De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie"

Transcriptie

1 De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Materiaalkunde Chemische Technologie aan de Vlaamse universiteiten Brussel December 2009

2

3 V L I R Vlaamse Interuniversitaire Raad De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Materiaalkunde Chemische Technologie aan de Vlaamse universiteiten Brussel December 2009

4 De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie Gedrukte exemplaren van dit rapport kunnen tegen betaling verkregen worden op het: VLIR-secretariaat, Ravensteingalerij 27, 1000 Brussel T +32 (0) F +32 (0) administratie@vlir.be Het rapport is elektronisch beschikbaar op de webstek van de VLIR: Wettelijk depot: D/2009/2939/8

5 Voorwoord van de voorzitter van de VLIR De visitatiecommissie brengt met dit rapport verslag uit over haar evaluatie van de academische opleidingen Materiaalkunde Chemische Technologie. Tevens geeft zij toelichting bij de aan de evaluatie ten grondslag liggende motivering, de conclusies en de aanbevelingen die resulteren uit het kwaliteitsonderzoek dat zij heeft verricht naar de desbetreffende opleidingen. Dit initiatief kadert in de opdracht die de Vlaamse overheid gaf aan de Vlaamse universiteiten en aan de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) betreffende de externe kwaliteitszorg van het academisch onderwijs. De visitatiecommissie verrichtte haar onderzoek en bezocht de betrokken opleidingen in het voorjaar Zij volgde daarbij de visitatieprocedure zoals vastgelegd in de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR/VLHORA (Brussel, februari 2005). Naast belangrijke suggesties en aanbevelingen voor continue verbetering van het academisch onderwijs, heeft de commissie een oordeel geformuleerd over de kwaliteit van de opleidingen. Tevens heeft zij een evaluatiescore gegeven aan de zes onderwerpen en de onderliggende facetten van het accreditatiekader van de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). Samen met de kwalitatieve oordelen vormen die scores in de opleidingsrapporten een belangrijk element ten behoeve van de accreditatiebesluiten van de NVAO. Het visitatierapport is in de eerste plaats bedoeld voor de betrokken opleidingen en is vooral gericht op kwaliteitshandhaving en -verbetering. Daarnaast wil het rapport alle belanghebbenden in de samenleving objectief inlichten over de kwaliteit van de geëvalueerde opleidingen. Daarom is het visitatierapport op de webstek van de VLIR publiek gemaakt. De lezer moet er rekening mee houden dat het visitatierapport een momentopname is. Bovendien vertegenwoordigt het slechts één fase in het proces van blijvende zorg voor onderwijskwaliteit. Immers, al na korte tijd kunnen de opleidingen grondig zijn gewijzigd en verbeterd, mede als antwoord op de resultaten van interne onderwijsevaluaties die de betrokken universiteiten zelf uitvoeren, of als reactie op de aanbevelingen van de visitatiecommissie. Graag dank ik namens de VLIR op de eerste plaats de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor de bestede tijd alsook voor de deskundigheid waarmee zij hun opdracht hebben uitgevoerd. De visitatie was enkel mogelijk dankzij de inzet van velen die binnen de universiteiten betrokken waren bij de voorbereiding en uitvoering ervan. Ook hen willen wij daarvoor onze erkentelijkheid betuigen. Hopelijk ervaren zij in de positieve opmerkingen van de visitatiecommissie een bevestiging van hun inspanningen en vinden zij in de aanbevelingen een bijkomende stimulans om de kwaliteit van het academisch onderwijs aan hun instelling verder te verbeteren. Alain Verschoren voorzitter VLIR

6

7 Voorwoord van de voorzitter van de visitatiecommissie Onderwijsprogramma s, -methoden en -systemen worden voortdurend in vraag gesteld, herzien, en veranderd. Onze visitatiecommissie heeft niet alleen rekening moeten houden met de natuurlijke evolutie, maar ook met de ingrijpende gevolgen van de BaMa hervorming. Deze externe factor, tezamen met de verscheidene domeinen die onderwerp van visitatie waren: chemische technologie, materiaalkunde, textielkunde en reologie, zorgden ervoor dat de taak van deze visitatiecommissie geen sinecure was. Het was voor mij een eer dat ik als Amerikaanse Belg, met een gemengde academische en industriële achtergrond, deze commissie mocht voorzitten die naast ons onderwijskundig lid, onze Nederlandse reologie-expert en de studenten, was samen gesteld met leden afkomstig uit het beroepenveld. Mijn collega s hebben zich allen 100 procent ingezet om deze taak tot een goed einde te brengen. Het onderling overleg, de actieve deelname tijdens de bezoeken, het reflecteren op de noden van de opleidingen en het huiswerk bij de voorbereiding van het finale rapport, hebben geleid tot de kwaliteit van het rapport dat we hierbij presenteren. Een voorbeeld van de inzet van de commissieleden was dat iedereen eensgezind voorstelde om tijdens de bezoeken de klassieke uitgebreide Belgische lunch te vervangen door een Nederlands broodjeslunch om te kunnen doorwerken! De opleidingen hebben allen duidelijk blijk gegeven dat ze de kwaliteitszorg hoge prioriteit geven. Hun zelfevaluatierapporten waren met veel zorg samengesteld en vormden een uitstekend uitgangspunt voor de interviews. De discussies met de facul taire overheid, de samenstellers van de zelfevaluatierapporten, de professoren, de studenten en de alumni waren aan alle universiteiten erg open en direct. Sommige onderwerpen, zoals de stages, werden uitgebreid en constructief besproken. Een bijzonder woord van dank gaat naar Patrick en Peter die ons in alle fasen van het visitatieproces op een voortreffelijke wijze begeleid, gesteund en geholpen hebben. Hun bijdragen bij het organiseren en het stroomlijnen van de bezoeken, het voorbereiden van de rapporten, werden door alle commissieleden fel geapprecieerd. Jan J. Lerou Voorzitter Visitatiecommissie Materiaalkunde Chemische Technologie Columbus, OH

8

9 Lijst van afkortingen AAP ATM AUTEX BAP BEST CBM CTM ECTS EU EURHEO FirW FLOF HEI IAESTE ISP KCO KMS K.U.Leuven NCTU NVAO Assisterend Academisch Personeel Advanced Topical Module (EURHEO) Association of Universities for Textiles Bijzonder Academisch Personeel Board of European Students of Technology Common Branch Module (EURHEO) Chemische Technologie en Materiaalkunde (UGent) European Credit Transfer System European Union European Masters in Engineering Rheology Faculteit Ingenieurswetenschappen (UGent; K.U.Leuven) Facultair Luik OnderzoeksFonds Higher Education Institution International Association for the Exchange of Students for Technical Experience Integrated Studies Programme (EURHEO) Kwaliteitscel Onderwijs (UGent) Koninklijke Militaire School Katholieke Universiteit Leuven National Chiao Tung University Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie

10 OAP OLA POC POC-CIT P&O PSP TOLEDO UCL UGent UHU UJF/INPG ULJ UMinho USTB VLHORA VLIR VTK VUB WPO ZAP Overig Academisch Personeel (UGent) OnderwijsLeerActiviteit (K.U.Leuven) Permanente OnderwijsCommissie (K.U.Leuven) Permanente Onderwijscommissie Chemische IngenieursTechnieken (K.U.Leuven) Probleemoplossen en Ontwerpen (K.U.Leuven) Primary Studies Programme (EURHEO) TOetsen en LEren Doeltreffend Ondersteunen (K.U.Leuven) Université Catholique de Louvain Universiteit Gent Universidad de Huelva Université Joseph Fourier/Institut National Polytechnique de Grenoble Univerza v Ljubljani Universidade do Minho University of Science and Technology Beijing Vlaamse Hogescholenraad Vlaamse Interuniversitaire Raad Vlaamse Technische Kring Vrije Universiteit Brussel Werkcolleges, practica & oefeningen Zelfstandig Academisch Personeel

11 Inhoud Voorwoord van de voorzitter van de VLIR 3 Voorwoord van de voorzitter van de visitatiecommissie 5 Lijst met afkortingen 7 Deel 1 Algemeen deel 10 I. De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie 13 II. Het referentiekader 19 III. Algemene beschouwing 31 IV. De opleidingen in vergelijkend perspectief 37 V. Tabellen met scores, onderwerpen en facetten 57 Opleidingsrapporten Materiaalkunde 62 Chemische Technologie I. UGent Bachelor Ingenieurswetenschappen: 65 Chemische Technologie en Materiaalkunde II. UGent Master Ingenieurswetenschappen: Materiaalkunde 91 III. UGent Master Ingenieurswetenschappen: Chemische Technologie 115 IV. UGent Master of Textile Engineering 141 V. VUB Master Ingenieurswetenschappen: Chemie en Materialen 165 VI. K.U.Leuven Bachelor en Master Ingenieurswetenschappen: 189 Materiaalkunde VII. K.U.Leuven Bachelor en Master Ingenieurswetenschappen: 223 Chemische Technologie VIII. K.U.Leuven European Masters in Engineering Rheology 257 Bijlagen 282 Bijlage 1: Personalia van de leden van de visitatiecommissie 284 Bijlage 2: De bezoekschema s 292

12

13 Deel 1 Algemeen deel

14

15 IDe onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie Inleiding In dit rapport brengt de Visitatiecommissie Materiaalkunde Chemische Technologie verslag uit van haar bevindingen over de academische bachelor- en masteropleidingen in het domein van de Ingenieurswetenschappen: Materiaalkunde Chemische Technologie die zij in het voorjaar 2009, in opdracht van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR), heeft bezocht. Dit initiatief kadert in de werkzaamheden van de VLIR inzake externe kwaliteitszorg, waarmee de Vlaamse universiteiten gevolg geven aan de decretale verplichtingen ter zake. 1 De betrokken opleidingen Ingevolge haar opdracht heeft de commissie de volgende instellingen bezocht: -- van 10 t.e.m. 13 maart 2009: Universiteit Gent!!Bachelor Ingenieurswetenschappen: Chemische Technologie en Materiaalkunde!!Master Ingenieurswetenschappen: Materiaalkunde!!Master Ingenieurswetenschappen: Chemische Technologie!!Master of Textile Engineering -- van 16 t.e.m. 17 maart 2009: Vrije Universiteit Brussel!!Master Ingenieurswetenschappen: Chemie en Materialen -- van 26 t.e.m. 30 april 2009: Katholieke Universiteit Leuven!!Bachelor Ingenieurswetenschappen: Materiaalkunde!!Master Ingenieurswetenschappen: Materiaalkunde De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie 13 Deel 1

16 !!Master of Engineering: Materials Engineering!!Bachelor Ingenieurswetenschappen: Chemische Technologie!!Master Ingenieurswetenschappen: Chemische Technologie!!European Masters in Engineering Rheology; interuniversitair Erasmus Mundus programma met deelname van Universidade do Minho (penvoerende instelling), Katholieke Universiteit Leuven, Université Catholique de Louvain, Universidad de Huelva, Univerza v Ljubljani en Università degli Studi della Calabria De volgorde van de bezoeken is uitsluitend bepaald door overwegingen van pragmatisch-organisatorische aard. De commissie is zich ervan bewust dat deze volgorde, zij het impliciet, een invloed kan hebben gehad op de visitatie. Zij heeft er evenwel uiterst zorgvuldig over gewaakt dat in alle opzichten vergelijkbare beoordelingen en adviezen tot stand kwamen. 2 De commissie 2.1. Samenstelling De samenstelling van de commissie Materiaalkunde-Chemische Technologie werd op 11 december 2008 bekrachtigd door de Erkenningscommissie Hoger Onderwijs. De commissie werd vervolgens door de VLIR ingesteld bij besluit van 7 januari De visitatiecommissie had de volgende samenstelling: Voorzitter: -- Dr. Ir. Jan Lerou, Group Chief Technology Officer Oxford Catalysts Group PLC Vakdeskundige leden: -- Dr. Ir. Paul van Damme, directeur Lanxess Rubber -- Dr. Guido Vermeylen, voormalig vice-president Umicore Research Specifiek ten behoeve van de master of Textile Engineering aan de Universiteit Gent werd aan de commissie toegevoegd: -- Ir. Paul Janssens, bestuurslid en senior advisor Belgian Sewing Thread Specifiek ten behoeve van de European Masters in Engineering Rheology werd aan de commissie toegevoegd: -- Prof. Dr. Ir. Leon P.B.M. Janssen, docent Fysische Technologie aan de Rijksuniversiteit Groningen Onderwijskundig lid: -- Dr. Cis Van den Bogaert, departementshoofd Onderwijs, Rectoraat Universiteit Antwerpen 14 De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie Deel 1

17 Student-leden: -- Dhr. Matthias Verstraeten, student aan de Vrije Universiteit Brussel -- Dhr. Wouter Rerren, student aan de Katholieke Universiteit Leuven Dhr. Matthias Verstraeten heeft deelgenomen aan de bezoeken aan de Universiteit Gent en de Katholieke Universiteit Leuven. Dhr. Wouter Rerren heeft deelgenomen aan het bezoek aan de Vrije Universiteit Brussel. Dhr. Patrick Van den Bosch, stafmedewerker van de Cel Kwaliteitszorg van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR), trad op als projectbegeleider en secretaris voor deze visitatie. Dhr. Peter Daerden, eveneens stafmedewerker van de Cel Kwaliteitszorg van de VLIR, trad op als secretaris voor deze visitatie. Voor korte curricula vitae van de commissieleden wordt verwezen naar bijlage Taakomschrijving De opdracht aan de commissie die in het instellingsbesluit is omschreven, luidt als volgt: a. een gemotiveerd en onderbouwd oordeel te geven over de zes onderwerpen en bijhorende facetten uit het accreditatiekader en in voorkomend geval over de bijzondere kwaliteitskenmerken; b. een integraal oordeel te geven over de opleidingen waarop de NVAO zich zal baseren bij de accreditatie; c. aanbevelingen te formuleren om waar mogelijk te komen tot kwaliteitsverbetering Werkwijze Voorbereiding Ter voorbereiding van de visitatie werd aan de instellingen gevraagd een uitgebreid zelfevaluatierapport op te stellen. De Cel Kwaliteitszorg van de VLIR heeft hiervoor een visitatieprotocol ter beschikking gesteld, waarin de verwachtingen ten aanzien van de inhoud van het zelfevaluatierapport uitgebreid zijn beschreven. Het zelfevaluatierapport volgt het accreditatiekader. Naast feitelijke beschrijvingen per onderwerp en per facet van het accreditatiekader werd aan de opleidingen ook gevraagd hun toekomstperspectieven kenbaar te maken en een kritische sterktezwakteanalyse op het niveau van het onderwerp op te nemen in het zelfevaluatierapport. Daarnaast werden een aantal verplichte bijlagen opgenomen, onder andere een beschrijving van het programma, cursusbeschrijvingen, examenvragen en studenten- en personeelstabellen. De commissie ontving de zelfevaluatierapporten een aantal maanden voor het eigenlijke bezoek, waardoor zij de gelegenheid kreeg deze documenten vooraf zorgvuldig te bestuderen en het bezoek grondig voor te bereiden. De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie 15 Deel 1

18 De commissieleden werden bovendien verzocht om voor elke opleiding een tweetal masterproeven te selecteren uit een lijst van recente masterproeven. De geselecteerde masterproeven werden eveneens een aantal weken voor het eigenlijke bezoek door de Cel Kwaliteitszorg aan de commissieleden bezorgd. Elk commissielid heeft bijgevolg per opleiding minstens twee masterproeven grondig gelezen vooraleer het bezoek plaatsvond. De commissie hield haar installatievergadering op 27 januari Op dat ogenblik hadden de commissieleden het visitatieprotocol en de zelfevaluatierapporten reeds in hun bezit. Tijdens deze vergadering werden de commissieleden verder ingelicht over het visitatieproces en hebben zij zich concreet voorbereid op de af te leggen bezoeken. Verder heeft de commissie op deze vergadering haar referentiekader geformuleerd (zie hoofdstuk II). Daarnaast werd het programma van de bezoeken opgesteld (zie bijlage 2) en werd een eerste bespreking gehouden van de zelfevaluatierapporten Bezoek aan de instellingen De tweede bron van informatie werd gevormd door de gesprekken die de commissie tijdens haar bezoeken aan de opleidingen heeft gevoerd met alle geledingen die betrokken zijn bij de academische programma s Materiaalkunde Chemische Technologie. Ook werd aan de instellingen gevraagd als een derde bron van informatie om een veelheid van documenten ter inzage te leggen ten behoeve van de commissie. Tijdens de bezoeken is voldoende tijd uitgetrokken om de commissie de gelegenheid te geven om deze documenten te bestuderen. De documenten die typisch ter inzage van de commissie werden gelegd, waren: het leermateriaal (cursussen, handboeken, syllabi), portfolio s en verslagen van de studenten, verslagen van de belangrijke beleidsvormende of beleidsopvolgende organen (faculteitsraad, onderwijscommissies, departementsraden), documenten die betrekking hebben op de interne kwaliteitszorg (enquêteformulieren, niet-persoonsgebonden evaluatie van het onderwijs), documenten aangaande de procedures van curriculumherzieningen, voorbeelden van informatieverstrekking aan aspirant-studenten, etc. Bovendien werden nog enkele masterproeven bijkomend ter inzage gelegd. Daar waar de commissie het noodzakelijk achtte heeft zij bijkomende informatie opgevraagd tijdens het bezoek om haar oordeel goed te kunnen onderbouwen. Het bezoekschema voorzag naast gesprekken met het bestuur van de faculteit, de opleidingsverantwoordelijken, de studenten, de assistenten, de docenten en de facultaire en opleidingsgebonden beleidsmedewerkers steeds in een bezoek aan de faciliteiten (inclusief bibliotheek, labo s, leslokalen en computerfaciliteiten), een gesprek met de afgestudeerden van de opleidingen en een spreekuur waarop de commissie bijkomend leden van de opleiding kon uitnodigen of waarop personen op een vertrouwelijke wijze door de commissie konden worden gehoord. 16 De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie Deel 1

19 De gesprekken die de commissie heeft gevoerd, waren meestal openhartig en steeds verhelderend en vormden een goede aanvulling bij de lectuur van het zelfevaluatierapport. Aan het einde van het bezoek werden, na intern beraad van de commissie, de voorlopige bevindingen mondeling aan de gevisiteerde opleidingen meegedeeld Rapportering Als laatste stap in het visitatieproces heeft de commissie haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen in voorliggend rapport vastgelegd. Bovendien geeft zij, overeenkomstig de bepalingen voor de visitaties in het kader van de accreditatie, een oordeel over de zes onderwerpen uit het accreditatiekader volgens een binaire beoordelingsschaal positief/negatief en een integraal oordeel over de betrokken opleidingen. De opleidingsverantwoordelijken van de betrokken opleidingen werden in de gelegenheid gesteld om op het concept van het rapport te reageren alvorens de tekst van de rapporten definitief werd vastgelegd. 3 Een korte terugblik op de visitatie De visitatiecommissie heeft conform haar opdracht het academisch onderwijs in de academische opleidingen Materiaalkunde Chemische Technologie nader bestudeerd en heeft de unieke gelegenheid gehad om onder vakgenoten te reflecteren en te debatteren over de aard, de kwaliteit en de toekomst van het academisch onderwijs in dit domein. De visitatiecommissie heeft de haar toegewezen opdracht met veel belangstelling en toewijding uitgevoerd en waardeert in het bijzonder de openhartige gesprekken die zij bij de meeste opleidingen heeft kunnen voeren met alle geledingen van de opleiding, waardoor zij zich een goed beeld heeft kunnen vormen over de opleidingen. Tijdens de bezoeken heeft de commissie steeds getracht om, op een kritische en constructieve wijze, voorstellen te formuleren voor de verdere verbetering van de individuele opleiding. De commissie heeft in haar evaluatie ook de specificiteit van de universiteit en het geëvalueerde programma in overweging genomen. Zij heeft bijgevolg haar bevindingen en suggesties steeds gekaderd in de specifieke context van de opleiding. Voor de visitatie Materiaalkunde Chemische Technologie is het VLIR-VLHORAvisi tatieprotocol (Brussel, februari 2005) gebruikt dat is afgestemd op de accreditatievereisten. Het visitatierapport zal ook worden gebruikt voor de accreditatieaanvraag van de betreffende opleidingen. De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie 17 Deel 1

20 Met het voorliggend rapport hoopt de commissie een bijdrage te leveren tot de verdere positieve ontwikkeling van het academisch onderwijs in de door haar bezochte opleidingen. De commissie wenst met het rapport in de eerste plaats een discussie op gang te brengen binnen de betrokken faculteiten en universiteiten met de bedoeling na te gaan op welke punten verbetering nodig is binnen de opleidingen en in welke mate dit binnen de gegeven randvoorwaarden te verwezenlijken is. Verder hoopt de commissie dat het voorliggend rapport in zijn geheel ook aan de buitenwereld nuttige informatie verschaft en een goed inzicht geeft in de eigenheid en de kwaliteit van de gevisiteerde opleidingen. Tijdens de visitatie heeft de commissie mogen vaststellen dat verschillende opleidingen het opstellen van het zelfevaluatierapport als een opportuniteit hebben gezien. De inhoud ervan wordt gedragen door het team. De ingesteldheid tot continue verbetering is manifest aanwezig. Andere opleidingen hebben het opstellen van het zelfevaluatierapport nog te veel als een formele last ervaren, die ze gedelegeerd hebben aan de facultaire coördinator. Voor de commissieleden was de confrontatie met de papierberg indrukwekkend. In de zelfevaluatierapporten van verschillende opleidingen uit eenzelfde universiteit zijn, gelukkig, verschillende hoofdstukken per definitie identiek. Een aangepaste lay-out zou het lezen van dergelijke rapporten drastisch versnellen. 4 Opzet en indeling van het rapport Het voorliggend rapport bestaat uit twee delen. In het eerste deel van het rapport beschrijft de commissie in hoofdstuk II het referentiekader van waaruit zij de gevisiteerde opleidingen heeft beoordeeld. In hoofdstuk III worden de algemene bevindingen van de commissie opgelijst. In hoofdstuk IV worden de opleidingen Materiaalkunde Chemische Technologie in vergelijkend perspectief geplaatst en in hoofdstuk V worden de toegekende scores in tabelvorm samengevat. De commissie benadrukt dat de tabellen niet los van de rapporten geïnterpreteerd kunnen worden. In het tweede deel van het rapport brengt de commissie verslag uit over de verschillende opleidingen die zij heeft gevisiteerd. De aanbevelingen die de commissie doet ten aanzien van de afzonderlijke opleidingen worden in deze deelrapporten achteraan opgenomen. De deelrapporten zijn geordend in chronologische volgorde van de bezoeken. 18 De onderwijsvisitatie Materiaalkunde Chemische Technologie Deel 1

21 II Het referentiekader van de visitatiecommissie Materiaalkunde Chemische Technologie Inleiding Voor het beoordelen van het onderwijs gaat de visitatiecommissie uit van een referentiekader gebaseerd op geformuleerde doelstellingen, omschreven eindtermen en vastgestelde kwaliteitseisen waaraan naar haar oordeel de gevisiteerde opleidingen dienen te voldoen. De commissie kan immers niet volstaan met het geven van oordelen, maar moet ook aangeven waarop deze oordelen zijn gebaseerd. Het referentiekader beschrijft aan welke disciplinespecifieke minimumeisen de masteropleidingen dienen te voldoen, wat de vereiste kwalificaties voor een afgestudeerde in het vakgebied zijn en hoe moet worden gezorgd voor een adequate aansluiting op de arbeidsmarkt. Tevens biedt het referentiekader algemeen onderwijskundige maatstaven waaraan academische opleidingen moeten voldoen. Daarnaast worden algemene eisen gesteld op vlak van de onderwijsorganisatie, het personeelsbeleid, het onderwijzend personeel en de interne kwaliteitszorg. Bij het opstellen van het referentiekader heeft de commissie een aantal bronnen geraadpleegd. Onder meer heeft zij kennis genomen van het referentiekader zoals gehan teerd in 2001 bij de onderwijsvisitatie Materiaalkunde Toegepaste Scheikunde, het referentiekader zoals gehanteerd in 2007 bij de onderwijsvisitatie Bouwkunde/Bache lor Ingenieurswetenschappen, de Guidelines For Engineering Core Profiles 2010 van de E4, de Eur-Ace Framework Standards for the Accreditation of Engineering Programmes, de doelstellingen en eindtermen die de opleidingen in de zelfevaluatierapporten voor hun eigen onderwijs hebben geformuleerd, het Vlaamse structuurdecreet 1 en het toetsingskader van het Nederlands-Vlaams Accreditatie Orgaan (NVAO). 2 1 Decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen (4 april 2003). 2 Het accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs in Vlaanderen, NVAO, 14 februari Het referentiekader 19 Deel 1

22 Het referentiekader werd vóór het bezoek, maar na het inleveren van de zelfevaluatie, voorgelegd aan de opleidingen. Tijdens het bezoek van de visitatiecommissie werd de mogelijkheid geboden om het referentiekader met de opleiding te bediscussieren. Met alle respect voor de doelstellingen die elke opleiding zichzelf stelt, mag worden verwacht dat deze alleszins een aantal gemeenschappelijke kernelementen weerspiegelen op het vlak van kennis en inzicht en de toepassing daarvan, oordeelsvorming, communicatie, leervaardigheden. Deze kernelementen vindt men terug in de Dublin-descriptoren en komen hieronder aan bod. 1 Doelstellingen en eindtermen 1.1. Algemene minimale doelstellingen (Dublin Descriptoren) Voor de omschrijving van de algemene (minimale) doelstellingen van een academische bacheloropleiding en een academische masteropleiding baseert de commissie zich op vijf Dublin-Descriptoren, met name (1) kennis en inzicht, (2) toepassen van kennis en inzicht, (3) oordeelsvorming, (4) communicatie en (5) leervaardigheden: A. Kennis en inzicht B. Toepassen van kennis en inzicht Kwalificatie bacheloropleiding Heeft aantoonbare kennis en inzicht van/in een vakgebied, waarbij wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet (secundair) onderwijs en dit wordt overtroffen; functioneert doorgaans op een niveau waarop met ondersteuning van specifieke leermiddelen, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is. Is in staat om zijn/haar kennis en inzicht op verantwoorde wijze in de beroepsuitoefening toe te passen, en beschikt verder over competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen in een breed georiënteerd vakgebied. Kwalificatie masteropleiding Heeft aantoonbare kennis en inzicht, gebaseerd op het verworven niveau van de bachelor en die deze overtreffen of verdiepen, evenals een basis of een kans bieden om een originele bijdrage te leveren aan het ontwikkelen en/of toepassen van ideeën, vaak in onderzoeksverband. Is in staat om kennis en inzicht en probleemoplossende vermogens toe te passen in nieuwe of onbekende omstandigheden binnen een brede multidisciplinaire context die gerelateerd is aan het vakgebied; is in staat om kennis te integreren en met complexe materie om te gaan. 20 Het referentiekader Deel 1

23 C. Oordeelsvorming D. Communicatie E. Leervaardigheden Is in staat om relevante gegevens te verzamelen en te interpreteren (meestal op het vakgebied) met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van cultureel, sociaalmaatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten. Is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten en niet-specialisten. Bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie die een hoog niveau van autonomie veronderstelt aan te gaan. Is in staat om oordelen te formuleren op grond van onvolledige of beperkte informatie en daarbij rekening te houden met culturele, sociaal-maatschappelijke en ethische verantwoordelijkheden, die zijn verbonden aan het toepassen van de eigen kennis en oordelen. Is in staat om conclusies, evenals de kennis, motieven en overwegingen die hieraan ten grondslag liggen, duidelijk en ondubbelzinnig over te brengen op een publiek van specialisten en nietspecialisten. Bezit de leervaardigheden om zich verder zelfstandig te ontplooien en een vervolgstudie aan te gaan met een grotendeels zelfgestuurd of autonoom karakter Domeinspecifieke eisen De visitatiecommissie expliciteert verder de volgende minimale domeinspecifieke eisen voor: Bachelor Ingenieurswetenschappen -- beschikken over basiskennis op het gebied van algemene ingenieursvakken, wiskunde, fysica, kansrekening, chemie, materiaalkunde, informatica, sterkteleer, stromingsleer, warmte- en massaoverdracht, thermodynamica, elektromagnetisme en elektrische netwerken, om zo een verdere opleiding of training tot professioneel ingenieur of onderzoeker mogelijk te maken; -- kritisch en creatief kunnen denken met betrekking tot ingenieursopgaven; -- beschikken over fundamentele ingenieursvaardigheden zoals schriftelijk en mondeling rapporteren, het maken van een planning en het zelfstandig zoeken naar data en kennis; -- begrip hebben voor het werken in teamverband naast het zelfstandig functioneren; -- inzicht hebben in de problematiek van veiligheid en milieu; -- voorbereid zijn op levenslang leren. a. Bachelor Ingenieurswetenschappen: Materiaalkunde!!basiskennis hebben van de materiaalkundige procestechnologie;!!de vaardigheid hebben om aanverwante disciplines te kunnen integreren in materiaalkundige procestechnologie;!!inzicht hebben in de eigenschappen van materialen. Het referentiekader 21 Deel 1

24 b. Bachelor Ingenieurswetenschappen: Chemische Technologie!!basiskennis hebben van de chemische procestechnologie;!!de vaardigheid hebben om aanverwante disciplines te kunnen integreren in scheikundige procestechnologie;!!inzicht hebben in de chemische opbouw. c. Bachelor Ingenieurswetenschappen: Chemische Technologie en Materiaalkunde!!basiskennis hebben van de procestechnologie (eenheidsbewerkingen, warmte en stromingsleer, veiligheid, integratie van andere disciplines);!!de vaardigheid hebben om aanverwante disciplines te kunnen integreren in chemische/materiaalkundige procestechnologie;!!inzicht hebben in de relatie tussen de chemische opbouw en de eigenschappen van materialen. Master Ingenieurswetenschappen in het domein Materiaalkunde en/of Chemische Technologie -- inzicht hebben in de vooronderstellingen en de methoden van het eigen vakgebied en van de voor dat vakgebied relevante ondersteunende wetenschappen; -- kennis kwantitatief en kwalitatief operationeel kunnen maken; -- over de kennis, vaardigheden en attitudes beschikken voor het verrichten van onderzoek in een al dan niet gekend onderzoeksdomein of voor het begeleiden van een ontwerp, en dit met een zekere mate van zelfstandigheid; -- de opgedane kennis en de resultaten van het eigen werk op communicatief vaardige wijze mondeling en schriftelijk aan vakgenoten kunnen overdragen in de vorm van rapportages, publicaties en/of voordrachten en discussies in het Nederlands en ten minste één andere taal; -- zich bewust zijn en kennis hebben van het belang van veiligheid, gezondheid en milieu; -- in teamverband kunnen werken; -- voldoende kritisch, probleemoplossend, analyserend/synthetiserend en innoverend vermogen ontwikkeld hebben om op een wetenschappelijk professioneel en ethisch verantwoorde wijze te werken; -- oog hebben voor ondernemerschap en het kunnen toepassen van de ingenieurswetenschappen op innovatie en vernieuwing; -- open staan voor internationalisering. a. Master Ingenieurswetenschappen: Materiaalkunde!!zich in redelijk korte tijd kunnen inwerken in elk van de deelgebieden van de materiaalkunde teneinde deze toe te kunnen passen in theorievorming en/of experimenteel werk;!!zich bewust zijn en kennis hebben van de maatschappelijke betekenis van de materiaalkunde. 22 Het referentiekader Deel 1

25 b. Master Ingenieurswetenschappen: Chemische Technologie!!zich in redelijk korte tijd kunnen inwerken in elk van de deelgebieden van de chemische technologie teneinde deze toe te kunnen passen in theorievorming en/of experimenteel werk;!!zich bewust zijn en kennis hebben van de maatschappelijke betekenis van de chemische technologie. c. Master Ingenieurswetenschappen: Chemie en Materialen!!zich in redelijk korte tijd kunnen inwerken in elk van de deelgebieden van de materiaalkunde, respectievelijk scheikunde, teneinde deze toe te kunnen passen in theorievorming en/of experimenteel werk;!!zich bewust zijn en kennis hebben van de maatschappelijke betekenis van de materiaalkunde en scheikunde. Master of Textile Engineering -- op een wetenschappelijk, technologisch en maatschappelijk verantwoorde manier in staat zijn complexe textielproblemen op te lossen, nieuwe textielmaterialen te creëren via innovatieve processen, bestaande textielproducten te verbeteren en textielproductieprocessen te optimaliseren, en dit op een zelfstandige basis of in teamverband; -- kunnen functioneren in een werk- en actieomgeving die de grenzen van één fysieke plaats of land overstijgt; -- aandacht hebben voor de volledige levenscyclus van systemen, machines en processen; -- aandacht hebben voor energie-efficiëntie, milieukost, grondstoffenverbruik en arbeidskost; -- aandacht hebben voor aspecten van betrouwbaarheid, veiligheid, ergonomie en verantwoord ondernemen; -- oog hebben voor het belang van ondernemerschap of onderzoek in de maatschappij en de strategieën van de onderneming of het onderzoeksinstituut. European Masters in Engineering Rheology -- over een goede basis in chemical engineering beschikken; -- een goed oog hebben voor de engineering-aspecten van de reologie; -- kennis hebben van de invloed van reologie in de breedste zin op chemischtechnologische processen; -- kennis hebben van de invloed van de moleculaire structuren op reologische continuüm-eigenschappen; -- kennis kwantitatief en kwalitatief operationeel kunnen maken; -- de opgedane kennis en de resultaten van het eigen werk op communicatief vaardige wijze mondeling en schriftelijk aan vakgenoten kunnen overdragen in de Engelse taal, in de vorm van rapportages, publicaties en/of voordrachten en discussies; Het referentiekader 23 Deel 1

26 -- zich bewust zijn en kennis hebben van het belang van veiligheid, gezondheid en milieu; -- oog hebben voor ondernemerschap en het kunnen toepassen van de ingenieurswetenschappen op innovatie en vernieuwing; -- Europees of nog beter globaal kunnen functioneren. 2 Onderwijskundige en onderwijsorganisatorische richtlijnen De visitatiecommissie Materiaalkunde Chemische Technologie stelt verder onderstaande richtlijnen met betrekking tot onderwijskundige en onderwijsorganisatorische aspecten voorop als nastrevenswaardige doelen, waarop de opleidingen gericht dienen te zijn: a. Programma De opleiding stelt zich garant voor de wetenschappelijke, maatschappelijke en beroepsvoorbereidende relevantie, de effectiviteit en efficiëntie van het opleidingsprogramma. Daartoe moet het onderwijs voldoen aan inhoudelijke en professionele standaarden bepaald door de ontwikkelingen in het vak- en wetenschapsgebied en aan eisen die de arbeidsmarkt stelt, moet de opleiding op de hoogte zijn van de beschikbare wetenschappelijke kennis over leren en onderwijzen nodig voor het ontwerpen, uitvoeren en evalueren van het onderwijs en rekening houden met relevante maatschappelijke ontwikkelingen zoals de sterke opkomst van de informatietechnologie, de toenemende multiculturaliteit van de samenleving en de trend tot internationalisering. Wetenschaps- en vakgebied -- De opleiding is op de hoogte van de (meest recente) theorievorming en van de ontwikkelingen in het vakgebied en deze zijn terug te vinden in de inhoud en de opbouw van het onderwijsprogramma. Arbeidsmarkt -- De opleiding bouwt structurele contacten met het werkveld en heeft aandacht voor de behoeften van het werkveld; -- De opleiding heeft aandacht voor de behoeften van het werkveld; -- De kennis van en ervaring met het werkveld wordt daar waar mogelijk vertaald naar het onderwijsaanbod; -- De opleiding voert een actief alumnibeleid. 24 Het referentiekader Deel 1

27 Wetenschappelijke kennis omtrent leren en onderwijzen -- De opleiding heeft een expliciete visie op leren en onderwijzen (het onderwijskundige referentiekader) die is gebaseerd op recente theorieën; -- Het onderwijskundig referentiekader is mede uitgangspunt voor de inrichting van het programma. Relevante maatschappelijke ontwikkelingen -- De opleiding is op de hoogte van de effecten van de informatietechnologie op het vak- en wetenschapsgebied en heeft die kennis verwerkt in het onderwijsprogramma; -- De opleiding heeft een duidelijke en geëxpliciteerde visie op de internationalisering van de opleiding. a.1. Doelstellingen en eindtermen -- De doelstellingen en eindtermen van de opleiding moeten mede gebaseerd zijn op de wettelijke regelingen, de ontwikkelingen in het wetenschaps- en vakgebied, de arbeidsmarkt voor de afgestudeerden, de kennis omtrent leren en onderwijzen en relevante maatschappelijke ontwikkelingen; -- De keuze die daarbij door de opleiding zijn gemaakt zijn helder en expliciet vastgelegd in het onderwijsbeleid van de opleiding en vertaald naar het opleidingsprofiel; -- De doelstellingen en eindtermen zijn helder en concreet. De eindtermen zijn beschreven aan de hand van bij de student waarneembaar gedrag (inzake kennis, vaardigheden en attitudes); -- In de doelstellingen en eindtermen komt het wetenschappelijk niveau van de opleiding concreet tot uitdrukking; -- De eindtermen zijn richtinggevend voor de inhoud en de vormgeving van het onderwijsaanbod; -- Doelstellingen en eindtermen zijn zowel geformuleerd op het niveau van de opleiding als op programmafase en cursusniveau; -- Er is sprake van een herkenbare samenhang tussen de eindtermen van de opleiding en de doelstellingen op cursusniveau, programmafase en programma niveau; -- Eindtermen en doelstellingen zijn zo geformuleerd dat ze toetsbaar zijn. a.2. Didactiek van het onderwijsleerproces -- De visie op leren en onderwijzen is concreet vertaald naar door de opleiding noodzakelijk geachte werkvormen en didactiek; -- Het onderwijsprogramma en de werkvormen dienen zoveel mogelijk te worden afgestemd op het leerproces van de student; -- Het leerproces wordt ondersteund door een adequate didactische uitrusting en door goed aansluitend studie- en instructiemateriaal, dat in voldoende mate voor de studenten beschikbaar is; Het referentiekader 25 Deel 1

28 -- Er is een gevarieerd gebruik van aangepaste didactische werkvormen en een efficiënte begeleiding ervan met relevante technologieën waarbij actief gebruik wordt gemaakt van een elektronisch leerplatform; -- De werkvormen zijn stimulerend en activerend; -- De student wordt zo goed mogelijk in staat gesteld om zich te specialiseren op een wijze die aansluit bij de eigen capaciteiten en interesses. a.3. Studeerbaarheid Studeerbaarheid -- De visie op leren en onderwijzen is concreet vertaald naar studeerbaarheidskenmerken waaraan de programma-organisatie van de opleiding moet voldoen; -- Het programma dient door de student te kunnen worden gevolgd in de ervoor gestelde tijd en dient aan te zetten tot doelmatig tijdsgebruik. Studierendement/Studietijd -- De instelling beschikt over een systematische studietijdbewaking; -- In de instelling wordt gewerkt aan een systeem waardoor cijfermatige gegevens aangaande studievoortgang en studieloopbaan ter beschikking zullen komen. Instroom/Toelatingsvoorwaarden -- De instelling geeft duidelijk aan welk beginniveau van de studenten wordt vereist en hoe dit niveau te bereiken. Aanwezigheid studiebevorderende/studiebelemmerende factoren -- Studiebelemmerende factoren worden in kaart gebracht. Een remediering wordt uitgewerkt; -- Studiebevorderende factoren worden geïmplementeerd, opgevolgd en bijgestuurd waar dit nodig blijkt. a.4. Beoordeling en toetsing -- De visie op leren en onderwijzen is concreet vertaald naar de vorm en inhoud van de evaluatie. -- Er wordt gestreefd naar variatie in evaluatievormen, naar een optimale spreiding van studielast en naar een zo gunstig mogelijke planning van de evaluatieactiviteiten tijdens de examenperiodes; -- De exameneisen en -vormen zijn vooraf aan de studenten duidelijk bekend gemaakt; -- De beoordeling vindt plaats op basis van te voren vastgelegde beoordelingscriteria; -- De opleiding voorziet in feedback over de toetsresultaten aan de studenten. 26 Het referentiekader Deel 1

29 a.5. Kwaliteitseisen m.b.t. de masterproef -- De masterproef is een individuele proeve van bekwaamheid en vormt het sluitstuk van de opleiding; -- De opleiding is zo ingericht dat de student zich op een adequate manier kan voorbereiden op het afleggen van een proeve van bekwaamheid; -- Met de masterproef tonen de studenten aan dat ze een onderzoeksprobleem op een creatieve en wetenschappelijk verantwoorde manier kunnen analyseren, aanpakken en uitvoeren, en de resultaten ervan helder kunnen rapporteren, zowel schriftelijk als mondeling; -- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten; -- De beoordelingscriteria zijn helder en expliciet vastgelegd en bekendgemaakt. a.6. Internationalisering -- De opleiding maakt actief deel uit van een netwerk van onderwijsinstellingen; -- Buitenlandse studenten worden gestimuleerd bij de opleiding onderwijs te volgen; -- De opleiding stimuleert internationalisering en universitaire mobiliteit zowel binnen als buiten Europa; -- Om de internationale dimensie ook aan hen die niet naar het buitenland vertrekken aan te bieden, worden regelmatig buitenlandse gastsprekers uitgenodigd en internationale conferenties georganiseerd; -- De kwaliteit van het in het buitenland gevolgd onderwijs wordt getoetst; -- De infrastructuur van de opleiding is afgestemd op buitenlandstudies en de opvang van buitenlandse studenten. b. Inzet van Personeel b.1. Kwaliteitseisen onderwijzende staf De kwaliteitseisen van de onderwijzende staf hebben vooral betrekking op:!!de onderwijsdeskundigheid;!!de wetenschappelijke deskundigheid;!!de vertrouwdheid en, indien relevant, de ervaring met het werkveld. -- Er wordt steeds gestreefd naar een duidelijke koppeling van onderzoek en onderwijs van de staf bij de toekenning van de onderwijsopdracht; -- De internationale gerichtheid van de opleiding veronderstelt van de staf de uitbouw van internationale contacten met een terugkoppeling naar het onderwijs en/of onderzoek door middel van participatie aan internationale netwerken en samenwerkingsverbanden; -- De staf beschikt over een wetenschappelijk curriculum en neemt actief deel aan het wetenschappelijk onderzoek; -- Er is voldoende aanbod aan didactische ondersteuning. Het referentiekader 27 Deel 1

30 b.2. Personeelsbeleid -- De procedure aangaande aanwervingen en benoemingen van personeel is helder omschreven en gekend; -- De selectie van personeel vindt mede plaats op basis van taakprofielen die afgestemd zijn op de onderwijstaken; -- Het periodiek voeren van functionerings- en beoordelingsgesprekken is een integraal onderdeel van het personeelsbeleid van de opleiding; -- De opleiding heeft een geëxpliciteerd scholingsbeleid dat is afgestemd op de eisen van het onderwijsprogramma en op de resultaten van functioneringsgesprekken; -- Resultaten van evaluaties vormen mede de basis van het te voeren personeelsbeleid; -- De opleiding werkt met normen voor het vaststellen van de onderwijslast; -- Het personeel is aanspreekbaar en bereikbaar; -- Er wordt gezorgd voor voldoende evenwicht tussen de omvang van het personeelsbestand en de specifieke kwaliteit en de taken die worden vereist van het personeel in functie van de opleidingen; -- Er wordt een actieve politiek gevoerd inzake gelijkekansenbeleid. c. Voorzieningen/Onderwijsorganisatie c.1. Materiële voorzieningen/faciliteiten -- De staf heeft voldoende middelen (kwantiteit en kwaliteit) en adequate accommodatie ter beschikking in functie van hun onderwijs- en onderzoeksopdracht; -- De studenten hebben voldoende middelen (kwantiteit en kwaliteit) en adequate accommodatie ter beschikking ter ondersteuning van het onderwijs- en leerproces. c.2. Studieinformatie en -begeleiding -- Er wordt voldoende informatie (brochures, website, introductiedagen) beschikbaar gesteld voor (potentiële) studiekiezers; -- Het onderwijs- en examenreglement wordt voor iedereen beschikbaar gesteld alsook de mogelijkheid om dienaangaande klacht neer te leggen bij een ombudsdienst, centrale afdeling, vertrouwenspersoon; -- De opleiding voert een beleid gericht op het vroegtijdig signaleren van veranderingen in de instroom; -- Flexibele leerroutes zijn uitgewerkt in functie van individuele voorkeuren en verschillende vooropleiding van studenten; -- In het onderwijs zijn mogelijkheden ingebouwd om de deficiënties in kennis en vaardigheden weg te werken; 28 Het referentiekader Deel 1

31 -- De opleiding voorziet in een systeem van studie- en studentenbegeleiding gericht op het voorkomen en tijdig signaleren van studieproblemen. Er wordt actief naar oplossingen gezocht. Individuele begeleiding is voorzien voor persoonlijke en/of studiegebonden problemen; -- De begeleiding van de studenten is gericht op het nemen van eigen verantwoordelijkheid m.b.t. het (leren) studeren; -- De opleiding neemt gericht maatregelen om de resultaten en de studievoortgang van de studenten te bevorderen; -- De opleiding voert een actief begeleidingsbeleid. c.3. Onderwijsorganisatie -- De onderwijsorganisatie is zo ingericht dat sturing van het onderwijs mogelijk is; -- Het opleidingsbestuur heeft de bevoegdheid en verantwoordelijkheid om vanuit de doelstellingen en eindtermen en het daarop gebaseerde opleidingsprofiel vorm en inhoud te geven aan het onderwijs en de onderwijsorganisatie; -- De interne werk- en overlegstructuur is afgestemd op de noodzakelijke sturing van het programma. d. Interne kwaliteitszorg -- De opleiding beschikt over een geëxpliciteerd kwaliteitszorgsysteem dat onder meer cyclisch, systematisch en integraal is; -- Het kwaliteitsbeleid en -systeem is zowel preventie- als controlegericht; -- De kwaliteitszorg betreft niet enkel het primaire proces, maar alle kwaliteitsaspecten in hun onderlinge samenhang en in relatie tot de verschillende verantwoordelijkheidsniveaus; -- De opleiding werkt zo veel mogelijk met streefnormen voor het beoordelen of en in welke mate de gewenste kwaliteit wordt gerealiseerd; -- Er is duidelijk vastgelegd wie welke bevoegdheid heeft in het kader van de uitvoering van de kwaliteitscontrole, het overleg n.a.v. de beschikbaarheid van de resultaten, de follow-up van de genomen besluiten met mogelijke aanpassingen en/of onderwijsinnovaties als gevolg; -- Er is een duidelijke structuur aanwezig ter ondersteuning van het kwaliteitszorgproces. -- De kwaliteitsbewaking is afgestemd op de met het onderwijsontwerp beoogde doelen en de streefnormen die voor het halen daarvan zijn vastgesteld; -- Binnen de opleiding is een klimaat aanwezig gericht op het leveren van maximale kwaliteit en de opleiding voert een beleid dat aandacht voor het leveren van kwaliteit bevordert. Het referentiekader 29 Deel 1

32 e. Resultaten De opleiding waakt over de realisatie van haar doelstellingen en heeft oog voor haar onderwijsrendement. Daarbij kunnen de volgende elementen een rol spelen: -- Het eindniveau van de afgestudeerden (onder meer het niveau van de bachelorof masterproef, het niveau van de stage en het niveau van de examens); -- De structurele contacten met het werkveld en de aandacht voor de behoeften van het werkveld; -- Een actief alumnibeleid; -- Studiebelemmerende factoren worden in kaart gebracht. Een remediering wordt uitgewerkt. Studiebevorderende factoren worden geïmplementeerd, opgevolgd en bijgestuurd waar dit nodig blijkt; -- Cijfermatige gegevens aangaande de instroomkenmerken, studievoortgang en studieloopbaan worden bijgehouden. 30 Het referentiekader Deel 1

33 III Algemene beschouwing Kwaliteitszorg is een conditio sine qua non in het maatschappelijke bestel. Ook in het hoger onderwijs is kwaliteitszorg de basis voor excellentie. Een vergelijkbaar kwaliteitszorgsysteem voor de verschillende opleidingen, over de binnengrenzen van Europa heen, is een van de belangrijke doelstellingen uit de Bologna-verklaring. Gegarandeerde en vergelijkbare kwaliteit moeten immers de basis vormen voor een verhoogde mobiliteit van studenten en docenten tussen de Europese instellingen voor hoger onderwijs. Deze mobiliteit verruimt de blik en concretiseert het begrip Europa. Om tot die uniformiteit in kwaliteit te komen werd de BaMa-hervorming gelanceerd. Vlaanderen wil tegen 2020 terug behoren tot de kopgroep van dynamische regio s. Het is evident dat het onderwijs, en a fortiori het universitair onderwijs, hierbij een schakel, waarom niet een motor, kan en moet zijn. De commissie heeft een visitatieronde achter de rug van de academische opleidingen ingenieurswetenschappen: Materiaalkunde Chemische Technologie in Vlaanderen. De commissie heeft binnen haar opdracht kunnen vaststellen dat de afgestudeerden nu reeds over een diepgaande en brede wetenschappelijke en technologische bagage beschikken. Daarenboven is bij de opleidingen de wil aanwezig om continu te verbeteren. In dit licht wil de commissie enige specifieke aandachtspunten aanstippen, die herhaaldelijk aan bod gekomen zijn tijdens het visitatieproces. Onderwijsvernieuwing Vooreerst is het de commissie opgevallen dat de docenten van de bezochte instellingen inspanningen doen om, op eigentijdse wijze, kennis en vaardigheden over te brengen. Studenten van dichtbij opvolgen en bijsturen is, zeker in de drukbevolkte bachelorjaren, geen sinecure. Toch slagen verschillende docenten erin, ook in die bachelorjaren, grote groepen studenten tot actieve kennis- en vaardigheidsverwerving te brengen. Een goed werkend monitoraat is hierbij een essentiële schakel. De Algemene beschouwing 31 Deel 1

34 afstand student/docent is vaak tot het minimum herleid. Een variatie aan werkvormen, op sommige plaatsen coherent opgebouwd, stimuleert de studenten tot meer begrijpen en toepassen. Deze vernieuwende lijn wordt doorgetrokken in de masterjaren. Het accent bij de toetsing ligt dan ook minder op reproductie van de leerstof. De beoogde competenties en de daaraan verbonden toetsingscriteria zijn in enkele gevallen zeer duidelijk en formeel uitgeschreven per opleidingsonderdeel in de opleidingsfiches. Zo weet de student waarop hij moet focussen. In andere gevallen zal het wellicht nog een (kleine) stap vergen om wat nu bestaat aan informeel en/of mondeling meegedeelde doelstellingen en toetsingscriteria, schriftelijk te formaliseren, zoals het in degelijke kwaliteitszorg past. Natuurlijk slagen sommige docenten (of opleidingen) beter in dit opzet dan anderen. Voor de details van die verschillen verwijst de commissie naar de deelrapporten die verder in dit rapport zijn opgenomen. Internationalisering Naast de hierboven beschreven onderwijsvernieuwing is er bij de opleidingen veel aandacht voor internationalisering. Dit gebeurt door studenten te stimuleren een deel van hun curriculum aan een gelijkwaardige universiteit in Europa te volgen (via Erasmus bijvoorbeeld). Participatie aan een themaweek in het buitenland (via Athens of BEST bijvoorbeeld) wordt eveneens aangemoedigd. Ook het inrichten van een Engelstalige opleiding naast de Nederlandstalige is een initiatief dat helpt om het provincialisme te vervangen door een internationale spirit. Hetzelfde geldt voor het organiseren van een specifieke, internationale opleiding zoals de master of Textile Engineering of de European Masters of Engineering Rheology. Naarmate deze opleidingen beter geïntegreerd zijn in de lokale gemeenschap dragen ze immers ook bij tot een verruiming van de blik. Ook hier heeft de commissie gepoogd de betere voorbeelden in evidentie te plaatsen. Al deze vormen van internationalisering verdienen wel een permanente reflectie. De inspanning, en dus ook de kostprijs hiervan, is voor Vlaanderen zeker niet verwaarloosbaar. Er mag dan ook een zichtbare return verwacht worden. Is het werven van buitenlandse masterstudenten om nadien een doctoraat te doen voldoende? Sommige internationale opleidingen trekken de beste krachten aan vanuit ontwikkelingslanden. Misschien moet potentiële braindrain aan ethische waarden getoetst worden? Wanneer alle studenten samen dezelfde cursus kunnen volgen, wordt integratie bevorderd en vervallen ook veel argumenten van extra kostprijs en belasting. Dit veronderstelt evenwel dat de cursussen in het Engels gedoceerd worden, wat stuit op decretale beperkingen. Sommige opleidingen weten hiermee creatief om te gaan. Een aanpassing van de decretale regelgeving zou onze courante Vlaamse opleidingen echter breder kunnen openstellen voor een internationaal publiek, zowel van studenten als van docenten. 32 Algemene beschouwing Deel 1

HET REFERENTIEKADER VAN DE VISITATIECOMMISSIE MATERIAALKUNDE CHEMISCHE TECHNOLOGIE INLEIDING

HET REFERENTIEKADER VAN DE VISITATIECOMMISSIE MATERIAALKUNDE CHEMISCHE TECHNOLOGIE INLEIDING HET REFERENTIEKADER VAN DE VISITATIECOMMISSIE MATERIAALKUNDE CHEMISCHE TECHNOLOGIE INLEIDING Voor het beoordelen van het onderwijs gaat de visitatiecommissie uit van een referentiekader gebaseerd op geformuleerde

Nadere informatie

Het referentiekader van de visitatiecommissie Informatica-Toegepaste Informatica-Computerwetenschappen 2009

Het referentiekader van de visitatiecommissie Informatica-Toegepaste Informatica-Computerwetenschappen 2009 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 INLEIDING Het referentiekader van de visitatiecommissie Informatica-Toegepaste

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Bouwkunde/ Bachelor Ingenieurswetenschappen

De onderwijsvisitatie Bouwkunde/ Bachelor Ingenieurswetenschappen De onderwijsvisitatie Bouwkunde/ Bachelor Ingenieurswetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor- en masteropleidingen Bouwkunde en de bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen aan de Vlaamse

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Pedagogische Wetenschappen - Sociale en Culturele Agogiek

De onderwijsvisitatie Pedagogische Wetenschappen - Sociale en Culturele Agogiek De onderwijsvisitatie Pedagogische Wetenschappen - Sociale en Culturele Agogiek Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen pedagogische wetenschappen en sociale en culturele agogiek aan de Vlaamse

Nadere informatie

Informatievergadering. Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding

Informatievergadering. Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding Informatievergadering Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding Wie zijn we? Besluit Vlaamse Regering Visitatieprotocol Planning ZER en beoordelingskader Visitatieproces Visitatiecommissie 23/04/2014 2

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Biochemie / Biotechnologie

De onderwijsvisitatie Biochemie / Biotechnologie VLIR Vlaamse Interuniversitaire Raad De onderwijsvisitatie Biochemie / Biotechnologie Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Biochemie / Biotechnologie aan de Vlaamse universiteiten

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Diergeneeskunde en Laboratory Animal Science

De onderwijsvisitatie Diergeneeskunde en Laboratory Animal Science De onderwijsvisitatie Diergeneeskunde en Laboratory Animal Science Een evaluatie van de kwaliteit van de bacheloropleiding in de Diergeneeskunde (Universiteit Antwerpen) en van de master-na-masteropleiding

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Onderwijswetenschappen

De onderwijsvisitatie Onderwijswetenschappen De onderwijsvisitatie Onderwijswetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor Onderwijskunde van de Katholieke Universiteit Leuven Campus Kortrijk en de master Opleidings- en Onderwijswetenschappen

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie master na master Geneeskunde

De onderwijsvisitatie master na master Geneeskunde De onderwijsvisitatie master na master Geneeskunde Een evaluatie van de kwaliteit van de master na masteropleidingen Arbeidsgeneeskunde, Bioethics, Gehandicaptenzorg / Handicapstudies, Jeugdgezondheidszorg,

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Moraalwetenschappen

De onderwijsvisitatie Moraalwetenschappen De onderwijsvisitatie Moraalwetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen Bachelor en Master in de Moraalwetenschappen van de Universiteit Gent www.vlir.be Brussel Juni 2010 V L I R

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Geschiedenis. Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen in het domein Geschiedenis aan de Vlaamse universiteiten

De onderwijsvisitatie Geschiedenis. Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen in het domein Geschiedenis aan de Vlaamse universiteiten De onderwijsvisitatie Geschiedenis Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen in het domein Geschiedenis aan de Vlaamse universiteiten www.vluhr.be Brussel - september 2012 De onderwijsvisitatie

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Oosterse Studies

De onderwijsvisitatie Oosterse Studies De onderwijsvisitatie Oosterse Studies Een evaluatie van de kwaliteit van de opleiding Oosterse Talen en Culturen aan de Universiteit Gent en de opleidingen Taal- en Regiostudies aan de Katholieke Universiteit

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Kunstwetenschappen en Archeologie

De onderwijsvisitatie Kunstwetenschappen en Archeologie Ravensteingalerij 27 B 1000 Brussel T +32 (0)2 792 55 00 F +32 (0)2 211 41 99 www.vlir.be administratie@vlir.be De onderwijsvisitatie Kunstwetenschappen en Archeologie De onderwijsvisitatie Kunstwetenschappen

Nadere informatie

Nieuw accreditatiestelsel: de opleidingsbeoordeling

Nieuw accreditatiestelsel: de opleidingsbeoordeling Wie zijn wij? Patrick van den Bosch Expert Kwaliteitszorg Patrick.vandenbosch@vluhr.be Nieuw accreditatiestelsel: de opleidingsbeoordeling Wouter Teerlinck Expert Kwaliteitszorg Wouter.teerlinck@vluhr.be

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Verkeerskunde. Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Verkeerskunde aan de Universiteit Hasselt

De onderwijsvisitatie Verkeerskunde. Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Verkeerskunde aan de Universiteit Hasselt De onderwijsvisitatie Verkeerskunde Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Verkeerskunde aan de Universiteit Hasselt www.vluhr.be Brussel - oktober 2012 De onderwijsvisitatie Verkeerskunde

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Filmstudies en Visuele Cultuur

De onderwijsvisitatie Filmstudies en Visuele Cultuur De onderwijsvisitatie Filmstudies en Visuele Cultuur Een evaluatie van de kwaliteit van de masteropleiding Filmstudies en Visuele Cultuur aan de Universiteit Antwerpen www.vlir.be Brussel December 2010

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Lichamelijke Opvoeding en Bewegingswetenschappen

De onderwijsvisitatie Lichamelijke Opvoeding en Bewegingswetenschappen De onderwijsvisitatie Lichamelijke Opvoeding en Bewegingswetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Lichamelijke Opvoeding en Bewegingswetenschappen aan de Vlaamse universiteiten

Nadere informatie

Toetsplan Masteropleiding Midden-Oosten Studies

Toetsplan Masteropleiding Midden-Oosten Studies Toetsplan Masteropleiding Studies 2017-2018 JAAR 1 semester 1 Blok 1 Blok 2 vaktitel vakcode week 1-7 colleges week 8/9/10 (her)toetsing week 11-17 colleges week 18/19/20 (her)toetsing Conflicten in het

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen

De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor-, master- en master-na-masteropleidingen Politieke Wetenschappen aan de Vlaamse Universiteiten www.vlir.be Brussel

Nadere informatie

Beoordelingskader Pilot Bijzonder Kenmerk Ondernemen

Beoordelingskader Pilot Bijzonder Kenmerk Ondernemen Beoordelingskader Pilot Bijzonder Kenmerk Ondernemen 22 november 2011 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordeling van het bijzonder kenmerk ondernemen 5 2.1 Uitgangspunten voor de beoordeling van het bijzonder

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Oost-Europese talen en culturen

De onderwijsvisitatie Oost-Europese talen en culturen De onderwijsvisitatie Oost-Europese talen en culturen Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor- en masteropleidingen in de Oost-Europese talen en culturen aan de Vlaamse Universiteiten www.vlir.be

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Flanders Business School

De onderwijsvisitatie Flanders Business School De onderwijsvisitatie Flanders Business School Een evaluatie van de kwaliteit van de Executive Master of Business Administration met focus op Entrepreneurship aan de Flanders Business School, Antwerpen

Nadere informatie

Doelstellingen Onderwerp niet behandeld tijdens de verkorte procedure na tijdelijke erkenning.

Doelstellingen Onderwerp niet behandeld tijdens de verkorte procedure na tijdelijke erkenning. Ontwerp van accreditatierapport en -besluit met een positieve beoordeling van de accreditatieaanvraag voor de opleiding Master of Science in de architectuur (master) van de Universiteit Antwerpen (na tijdelijke

Nadere informatie

Doelstellingen van de opleiding Onderwerp niet behandeld tijdens de verkorte procedure na tijdelijke erkenning.

Doelstellingen van de opleiding Onderwerp niet behandeld tijdens de verkorte procedure na tijdelijke erkenning. nvao nederiands - viaamse accreditatieorganisatie Besluit datum 21 november 2016 onderwerp Definitief accreditatiebesluit (004107) bijlage 1 Intrekking en nieuwe vaststelling van het accreditatiebesluit

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Technology for Integrated Water Management

De onderwijsvisitatie Technology for Integrated Water Management De onderwijsvisitatie Technology for Integrated Water Management Een evaluatie van de kwaliteit van de Master of Science Technology for Integrated Water Management, ingericht door de Universiteit Antwerpen,

Nadere informatie

De opleiding Master in de Internationale Betrekkingen en de Diplomatie van de Universiteit Antwerpen

De opleiding Master in de Internationale Betrekkingen en de Diplomatie van de Universiteit Antwerpen De onderwijsvisitatie Internationale Betrekkingen en Diplomatie De opleiding Master in de Internationale Betrekkingen en de Diplomatie van de Universiteit Antwerpen Verkorte procedure www.vlir.be Brussel

Nadere informatie

Master in de Verpleegkunde en Vroedkunde

Master in de Verpleegkunde en Vroedkunde Vlaamse Vlaamse Hogescholenraad Onderwijsvisitatie Master in de Verpleegkunde en Vroedkunde Een onderzoek naar en evaluatie van de kwaliteit van de opleiding Master in de Verpleegkunde en Vroedkunde Brussel

Nadere informatie

VISITATIE TOEGEPASTE TAALKUNDE

VISITATIE TOEGEPASTE TAALKUNDE VISITATIE TOEGEPASTE TAALKUNDE EEN KIJK VAN ONDERUIT Prof.dr. Rita Godyns, decaan Faculteit Toegepaste Taalkunde Hogeschool Gent Universiteit Gent Overzicht: situering van de opleiding het visitatieproces

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Manama s Economische wetenschappen Toegepaste economische wetenschappen Handelsingenieur

De onderwijsvisitatie Manama s Economische wetenschappen Toegepaste economische wetenschappen Handelsingenieur De onderwijsvisitatie Manama s Economische wetenschappen Toegepaste economische wetenschappen Handelsingenieur Een evaluatie van de kwaliteit van de master-na-masteropleidingen in de Economische wetenschappen,

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Vergelijkende Cultuurwetenschappen

De onderwijsvisitatie Vergelijkende Cultuurwetenschappen De onderwijsvisitatie Vergelijkende Cultuurwetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de opleiding Vergelijkende Cultuurwetenschappen aan de Universiteit Gent www.vlir.be [Brussel - juni 2006] De

Nadere informatie

Master in het Sociaal werk

Master in het Sociaal werk Onderwijsvisitatie Master in het Sociaal werk Een evaluatie van de kwaliteit van de opleiding Master in het Sociaal werk De onderwijsvisitatie Master in het Sociaal werk Een gedrukte versie van dit rapport

Nadere informatie

Neerlandistiek CROHO 60849

Neerlandistiek CROHO 60849 Faculteit der Letteren Onderwijs- en Eamenregeling (OER) Deel B: Masteropleiding CROHO 60849 voor het studiejaar 2017-2018 Inhoud: 1. Algemene bepalingen 2. Toelating 3. Inhoud en inrichting van de opleiding

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Afrikaanse Talen en Culturen

De onderwijsvisitatie Afrikaanse Talen en Culturen De onderwijsvisitatie Afrikaanse Talen en Culturen Een evaluatie van de kwaliteit van de Bachelor en de Master in de Afrikaanse Talen en Culturen aan de Vlaamse Universiteiten www.vlir.be Brussel Juni

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen

De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor-, master- en master-na-masteropleidingen Politieke Wetenschappen aan de Vlaamse Universiteiten www.vlir.be Brussel

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Biologie

De onderwijsvisitatie Biologie De onderwijsvisitatie Biologie Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen Biologie en de master in Nematologie, de master in Mariene en Lacustriene Wetenschappen en de master in Ecologisch Marien

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Sociale en Culturele Antropologie

De onderwijsvisitatie Sociale en Culturele Antropologie De onderwijsvisitatie Sociale en Culturele Antropologie Een evaluatie van de kwaliteit van de master en master-namasteropleidingen in de Sociale en Culturele Antropologie aan de Vlaamse Universiteiten

Nadere informatie

DEEL B VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING VAN DE BACHELOROPLEIDING ROEMEENSE TAAL EN CULTUUR

DEEL B VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING VAN DE BACHELOROPLEIDING ROEMEENSE TAAL EN CULTUUR DEEL B VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING VAN DE BACHELOROPLEIDING ROEMEENSE TAAL EN CULTUUR 2015-2016 Deel B: opleidingsspecifiek deel 1. Algemene bepalingen Artikel 1.1 Begripsbepalingen Artikel 1.2

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Godgeleerdheid en godsdienstwetenschappen

De onderwijsvisitatie Godgeleerdheid en godsdienstwetenschappen De onderwijsvisitatie Godgeleerdheid en godsdienstwetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Godgeleerdheid en godsdienstwetenschappen in Vlaanderen www.vlir.be [Brussel

Nadere informatie

Toerisme. Vlaamse Interuniversitaire Raad Vlaamse Hogescholenraad ONDERWIJSVISITATIE

Toerisme. Vlaamse Interuniversitaire Raad Vlaamse Hogescholenraad ONDERWIJSVISITATIE Vlaamse Interuniversitaire Raad Vlaamse Hogescholenraad ONDERWIJSVISITATIE Toerisme Een onderzoek naar en evaluatie van de kwaliteit van de opleiding master in het Toerisme Brussel november 2007 www.vlir.be

Nadere informatie

Kwaliteitscode - Vlaanderen 2015-2017

Kwaliteitscode - Vlaanderen 2015-2017 Kwaliteitscode - Vlaanderen 2015-2017 Situering van de Kwaliteitscode Afstemming op Europese referentiekaders De regie-pilots De uitgebreide instellingsreview In de periode 2015-2017 krijgen de universiteiten

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Kerkelijk Recht

De onderwijsvisitatie Kerkelijk Recht De onderwijsvisitatie Kerkelijk Recht Een evaluatie van de kwaliteit van de masteropleidingen Master in samenleving, recht en religie en Master of Society, Law and Religion en de master-na-masteropleidingen

Nadere informatie

Reglement opleidingsraden zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 24 april Opleidingsraden. reglement

Reglement opleidingsraden zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 24 april Opleidingsraden. reglement Opleidingsraden reglement REGLEMENT OPLEIDINGSRADEN Zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 24 april 2012 INHOUDSTABEL Hoofdstuk I: Definities en toepassingsgebied Hoofdstuk II: Samenstelling van

Nadere informatie

Het domeinspecifieke referentiekader professioneel gerichte bacheloropleiding Biomedische laboratoriumtechnologie

Het domeinspecifieke referentiekader professioneel gerichte bacheloropleiding Biomedische laboratoriumtechnologie Uittreksel uit het visitatierapport biomedische laboratoriumtechnologie voedings- en dieetkunde, 15 december 2008 Het domeinspecifieke referentiekader professioneel gerichte bacheloropleiding Biomedische

Nadere informatie

Midden-Oostenstudies CROHO 60842

Midden-Oostenstudies CROHO 60842 Faculteit der Letteren Onderwijs- en Examenregeling (OER) Deel B: Masteropleiding Midden-Oostenstudies CROHO 60842 Programma Midden-Oostenstudies voor het studiejaar 2016-2017 Inhoud: 1. Algemene bepalingen

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Psychologie. Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Psychologie aan de Vlaamse universiteiten

De onderwijsvisitatie Psychologie. Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Psychologie aan de Vlaamse universiteiten De onderwijsvisitatie Psychologie Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Psychologie aan de Vlaamse universiteiten www.vluhr.be Brussel - september 2012 De onderwijsvisitatie Psychologie

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Architectuur

De onderwijsvisitatie Architectuur De onderwijsvisitatie Architectuur Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor-, master- en master na masteropleidingen Architectuur aan de Vlaamse Universiteiten www.vlir.be Brussel Juli 2011 VLIR

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Chemie. Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Chemie aan de Vlaamse universiteiten

De onderwijsvisitatie Chemie. Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Chemie aan de Vlaamse universiteiten De onderwijsvisitatie Chemie Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Chemie aan de Vlaamse universiteiten www.vlir.be Brussel December 2010 VLIR Vlaamse Interuniversitaire Raad De

Nadere informatie

Deel 1 Algemeen deel

Deel 1 Algemeen deel Algemeen deel IDe onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen 1 Inleiding In dit rapport brengt de Commissie Politieke Wetenschappen verslag uit van haar bevindingen over de academische bachelor, master

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Economische Wetenschappen, Toegepaste Economische Wetenschappen, TEW Handelsingenieur en Zij-instroom EW TEW HI ZIJ (boek 1)

De onderwijsvisitatie Economische Wetenschappen, Toegepaste Economische Wetenschappen, TEW Handelsingenieur en Zij-instroom EW TEW HI ZIJ (boek 1) De onderwijsvisitatie Economische Wetenschappen, Toegepaste Economische Wetenschappen, TEW Handelsingenieur en Zij-instroom EW TEW HI ZIJ (boek 1) Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen

Nadere informatie

Standpunt van de VLIR betreffende de visitatie van het onderwijs aan de universitaire instellingen in Vlaanderen

Standpunt van de VLIR betreffende de visitatie van het onderwijs aan de universitaire instellingen in Vlaanderen Standpunt van de VLIR betreffende de visitatie van het onderwijs aan de universitaire instellingen in Vlaanderen Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België Yvette Michotte 27 februari 2016 10-3-2016

Nadere informatie

Visitatieprotocol. specifieke lerarenopleidingen november 2009

Visitatieprotocol. specifieke lerarenopleidingen november 2009 Visitatieprotocol specifieke lerarenopleidingen 9 10 12 november 2009 Programma 1. Wie zijn we? 2. Terminologie 3. De specifieke lerarenopleiding 4. Stelsel van kwaliteitszorg 5. Genese visitatieprotocol

Nadere informatie

Opleidingsspecifieke deel OER, Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences

Opleidingsspecifieke deel OER, Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op het

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Psychologie. Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Psychologie aan de Vlaamse universiteiten

De onderwijsvisitatie Psychologie. Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Psychologie aan de Vlaamse universiteiten De onderwijsvisitatie Psychologie Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Psychologie aan de Vlaamse universiteiten www.vluhr.be Brussel - september 2012 Bachelor of Science in de

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences Opleidingsspecifiek deel bij de OER 2016-2017 Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences art. 2.1 Toelating 1. Naast de in de wet genoemde diploma s die

Nadere informatie

Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte

Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte Beste student, U heeft onlangs alle onderdelen van uw bacheloropleiding Wijsbegeerte afgerond en kunt nu het BA-diploma aanvragen. Het bestuur van het Instituut voor

Nadere informatie

Teamscan op accreditatiewaardigheid

Teamscan op accreditatiewaardigheid Teamscan op accreditatiewaardigheid De Teamscan accreditatiewaardigheid (in vervolg: scan) geeft inzicht in hoe het opleidingsteam ervoor staat met betrekking tot de opleidingsaccreditatie. De scan bestaat

Nadere informatie

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase 11 februari 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Accreditatiekader, toegespitst

Nadere informatie

Programma van toetsing

Programma van toetsing Programma van toetsing Inleiding In samenwerking met onderwijskundige experts hebben we ons programma van toetsing ontworpen. Het programma van toetsing is gevarieerd en bevat naast kennistoetsen en beoordelingen

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Rechten - Notariaat

De onderwijsvisitatie Rechten - Notariaat De onderwijsvisitatie Rechten - Notariaat Een Evaluatie van de Bachelor- en Masteropleidingen in de Rechten en de master na masteropleidingen Rechten en Notariaat aan de Vlaamse universiteiten [Brussel

Nadere informatie

Gedragscode Onderwijstaal Universiteit Antwerpen UITGANGSPUNTEN

Gedragscode Onderwijstaal Universiteit Antwerpen UITGANGSPUNTEN Gedragscode Onderwijstaal Universiteit Antwerpen (Raad van Bestuur, 23 april 2013, 27 mei 2014, 31 maart 2015, 12 april 2016, 28 maart 2017 en 27 maart 2018) UITGANGSPUNTEN De Universiteit Antwerpen wenst

Nadere informatie

Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum

Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Opleidingsspecifieke deel OER, 2018-2019 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op het

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Medisch-Sociale Wetenschappen en Gerontologie

De onderwijsvisitatie Medisch-Sociale Wetenschappen en Gerontologie De onderwijsvisitatie Medisch-Sociale Wetenschappen en Gerontologie Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Medisch- Sociale Wetenschappen en Gerontologie aan de Vlaamse universiteiten

Nadere informatie

Samenvattende bevindingen en overwegingen De NVAO steunt haar inhoudelijke besluitvorming op de onderstaande elementen uit het visitatierapport.

Samenvattende bevindingen en overwegingen De NVAO steunt haar inhoudelijke besluitvorming op de onderstaande elementen uit het visitatierapport. nvao r n e d e rla n d s- viaam se accreditatieorganisatie Accreditatiebesluit met een positief eindoordeel voor de opleiding Bachelor of Science in de politieke wetenschappen (academisch gerichte bachelor)

Nadere informatie

1.1 Inleiding. Gehanteerde input. - referentiekaders van de opleidingen:

1.1 Inleiding. Gehanteerde input. - referentiekaders van de opleidingen: Uittreksel uit het visitatierapport iw: elektromechanica, 7 december 2009 Het domeinspecifieke referentiekader academisch gerichte bachelor Industriële wetenschappen: elektromechanica en de academisch

Nadere informatie

Reglement opleidingsraden zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur d.d. 1 april Opleidingsraden. reglement

Reglement opleidingsraden zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur d.d. 1 april Opleidingsraden. reglement Opleidingsraden reglement REGLEMENT OPLEIDINGSRADEN Zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 1 april 2014. INHOUDSTABEL Hoofdstuk I: Definities en toepassingsgebied Hoofdstuk II: Samenstelling van

Nadere informatie

JAAR 1 semester 1 Blok 1 Blok 2. (her)toetsing Griekse grammatica en

JAAR 1 semester 1 Blok 1 Blok 2. (her)toetsing Griekse grammatica en BIJLAGE 1 Toetsplan Bacheloropleiding Taal en Cultuur 2014-2015 JAAR 1 semester 1 Blok 1 Blok 2 week 1-7 colleges week 8/9/10, 20 week 11-16, 19 colleges week 21/22, 30 Griekse grammatica en LQG010P05

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie specialistische geneeskunde

De onderwijsvisitatie specialistische geneeskunde De onderwijsvisitatie specialistische geneeskunde Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen specialistische geneeskunde en Disaster Medicine aan de Vlaamse universiteiten www.vluhr.be

Nadere informatie

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek Curriculum master in de industriële wetenschappen in Elektromechanica afstudeerrichting automatisering Elektromechanica afstudeerrichting elektromechanica Elektromechanica afstudeerrichting biomedische

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie

De onderwijsvisitatie Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie De onderwijsvisitatie Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie www.vluhr.be Brussel - december

Nadere informatie

Competentie-invullingsmatrix

Competentie-invullingsmatrix Competentie-invullingsmatrix masterprf Master of Science in de wiskunde Academiejaar 2016-2017 Legende: W=didactische werkvormen E=evaluatievormen Competentie in één of meerdere wetenschappen Wetenschappelijke

Nadere informatie

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek Curriculum master in de industriële wetenschappen in Elektromechanica afstudeerrichting automatisering Elektromechanica afstudeerrichting elektromechanica Elektromechanica afstudeerrichting biomedische

Nadere informatie

Programma van toetsing

Programma van toetsing Programma van toetsing Programma van toetsing Versie 1.1 Con Amore B.V. Inleiding In samenwerking met onderwijskundige experts hebben we een nieuw programma van toetsing ontworpen. We zijn afgestapt van

Nadere informatie

De NVAO heeft voor de beoordeling van de aanvraag op 27 oktober 2005 een panel van deskundigen ingesteld. Het panel kende de volgende samenstelling:

De NVAO heeft voor de beoordeling van de aanvraag op 27 oktober 2005 een panel van deskundigen ingesteld. Het panel kende de volgende samenstelling: College van bestuur Universiteit Utrecht Postbus 80125 3508 TC UTRECHT Besluit Besluit strekkende tot positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding wo-master Selective Utrecht Medical Master

Nadere informatie

Richtlijn beoordeling onderzoeksmasters vanaf 1 september 2015. 23 april 2015

Richtlijn beoordeling onderzoeksmasters vanaf 1 september 2015. 23 april 2015 Richtlijn beoordeling onderzoeksmasters vanaf 1 september 2015 23 april 2015 Parkstraat 28 Postbus 85498 2508 CD Den Haag P.O. Box 85498 2508 CD The Hague The Netherlands T +31 (0)70 312 2300 info@nvao.net

Nadere informatie

Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO

Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO 1. Persoonlijke gegevens Naam school:.. Provincie school: o Antwerpen o Limburg o Oost- Vlaanderen o Vlaams- Brabant o West- Vlaanderen Wat is je functie?

Nadere informatie

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek Curriculum master in de industriële wetenschappen in Elektromechanica afstudeerrichting automatisering Elektromechanica afstudeerrichting elektromechanica Elektromechanica afstudeerrichting biomedische

Nadere informatie

Nota. Generieke leerresultaten van FIIW. 1 Genese van het document

Nota. Generieke leerresultaten van FIIW. 1 Genese van het document GROEP WETENSCHAP & TECHNOLOGIE FACULTEIT INDUSTRIËLE INGENIEURSWETENSCHAPPEN W. DE CROYLAAN 6 BUS 2000 3001 HEVERLEE, BELGIË HEVERLEE 30 juli 2013 Nota Generieke leerresultaten van FIIW 1 Genese van het

Nadere informatie

ZER Informatica. Programma-evaluatie. Resultaten programma-evaluatie. 5 enquêtes:

ZER Informatica. Programma-evaluatie. Resultaten programma-evaluatie. 5 enquêtes: ZER Informatica Resultaten programma-evaluatie Programma-evaluatie 5 enquêtes: - Overgang secundair onderwijs universiteit - Studenten die niet aan examens deelnamen / met hun opleiding stopten - Evaluatie

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Geologie Geotechniek

De onderwijsvisitatie Geologie Geotechniek De onderwijsvisitatie Geologie Geotechniek Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor- en masteropleidingen in de Geologie en van de Bachelor in de Ingenieurswetenschappen: Mijnbouwkunde en Geotechniek

Nadere informatie

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs 12 november 2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Handreiking voor specifieke invulling van de standaarden

Nadere informatie

DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Algemene cultuurwetenschappen, 2014-2015

DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Algemene cultuurwetenschappen, 2014-2015 DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Algemene cultuurwetenschappen, 2014-2015 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Toepasselijkheid van de regeling Deze regeling bestaat uit

Nadere informatie

Curriculumevaluatie BA Filosofie

Curriculumevaluatie BA Filosofie Curriculumevaluatie BA Filosofie Beste student, U heeft onlangs het laatste onderdeel van uw bacheloropleiding Filosofie afgerond en staat op het punt het bachelorexamen aan te vragen. Om de kwaliteit

Nadere informatie

De opleiding Master na master in de Actuariële Wetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel

De opleiding Master na master in de Actuariële Wetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel Visitatie Actuariële Wetenschappen De opleiding Master na master in de Actuariële Wetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel Verkorte procedure www.vlir.be Brussel-december 2010 Exemplaren van dit

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences

Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER 2017-2018 Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences art. 2.1 Toelating 1. Naast de in de wet genoemde diploma s die

Nadere informatie

Besluit. Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus CA LEIDERDORP

Besluit. Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus CA LEIDERDORP Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus 4200 2350 CA LEIDERDORP Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Naar transparanter hoger onderwijs. Het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk

Naar transparanter hoger onderwijs. Het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk Naar transparanter hoger onderwijs Het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk Samenvatting van het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk hoger onderwijs Toegang vanuit [1] Eerste cyclus Tweede

Nadere informatie

Indeling hoger onderwijs

Indeling hoger onderwijs achelor & master Sinds enkele jaren is de structuur van het hoger onderwijs in België afgestemd op die van andere Europese landen. Hierdoor kan je makkelijker switchen tussen hogescholen en universiteiten

Nadere informatie

Samenvattende bevindingen en overwegingen De NVAO steunt haar inhoudelijke besluitvorming op de onderstaande elementen uit het visitatierapport.

Samenvattende bevindingen en overwegingen De NVAO steunt haar inhoudelijke besluitvorming op de onderstaande elementen uit het visitatierapport. nvao nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie Besluit Accreditatiebesluit met een positief eindoordeel voor de opleiding Master of Science in het overheidsmanagement en -beleid (master) van de Katholieke

Nadere informatie

SAMENWERKINGSOVEREENKOMST

SAMENWERKINGSOVEREENKOMST SAMENWERKINGSOVEREENKOMST werving kandidaat-student-commissieleden Algemeen Het decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 4 april 2003 betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen

Nadere informatie

BESLUIT: HOOFDSTUK I. ALGEMENE BEPALINGEN

BESLUIT: HOOFDSTUK I. ALGEMENE BEPALINGEN Reglement betreffende de erkenning van evaluatieorganen die een coördinerende taak hebben ten aanzien van de externe beoordeling van hogeronderwijsopleidingen in de Vlaamse Gemeenschap Gelet op het decreet

Nadere informatie

DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Duitse taal en cultuur, 2014-2015

DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Duitse taal en cultuur, 2014-2015 DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding e taal en cultuur, 2014-2015 1 - Algemene bepalingen Artikel 1.1 Toepasselijkheid van de regeling Deze regeling bestaat uit deel A en

Nadere informatie

Toetsplan Bacheloropleiding Kunsten, Cultuur en Media 2014-2015

Toetsplan Bacheloropleiding Kunsten, Cultuur en Media 2014-2015 Toetsplan Bacheloropleiding Kunsten, Cultuur en Media 2014-2015 JAAR 1 semester 1 Blok 1 Blok 2 titel code week 1-7 colleges Introduction to Audiovisual Culture continue toetsing, wekelijks verschillende

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie. werktuigkunde van de Katholieke Universiteit Leuven. Verkort visitatietraject

De onderwijsvisitatie. werktuigkunde van de Katholieke Universiteit Leuven. Verkort visitatietraject De onderwijsvisitatie Bachelor in de ingenieurswetenschappen: afstudeerrichting werktuigkunde van de Katholieke Universiteit Leuven Verkort visitatietraject www.vlir.be Brussel maart 2011 Exemplaren van

Nadere informatie

Sjabloon aanvraag voor het aanbieden van een anderstalige initiële bachelor- en/of masteropleiding

Sjabloon aanvraag voor het aanbieden van een anderstalige initiële bachelor- en/of masteropleiding Sjabloon aanvraag voor het aanbieden van een anderstalige initiële bachelor- en/of masteropleiding Decretale context De aanvraag voor het aanbieden van een anderstalige initiële bachelor- of masteropleiding

Nadere informatie

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek

automatisering elektrotechniek biomedische technologie (elektromechanica) automatisatie biomedische technologie (elektromechanica) o elektrotechniek Curriculum master in de industriële wetenschappen in Elektromechanica afstudeerrichting automatisering Elektromechanica afstudeerrichting elektromechanica Elektromechanica afstudeerrichting biomedische

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV College van bestuur NHTV Internationale Hogeschool Breda Postbus 3917 4800 DX BREDA Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture

Nadere informatie

Onderwijsevaluaties UHasselt

Onderwijsevaluaties UHasselt Onderwijsevaluaties UHasselt 2013-2014 Agenda Context Methodologie & instrumenten Vragenlijst opleidingsonderdelen Tijdspad Rapportage Volgende stappen 2 Nood aan optimalisatie van onderwijsevaluatie Nakende

Nadere informatie

De onderwijsvisitatie Tandheelkunde. Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Tandheelkunde aan de Vlaamse universiteiten

De onderwijsvisitatie Tandheelkunde. Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Tandheelkunde aan de Vlaamse universiteiten De onderwijsvisitatie Tandheelkunde Een evaluatie van de kwaliteit van de academische opleidingen Tandheelkunde aan de Vlaamse universiteiten www.vlir.be Brussel Juli 2011 VLIR Vlaamse Interuniversitaire

Nadere informatie