aan de laagwaardige status van voedselbereiding destijds. De vrouwenemancipatie had maatschappelijk gezien volstrekt anders uitgepakt als de vrouw de keuken niet had verlaten, maar er juist andere gezinsleden had binnengehaald. Ria Kuijpers hield als een van de weinigen stand in de keuken van de Imme: vegetarisch restaurant & sociale activering. En met groot succes! Van harte proficiat. Voor Tilburg is de betekenis van eten als sociaal bindmiddel zeker geen onontgonnen terrein. Met initiatieven als bijvoorbeeld de ecologische tuinderij Ut Rooi Bietje, sociaal eethuis De Pollepel, de buurtmoestuin die het afgelopen jaar bij wijkcentrum De Spil is opgezet, of lunchcafé & brasserie Prins Heerlijk kan gesproken worden van een rijke traditie van Tilburg als een eetbare stad. Daarover zou best wel eens wat meer gesproken mogen worden. 6. Drie voorbeelden ter illustratie Bij wijze van afsluiting noem ik drie voorbeelden die illustratief zijn voor deze brede maatschappelijke herwaardering van samen de maaltijd voorbereiden en aan tafel gaan. In de eerste plaats is dat de groeiende belangstelling voor het project de mooie maaltijd, voor het eerst geïntroduceerd in 2008 als onderdeel van de landelijke Week van de Smaak. Dit project biedt een tegenwicht aan de tendens van de er is niets-mis-mee maaltijden in zorginstellingen en ziekenhuizen waar mensen toch nooit echt warm voor blijken te lopen. Maaltijden die op steeds grotere schaal geproduceerd worden met ingrediënten waarvan de herkomst ver te zoeken is en die iedere vorm van persoonlijke betrokkenheid ontberen. Alleen maar omdat de verwachting is dat op zorgkosten bespaard kan worden. Verschillende praktijkvoorbeelden laten zien dat dit juist niet vanzelfsprekend is: het concept is nauwelijks duurder maar de kwaliteitsimpuls is onbetaalbaar. Een gezonde, met zorg bereide maaltijd, op basis van biologische en regionale producten, kost wellicht aan de voorkant wat meer, maar zorgt voor kostenvermindering aan de verpleegkant. Cliënten gaan bijvoorbeeld beter eten, hebben minder klachten, herkennen weer de smaak en geur van vroeger en spenderen meer tijd in het restaurant. Tijd waarin geen beroep wordt gedaan op zorgmedewerkers
6 6 omdat alle aandacht uit gaat naar het letterlijk en figuurlijk genieten van de maaltijd. En als de vraag vanuit de zorginstellingen een beetje slim gebundeld wordt doen de lokale boeren natuurlijk graag mee. We vergeten wel eens dat gezondheid meer is dan de afwezigheid van ziekte. In dat verband prijst de Provinciale Raad Gezondheid in haar jaarbericht de buurtmoestuin aan. iv Daar, in het hart van de wijk, wordt de relatie expliciet gemaakt tussen leefbaarheid, preventieve gezondheid, voedselkringloop, zelfwerkzaamheid, groen, en sociale cohesie in de vorm van een kleinschalig buurtinitiatief. In het essay Over EHEC en buurtmoestuinen: Brabant, ons voedsel en onze gezondheid beschrijft Mariet Paes hoe de complexiteit van ons moderne voedselsysteem weer begrijpbaar wordt en: van ons. Diezelfde moestuin, met een hoog gehalte aan biodiversiteit blijkt ook aantrekkelijk om het onderwijs van een concrete basis te voorzien. Educatief en eetbaar groen is een initiatief van de Fontys Lerarenopleiding hier in Tilburg dat aansluit bij een wens van het voortgezet onderwijs in Brabant. De droom is dat iedere middelbare school straks een eetbare tuin heeft die ontworpen, aangelegd en onderhouden wordt als onderdeel van de praktijklessen van het groene beroepsonderwijs. De bio-diverse tuin maakt bovendien onderdeel uit van een lesprogramma dat jongeren op de middelbare school op interactieve wijze bewust maakt van de relatie tussen biodiversiteit en voeding. De tuinen laten scholieren zien waar hun voedsel werkelijk vandaan komt en wat de samenhang in de natuur betekent. Ze leren dat ze door bewuster te eten het leven op hun planeet in stand kunnen houden. v 7. Mijn conclusie Waar het om draait is dat we weer samen leren eten want samen eten is weten. We eten wordt dan: w eten. i Planbureau voor de leefomgeving (2010). Voedsel, biodiversiteit en klimaatverandering: Mondiale opgaven en nationaal beleid ii Platel, Raj (2011). De Waarde Van Niets. Wat moeten we betalen. Breda. iii Uitgesproken op 1 december 2010 bij de officiële afsluiting van het TransForum programma. iv v
STADSLANDBOUW VANUIT STEDENBOUWKUNDIG PERSPECTIEF debatavond 06.11.13
STADSLANDBOUW VANUIT STEDENBOUWKUNDIG PERSPECTIEF debatavond 06.11.13 BELANG VAN LANDBOUW IN VERSTEDELIJKTE RUIMTE BEDREIGINGEN KANSEN VORMEN STADSLANDBOUW AANBEVELINGEN VOORBEELD EETBAAR ROTTERDAM VOORBEELD
Nadere informatieTransition Town Castricum filmavond 19 mei 2011. Visie op voedsel
Transition Town Castricum filmavond 19 mei 2011 Visie op voedsel WAT KAN IK IK DOEN? Cursus Permacultuur organiseren in Castricum en zelf meedoen Seizoenbewuster kopen Zinvolle planten in de tuin en beter
Nadere informatieSamen Ondernemen met de Natuur
Samen Ondernemen met de Natuur Henk Gerbers Kleinschalig maakt gelukzalig, of is bulk beter? Naar een Voedselbeleid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) Verhaal over Ondernemen
Nadere informatieHet verbinden van boer en burger leidt tot bewustere keuzes van consumenten José Aalders 101857
Verbinden van boer en burger als strategie voor een duurzaam voedselsysteem Het verbinden van boer en burger leidt tot bewustere keuzes van consumenten Ve José Aalders 101857 Verbinden van boer en burger
Nadere informatiesamen werken aan een lokale voedselstrategie
samen werken aan een lokale voedselstrategie Waarom een voedselstrategie? Voedsel neemt een centrale plaats in binnen onze samenleving. Steeds meer mensen willen na jaren van vervreemding opnieuw bewust
Nadere informatieVerspilling: De houdbaarheidsdatum nabij
School: Bedrijf: Titel project: 1. De opdracht Opdrachtgever Agrarische Jongeren Friesland is een organisatie die zich ten doel stelt de bedrijfsvoering van boerenbedrijven zo efficient mogelijk te maken.
Nadere informatieMosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om
Windenergie als streekproduct: van dichtbij is beter. Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om de hoek, akkerbrood gebakken door bakker Wijnand van Loarnse tarwe: eerlijk en heerlijk!
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Biologische producten en duurzame keurmerken Wij kochten in 2014 voor iets meer dan 1 miljard euro aan biologische producten. Dat is een groei van 6% ten opzichte van 2013. We worden steeds bewuster en
Nadere informatieHoog tijd voor een écht duurzame landbouw
nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn... Hoog tijd voor een écht duurzame landbouw een visie over de hervormingen in de landbouw Oktober 2013 nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn... Inleiding Landbouwbeleid heeft grote invloed op
Nadere informatieZo licht als een veertje, zweeft ze door de straten. Gedragen door de wind en uitgevaagd door zijn tranen. Sneeuwvlokjes dwarrelen naar beneden, ze
Moeder Natuur Zo licht als een veertje, zweeft ze door de straten. Gedragen door de wind en uitgevaagd door zijn tranen. Sneeuwvlokjes dwarrelen naar beneden, ze laat ze smelten op haar tong. Ze is als
Nadere informatieWorkshop duurzame stadslandbouw
Workshop duurzame stadslandbouw Changemaker Festival te Heino 14 september 2013 Datum: 14 september 2013 Locatie: Van: Voor: Summmercamp Heino Cees Moerman Workshop Changemaker Kenmerk: 1309 Programma
Nadere informatieBiologische landbouw: op weg naar een duurzame landbouw-en voedingsbenadering Bionext 2014. Michiel.korthals@wur.nl
Biologische landbouw: op weg naar een duurzame landbouw-en voedingsbenadering Bionext 2014 Michiel.korthals@wur.nl Inhoud 1. Ethische criteria voor landbouw en voeding 2. Gangbare landbouw 3. Biologische
Nadere informatieBetaalbaar bio in 6 stappen
Betaalbaar bio in 6 stappen Biologisch eten duur? Veel mensen denken dat biologisch eten niet in hun budget past. Ik heb dat ook heel lang gedacht. Tot ik ontdekte dat je door anders boodschappen te doen
Nadere informatieDuurzame melk in supermarkten
Onderzoekssamenvatting Stelt u zich voor dat er voortaan alleen nog maar duurzaam geproduceerde melk te verkrijgen is in de supermarkt. Alle niet duurzame soorten worden niet langer verkocht. Hoe zou de
Nadere informatiePubliekssamenvatting nota Duurzaam voedsel, 25 september 2009, ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
Publiekssamenvatting nota Duurzaam voedsel 25 september 2009 Populaire versie van de nota Duurzaam voedsel van het ministerie van LNV. Het verduurzamen van consumptie en productie van voedsel lukt alleen
Nadere informatieik deel daar wordt iedereen beter van eten
daar wordt iedereen beter van eten 1 Achtergrond 2 Onderzoek en Reflectie 3 Acties 4 Activiteiten in het Schooljaar ikdeel.be Een project van Met de steun van De Vlaamse overheid kan niet verantwoordelijk
Nadere informatieNota Duurzaam Voedsel. Publiekssamenvatting
Nota Duurzaam Voedsel Publiekssamenvatting Kernboodschap Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Wil de consument voor duurzaam voedsel kunnen kiezen, dan moet dat aanbod er ook zijn. Daarom
Nadere informatieOp weg naar een zorgvuldige veehouderij in 2020 Ruimte voor initiatieven? Die moet je verdienen!
Op weg naar een zorgvuldige veehouderij in 2020 Ruimte voor initiatieven? Die moet je verdienen! De samenleving stelt steeds hogere eisen aan de productie van vlees. Smaak en prijs zijn niet meer maatgevend.
Nadere informatieThije Adams KUNST. Wordt een mens daar beter van? vangennep amsterdam
Thije Adams KUNST Wordt een mens daar beter van? vangennep amsterdam Inhoud Vooraf 5 I. Inleiding 7 II. Wat doen wij met kunst? 9 III. Wat doet kunst met ons? 42 IV. Plato en Rousseau 59 V. Onzekerheid
Nadere informatieDe melkveehouder van de toekomst
De melkveehouder van de toekomst Dirk Siert Schoonman Lid vakgroep Melkveehouderij LTO Nederland 23 november 2010 Mondiale ontwikkelingen 1. Groei wereldbevolking van 6 naar 9 mld in 2050 2. Mensen gaan
Nadere informatieTips& Tricks HOE KOOP JE ÉCHT DUURZAAM IN?
Tips& Tricks HOE KOOP JE ÉCHT DUURZAAM IN? Op zoek naar een nieuwe cateraar? En je vindt duurzaamheid belangrijk? Vergeet niet de juiste balans te vinden tussen duurzame, gezonde en gewenste voeding. Alleen
Nadere informatieOver Groen Dichterbij Hét platform voor groene buurtprojecten
#KrachtvanGD Presentatie Over Groen Dichterbij Hét platform voor groene buurtprojecten De Kracht van Groen Dichterbij 13 januari 2015 @Provincie Zuid-Holland Mijn anti-kraak moestuin in 2010. Toen keek
Nadere informatieUNITING THE ORGANIC WORLD
International Federation of Organic Agriculture Movements Principles of Organic Agriculture 1 Beginselen van de Biologische Landbouw De Beginselen vormen de wortels, waaruit de biologische landbouw groeit
Nadere informatieDie overkant was een streek waar veel niet-joodse mensen woonden. Vreemd gebied.
e Opstandingskerk - 15 maart 2015 4 zondag van de veertig dagen - Laetare Lezing: Johannes 6, 1-15 Gemeente van Christus, Het is kort voor het paasfeest. Jezus gaat naar de overkant van het Meer van Galilea.
Nadere informatieBewust, Bereikbaar & Betaalbaar eten in Breda
Bewust, Bereikbaar & Betaalbaar eten in Breda Voor studenten door scholieren Studenten bewust maken van gezond en lekker eten voor een goede prijs. Een initiatief van leerlingen van De Nassau: Joppe Schutselaars,
Nadere informatiePersdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010
Persdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010 Persbericht Wat vind je in de virtuele edukit? Een dynamische website Activiteiten in detail De algemene campagne ikgeeflevenaanmijnplaneet.be
Nadere informatieWelke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nadere informatieToekomst van uw biologische boerderijwinkel.
Toekomst van uw biologische boerderijwinkel. Naam: William Ton (1604410) Docent: Rob van den Idsert Specialisatie: Concept Periode: 2015-D Datum: 27-05-2015 Toekomst van uw biologische boerderijwinkel.
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Voedselverspilling, er is genoeg voedsel en voedselspeculatie is immoreel Nederlandse consumenten gooien ieder jaar voor zo n 2,5 miljard aan voedsel weg. Dat is ruim 150 per persoon. Ofwel zo n 50 kilo.
Nadere informatieDuurzame wereldvoedselvoorziening. hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen?
Duurzame wereldvoedselvoorziening hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen? Even voorstellen: Ruben Bringsken Ondernemer in Food en ICT (focus op duurzame oplossingen) Eigenaar/participatie
Nadere informatieALV GROENLINKS BRONCKHORST Visie op moderne grootschalige
ALV GROENLINKS BRONCKHORST 24-11-2015 Visie op moderne grootschalige Willem beekman Geboren op Texel, zoon van veearts. - Wens: boer worden! 25 jaar boer geweest op Urtica de Vijfsprong Biologisch dynamische
Nadere informatieJong & Duurzaam. Klimaat Dieet
Jong & Duurzaam Klimaat Dieet Wie zijn wij en waarom zijn we hier? Wij zijn Wij zijn Werkgroep Jong & Duurzaam Eefke Wij zijn De jongerenvertegenwoordigers Wij zijn 1. 2. 3. 4. Klimaat dieet Duurzame Kleding
Nadere informatieInleiding Het spel Algemeen doel van het spel
Brochure Inleiding Boerenbusiness van grond tot mond, is ontwikkeld door jonge vrijwilligers van verschillende kinderboerderijen in Vlaanderen. Ze verdiepten zich in het thema Voedsel, ontwikkelden er
Nadere informatieOpdrachten bij cahier Foodtopia Het voedsel van de toekomst
Opdrachten bij cahier Foodtopia Het voedsel van de toekomst BEWAREN EN BEHOUDEN Wij vinden het heel normaal dat de supermarkt vol eten ligt. Vandaag, morgen, volgende week en daarna. Dat is mogelijk doordat
Nadere informatieMasterclass Metropolitan Food Security - hoe voed je de stad anno 2050
Masterclass Metropolitan Food Security - hoe voed je de stad anno 2050 Think Global, Act Local! Omschrijving Deze Masterclass is opgezet en georganiseerd vanuit het Lectoraat Duurzame Wereldvoedselvoorziening.
Nadere informatieDe kritische consument
De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als
Nadere informatieHet koken en eten mag je zelf doen, maar ik begeleid je daarbij. Stap voor stap.
Het koken en eten mag je zelf doen, maar ik begeleid je daarbij. Stap voor stap. EET PALEO 3 Inhoudsopgave Inleiding 6 Mijn Paleo verhaal 8 De 7 stappen in het kort 12 Stap 1 Richt je op de praktijk 14
Nadere informatieLesbrief Meneer Beer
Lesbrief Meneer Beer Het verhaal Het verhaal gaat over Meneer Beer. Hij is verliefd op een prachtig berinnetje, maar hij durft het haar niet te vertellen. Hij vindt zichzelf maar een eenvoudige beer. Om
Nadere informatieDenk mee: lokaal, ecologisch en fair eten van de boer naar je bord
Denk mee: lokaal, ecologisch en fair eten van de boer naar je bord De zaak van de grond Groeiende beweging voor toegang tot grond voor bioboeren Publieke gronden voor lokale voedselstrategieen Wijnegem
Nadere informatieKleinschalige voedselinitiatieven in Nederland. Almanak
Kleinschalige voedselinitiatieven in Nederland Almanak Almanak kleinschalige initiatieven Van en voor iedereen die zich sterk maakt voor duurzaam voedsel Dit is een dummy met een paar pagina s van de
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Lente, de eetbare tuin en permacultuur, onze toekomst Ik voel het als ik buiten loop, het wordt warmer, het wordt lente. Ik zie de eerste knoppen in de planten in de tuin en zie de knoflook en ui, die
Nadere informatieTOEKOMSTDROMEN VOEDSEL
VOEDSEL Het verbouwen van eigen voedsel is een oplossing voor de grillige prijzen en subsidies. Hoe is de verhouding oppervlakte Haarlemmermeer - aantal inwoners? Landbouwers van Haarlemmermeer zijn de
Nadere informatieLeven vanuit Overvloed of Tekort?
Leven vanuit Overvloed of Tekort? Dank allereerst aan de Dijken van Wijven. Zonder jullie vrouwenhadden we hier nu niet met elkaar gestaan. Wat een prachtige traditie: om in het Zeeuwse landschap natuur
Nadere informatieBeste leden van Provinciale Staten van Overijssel, beste partners, beste hoofden van de eenheden,
Openingswoord Commissaris van de Koningin drs. Ank Bijleveld- Schouten bij de start van het Statenjaar 2012-2013 op vrijdag 7 september 2012 op Kasteel Het Nijenhuis. Beste leden van Provinciale Staten
Nadere informatie1 Samuel 16:1-13 Matteus 22:41-46. Gemeente van Christus,
1 Samuel 16:1-13 Matteus 22:41-46 Gemeente van Christus, Vandaag wil ik het met u hebben over die vraag: wat zegt u van de messias? Van wie is hij een zoon? Maar meer nog, hoe kunnen we leven met die messias,
Nadere informatieGebruik lokale energie
Gebruik lokale energie Juriaan Jansen Deze presentatie gaat over het gebruiken van burgerkracht om klimaatdoelen te verwezenlijken 1 Even voorstellen Visie: Hoe doe je het duurzaam? Waarom investeren in
Nadere informatieIn een notendop. 1 De Visie van het Netwerk Stadslandbouw Antwerpen. Het Netwerk stadslandbouw Antwerpen is
1 De Visie van het Netwerk Stadslandbouw Antwerpen In een notendop Het Netwerk stadslandbouw Antwerpen is Een netwerk van lokale boeren en andere betrokken partners Een aanspreekpunt voor Stadslandbouw
Nadere informatieEerlijk eten uit eigen regio voor iedereen
Eerlijk eten uit eigen regio voor iedereen Eerlijk eten uit eigen regio voor iedereen Stichting Landwaard maakt zich sterk voor gezond, regionaal en eerlijk eten voor iedereen. Dit doen we door in de regio
Nadere informatieWie de wereld nu echt voedt. 8 inzichten Vandana Shiva
Wie de wereld nu echt voedt 8 inzichten Vandana Shiva Teksten alle teksten komen uit de inleiding van Wie de wereld nu echt voedt Vandana Shiva ISBN 978-90-6224-018-0 2016 Uitgeverij Jan van Arkel Niets
Nadere informatieIn deze brief ga ik in op de belangrijkste conclusies en aanbevelingen van het evaluatierapport.
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Prins Clauslaan 8 Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG www.minlnv.nl Betreft
Nadere informatie4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten?
4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten? Deze zomer was ik op familiebezoek in Honduras. Geheel onverwacht liep ik er twee oude bekenden tegen het lijf. Ze stonden pardoes voor mijn neus. Ik
Nadere informatieVerduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief
Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Conferentie Keuzes voor landbouw en veehouderij Huidige mondiale impact van veehouderij Biodiversiteit, aandeel 30% in mondiaal verlies
Nadere informatieNyenrode. Dutch Agrofood week Willem Lageweg 9 oktober 2018
Nyenrode. Dutch Agrofood week Willem Lageweg 9 oktober 2018 Wie is Willem Lageweg? CV: Rabobank Nederland MVO Nederland Transitiecoalitie Voedsel Bestuurs- en toezichtfuncties: Triodos Bank Louis Bolk
Nadere informatieBOER IN DE BUURT DIT IS HET WERKBOEK VAN:...
BOER IN DE BUURT DIT IS HET WERKBOEK VAN:..................... INLEIDING Dit werkboek hoort bij de website Boer in de buurt (www.boerindebuurt.nl). Op deze website vind je filmpjes, illustraties en opdrachten
Nadere informatieLEKKER BETROKKEN! Copyright VHVG / Phyllis den Brok- Phliss, jan. 2012 Lekker Betrokken! 1
LEKKER BETROKKEN! Projectvoorstel voor het verduurzamen van de zorgsector wat betreft het aanbod van duurzame producten alsmede verduurzaming van de processen en de mens daarbinnen, uitgaande van het brede
Nadere informatieHandleiding Kind in Beeld Kinderopvang
Handleiding Kind in Beeld Kinderopvang Waarom is kinderopvang goed voor mijn kindje. Foto Je bent zwanger. Het is goed om dan al na te denken over kinderopvang van je kindje.. Foto In de kinderopvang zorgt
Nadere informatieIntroductie. Figuur 1 De actie van Coca Cola
Inhoud Introductie... 2 Maatschappelijk verantwoord ondernemen... 3 Duurzaamheid... 4 Maatschappelijk betrokken ondernemen... 5 Het verschil tussen MVO en MBO... 6 Bronnelijst... 7 MBO... 7 MVO... 7 Introductie
Nadere informatieMailwisseling Hans Baaij en Wim van den Brink
Mailwisseling Hans Baaij en Wim van den Brink Dit is de mailwisseling die wij hadden met Hans Baaij (Varkens in Nood) en Wim van den Brink (Koninklijke Nederlandse Slagersorganisatie) naar aanleiding van
Nadere informatieMeer betalen voor duurzaam? Alleen als de consument weet waarom Duurzaamheidkompas #7 thema: Ken de prijs. December 2011
Meer betalen voor duurzaam? Alleen als de consument weet waarom Duurzaamheidkompas #7 thema: Ken de prijs December 2011 Inleiding Duurzaamheidkompas Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van milieu-,
Nadere informatiePaniek aanvallen & Hyperventilatie Oorzaken
Paniek aanvallen & Hyperventilatie Oorzaken Hooikoorts welke geen standaard klachten geeft, kan oorzaak zijn van hyperventilatie aanvallen, het lijkt er nml enorm veel op. Dus reageer je niet met niesbuien,
Nadere informatieStadslandbouw komt in het buitenland en Nederland in verschillende varianten voor. Essentiële kenmerken en randvoorwaarden van stadslandbouw zijn:
1 Aan: de Raad van de Gemeente Dordrecht dtv de raadsgriffier Postbus 8 3300AA Dordrecht c.c.: College van Burgemeester en Wethouders Dordrecht, 1 november 2011 Betreft: Stadslandbouw in Dordrecht Geachte
Nadere informatieGereedschap voor succes
Gereedschap voor succes magazine voor maximaal buurtgeluk met kunst & cultuur 1 2 Gereedschap voor succes in buurtcultuur Succes! Kunst in de buurt brengt bewoners dichter bij elkaar en verbindt talenten.
Nadere informatie15. eten moet je toch
GRATIS voorproefje 15. eten moet je toch Uitnodigen Ik zal zorgen dat ik honger heb. Hou het eenvoudig, hoor! Ik eet alles. Ik ben niet zo n moeilijke eter. Maar verder eet ik alles! Je ziet me wel verschijnen.
Nadere informatieIK DOE MEE! WORD EEN BEETJE BOER
IK DOE MEE! WORD EEN BEETJE BOER Op het coöperatief boslandbouwbedrijf Pomona zorgen Wase consumenten samen met boeren voor 80% van hun eigen lokale, gezonde en duurzame voeding. Coöperanten investeren
Nadere informatieCSA s in Nederland. Elisabeth Hense & Jolanda van Benthem. 1. Community Supported Agriculture
CSA s in Nederland Elisabeth Hense & Jolanda van Benthem 1. Community Supported Agriculture Community Supported Agriculture (CSA) is een verdienmodel dat boeren en tuinders de mogelijkheid geeft om een
Nadere informatieTOVERSTRALEN werken aan een duurzaam ontspannen samenleving Stedenbouw - Landschap - Architectuur
Studiereis Oosterheem TOVERSTRALEN werken aan een duurzaam ontspannen samenleving Stedenbouw - Landschap - Architectuur NAWOORD 11.10.2013 Nawoord bij Zoetermeer excursie De belangrijkste vraag is nu of
Nadere informatieSluit je aan bij GROW, genoeg te eten heeft..
Sluit je aan bij GROW, de campagne voor een wereld waarin iedereen genoeg te eten heeft.. In 2050 zijn we met 9 miljard mensen op deze planeet. Om straks al die monden te kunnen voeden, moeten we samen
Nadere informatieKenneth Wyffels 2L2 19 JAARTAAK SEI 2011-2012
Kenneth Wyffels 2L2 19 JAARTAAK SEI 2011-2012 April- 30/04/ 12 Artikel 1. Jean-Luc Dehaene van de CD&V kan bijna 3 miljoen euro opstrijken. Door een aantal jaar geleden een pakket aandelenopties te kopen
Nadere informatieDatum 18 juni 2015 Betreft Beantwoording vragen van de leden Jasper Van Dijk en Smaling (SP) over het bericht TTIP tast gezondheid EU aan
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Uw Referentie 2015Z07933 Datum 18 juni
Nadere informatieStudienamiddag: Duurzaamheid in de Grootkeuken
Studienamiddag: Duurzaamheid in de Grootkeuken Impact consumptiegedrag Hefbomen naar verandering Aankoopbeleid van voedingssector verduurzamen Actieve gedragsverandering van BE consument Verduurzamen
Nadere informatieStadsboeren in Nederland
Stadsboeren in Nederland Door: ir. Rosanne Metaal Directie Europees Landbouwbeleid &Voedselzekerheid DG AGRO, Ministerie Economische Zaken Presentatie Alumni-netwerk, 12 november 2013, Uit Je Eigen Stad
Nadere informatieVOEDSELVISIE VOOR HAARLEM
VOEDSELVISIE VOOR HAARLEM Inleiding Duurzaam en gezond voedsel raakt aan alles wat voor de Haarlemse burger van belang is: een groene leefomgeving, gezondheid, een sociale stad en een duurzame toekomst.
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieWWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb
De meeste mensen in Nederland hebben het goed voor elkaar. We hebben genoeg eten, we hoeven niet bang te zijn voor oorlog en we zijn dan ook tevreden met ons leven. Maar dat is niet overal op de wereld
Nadere informatieWat is je leeftijd (bv. 17)? Typ leeftijd over (enkel cijfers) jaar. In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nadere informatieVoedselcollectief Emmeloord
Voedselcollectief Emmeloord Boer en consument vinden elkaar De themagroep Voedsel van Stichting Pioniers van de Toekomst heeft de wens om een voedselcollectief te starten in Emmeloord. Een voedselcollectief
Nadere informatieToespraak van staatssecretaris Dijksma bij het Groentecongres
Toespraak van staatssecretaris Dijksma bij het Groentecongres Toespraak 26-03-2015 Toespraak van de staatssecretaris Dijksma (EZ) bij het Groentecongres op 26 maart 2015 in het World Trade Centrum in Rotterdam.
Nadere informatieMusical De Eendenclub verdwaalt
Pagina 1 van 9 Musical De Eendenclub verdwaalt Normale versie voor 3 typetjes (Otto/Elle/Izzi) Een eigen productie van Recrateam Zang: Leonie van Gent en Martijn Boer Stemmen op de cd-versie: Martijn Boer
Nadere informatieRondetafelgesprek Mantelzorg 22 november 2012
22 november 2012 Voor u ligt het verslag van het rondetafelgesprek over mantelzorg op 22 november 2012. Dit gesprek was een eerste aanzet - een experiment - om met sleutelfiguren en vrijwilligers uit verschillende
Nadere informatieDs. Arjan van Groos ( ) Tekst: Zondag 28 en 29 Ochtenddienst / H. Avondmaal. Broeders en zusters,
Ds. Arjan van Groos (1962-2014) Tekst: Zondag 28 en 29 Ochtenddienst / H. Avondmaal Broeders en zusters, 1 Votum 2 Zegengroet 3 Zingen: Psalm 106 : 1 en 2 4 Lezing van de wet 5 Zingen: Psalm 106 : 3 en
Nadere informatieWe gaan nu eens op dezelfde manier naar voedsel telen en kopen kijken als naar een verkeerslicht.
Betaalbaar en gezond Goedkope groenten aangeboden in de supermarkten vinden wij meestal betaalbaar. Maar zijn die goedkope groenten ook allemaal even gezond? Bevatten ze de essentiële vitaminen die we
Nadere informatieWaarden van landbouw en boeren. Hendrik Hoeksema, ZLTO (www.zlto.nl) Ton Duffhues, ZLTO en Atelier Waarden van het Land (www.waardenvanhetland.
Waarden van landbouw en boeren Hendrik Hoeksema, ZLTO (www.zlto.nl) Ton Duffhues, ZLTO en Atelier Waarden van het Land (www.waardenvanhetland.nl) Twee perspectieven Wat vinden we van waarde(n)? Boeren
Nadere informatieInnovatieagenda Melkveehouderij
Innovatieagenda Melkveehouderij stappen naar een nieuwe melkweg samen met ketenpartijen in de melkveehouderij INLEIDING NL 20 Waarom een innovatieagenda? Innovatie is een belangrijke voorwaarde voor de
Nadere informatieIK DOE MEE! WORD EEN BEETJE BOER
IK DOE MEE! WORD EEN BEETJE BOER Op het coöperatief boslandbouwbedrijf Pomona zorgen Wase consumenten samen met boeren voor 80% van hun eigen lokale, gezonde en duurzame voeding. Coöperanten investeren
Nadere informatieVERANDERING. GroenLinks Bergen op Zoom staat voor fundamentele keuzes bij de
STEM VOOR TIJD VOOR VERANDERING HET VERKIEZINGSPROGRAMMA IN 5 MINUTEN GroenLinks Bergen op Zoom staat voor fundamentele keuzes bij de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart 2018. Wij kiezen ervoor om de
Nadere informatieStudio de stad Grootstedelijke problemen en hun oplossingen
Studio de stad Grootstedelijke problemen en hun oplossingen 1 Inhoud 1. probleemstelling... 3 2. De samenleving... 4 3. De ecologische voetafdruk... 5 4. Manieren om de stedelijke voetafdruk te verkleinen...
Nadere informatieJullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden.
Gebeurteniskaarten positieve gebeurteniskaarten Jullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden. Jullie hebben samen betoogd tegen het kappen
Nadere informatieDialogen website Motiveren tot rookstop
Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialoog verandertaal uitlokken en versterken Goedemorgen. Heeft u problemen gehad sinds uw vorige controle? Ja, eigenlijk wel. Mijn tanden zijn sterk verkleurd.
Nadere informatieECHT ETEN JONATHAN KARPATHIOS
ECHT ETEN JONATHAN KARPATHIOS kok boer vader ondernemer IK BEN VADER, KOK, BOER EN ONDERNEMER. Het verhaal dat ik vandaag ga vertellen: Ik ben, kok, boer en ondernemer. JEUGD KEUZES, KEUZES, KEUZES. ACHTERGROND:
Nadere informatieSamenvatting Economie H 6
Samenvatting Economie H 6 Samenvatting door een scholier 977 woorden 10 mei 2002 5,8 40 keer beoordeeld Vak Economie Hfst. 6 6.1 - Ideaaltypische omschrijving: omschrijving van het volmaakte model * Vrije
Nadere informatieVers van de Visser. Resultaten LEI-enquête. Kees Taal en Mike Turenhout. April 2014
Vers van de Visser Resultaten LEI-enquête Kees Taal en Mike Turenhout April 2014 Europees Visserij Fonds: Investeren in een duurzame visserij. Vers van de Visser is geselecteerd in het kader van het Nederlands
Nadere informatieCera GoodWalk 18/11/2017. Duurzame landbouw in de praktijk oa CSA Koen Tierens
Cera GoodWalk 18/11/2017 Duurzame landbouw in de praktijk oa CSA Koen Tierens Duurzame landbouw in de praktijk oa CSA 1. Wat is CSA? 2. Waarom is dit een oplossing voor uitdagingen rond voedsel in de toekomst?
Nadere informatieWERELD. 5 havo 1 Globalisering 14-16
WERELD 5 havo 1 Globalisering 14-16 Melkprijzen wereldwijde concurrentie Hoog: centrumlanden Middel, semi-periferie Laag, periferie Globalisering = concurrentie.. 3 factoren? 1. Opkomst MNO s, mondiale
Nadere informatieVoorwoord 7 Inleiding 11
Inhoud Voorwoord 7 Inleiding 11 1. Klanttevredenheid volstaat niet 13 2. De verkoper centraal 23 3. Wat is klantknuffelen? 31 4. Het knuffelhormoon 41 5. Praktische knuffeltips 49 6. Het knuffelonderzoek
Nadere informatieWaarom zijn er ongelukkige mensen?
Eerste Communieproject 8 Waarom zijn er ongelukkige mensen? De mensen doen niet wat God wil Je hebt gezien wat geluk is. Als mensen van jou houden, word je gelukkig. Niet iedereen is gelukkig. Als andere
Nadere informatieOns groene buurtproject en de gemeente!
Ons groene buurtproject en de gemeente! Groen Dichterbij! Bouw aan een goede relatie met jullie gemeente en creëer een gemeenschappelijke win-win 24 november 2012 Energieke Buurt Jitske Tiemersma Workshop
Nadere informatieMaatschappelijke issues in de veehouderij. 20 november 2013 Anne-Corine Vlaardingerbroek
Maatschappelijke issues in de veehouderij 20 november 2013 Anne-Corine Vlaardingerbroek Inhoudsopgave Jumbo Maatschappelijke thema s veehouderij Jumbo en duurzaamheid Waarom GlobalGAP? 2 30 november 2013
Nadere informatieSamen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten)
Samen Duurzaam DOEN! Leuk dat u samen met uw buren na wilt denken over duurzaamheid. Aan de hand van dit stappenplan helpen wij u graag op weg om het gesprek op gang te brengen. Dit stappenplan is bedoeld
Nadere informatieNieuwe strategieën voor mondiale biodiversiteit. Prof. dr. Maarten Hajer
Nieuwe strategieën voor mondiale biodiversiteit Prof. dr. Maarten Hajer Waarom deze studie? 2 Convention on Biological Diversity (CBD) Rio de Janeiro 1992 193 landen, 3 doelen 18-29 oktober 2010: COP10
Nadere informatieKookdame. Eten zoals thuis.
Kookdame Eten zoals thuis. Hoe raar is dat? Zorgorganisaties zijn er om mensen beter te maken, beter te laten functioneren en zich beter te laten voelen. Natuurlijk zijn allereerst de zorg en begeleiding
Nadere informatie