Editie 6: Krottenwijkbewoners

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Editie 6: Krottenwijkbewoners"

Transcriptie

1 Editie 6: Krottenwijkbewoners

2 Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld heeft de wereld acht doelstellingen opgesteld die door alle leden van de Verenigde Naties, door de Wereldbank en door de Wereldhandelsorganisatie worden onderschreven: de Millennium Development Goals (de millenniumdoelen). De wereld moet er in 2015 een stuk beter voorstaan dan in het vergelijkingsjaar Op 8 concreet aangegeven terreinen en met heldere meetpunten. Elk jaar brengen de landen rapport uit over de gemaakte vorderingen. En dan zou het 'per jaar beter' moeten gaan. Met behulp van 'Per Jaar Beter' controleren leerlingen of dat ook zo is,. Zijn we op de goede weg? Gaan we de millenniumdoelen op tijd halen? In de werkbladen en op de bijbehorende webstek vinden ze de opdrachten én de benodigde informatie. * Wat is het doel? * Wat was de situatie in 1990? * Hoe is de situatie nu? * Gaan we het doel in 2015 halen? Per Jaar Beter is een project van: Centrum voor Mondiaal Onderwijs Centre for International Development Issues Nijmegen Per Jaar Beter komt tot stand met financiële ondersteuning van de Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling 2007 CMO

3 Krottenwijkbewoners Steeds meer mensen trekken van het platteland naar de stad. Er komen iedere dag stedelingen in de wereld bij. Zoveel werk is er voor al die nieuwkomers niet. De nieuwelingen komen bijna vanzelf in zelfgemaakte krotten in de buitenwijken van de stad terecht (immers: geen werk is geen inkomen). Een normale woning kunnen ze zich niet veroorloven en dan bouwen ze hun eigen huis van alles wat ze kunnen vinden: bouwafval, sloopmateriaal, rondslingerend plastic, karton, golf- of asbestplaten. Wereldwijd wonen ongeveer 900 miljoen mensen in sloppenwijken, waarvan 250 miljoen in Zuid-Azië. In Afrika ten zuiden van de Sahara leeft naar schatting 70% van de stedelijke bevolking in krottenwijken. In Latijns Amerika is dat 30%. Armoede en werkloosheid kenmerken het leven in een krottenwijk. En daar waar veel mensen dicht op elkaar wonen, ontstaan vanzelf de problemen: geen toegang tot veilig drinkwater, ziekten, wanhoop, drugs, alcohol en een vlucht in criminaliteit of prostitutie. In een krottenwijk stapelen alle problemen zich op waar de millenniumdoelen over gaan. Een belangrijke doelstelling uit de Millenniumverklaring is dan ook: Voor 2020 moeten de leefomstandigheden van tenminste 100 miljoen bewoners van krottenwijken aanzienlijk zijn verbeterd. De VN zijn bij dit onderdeel van millenniumdoel 7 heel bescheiden: voor verbetering van het leven van krottenwijkbewoners trekken ze 5 jaar extra uit (einddoel is niet 2015, maar 2020) én ze beperken zich tot het verbeteren van het leven van zo'n 11% van alle krottenwijkbewoners (100 van de 900 miljoen). Gaan de landen de doelstellingen op tijd halen? Dat is wat jullie gaan onderzoeken! Wat is er al bereikt in de landen? Wat moet er nog gedaan worden in de race om de doelstellingen te gaan halen? Je vindt op de volgende werkbladen en de bijbehorende internetpagina s informatie over Bolivia, Marokko, Oeganda en India, onze Per- Jaar-Beter-landen. Vier ontwikkelingslanden die overeenkomsten hebben, maar vooral grote verschillen. Ook de rol van Nederland komt aan bod: wat doet Nederland om ontwikkelingslanden te helpen bij het halen van de millenniumdoelen? Lees de werkbladen goed door. Je vindt er telkens stukjes tekst met een verwijzing naar de website voor meer informatie. Elke landenbeschrijving eindigt met de hoofdvraag. Op bladzijde 13 en 14 kun je het onderzoek uitwerken. 1

4 Bolivia & Thema Het gaat goed in Bolivia Om het oprukken van de krottenwijken tegen te gaan, moet er vast werk voor de armen zijn. Het gaat nu beter met de economie, dus misschien komen er banen bij. In 2007 presenteerde de regering een plan om voor de armen in de krottenwijken tienduizenden woningen te bouwen. Dat levert woningen én banen op. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Krotten naast een gebouw Arme mensen in krottnwijken en op het platteland bouwen vaak huizen van adobeklei, vermengd met stro, met daarop een dak van golfplaat of palmbladeren. Dit zijn broedplaatsen voor de vinchuca*, een bloedzuigend insect, dat de ziekte van Chagas overbrengt. Meer dan een kwart van de volwassenen is besmet. Zij krijgen ernstige problemen met de spijsvertering en het hart, waaraan zij tenslotte vaak overlijden. Kinderen kunnen zelfs al voor de geboorte besmet raken, via de moeder. Soms worden baby s daardoor dood geboren. Één op de acht volwassenen overlijdt aan de gevolgen van Chagas. Bestrijding van deze ziekte valt onder millenniumdoel 6. * De vinchuca leeft in kieren van zelfgemaakte huizen. Hij is iets groter dan onze mug en zuigt bloed van dieren, waarvan sommige besmet zijn met een parasiet. Hij steekt ook mensen, die zo besmet worden. In heel Zuid-Amerika is de ziekte van Chagas, een plaag, vooral voor de armen in de krottenwijken, door de omstandigheden waaronder zij moeten wonen. Het gaat slecht in Bolivia De krottenwijken zullen de komende tijd blijven groeien. President Morales heeft wel plannen om veel huizen te bouwen, maar het zal lang duren voor de krottenwijkbewoners daar resultaten van zien. Zij willen snel veranderingen, maar dat zal niet gebeuren. Morales moet op twee fronten strijd leveren: tegen degenen die vinden dat zijn hervormingen te snel en te ver gaan en tegen zijn eigen achterban in de krottenwijken, die deels vindt dat zij te traag en niet ver genoeg gaan. Zolang Morales van twee kanten onder vuur ligt, blijft onzeker hoe zijn plannen voor het dagelijks leven van krottenwijkbewoners uitpakken. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. 2

5 Bolivia - Krottenwijken Eind vorige eeuw werden veel mijnen gesloten, omdat zij te weinig opbrachten. Ambtenaren en arbeiders raakten werkloos door economische hervormingen. Oogsten mislukten nu eens door droogte, dan weer door extreme regenval. Overal heerste grote armoede. Armen trekken vaak naar de stad, om een levensonderhoud bij elkaar te scharrelen. Uit geldgebrek bouwden zij hun eigen huis. Maar ook andere mensen trekken naar de stad. Niet alleen de krottenwijken groeien. Er wonen nu meer Bolivianen in de stad dan op het platteland. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Straatverkoopster in Cochabamba Bolivia is katholiek, maar vaak is dat vermengd met oude tradities en magie. Veel mensen geloven bijvoorbeeld dat de vinchuca geluk brengt, ongeacht wat een dokter zegt. De oude ideeën zijn hardnekkig. In La Paz kun je magische spullen kopen in winkeltjes op La Mercada de las Brujas, de heksenmarkt. Er zijn lamafoetussen van klein tot groot. Die heb je onder andere nodig als je een huis bouwt: daaronder moet je een foetus begraven als bescherming tegen boze geesten. Vleugels van een condor, opgezette kikkers besprenkeld met glitters, afgodsbeelden, de huid van een gordeldier of een opgezette kat met knikkers in plaats van ogen. Je kunt het hier vinden en de mensen geloven in de kracht ervan. Zij hebben meer vertrouwen in een tovenaar dan in de wetenschap. Het is alsof er een andere wereld is, die in vele eeuwen alle veranderingen heeft weten te weerstaan. Verering van Pachamama (Moeder Aarde) en van de maagd Maria gaan naadloos samen. In magie zien de armen vaak de enige uitweg uit hun dagelijkse problemen in de krottenwijk: wetenschap en techniek passen niet in hun wereld, dat is voor de rijken. Een lamafoetus als koopwaar Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel 7 over krottenwijkbewoners. 7. Is het leven van veel krottenwijkbewoners in Bolivia in 2020 aanzienlijk verbeterd of niet? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 3

6 Marokko & Thema Het gaat goed in Marokko De Marokkaanse regering heeft een ambitieus plan opgesteld om Marokko in enkele jaren tijd krottenvrij te krijgen. Daarvoor kunnen krottenwijkbewoners in nieuwe wijken goedkoop een huis kopen. Degenen die de nieuwe huizen niet kunnen betalen helpt de Marokkaanse overheid met de verbetering van de zelfgebouwde huizen, bij voorbeeld door waterleidingen aan te leggen en goedkope bouwmaterialen beschikbaar te stellen. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Bestaande huizen worden opgeknapt In Douar El Kora bij Rabat wordt de oudste krottenwijk (bidonville) van Marokko gesloopt. De wijk, die al vanaf 1901 bestaat, telt ongeveer barakken, die zo n personen herbergen. De eerste inwoners verhuizen een paar honderd meter verderop naar duurzame huizen, die toch snel in enkele maanden zijn opgetrokken. De rest moet nog gebouwd worden. In juli 2004 heeft koning Mohammed VI een nationaal verbeterprogramma voor aangekondigd voor de regio Rabat, Salé en Témara. De kosten hiervan -waar bewoners van profiteren- bedragen ongeveer 5 miljard dirham (450 miljoen euro). De bedoeling is om alle krottenwijken van Rabat op te ruimen. Mijn familie woont hier al 50 jaar, zegt taxichauffeur Said Eddfouf in zijn uitgewoonde huis. Ik vind het prima om hier weg te gaan, maar de nieuwe huizen zijn wel erg duur, verzekert hij. Said, die met een gezin zeven personen van dirham (185 euro) per maand moet leven, zegt dat een appartement met twee kamers wel dirham kost. Om de lening af te lossen moet ik nu wel jaren achtereen per maand 800 dirham terug betalen, klaagt hij een beetje. Officiële oplevering van de nieuwe huizen in Douar el Kora door de koning Het gaat slecht in Marokko Vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw is er in de Marokkaanse steden een ware strijd om een woonplek aan de gang. Veel mensen trekken op zoek naar werk naar de stad, niet alleen vanaf kleine boerenbedrijfjes, maar ook uit gemoderniseerde landbouwgebieden waar door mechanisatie gebrek is aan werk en bestaansmogelijkheden. Aan de kust is er nu een grote stedelijke zone waar diverse krottenwijken zijn ontstaan. In die wijken ontbreekt het vaak aan basisvoorzieningen, zoals riolering en elektriciteit. Ondanks dat de regering Marokko wil bevrijden van krottenwijken, blijft de toekomst voor deze stadsbewoners moeilijk als de werkloosheid en armoede niet opgelost worden. Deze werkloosheid en armoede zijn al een voedingsbodem aan het worden voor criminele activiteiten. Bedelaar in de grote stad Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. 4

7 Marokko - Thema In Marokko bestaan er geen traditionele sloppenwijken zoals wij die bijvoorbeeld kennen in Bolivia of in India. Toch zijn die er wel, zij het dan in andere vorm. Ze ontstonden doordat de bevolking sterk bleef groeien en de mensen massaal van het platteland naar de stad trokken. Daardoor raakten de oude centra van de steden (de medina s) overvol en kwamen er steeds meer bouwvallige onderkomens. Toen de binnensteden vol waren, ontstonden er krottenwijken in de buitenwijken (in Marokko aangeduid met het Franse woord bidonville). Marokko staat nu voor de uitdaging om te investeren in de steden om verdere groei van de verkrot- Essaouira ting in de medina s en de bidonvilles tegen te gaan. Daarbij krijgt het hulp uit het buitenland. Met hulp van UN Habitat de VN-organisatie voor huisvesting- wordt bijvoorbeeld een kleinere stad als Essaouira (die tot nu toe juist geen krottenwijken kent) gemoderniseerd, om te voorkomen dat er nieuwe krottenwijken ontstaan. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Al enkele jaren achtereen heeft Hakim fietsen gekocht van arbeidsmigranten die ze meenamen uit Europa. Hij verkocht ze weer door in de zomer, echter vaak niet meer dan een stuk of zeven, acht. Nu werkt hij als taxichauffeur in Rabat. Voor de benodigde vergunning moest hij wel fors betalen. Hakims ouders trokken van het platteland naar Salé. Daar is hij is opgegroeid in de bidonville, de krottenwijk. Zijn moeder werkt als hulp in de huishouding. Sinds zijn vader is gestorven, voelt hij zich verantwoordelijk voor zijn moeder en zijn zussen en is hij gestopt met zijn universitaire studie. De overheid ging in de jaren tachtig de strijd aan tegen de bidonvilles. Hakim moest daarom zijn golfplaten huisje verlaten en een kavel kopen in een nabijgelegen wijk waar al wat voorzieningen waren. Geleidelijk aan voltooit hij nu zijn woning. Als hij wat geld over heeft, kan er weer wat aan het huis worden gedaan, zoals het plaatsen van een kozijn in het daarvoor gereserveerde gat in de muur of nieuwe waterkranen aansluiten. Voor Hakim is dit de enige manier waarop hij in de stad kan wonen. Met een onzeker inkomen moet hij zich tevreden stellen met deze oplossing. Hakim is niet de enige. Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel 7 over krottenwijkbewoners. 7. Is het leven van veel krottenwijkbewoners in Marokko in 2020 aanzienlijk verbeterd of niet? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 5

8 Oeganda & Krottenwijken Het gaat goed in Oeganda Kampala met zijn meer dan twee miljoen inwoners is veruit de grootste stad van Oeganda. Het grootste deel van de stadsbevolking mag dan in een krottenwijk wonen en arm zijn, de bewoners dragen wel bij aan de bloeiende economie van de stad. Overal langs de weg staan kraampjes, er zijn winkelstraten in de krottenwijken en markten, zoals de Owino-markt. Om de levensomstandigheden van krottenwijkbewoners te verbeteren heeft de overheid het Krottenwijk Opknap Plan (Slums Aid Project) opgesteld. Oeganda doet ook mee aan Steden Zonder Krottenwijken -programma. Owino-markt Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. De trek naar de stad Er trekken veel jonge mensen naar de stad. Ze hopen er werk te vinden en het leven is er spannender. Op de foto hiernaast zie je de zogenaamde boda boda boys*. Voor zo n 1000 Oegandese shilling (een halve euro) vervoeren ze passagiers kris kras door Kampala. Ze laveren behendig door het verkeer en hebben geen last van opstoppingen. Voor hen is het trottoir net zo goed een gedeelte van de weg en er is geen politie die ze terugfluit. Nog niet zo lang geleden vervoerden ze de hun passagiers op een fiets. Maar die zijn nu vervangen door blitse brommers. De zaken gaan goed, de meeste Boda Boda boys het zijn er duizenden- verdienen een eenvoudige boterham en voldoende om een kamertje te huren in een van de krottenwijken. * Tussen de grens van Oeganda en Kenia ligt een stukje niemandsland van twee kilometer. Buspassagiers moeten uitstappen, en dat stuk lopen. Maar ze kunnen ook achterop de fiets van de boda boda jongens. Die roepen border! border!" (Engels voor grens ) om hun klanten te werven. Daar komt hun naam vandaan. Tegenwoordig zijn er overal in Oeganda boda boda jongens, op de fiets en op de brommer. Het gaat slecht in Oeganda Volgens millenniumdoel 7 moeten de levensomstandigheden van een groot gedeelte van de krottenwijkbewoners drastisch verbeteren. Maar het lijkt een ondoenlijke taak De bevolking groeit snel, vooral in de stad. En er trekken nog steeds mensen van het platteland naar de stad. Ze komen allemaal in de krottenwijken terecht waar ze zo goed en kwaad als het gaat een eigen onderkomen bouwen. Of ze trekken bij familie in. Veel comfort hebben ze niet. Er is geen waterleiding en geen wc. Je moet naar buiten om een plas te doen. Kinderen doen hun grote boodschap gewoon naast de deur of in een steegje. Volwassenen die een beetje privacy willen hebben, kunnen gebruik maken van een openbaar toilet. Daar moeten ze dan geld voor betalen. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. 6

9 Oeganda - Krottenwijken Tussen het stadcentrum en de Makerere Universiteit ligt Katanga. Deze krottenwijk is exemplarisch voor alle krottenwijken in Oeganda. In deze krottenwijk wonen volgens de lokale burgemeester Hassan Wasswa ruim mensen. Midden in Katanga is een studentenflat gebouwd. Daar zitten voor en nadelen aan. De studenten maken gebruikt van de goedkope eethuisjes en winkeltjes in de krottenwijk. Dat betekent inkomsten voor de bewoners. Maar de flat neemt ook ruimte in. De huisjes op die plek moesten elders in de krottenwijk weer worden opgebouwd. De flat werd gebouwd door een projectontwikkelaar die daarvoor toestemming kreeg van De studentenflat in Katanga de regering. De krottenwijkbewoners zijn bang dat er nog meer studentenflats gebouwd gaan worden. Waar moeten zij dan heen? Want voor hen wordt geen vervangende woonruimte gebouwd. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Geboren in een krottenwijk Ik ben in een slum geboren en in een slum opgegroeid. Ik zal wel in een slum doodgaan en als er een slum in de hemel is, zal ik daar wel terecht komen. Zo verwoordde een deelnemer aan een conferentie over krottenwijkbewoners zijn toekomstbeeld. Het ging in de conferentie over hoe de bewoners van krottenwijken hun levensomstandigheden konden verbeteren. Toegang tot informatie kwamen de deelnemers tot conclusie en ze pleitten voor de aanleg van ICT-faciliteiten in de krottenwijken. Het lijkt gek, een goede waterleiding en riolering zijn toch veel belangrijker? Maar neem nu het voorbeeld van de studentenflat. Als de bewoners een goed communicatiemiddel zoals internet hebben, kunnen ze de ontwikkelingen en plannen voor hun wijk volgen. Ze kunnen dan beter actie ondernemen of inspraak eisen. Ze kunnen zich informeren over hun rechten, van welke diensten ze gebruik kunnen maken en hoe ze technische problemen kunnen oplossen. Uit studies blijkt dat mensen die regelmatig kranten lezen of andere informatiebronnen tot hun beschikking hebben, sneller oplossingen vinden voor problemen in hun wijk. Meer kennis is meer macht. Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel 7 over krottenwijkbewoners. 7. Is het leven van veel krottenwijkbewoners in Oeganda in 2020 aanzienlijk verbeterd of niet? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 7

10 India & krottenwijken Het gaat goed in India Vanaf 1991 neemt de bevolkingsgroei in India af. Ook groeit de economie van India sterk, vooral vanaf Toch neemt het aantal krottenwijkbewoners in India vanaf 1991 toe want arme plattelandsbewoners trekken naar steden en komen vaak in krottenwijken te wonen. Vanaf 2004 pakt de regering van India de belangrijkste oorzaken van de groei van het aantal krottenwijkbewoners, armoede en werkloosheid op het platteland, krachtiger aan. Zo krijgen plattelandsbewoners in sommige streken de kans om een deel van het jaar te werken aan bouwprojecten van de overheid. Ook wil de regering meer werk maken van het verbeteren van woonomstandigheden van krottenwijkbewoners. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Moeder Theresa In krottenwijken in Calcutta leven talloze mensen in grote armoede. Slechts weinigen bekommeren zich om hen. Één van hen is Agnes Gonxha Bojaxhiu uit Macedonië, beter bekend als Moeder Teresa ( ). Nadat ze is toegetreden tot de kloosterorde van de Zusters van Loreto, gaat ze in India werken. In 1931 wordt ze onderwijzeres in Calcutta. Daar ziet ze hoe krottenwijkbewoners leven. In 1948 begint ze hen te helpen. Samen met vrijwilligers geeft les aan kinderen uit krottenwijken en geeft ze onderdak aan zieken die zomaar op straat liggen en aan kinderen die in de steek zijn gelaten. In 1950 richt ze hiervoor haar eigen kloosterorde op. In 1979 krijgt ze voor haar werk in Calcutta de Nobelprijs voor de Vrede. Het gaat slecht in India In het oosten en noorden van India groeit de economie minder hard dan in het zuiden en westen. Ook groeit de economie op het platteland nauwelijks. Daardoor hebben veel mensen op het platteland geen werk en leven ze in armoede. Sommigen trekken naar steden op zoek naar werk zodat die veel inwoners erbij krijgen. Die kunnen de nieuwe bewoners vaak niet allemaal aan waterleiding, riolering en andere voorzieningen helpen. Terwijl het aantal krottenwijkbewoners groeit, wil de Indiase overheid krottenwijken juist kwijt. India wil af van het imago dat daar bijna iedereen in (grote) armoede leeft. Het land wil als rijk en modern bekend raken, te meer omdat het in snel tempo bezig is een economische grootmacht te worden. Krottenwijken verstoren dit gewenste beeld. Stadsbestuurders willen nieuwe wijken, bedrijfsparken en dergelijke bouwen op plekken waar krottenwijken zijn. Als dat werkelijk gebeurt, worden talloze krottenwijkbewoners gedwongen te verhuizen. Soms staan Indiase politici bewoners van een krottenwijk toe te blijven als die hen beloven bij verkiezingen op hun politieke partij te stemmen. Een inwoonster van een krottenwijk in Mumbai zit bovenop de restanten van haar huis dat door het stadsbestuur vernield is Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. 8

11 India - Krottenwijken India staat voor de uitdaging om voor meer krottenwijkbewoners betere woningen, sanitaire en andere voorzieningen en middelen van bestaan te scheppen, om maar niet te spreken van álle krottenwijkbewoners. Die uitdaging wordt groter omdat het aantal krottenwijkbewoners nog steeds groeit. Alleen als de overheid meewerkt, kan India deze uitdaging aan want alleen de overheid heeft voldoende middelen om de problemen aan te pakken die wonen in een krottenwijk met zich meebrengt: vuil water, gebrek aan sanitaire voorzieningen, het ontbreken van riolering en slechte huisvesting. Krottenwijkbewoners proberen dan ook de overheid zover te krijgen om wat te doen, terwijl de overheid nu vaak juist probeert om van krottenwijken af te komen en krottenwijkbewoners de overheid daarom niet vertrouwen. Toch is er al sprake van samenwerking tussen krottenwijkbewoners, particuliere organisaties en overheid. Daar speelt de organisatie Society for Promotion of Area Resource Centres (SPARC) een belangrijke rol in. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Investeren in sanitair Dharavi is een krottenwijk in Mumbai, een stad aan de westkust van India. De wijk beslaat 2½ km 2 en er woont één miljoen mensen. Professor Marika Vicziany van de universiteit van Mumbai doet in 1997 onderzoek naar toiletvoorzieningen in Dharavi. Dat wijst uit dat er veel te weinig toiletten zijn, slechts één op elke 1480 inwoners. Van de openbare toiletten die er zijn, is 80% verstopt, smerig of kapot. Vicziany doet een dringend beroep op de overheid om betere sanitaire voorzieningen aan te leggen in Dharavi want: Betere sanitatie betekent betere gezondheid en minder kosten voor medicijnen en ziekenhuisbezoek. Daar maakt de overheid werk van. In 2001 krijgt de hele stad Mumbai 208 nieuwe toiletblokken met 20 toiletten elk. Van ieder toiletblok maken 1000 stadsbewoners gebruik. Openbaar toilet voor 40 personen in Dharavi Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel 7 over krottenwijkbewoners. 7. Is het leven van veel krottenwijkbewoners in India in 2020 aanzienlijk verbeterd of niet? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 9

12 Wat doet Nederland? Millenniumdoel 7 is een uitvoerige doelstelling die ingaat op het verkrijgen van een goed en duurzaam milieu, het tegengaan van het verlies van natuurlijke hulpbronnen, zorgen voor veilig drinkwater en het verbeteren van leefomstandigheden van krottenwijkbewoners. Twee van de vier onderdelen hebben prioriteit gekregen in het Nederlandse ontwikkelingsbeleid: drinkwater en milieu. Dat betekent dat er geen speciale aandacht vanuit de Nederlandse regering is voor het verbeteren van leefomstandigheden in krottenwijken. Wel zet het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken zich binnen de koepelorganisatie City Alliance Cities Without Slums (Alliantie van Steden zonder krottenwijken) in voor verbetering van de leefomstandigheden van krottenwijkbewoners. Van deze alliantie zijn, naast een groot aantal gemeentebesturen vooral regeringen lid (waaronder dus Nederland, maar ook Oeganda), diverse VN-organisaties (waaronder UNEP, het VN-milieubureau, UN-Habitat, VN-bureau voor stedelijke ontwikkeling, en UNDP, het VN-bevolkingsbureau) en enkele internationale organisaties als de Europese Commissie (het dagelijks bestuur van de Europese Unie). De City Alliance helpt gemeentebesturen bij het uitwerken van kortdurende en langlopende plannen voor het verbeteren van leefomstandigheden van krottenwijkbewoners de hoogste prioriteit hebben. Nederland heeft ook rechtstreeks bijgedragen aan UN-Habitat. Vanaf 2003 heeft Nederland haar contributie verdubbeld tot 1,3 miljoen euro. Daarmee is Nederland nu een van de belangrijkste donoren van UN-Habitat. Met dit geld kan UN-Habitat haar programma voor het behalen van millenniumdoel 7 in 2020 intensiveren. Er zijn ook diverse Nederlandse particuliere ontwikkelingsorganisaties die aandacht hebben voor verbetering van leefomstandigheden van krottenwijkbewoners. Zo is de Nederlandse tak van Unicef (het kinderfonds van de Verenigde Naties) actief in de krottenwijken van Kampala in Oeganda. ICCO is betrokken bij ontwikkelingsprojecten in krottenwijken in Bolivia. ICCO, Oxfam Novib en Cordaid zijn via partnerorganisaties betrokken bij projecten in krottenwijken in India. ICCO s partner Asha heeft een succesvolle methode bedacht om de leefomstandigheden in krottenwijken van Delhi (India) te verbeteren. Die methode is zo succesvol dat Asha op verzoek van ICCO er een handleiding van heeft gemaakt voor andere organisaties die elders in India actief zijn in krottenwijken. Cordaid s partner NSDF (Indiase Federatie van Krottenwijkbewoners) heeft in 2007 zelfs een prestigieuze prijs gewonnen (de Magsasay Award, naar de vroegere president van de Filippijnen Ramon Magsasay) voor haar werk in de Indiase krottenwijken. Via het ontwikkelingsfonds van de Europese Unie heeft Nederland meebetaald aan het verbeteren van leefomstandigheden in de stad Tanger in Marokko. Lees meer, ga naar Kies Nederland. Vertegenwoordigers van UN-Habitat en Nederland ondertekenen hun nieuw afspraak 10

13 Opdracht: het onderzoek Het verbeteren van het leven van krottenwijkbewoners is onderdeel van het zevende millenniumdoel: 7. Het leven van 100 miljoen inwoners van krottenwijken is in 2020 aanzienlijk verbeterd. Vreemd genoeg hebben de VN niet aangegeven wat elk land moet doen om dit millenniumdoel te halen. Bij andere millenniumdoelen is gekeken naar de situatie in 1990 en wordt in procenten aangegeven wat landen moeten doen om de millenniumdoelen te halen. Extreme armoede moet in 2015 per land met 50% zijn teruggedrongen ten opzichte van 1990; kindersterfte met 66% en moedersterfte zelfs met 75%. Voor het verbeteren van leefomstandigheden in krottenwijken is geen percentage opgenomen. Als je zelf gaat rekenen (verbetering van de leefomstandigheden van 100 van de 900 miljoen krottenwijkbewoners), kom je uit op verbeteren van de leefomstandigheden voor 11,1% van deze groep mensen. Een zeer bescheiden doel waarover ook nog eens vijf jaar langer mag worden gedaan (2020 in plaats van 2015). Op de website vind je de millenniumdoelstellingen, de meetpunten (met een duur woord prestatie-indicatoren genoemd), achtergrondinformatie en verhalen van mensen in krottenwijken. Niet van alle landen in de wereld, maar van de vier landen die jullie gaan onderzoeken: Bolivia, India, Marokko en Oeganda. Deelvragen bij doelstelling 7: Hoeveel procent van de stedelijke bevolking woonde in 1990 in een krottenwijk en hoeveel is dat percentage nu*? Hoe groot is het inwoneraantal van krottenwijken in absolute cijfers (dus niet in percentages)? Daalt dat, blijf het gelijk of stijgt het? * met nu bedoelen we het meest recente jaar waar cijfers over te vinden zijn. Met alleen de antwoorden op de deelvragen hierboven kom je er echter niet. Immers: Nergens staat omschreven wat aanzienlijke verbeteringen zijn. Is dat een stenen huis in plaats van een huis van afval? Is dat de aanleg van riolering in de wijk? Spreken we van aanzienlijke verbeteringen als het huisvuil voortaan wordt opgehaald? Het millenniumdoel houdt geen rekening met de groei van het aantal krottenwijkbewoners (door de algemene bevolkingsgroei en de trek van platteland naar stad). Vinden we het belangrijk dat het percentage krottenwijkbewoners van de stadsbevolking daalt of de absolute aantallen? Je hebt dus ook de achtergrondinformatie en de verhalen nodig om de cijfers goed te kunnen interpreteren en zo antwoord te kunnen geven op de vraag: zal er in 2020 een aanzienlijke verbetering van de leefomstandigheden van krottenwijkbewoners zijn of niet? 11

14 De antwoorden op de deelvragen én je conclusies op grond van de achtergrondinformatie en de verhalen geven een goed beeld van de vorderingen in de afgelopen jaren. Trek de lijn door naar 2020 en dan kun je waarschijnlijk wel voorspellen of het millenniumdoel wel of niet gehaald gaat worden. Vergeet niet je conclusie met goede argumenten te ondersteunen! Antwoorden op de deelvragen: Conclusies hoofdvragen (met argumenten). De kans is groot/klein dat in 2020 de leefomstandigheden van krottenwijkbewoners in Bolivia/Marokko/Oeganda/India aanzienlijk verbeterd zullen zijn, Presentatie Zoek een goede vorm om de resultaten van het onderzoek aan anderen te presenteren. Je kunt ervoor kiezen er een spreekbeurt van te maken, of een powerpointpresentatie. Het zou in de vorm van een artikel (voor bijvoorbeeld de schoolkrant) kunnen, of een pagina voor een (school)website. Misschien kun je iets met affiches of met een fototentoonstelling? Zie voor meer suggesties de bijlage op pag

15 BIJLAGE Suggesties voor presentaties De vorm waarin jullie de resultaten van jullie onderzoek kunt presenteren, is geheel vrij. We geven hieronder een overzicht van mogelijke presentatievormen, zoveel mogelijk toegespitst op het thema Het leven in krottenwijken. Je kunt natuurlijk ook combinaties van verschillende vormen gebruiken. Aan jullie de keus. Hoorspel, rollenspel of drama Het leven in een krottenwijk is een dagelijkse strijd om het bestaan. Armoede, honger, werkloosheid, ziektes, criminaliteit, verveling, je kunt geen probleem bedenken of je hebt er als krottenwijkbewoner wel mee te maken. Maar er zijn ook momenten van hoop, geluk en voorspoed. Kortom: alle ingrediënten om er een spannend rollenspel, hoorspel of drama van te maken! Schrijf van tevoren alle rollen zoveel mogelijk uit en oefen een keer voordat jullie het resultaat gaan opvoeren. Fotopresentatie of fotoverslag Een foto zegt vaak meer dan duizend woorden. Pas als je ziet onder welke erbarmelijke omstandigheden mensen vaak moeten wonen, kun je invoelen hoe het moet zijn om als krottenwijkbewoner je leven te moeten slijten. Je kunt niet zomaar even naar de Derde Wereld om foto's te gaan maken, maar er zijn diverse plekken op internet waar je gratis foto's vandaan kunt halen, bijvoorbeeld op Een search op slum (Engels voor krottenwijk) levert duizenden hits op, waaronder de foto hiernaast. Powerpointpresentatie Niets lijkt zo gemakkelijk als het maken van een powerpointpresentatie. Het thema krottenwijken leent zich daar ook goed voor. Zorg er wel voor dat je een goed afwisseling van beelden en teksten hebt om je verhaal duidelijk te maken. Maquette Met name een thema als Leven in krottenwijken is heel geschikt om een maquette van te maken. Zo zou je bijvoorbeeld een maquette van een krottenwijk kunnen maken waarin je bijvoorbeeld laat zien hoe riolering en een waterleiding wordt aangelegd om het leven van de bewoners aangenamer te maken. Maquette van een nieuwbouwwijk die een krottenwijk in India moet gaan vervangen 13

16 Reeks stellingen Je kunt je mening over 'dagelijkse problemen in krottenwijken' ook toelichten aan de hand van een reeks stellingen. Met stellingen voor een levendige discussie zorgen. Een voorbeeld van een stelling is: 'Het ontstaan van krottenwijken is niet tegen te houden'. Gastles Je kunt de stellingen van hierboven ook verwerken in een gastles die jij aan je medeleerlingen geeft. Maak een lesopzet voor 50 minuten en zet je klasgenoten aan het werk. Geef hen informatie (teksten, foto's), laat hen antwoord geven op jouw vragen en opdrachten en bediscussieer met hen eventueel de stellingen die je bedacht hebt. Website Op Kennisnet vinden jullie een handig hulpmiddel om een website te maken: de Websitemaker. Hiermee kunnen jullie al snel een website in elkaar zetten. Kijk op: Denk van tevoren goed na over wat jullie kwijt willen op de website. En over de vormgeving. Op beeldscherm lezen is lastig dus maak de teksten niet te lang en hou de zinnen kort. Jullie kunnen links aanbrengen naar websites die meer informatie geven. En misschien kunnen jullie er animaties of filmpjes aan toevoegen? Rap of lied Verwoord je mening over het leven in krottenwijken in een rap of lied met een meeslepende deun eronder en succes lijkt verzekerd! Zorg ervoor dat je kort en krachtig je standpunten uiteenzet. Collage + mondelinge toelichting Een collage lijkt makkelijk, maar is het niet altijd. Je moet maar net de teksten en foto's vinden die precies aansluiten bij wat je wilt overbrengen. Als het om het 'krottenwijken' gaat zul je op zoek moeten naar krantenartikelen en webteksten die als ondersteuning van je mondelinge toelichting dienen. Bedenk van tevoren wat de boodschap is die je kwijt wilt en ga dan zoeken. Wat je niet kunt vinden voor je collage kun je verwerken in je mondelinge toelichting. Dit zijn enkele voorbeelden van mogelijke presentatievormen. Misschien bedenken jullie zelf een hele andere. Een spreekbeurt of een verzonnen verhaal over iemand in een krottenwijk waarin jullie de conclusies verwerken. Aan jullie de keus om en een spannende presentatie te bedenken waarin jullie conclusies goed naar voren komen. Succes! 14

17 editie 6 Krottenwijkbewoners_ handleiding VOOR LEERKRACHTEN Projectopzet Per Jaar Beter bestaat uit twee onderdelen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn: 1. de werkbladen (op papier) met informatie over het betreffende millenniumdoel, de situatie in de vier landen en de activiteiten van Nederland op dit vlak. In de werkbladen staan de onderzoeksopdrachten geformuleerd, die leerlingen groepsgewijs moeten uitvoeren, één land per groep. 2. de website ( met: a. aanvullende informatie over millenniumdoelen, b. aanvullende informatie over prestatie-indicatoren, c. de positieve ontwikkelingen per land, d. de te nemen hindernissen per land, e. concrete verhalen van mensen in het zuiden, f. de gegevens per land op elk van de relevante prestatie-indicatoren, g. algemene en specifieke landeninformatie, h. interactieve elementen als vraag het de deskundige en formulieren, i. verwijzingen, j. de downloadpagina. Verschenen en nog te verschijnen edities 1. Onderwijs. 1. Armoede. 2. Toegang tot veilig drinkwater. 3. Kindersterfte. 4. Eerlijk handel. 5. Leefomstandigheden van krottenwijkbewoners. 6. Hiv/aids. 7. Duurzame ontwikkeling en natuurlijke hulpbronnen. 8. Moederzorg. 9. Schuldenvraagstuk. 10. Malaria en andere ziekten. 11. Overdracht van nieuwe technologieën. Doelgroep Leerlingen van de basisvorming in het voortgezet onderwijs (12-15 jaar) en hun Leerkrachten. De verschillende edities sluiten aan bij de vakken biologie (domein mensen in hun omgeving ), aardrijkskunde (domein De wereld ) en economie (domein de leerling als burger ). Daarbij sluit Per Jaar Beter goed aan bij het TVS-model (toepassing, vaardigheden en samenhang), gezien het feit dat leerlingen zelfstandig onderzoek moeten doen en eigen conclusies moeten trekken. 15

18 editie 6 Krottenwijkbewoners_ handleiding Doelstellingen Leerlingen verdiepen zich in één of meer millenniumdoelstellingen. Aan de hand van concrete casestudies bekijken leerlingen de situatie in een land in Noord-Afrika, een land in Zuidelijk Afrika, een land in Azië of een land in Latijns-Amerika. Daarnaast leerlingen wat Nederland aan het bereiken van de millenniumdoelstelling bijdraagt. Leerlingen onderzoeken zelfstandig de indicatoren die bij de betreffende millennium-doelstelling horen. Leerlingen trekken zelf hun conclusies of de millenniumdoelstelling(en), op onderdelen en in zijn totaliteit, gehaald gaan worden. Werkwijze Verdeel de klas in vier groepen, naar analogie van de vier landen. Als de groepen te groot worden, kunt u twee groepen ook onafhankelijk van elkaar aan hetzelfde land laten werken. Laat elke groep aan de slag gaan met inleidend werkblad 1. Vervolgens gaat de groep die zich bezig gaat met Bolivia aan de slag met de werkbladen 2 en 3, de groep voor Marokko met de werkbladen 4 en 5, de groep voor Oeganda met de werkbladen 6 en 7 en de groep voor India met de werkbladen 8 en 9. De teksten op de werkbladen vormen slechts een inleiding op het thema. Meer informatie kunnen de groepen vinden op de internetsite van het project: Daar vinden de leerlingen achtergrondinformatie over het land dat ze gaan onderzoeken, de successen en de hindernissen die het land ondervindt bij zijn streven om het betreffende millenniumdoel te gaan halen en verhalen die weergeven welke uitwerking dat streven heeft op het dagelijkse leven van de mensen in dat land. Alle groepen lezen ter vergelijking met hun eigen land werkblad 10 over wat Nederland op het terrein van millenniumdoelen doet. Het onderzoek doen de groepen allemaal aan de hand van werkblad 11. Het verslag en de presentatie aan de hand van werkblad 12. Werkbladen 13 en 14 dienen als bijlage en geven de leerlingen suggesties voor mogelijke presentatievormen. De al genoemde website geeft ook achtergrondinformatie en nieuws rondom de millenniumdoelen en bruikbare externe links. 16

19 editie 6 Krottenwijkbewoners_ handleiding Deel van de openingspagina van de Per jaar Beter-website: -attendering Het Centrum voor Mondiaal Onderwijs biedt u de mogelijkheid om geïnformeerd te worden over het verschijnen van nieuwe edities van Per Jaar Beter. Het enige dat u daarvoor hoeft te doen is een te sturen naar cmoinfo@fm.ru.nl met als onderwerp Houd mij op de hoogte van het verschijnen van nieuwe edities van Per Jaar Beter. 17

20 editie 6 Krottenwijkbewoners_ handleiding Evaluatieformulier 1. Het gebruik van een editie van Per Jaar Beter Hoe vaak gebruikt u Per Jaar Beter? Hoe gebruikt u Per Jaar Beter? Als onderdeel van een reguliere les Als een speciale les geheel gewijd aan het onderwerp van PJB Anders: Gebruikt u de aangereikte lessuggesties of ontwikkelt u (ook) eigen lessuggesties? Ik gebruik de aangereikte lessuggesties (onderzoeksopdracht) Ik gebruik ook eigen lessuggesties Ik gebruik alleen eigen lessuggesties 2. Redenen om Per Jaar Beter te gebruiken Graag aanvinken wat voor u van toepassing is: Aandacht in de media Actualiteit van het onderwerp Sluit aan bij het niveau van mijn leerlingen Sluit aan bij de thema s waarmee ik in de klas bezig ben Sluit aan bij het curriculum Anders: 3. Impact op de leerlingen Vinden leerlingen het leuk om met PJB te werken? Zo ja, waarom? Bieden de PJB s leerlingen de gelegenheid om een link te leggen tussen hun eigen leven en dat van mensen in het Zuiden? Hoe? In welke mate kunnen leerlingen de denkbeelden en vaardigheden die ze ontwikkelen door te werken met PJB ook toepassen op andere verhalen/lessen over het Zuiden? In welke mate verandert het werken met PJB de beeldvorming over het Zuiden? Denkt u dat uw leerlingen meer geïnteresseerd zijn in het zoeken van aanvullende informatie over het Zuiden? Zijn er enige tastbare resultaten die het resultaat zijn van het werken met PJB? 4. Enkele andere kwesties Laat u exemplaren van PJB aan andere docenten zien? Gebruiken zij die ook? Gebruikt u de informatie van de bijbehorende website? Wijst u leerlingen op het bestaan van de website? 5. Enkele stellingen Welke van de volgende stellingen kunt u onderschrijven? Werken met PJB heeft me meer vertrouwd gemaakt met derdewereldzaken Werken met PJB heeft mijn kennis van derdewereldzaken vergroot Werken met PJB heeft me aangezet tot het zoeken van aanvullende informatie/lesmateriaal over het Zuiden Werkende met PJB heb ik kennis kunnen nemen van verschillende standpunten en getuigenissen uit het Zuiden Geen van bovenstaande, aangezien ik al goed op de hoogte was van derdewereldzaken Dit evaluatieformulier is ook als Word-document te downloaden vanaf de website: 18

editie 2 armoede werkbladen

editie 2 armoede werkbladen Editie 2: Armoede Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten heeft de wereld acht doelstellingen die door alle leden van de Verenigde Naties, én door de Wereldbank én de Wereldhandelsorganisatie

Nadere informatie

Spreekbeurtinformatie Millenniumdoelen

Spreekbeurtinformatie Millenniumdoelen Spreekbeurtinformatie Millenniumdoelen Informatie voor basisschoolleerlingen uit groep 5 t/m 8 Wat kun je hier vinden? 1. Jouw spreekbeurt over de Millenniumdoelen 2. Waarom zijn er Millenniumdoelen 3.

Nadere informatie

editie 3 water werkbladen

editie 3 water werkbladen Editie 3 Water Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld, heeft de wereld acht doelen opgesteld die door alle leden van de Verenigde

Nadere informatie

MINDER ARMOEDE MILLENNIUMDOEL 1. Beantwoord de volgende vragen en gebruik daarbij de kaart MINDER ARMOEDE.

MINDER ARMOEDE MILLENNIUMDOEL 1. Beantwoord de volgende vragen en gebruik daarbij de kaart MINDER ARMOEDE. MILLENNIUMDOEL 1 MINDER ARMOEDE kaart MINDER ARMOEDE. 1. Wat betekent de extreme armoedegrens? 2. In welk werelddeel liggen de meeste landen waar mensen onder de armoedegrens van 1,25 dollar per dag leven?

Nadere informatie

Editie 8: Moederzorg

Editie 8: Moederzorg Editie 8: Moederzorg Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld heeft de wereld acht doelstellingen opgesteld die door alle leden van

Nadere informatie

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE LEVEN IN EEN KROTTENWIJK LEERLINGENMATERIAAL

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE LEVEN IN EEN KROTTENWIJK LEERLINGENMATERIAAL VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE LEVEN IN EEN KROTTENWIJK Foto: Photoshare LEERLINGENMATERIAAL VMBO-Sectorwerkstuk thematische module Leven in een krottenwijk pag. 1 Toelichting op de opzet In de

Nadere informatie

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE RECHT OP GEZONDHEIDSZORG

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE RECHT OP GEZONDHEIDSZORG VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE RECHT OP GEZONDHEIDSZORG (Foto: Rode Kruis Nederland) LEERLINGENMATERIAAL Toelichting op de opzet In de basismodule vind je: Vooraf: Stappenplan De Millenniumverklaring

Nadere informatie

Met behulp van 'Per Jaar Beter' controleren leerlingen of dat ook zo is,. Zijn we op de goede weg? Gaan we de millenniumdoelen op tijd halen?

Met behulp van 'Per Jaar Beter' controleren leerlingen of dat ook zo is,. Zijn we op de goede weg? Gaan we de millenniumdoelen op tijd halen? Editie 7: Aids Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld heeft de wereld acht doelstellingen opgesteld die door alle leden van de Verenigde

Nadere informatie

Een deel van het onderzoek doe je met z n tweeën, het andere deel doe je zelfstandig. Dit onderzoek telt als repetitie A en B.

Een deel van het onderzoek doe je met z n tweeën, het andere deel doe je zelfstandig. Dit onderzoek telt als repetitie A en B. In jouw stad of dorp zijn er vast wel wijken waar mensen met wat hogere inkomens wonen en wijken waar mensen met wat lagere inkomens wonen. Er wordt beweerd dat mensen met een hoger inkomen meer en verder

Nadere informatie

informatiepakketje voor leerlingen van de basisschool

informatiepakketje voor leerlingen van de basisschool informatiepakketje voor leerlingen van de basisschool Spreekbeurt voor een huis Leuk dat je dit pakketje van onze website hebt gedownload! Ga je een spreekbeurt houden over het werk van Wereldfoundation?

Nadere informatie

editie 1 onderwijs werkbladen

editie 1 onderwijs werkbladen Editie 1: Onderwijs Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten heeft de wereld acht doelstellingen die door alle leden van de Verenigde Naties, én door de Wereldbank én de Wereldhandelsorganisatie

Nadere informatie

Met behulp van 'Per Jaar Beter' controleren leerlingen of dat ook zo is,. Zijn we op de goede weg? Gaan we de millenniumdoelen op tijd halen?

Met behulp van 'Per Jaar Beter' controleren leerlingen of dat ook zo is,. Zijn we op de goede weg? Gaan we de millenniumdoelen op tijd halen? Editie 11: Schulden Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld heeft de wereld acht doelstellingen opgesteld die door alle leden van de

Nadere informatie

Het Kinderrechten lespakket

Het Kinderrechten lespakket Het Kinderrechten lespakket want ieder kind kan de wereld in beweging brengen Multiple choice quiz Op www.kidsrights.nl/scholen vindt u quizvragen met multiple choice antwoorden, die uitnodigen tot doorpraten

Nadere informatie

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE RECHT OP ONDERWIJS LEERLINGENMATERIAAL. (Foto: Novib)

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE RECHT OP ONDERWIJS LEERLINGENMATERIAAL. (Foto: Novib) VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE RECHT OP ONDERWIJS (Foto: Novib) LEERLINGENMATERIAAL Toelichting op de opzet In de basismodule vind je: Vooraf: Stappenplan De Millenniumverklaring Presentatievormen

Nadere informatie

Bevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep.

Bevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. DOE KAART 1 Bevolkingsgroepen Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. Zoek 6 verschillende bevolkingsgroepen op. Kies 1 bevolkingsgroep uit waar je meer over wilt

Nadere informatie

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE ARMOEDE LEERLINGENMATERIAAL. (foto: WHO/P. Virot)

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE ARMOEDE LEERLINGENMATERIAAL. (foto: WHO/P. Virot) VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE ARMOEDE (foto: WHO/P. Virot) LEERLINGENMATERIAAL Toelichting op de opzet In de basismodule vind je: Vooraf: Stappenplan De Millenniumverklaring Presentatievormen in

Nadere informatie

Editie 12: Technologie

Editie 12: Technologie Editie 12: Technologie Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld heeft de wereld acht doelstellingen opgesteld die door alle leden van

Nadere informatie

Beroepenwerkstuk 3 MAVO

Beroepenwerkstuk 3 MAVO Beroepenwerkstuk 3 MAVO 2015 2016 1 INLEIDING Het beroepenwerkstuk: Een van de onderdelen van het programma beroepenoriëntatie in 3 mavo is het maken van een beroepenwerkstuk en het presenteren hiervan

Nadere informatie

Naam: INDIA EN ARMOEDE

Naam: INDIA EN ARMOEDE Naam: INDIA EN ARMOEDE In India is het verschil tussen arme en rijke mensen erg groot. Een klein deel van de Indiërs is heel rijk. Maar de meeste mensen zijn er erg arm. Ze werken hard voor weinig geld

Nadere informatie

Zoekkaart Kunstenaars: Marcel Witte

Zoekkaart Kunstenaars: Marcel Witte Pagina 1 van 6 Zoekkaart Kunstenaars: Marcel Witte 1. Multicultural Dit is het kunstwerk dat Marcel maakte voor de tentoonstelling Utopiart27 Je kan meer lezen over Marcel op de website http:// Pagina

Nadere informatie

Handleiding. UNICEF Handleiding lessuggestie Ruilen groep 5-6. Ruilen

Handleiding. UNICEF Handleiding lessuggestie Ruilen groep 5-6. Ruilen UNICEF Handleiding lessuggestie Ruilen groep 5-6 Handleiding Ruilen Alle kinderen in de wereld hebben rechten. In het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties zijn deze opgenomen. Rechten over school,

Nadere informatie

Sponsoring voorbeeldmails

Sponsoring voorbeeldmails Sponsoring voorbeeldmails In dit document hebben we een aantal voorbeeldmails opgesteld, die je kunt sturen naar verschillende contacten voor sponsoring. Ter info: dance4life is een brandname en wordt

Nadere informatie

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb De meeste mensen in Nederland hebben het goed voor elkaar. We hebben genoeg eten, we hoeven niet bang te zijn voor oorlog en we zijn dan ook tevreden met ons leven. Maar dat is niet overal op de wereld

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

Aanvraagformulier voor stedelijke subsidiëring van activiteiten van Turnhoutse scholen met betrekking tot mondiale vorming

Aanvraagformulier voor stedelijke subsidiëring van activiteiten van Turnhoutse scholen met betrekking tot mondiale vorming Turnhout, de././.. Aanvraagformulier voor stedelijke subsidiëring van activiteiten van Turnhoutse scholen met betrekking tot mondiale vorming De aanvrager verklaart dat er binnen de 2 maanden na het afsluiten

Nadere informatie

aanvullende informatie over de sloppenwijken in Caracas

aanvullende informatie over de sloppenwijken in Caracas Les 3: Overleven in de sloppenwijken / Bijlage I I. Introductie aanvullende informatie over de sloppenwijken in Caracas Er wonen miljoenen mensen in de sloppenwijken van Caracas, verspreid over verschillende

Nadere informatie

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn. Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp

Nadere informatie

Kritisch kijken op verschillende schaalniveaus

Kritisch kijken op verschillende schaalniveaus Kritisch kijken op verschillende schaalniveaus Inleiding In het eerste jaar van Geogenie ben je begonnen vanuit België naar de wereld te kijken. In het tweede jaar heb je veel geleerd over Europa en in

Nadere informatie

UNICEF stelt voor: de Millenniumdoelstellingen! Maak kennis met onze kids WaSH-ambassadeurs Bezoek het Vredeshuis in Gent

UNICEF stelt voor: de Millenniumdoelstellingen! Maak kennis met onze kids WaSH-ambassadeurs Bezoek het Vredeshuis in Gent UNICEF stelt voor: de Millenniumdoelstellingen! Maak kennis met onze kids WaSH-ambassadeurs Bezoek het Vredeshuis in Gent Driemaandelijks magazine nr. 21 juli-augustus-september 2010 Hoi unicefkids! Hebben

Nadere informatie

ARMOEDE. Schriftelijke Bezinning. Anoniem

ARMOEDE. Schriftelijke Bezinning. Anoniem ARMOEDE Schriftelijke Bezinning Anoniem INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE... 3 Levensvragen... 3 Stelling... 3 Antwoorden op levensvragen... 4 Mijn standpunt... 4 INTERVIEWS... 5 Derde generatie.... 5 Tweede generatie....

Nadere informatie

Sectorproject op De Dijk: leren door te doen! Inleiding: Situatiebeschrijving 3 VMBO-TL: Situatiebeschrijving 4 VMBO-TL:

Sectorproject op De Dijk: leren door te doen! Inleiding: Situatiebeschrijving 3 VMBO-TL: Situatiebeschrijving 4 VMBO-TL: Sectorproject op De Dijk: leren door te doen! Inleiding: Alle leerlingen van het vmbo theoretische leerweg zijn verplicht een sectorproject te doen als onderdeel van het schoolexamen. Met een sectorproject

Nadere informatie

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE MOEDERSTERFTE EN MOEDERZORG LEERLINGENMATERIAAL ( UNFPA)

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE MOEDERSTERFTE EN MOEDERZORG LEERLINGENMATERIAAL ( UNFPA) VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE MOEDERSTERFTE EN MOEDERZORG ( UNFPA) LEERLINGENMATERIAAL Toelichting op de opzet In de basismodule vind je: Vooraf: Stappenplan De Millenniumverklaring Presentatievormen

Nadere informatie

Unicef. Bram van t Hoff De Flambouw Groep 8 17 Januari 2012

Unicef. Bram van t Hoff De Flambouw Groep 8 17 Januari 2012 Unicef Bram van t Hoff De Flambouw Groep 8 17 Januari 2012 Inleiding Ik hou mijn spreekbeurt over Unicef omdat ik het een mooi onderwerp vind en het kinderen helpt die in nood zijn en niet naar school

Nadere informatie

Editie 4: Kindersterfte

Editie 4: Kindersterfte Editie 4: Kindersterfte Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld heeft de wereld acht doelstellingen opgesteld die door alle leden van

Nadere informatie

Lesbrief nr 1. voor Groep 5 + 6

Lesbrief nr 1. voor Groep 5 + 6 Lesbrief nr 1 voor Groep 5 + 6 1 / 2016 + Download deze lesbrief ook op samsam.net Wat is Samsam Junior? Samsam Junior is een cross-mediale methode over mondiaal burgerschap, kinder rechten en duurzaamheid.

Nadere informatie

Essay door Jojanneke Scheepers

Essay door Jojanneke Scheepers Waarom is er (nog steeds) op grote schaal honger en armoede in de wereld en hoe kunnen armoede en onderontwikkeling worden bestreden in een globaliserende wereld? Essay door Jojanneke Scheepers September

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Leerlingen weten dat er in een democratische rechtsstaat verschillende manieren zijn om conflicten op te lossen en dat rechtspraak daar één van is.

Leerlingen weten dat er in een democratische rechtsstaat verschillende manieren zijn om conflicten op te lossen en dat rechtspraak daar één van is. HOE LOSSEN WE DIT OP? DE WERKVORM IN HET KORT Wat doe je als je een probleem of ruzie hebt? In het ergste geval moet je naar een rechter. Die bepaalt dan wie er gelijk heeft. Maar meestal kun je problemen

Nadere informatie

Multiple choice quiz Vraag 1 Vraag 2

Multiple choice quiz Vraag 1 Vraag 2 Multiple choice quiz Op www.kidsrights.nl vindt u quizvragen met multiple choice antwoorden, die uitnodigen tot doorpraten en discussiëren. De vragen worden kort ingeleid. Onderwerpen zijn onder meer de

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

UNICEF Kinderrechten SPORT EN VRIJE TIJD GELIJKE BEHANDELING VOEDING FAMILIE GEZONDHEIDSZORG ONDERWIJS SCHOON WATER

UNICEF Kinderrechten SPORT EN VRIJE TIJD GELIJKE BEHANDELING VOEDING FAMILIE GEZONDHEIDSZORG ONDERWIJS SCHOON WATER UNICEF Kinderrechten INFORMATIE EEN EIGEN MENING SPORT EN VRIJE TIJD FAMILIE GELIJKE BEHANDELING Patricia Willocq VOEDING GEZONDHEIDSZORG ONDERWIJS SCHOON WATER Informatie voor een spreekbeurt of werkstuk

Nadere informatie

Het leven in de sloppenwijk

Het leven in de sloppenwijk Het leven in de sloppenwijk In Zuid-Afrika is het leven voor veel zwarte Zuid-Afrikanen erg zwaar. De meeste mensen wonen een golfplaten huisje in een sloppenwijk. In veel sloppenwijken is er geen riolering,

Nadere informatie

Met behulp van 'Per Jaar Beter' controleren leerlingen of dat ook zo is. Zijn we op de goede weg? Gaan we de millenniumdoelen op tijd halen?

Met behulp van 'Per Jaar Beter' controleren leerlingen of dat ook zo is. Zijn we op de goede weg? Gaan we de millenniumdoelen op tijd halen? Editie 10: Malaria Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld heeft de wereld acht doelstellingen opgesteld die door alle leden van de

Nadere informatie

Handleiding voor leerkrachten. Digitale les Bovenbouw basisonderwijs

Handleiding voor leerkrachten. Digitale les Bovenbouw basisonderwijs Handleiding voor leerkrachten Digitale les Bovenbouw basisonderwijs Verantwoording Syrië, Irak, Zuid-Soedan, de Centraal-Afrikaanse Republiek en het door ebola getroffen West-Afrika. Nooit eerder werden

Nadere informatie

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij Rijk Phileas Fogg is een vreemde man. Hij is erg rijk. Maar niemand weet hoe hij aan zijn geld komt. Een baan heeft hij namelijk niet. Toch woont hij in een groot huis, midden in Londen. In zijn eentje.

Nadere informatie

Afval vroeger en nu. Naam: Vroeger was alles anders. De mensen leefden heel primitief. Dat heb je gezien in het filmpje van Schooltv.

Afval vroeger en nu. Naam: Vroeger was alles anders. De mensen leefden heel primitief. Dat heb je gezien in het filmpje van Schooltv. Afval vroeger en nu Naam: Vroeger was alles anders. De mensen leefden heel primitief. Dat heb je gezien in het filmpje van Schooltv. 1. Wat betekent primitief? 3 antwoorden zijn goed. eenvoudig simpel

Nadere informatie

Kinderen zonder papieren

Kinderen zonder papieren VPM VPM Kinderen zonder papieren Je ziet het bijna elke dag op de tv of in de krant: beelden van landen in oorlog, mensen in armoede. Op zoek naar een betere plaats om te leven, slaan ze op de vlucht.

Nadere informatie

66 GZBwereld. groep 3/4/5 2015/ 2016

66 GZBwereld. groep 3/4/5 2015/ 2016 Û f _ 66 GZBwereld m 7 7 8 SS f groep 3/4/5 P 2015/ 2016 Wereldkids M is gemaakt door de GZB. De GZB wil graag dat alle mensen Jezus leren kennen. Daarom wonen er overal in de wereld zendingswerkers van

Nadere informatie

Docentenhandleiding Habitat lespakket basisscholen

Docentenhandleiding Habitat lespakket basisscholen Docentenhandleiding Habitat lespakket basisscholen basisles Iedereen een thuis, versie voor groep 3/4 en 5/6 Docentenhandleiding lespakket Habitat for Humanity 1/10 Woord vooraf Fijn dat je interesse hebt

Nadere informatie

De trek naar de stad 1. Wonen in Lagos 2. Blad 1. Mega Enorm groot. Een megastad is een enorm grote stad.

De trek naar de stad 1. Wonen in Lagos 2. Blad 1. Mega Enorm groot. Een megastad is een enorm grote stad. 5 Lastige woorden Blad De trek naar de stad Mega Enorm groot. Een megastad is een enorm grote stad. Uitkering Geld dat je krijgt van de regering, bijvoorbeeld als je niet kunt werken. Voorbehoedsmiddel

Nadere informatie

SECTORPROJECT 4 VMBO - T

SECTORPROJECT 4 VMBO - T SECTORPROJECT 4 VMBO - T 2016-2017 handleiding leerlingen inhoud: inleiding stappenplan logboek beoordelingsformulier tijdpad 1 INLEIDING SECTORPROJECT VOOR 4 VMBO-T Alle leerlingen van het vmbo theoretische

Nadere informatie

JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935

JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935 JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935 1 Wat moet je doen? 1. Maak een presentatie over hoe jouw buurt er omstreeks 1935 uitzag of over de mensen die in die tijd in jouw buurt leefden. Wat kun je te weten komen

Nadere informatie

A. Jouw rechten! Kinderrechten

A. Jouw rechten! Kinderrechten Dit werkblaadje is van... A. Jouw rechten! Kinderrechten Je hebt ongetwijfeld al gehoord van de Rechten van het Kind. De koningen, presidenten en andere leiders van over de hele wereld hebben gezegd dat

Nadere informatie

Instructie: Landenspel light

Instructie: Landenspel light Instructie: Landenspel light Korte omschrijving werkvorm In dit onderdeel vormen groepjes leerlingen de regeringen van verschillende landen. Ieder groepje moet uiteindelijk twee werkbladen (dus twee landen)

Nadere informatie

Werkbladen. Uitdaging! Wat betekent succes en geluk voor mij? Gaat voor jou geluk samen met succes? Of gaat het

Werkbladen. Uitdaging! Wat betekent succes en geluk voor mij? Gaat voor jou geluk samen met succes? Of gaat het Werkbladen Uitdaging! Gaat voor jou geluk samen met succes? Of gaat het één ten koste van het ander? Waar word jij gelukkig van? De uitdaging van deze tool is dat je je eigen antwoorden bepaalt. We raden

Nadere informatie

7,3. Werkstuk door een scholier 2076 woorden 22 oktober keer beoordeeld. Aardrijkskunde

7,3. Werkstuk door een scholier 2076 woorden 22 oktober keer beoordeeld. Aardrijkskunde Werkstuk door een scholier 2076 woorden 22 oktober 2002 7,3 324 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Kinderarbeid in India India is een land met meer dan 1 miljard inwoners. Van die 1 miljard inwoners is

Nadere informatie

Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het voorspellen?

Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer. Introductiefase: 2. Vraag: Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het voorspellen? Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer "Welkom:... " Introductiefase: 1. "Vorige week zijn we begonnen met voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het

Nadere informatie

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk?

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk? 25 december 2015 1 e Kerstdag Sixtuskerk te Sexbierum Ds. A.J. (Anneke) Wouda Teksten: Hebr. 1:1-6 en Lucas 2: 15-21 Geliefden van God, gemeente van Christus, Kerstochtend 2015 U zit midden in een kerstviering,

Nadere informatie

Ontwikkelingssamenwerking Palestijnse gebieden

Ontwikkelingssamenwerking Palestijnse gebieden www.survio.com 14-11-2014 10:32:45 Algemeen Enquête naam Ontwikkelingssamenwerking Palestijnse gebieden Auteur Gwen Bonnie Taal Nederlands Enquête URL http://www.survio.com/survey/d/f6n1b6i0x9a9e9w0f Eerste

Nadere informatie

Naam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij?

Naam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij? Naam: Waar woon jij? Wonen over de hele wereld Heb jij wel eens in een tent gewoond? Waarschijnlijk niet. In de vakantie is het leuk. Maar voor altijd? Toch zijn er mensen op de wereld die altijd in een

Nadere informatie

Waarom hebben rijkere mensen minder kinderen?

Waarom hebben rijkere mensen minder kinderen? Waarom hebben rijkere mensen minder kinderen? Voordat je aan de opdrachten begint is het de bedoeling dat je eerst het filmpje bekijkt over Acatsya uit Kirgizië (bron 1). Kirgizië is een land in Centraal-Azië.

Nadere informatie

Voorbeeld: Ik werk het liefst met een tweetal.

Voorbeeld: Ik werk het liefst met een tweetal. & OHHUOLQJHQKDQGOHLGLQJ LQOHLGLQJ Het sectorwerkstuk staat voor de deur. Misschien heb je er al slapeloze nachten van, misschien lijkt het je de leukste opdracht van je hele opleiding. Eindelijk iets leren

Nadere informatie

De termen HIV, Aids en Seropositief worden nogal eens door elkaar gebruikt. Toch zijn het niet dezelfde dingen.

De termen HIV, Aids en Seropositief worden nogal eens door elkaar gebruikt. Toch zijn het niet dezelfde dingen. Spreekbeurt door een scholier 1684 woorden 22 november 2002 7.2 312 keer beoordeeld Vak Nederlands Dit is een condoom, als je die niet gebruikt bij het vrijen kun je seksueel overdraagbare aandoeningen

Nadere informatie

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE GELIJKE BEHANDELING VAN MAN EN VROUW LEERLINGENMATERIAAL

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE GELIJKE BEHANDELING VAN MAN EN VROUW LEERLINGENMATERIAAL VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE GELIJKE BEHANDELING VAN MAN EN VROUW (Een twee-eiige tweeling (jongen (links) en meisje (rechts)) foto: Photoshare) LEERLINGENMATERIAAL Toelichting op de opzet In

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

Opdracht bevolkingsgroei

Opdracht bevolkingsgroei Opdracht bevolkingsgroei Soms moet je bij het vak Aardrijkskunde een beetje kunnen rekenen. In de eerste klas heb je schaalberekeningen gemaakt. In de tweede klas komen bevolkingsberekeningen aan de orde.

Nadere informatie

Enquete resultaten Normen en Waarden 2014

Enquete resultaten Normen en Waarden 2014 Enquete resultaten Normen en Waarden 214 Deze enquête is afgenomen in de derde en vierde klas op de middelbare school de Guido de Bres in Amersfoort. Dit zijn de statistieken van de anwoorden die de leerlingen

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12

Inhoud. Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12 Inhoud Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12 Onderwerp 1 Gelijkheid...13 De rechten van Tim... 14 Onderwerp 2 Toegankelijkheid...17 De rechten

Nadere informatie

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING Foto: BTC/CTB LEERLINGENMATERIAAL Toelichting op de opzet In de basismodule vind je: Vooraf: Stappenplan De Millenniumverklaring Presentatievormen

Nadere informatie

Nigeria. 1. Bevolking en welvaart in Nigeria 2. Voedselvoorziening in Nigeria 3. Nigeria in de wereldeconomie 4. Gezond in Nigeria

Nigeria. 1. Bevolking en welvaart in Nigeria 2. Voedselvoorziening in Nigeria 3. Nigeria in de wereldeconomie 4. Gezond in Nigeria Nigeria 1. Bevolking en welvaart in Nigeria 2. Voedselvoorziening in Nigeria 3. Nigeria in de wereldeconomie 4. Gezond in Nigeria Marèl Smit & Anne Jekel H3T3 1.Bevolking en welvaart in Nigeria Nigeria

Nadere informatie

Handleiding sectorwerkstuk leerlingen 4 TL PCB

Handleiding sectorwerkstuk leerlingen 4 TL PCB Handleiding sectorwerkstuk leerlingen 4 TL PCB 1 Inleiding Een van de onderdelen van het schoolexamen van de gemengde en theoretische leerweg is het sectorwerkstuk. Hiermee kun je laten zien dat je in

Nadere informatie

Werkvel opdracht 9 (Onderhandelingsspel: hoe neem je samen moeilijke besluiten?)

Werkvel opdracht 9 (Onderhandelingsspel: hoe neem je samen moeilijke besluiten?) Werkvel opdracht 9 (Onderhandelingsspel: hoe neem je samen moeilijke besluiten?) Toelichting op de opdracht Tijdens deze opdracht gaan jullie in kleine groepjes in onderhandeling met elkaar over een pakket

Nadere informatie

MDG. Eerst en tweede graad. Te lezen zinnen (in willekeurige volgorde!)

MDG. Eerst en tweede graad. Te lezen zinnen (in willekeurige volgorde!) MDG Eerst en tweede graad De leerkracht leest één van de volgende stellingen en de groep bekijkt de acht millenniumdoelstellingen om te achterhalen met welke doelstelling de zin overeenkomt. Ze leggen

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde H1 paragraaf 2 t/m 8

Samenvatting Aardrijkskunde H1 paragraaf 2 t/m 8 Samenvatting Aardrijkskunde H1 paragraaf 2 t/m 8 Samenvatting door Anne 1154 woorden 12 april 2017 6,3 46 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Paragraaf 2 Bevolkingsspreiding: de manier

Nadere informatie

Overzicht van de bij Mondial aangesloten organisaties en de millenniumdoelen waaraan zij werken.

Overzicht van de bij Mondial aangesloten organisaties en de millenniumdoelen waaraan zij werken. Bijlage bij het jaarverslag Stichting Mondial Apeldoorn 2009 Het zichtbaar en mogelijk maken van ontwikkelingssamenwerking vanuit lokaal niveau Overzicht van de bij Mondial aangesloten organisaties en

Nadere informatie

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE WATER LEERLINGENMATERIAAL. Foto: Connect International

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE WATER LEERLINGENMATERIAAL. Foto: Connect International VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCH MODULE WATER Foto: Connect International LEERLINGENMATERIAAL Toelichting op de opzet In de basismodule vind je: Vooraf: Stappenplan De Millenniumverklaring Presentatievormen

Nadere informatie

Lesbrief Iedereen betaalt belasting

Lesbrief Iedereen betaalt belasting Lesbrief Iedereen betaalt belasting inleiding Iedereen betaalt belasting» waar komt het geld vandaan?» waar gaat het geld naar toe?» nederland, europa en de wereld» Iedereen betaalt belasting 1 Iedereen

Nadere informatie

TSUNAMI S EEN KRACHTIGE NATUURRAMP NATUURRAMPEN. Hallo! WERKBOEK VOOR LEERLINGEN INHOUD. Vul hier je naam in. Vul hier je groep in.

TSUNAMI S EEN KRACHTIGE NATUURRAMP NATUURRAMPEN. Hallo! WERKBOEK VOOR LEERLINGEN INHOUD. Vul hier je naam in. Vul hier je groep in. EEN KRACHTIGE NATUURRAMP ERKBOEK VOOR LEERLINGEN Vul hier je naam in. INHOUD at is een tsunami? 2 Vul hier je groep in. Hoe ontstaat een tsunami? 3 aar komen tsunami s voor? 4 De gevolgen van een tsunami

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

Werkboek MEER KLANTEN OP JOUW MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER KLANTEN DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST

Werkboek MEER KLANTEN OP JOUW MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER KLANTEN DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST Werkboek MEER MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST MANIER! Hoofdstuk 1 Nieuwe klanten nodig? Marketing is een vakgebied waar veel om te doen is.

Nadere informatie

- Voorstellen. - Op verzoek van Chris de Groot (RC-Leerdam), samen in Waterplatform R-NL

- Voorstellen. - Op verzoek van Chris de Groot (RC-Leerdam), samen in Waterplatform R-NL - Voorstellen. - Op verzoek van Chris de Groot (RC-Leerdam), samen in Waterplatform R-NL 1 Focusgebieden van Rotary: - Vrede en conflictbeheersing - Preventie en behandeling van ziekten - Gezondheid van

Nadere informatie

Ecuador ligt in het werelddeel. Het grenst aan de landen. Waar komt de naam Ecuador vandaan? De hoofdstad van Ecuador is

Ecuador ligt in het werelddeel. Het grenst aan de landen. Waar komt de naam Ecuador vandaan? De hoofdstad van Ecuador is Landen Groep 5 t/m 8 ZENDING IN ECUADOR Waar ligt Ecuador? Deze lesbrief gaat over Ecuador. Zoek het land maar eens op in de atlas. Ecuador ligt in het werelddeel Het grenst aan de landen en Waar komt

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Lesbrief bij Een caravan in de winter van Louisa van der Pol

Lesbrief bij Een caravan in de winter van Louisa van der Pol Lesbrief bij Een caravan in de winter van Louisa van der Pol Voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief Thema s in het boek Lesopzet Doel van de les Uitwerking Bijlage: opdrachtenblad Thema s in het boek

Nadere informatie

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco.

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco. 1 Het portiek Jacco ruikt het al. Zonder dat hij de voordeur opendoet, ruikt hij al dat er tegen de deur is gepist. Dat gebeurt nou altijd. Zijn buurjongen Junior staat elke avond in het portiek te plassen.

Nadere informatie

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE HONGER LEERLINGENMATERIAAL. (Foto: Panos)

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE HONGER LEERLINGENMATERIAAL. (Foto: Panos) VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE HONGER (Foto: Panos) LEERLINGENMATERIAAL Toelichting op de opzet In de basismodule vind je: Vooraf: Stappenplan De Millenniumverklaring Presentatievormen in zijn

Nadere informatie

Gemeenteviering rond Jesaja 9:5b

Gemeenteviering rond Jesaja 9:5b Gemeenteviering rond Jesaja 9:5b 1 Verkondiging Enkele kinderen vragen in de kerk: waarom vieren we kerst? En wat betekent het voor u? Reactie op de antwoorden Ja, waarom vieren we kerst? En wat betekent

Nadere informatie

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal

Nadere informatie

China. - Tibet Cultuur- les 2.

China. - Tibet Cultuur- les 2. China Pagina 1 - Tibet Cultuur- les 2. Colofon Les voor groep 7/8 50 minuten Aardrijkskunde Leerkracht - handreiking Inleiding In deze les willen we ons verdiepen in de situatie van Tibet. Wat speelt daar

Nadere informatie

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST 2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

8 6 Samenwerking in de wereld. Lees het verhaal Bijna de derde Wereldoorlog.

8 6 Samenwerking in de wereld. Lees het verhaal Bijna de derde Wereldoorlog. Lees het verhaal Bijna de derde Wereldoorlog. Dirk komt thuis. Dirk heeft gewonnen met voetballen. Hij is heel blij. Maar dan ziet hij zijn moeder. Zijn moeder kijkt niet blij. De moeder van Dirk denkt

Nadere informatie

LESBRIEF NR 1 OPDRACHT 1 FEEST! SAMSAM = 40 JAAR! VOOR GROEP 7 + 8 +

LESBRIEF NR 1 OPDRACHT 1 FEEST! SAMSAM = 40 JAAR! VOOR GROEP 7 + 8 + LESBRIEF NR 1 VOOR GROEP 7 + 8 + DOWNLOAD DEZE LESBRIEF OOK OP SAMSAM.NET Wat is Samsam? Samsam is een cross-mediale methode over wereldburgerschap en kinderrechten. Het doel van Samsam is leerlingen te

Nadere informatie

DE WERELD VAN DE GROTE STAD

DE WERELD VAN DE GROTE STAD DE WERELD VAN DE GROTE STAD VIER KENMERKEN VAN HET BEGRIP STAD Een bepaalde omvang, per land verschillend Een hoge bebouwingsdichtheid in vergelijking met het omringende gebied Een beroepsbevolking die

Nadere informatie

5 manieren om Samsam te gebruiken

5 manieren om Samsam te gebruiken Vraag de leerlingen waarom dit zeepje de vorm van een waterdruppel heeft.* Vertel dat handen wassen de makkelijkste manier is om te voorkomen dat bacteriën en ziektes zich verspreiden. Kinderen die regelmatig

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE WAT MERK IK VAN DE EUROPESE UNIE?

VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE WAT MERK IK VAN DE EUROPESE UNIE? VMBO-SECTORWERKSTUK THEMATISCHE MODULE WAT MERK IK VAN DE EUROPESE UNIE? Europese Unie/Audiovisual Service Hot issues van de Europese Unie LEERLINGENMATERIAAL Toelichting op de opzet In de basismodule

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie