Pompeii. de laatste dag INTRODUCTIE. Ooggetuige

Transcriptie

1 INTRODUCTIE Pompeii de laatste dag Ik huiver nog steeds bij de herinnering, maar ik zal proberen uit te leggen hoe het was. Het werd donker, niet donker zoals bij een maanloze of bewolkte nacht, nee, pikkedonker, zoals wanneer je de lamp uitblaast in een gesloten ruimte Velen zochten de hulp van de goden, maar nog veel meer geloofden dat de goden er niet meer waren en dat het heelal zou worden ondergedompeld in eeuwige duisternis. (Gaius Plinius Minor) Ooggetuige De 17-jarige Plinius (de jongere) is de neef en adoptiezoon van een geleerde en moedige admiraal (Gaius Plinius Maior) van de Romeinse vloot. Samen met zijn oom is hij vanaf de baai aan de overkant ooggetuige van de uitbarsting van de vulkaan Vesuvius. Hij ziet zijn oom vertrekken met zijn schip om het onbekende natuurverschijnsel van dichtbij te bekijken en onderzoeken. Plinius de jongere blijft achter en ziet tot zijn verbijstering een grote golf kokend hete giftige gassen langs de hellingen naar beneden rollen recht op de stad af. Zijn oom ziet hij nooit meer terug. In een serie brieven beschrijft hij wat hij meemaakt en welke indruk de vulkaanuitbarsting op hem heeft. Later zal Plinius bekend worden als schrijver en politicus. POMPEII, DE LAATSTE DAG 1

2 VRAGENBLAD De gruwelijke ervaringen van Plinius en de bewoners van Pompeii waren inspiratiebron voor de fi lm Pompeii, de laatste dag. Bekijk het eerste deel van de fi lm en beantwoord de volgende vragen. Julius Polybius, een van de rijke bewoners van Pompeii, is bezig zijn nieuwe villa in te richten. Welke functie had hij in de stad?... Gladiatoren zijn de sporthelden van die tijd en mogen vrij rondlopen over straat. Welk bericht staat over een van hen geschreven op een muur?... Wat kun je afl eiden van de berichtjes op de muren over hun positie in de stad?... Welke klusjes moeten de slaven opknappen?... De mensen van Pompeii kijken vol verwondering naar de rookwolken die uit de Vesuvius omhoog gespuwd worden. Waarom gaan ze niet meteen op de vlucht, maar blijven ze in de stad?... Admiraal Gaius Plinius Major ziet de rookwolken vanaf een afstand en wil met zijn boot het water op om het van dichterbij te bekijken. Naast zijn functie bij de marine is hij schrijver en onderzoeker. Wat wil hij hier nu onderzoeken?... De donkere wolken trekken voor de zon en de vulkaan spuwt stenen en as over de stad. Mensen beginnen in paniek te vluchten met hun dierbaarste bezittingen dicht bij zich. Noem een paar van die bezittingen:... Wat of wie zien de bewoners als de oorzaak van de uitbarsting?... Hoe komt het dat er zoveel resten van de mensen en de stad bewaard zijn gebleven?... 2 POMPEII, DE LAATSTE DAG

3 ONDERZOEK KUNST Pompeii Pompeii is het buitenverblijf van rijke Romeinen. Het is het jaar 79 n.c. en de de bevolking van de Romeinse stad Pompeii wordt in het dagelijks leven totaal verrast door de uitbarsting van de vulkaan Vesuvius. Dankzij de dikke laag lava zijn veel voorwerpen, gebouwen en lichamen bewaard gebleven. Hierdoor kunnen archeologen van alles te weten komen over het leven in een Romeinse stad. Vanaf de 18e eeuw is de stad Pompeii opgegraven, onderzocht en gereconstrueerd. Tegenwoordig is Pompeii een groot openluchtmuseum. Je wandelt er door de straten en gebouwen waar het Romeinse leven tot stilstand is gekomen. Opdracht -onderzoek Je bent uitgenodigd voor een stage bij de archeologen van Pompeii en gaat helpen om materiaal te maken voor een tentoonstelling over deze stad. In de stad vinden jullie brieven en dagboeken van de kunstenaars van Pompeii. Hoe zien die dagboeken er uit? Welke informatie over de kunst in stad kunnen we halen uit die dagboeken? Samen met je klas, maak je een reconstructie van de gebouwen en de kunstwerken die zijn gevonden. Wat zou een Romeinse architect of beeldhouwer in zijn dagboek schrijven en tekenen? Kies één van de onderstaande personen en onderzoek wat er in zijn of haar dagboek zou hebben gestaan. Hoe zag het dagboek er uit? Lees eerst de opdrachten op blz. 4, 5, 6, 7 en maak daarna een keuze. Verwerk de vragen en opdrachten in een aantal zelfgemaakte dagboekpagina s. Dagboek van een architect Dagboek van een beeldhouwer Dagboek van een schilder/tekenaar Dagboek van een graffi tischrijver/reclamemaken Naam van mijn kunstenaar... Beroep:... POMPEII, DE LAATSTE DAG 3

4 ONDERZOEK KUNST Dagboek van een architect: In het dagboek vind je de plannen voor de bouw van een tempel in Pompeii. 1. Afbeelding: Er waren meerdere tempels in Pompeii. Welke tempel was het grootst? Van welke tempel is nog het meest over gebleven? Zoek een afbeelding van een tempel in Pompeii. Zoek ook reconstructie van de tempel. 2. Betekenis: Vertel over de functie van de tempel: Voor welk doel is het gebouw gemaakt? Voor welke god is deze tempel gebouwd? Vertel wat er in het gebouw gebeurde, hoe werd het gebruikt en door wie? Wat betekende deze tempel voor de bewoners van de stad? 3. Stijl: De architect van de tempel heeft gekozen voor een bepaalde bouwstijl die is afgeleid van een Griekse bouworde. Vertel iets over deze bouworde: In welk jaar is het ongeveer gebouwd? Welke materialen en technieken zijn gebruikt? Hoe heten de onderdelen van het gebouw? Waaraan herken je de stijl? Beschrijf de stijlkenmerken. 4. Techniek: De Romeinense ingenieur Vitruvius schreef een boek over de ideale maten en verhoudingen voor het bouwen van volmaakte architectuur. Zijn boek was een bron van informatie voor architecten uit de Romeinse tijd en ook daarna. Zoek uit welke maten en verhoudingen de architect van deze tempel heeft toegepast. 5. Reconstructie: Teken de voorgevel van de tempel volgens de juiste verhoudingen. Teken een plattegrond met legenda van de indeling. (A4 formaat) 6. Inspiratie: Wat hebben architecten van nu geleerd van de architecten uit de oudheid? Zoek een afbeelding van een gebouw uit onze tijd, wat lijkt op het gebouw van Pompeii. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen? 4 POMPEII, DE LAATSTE DAG

5 ONDERZOEK KUNST Dagboek van een beeldhouwer: Het dagboek van de beeldhouwer is een werkboek voor beeldhouwwerken in Pompeii. 1. Afbeelding: Er zijn beelden gevonden in Pompeii. Wat vind je het mooiste of meest stoere beeld? Zoek afbeeldingen van meerdere aanzichten van een beeld uit Pompeii. 2. Betekenis: Wat of wie wordt hier uitgebeeld? Heeft de beeldhouwer het beeld met een speciaal doel gemaakt? Leg uit wat dit beeld betekende voor de mensen van Pompeii. Vertel het verhaal dat bij het beeld hoort. Was het een god, keizer of ander persoon? Wat deed de uitgebeelde persoon? Hoe zag hij/zij er uit? In welke houding is hij/zij uitgebeeld? 3. Stijl: Vergelijk jouw gekozen beeld met Griekse beeldhouwkunst. Op welke Griekse stijl lijkt het beeld dat je hebt gekozen? Waaraan herken je die stijl? Waarom gebruikte de Romeinse beeldhouwer de Griekse beelden als voorbeeld? 4. Techniek: Welk materiaal heeft de beeldhouwer gekozen om zijn beeld van te maken? Vertel iets over de techniek die hij heeft gebruikt? (hakken in steen, brons gieten enz.) Maak hierbij kleine werktekeningen. 5. Reconstructie: De beeldhouwer maakte een schetsblad met verschillende aanzichten van het beeld. Maak zelf zo een schetsblad.( op A4 formaat) 6. Inspiratie: De beeldhouwer heeft in zijn werk geprobeerd te voldoen aan het schoonheidsideaal van zijn tijd. Wat is het Romeinse schoonheidsideaal? Vergelijk met hedendaags schoonheidsideaal door middel van afbeeldingen uit de reclame. POMPEII, DE LAATSTE DAG 5

6 ONDERZOEK KUNST Dagboek van een tekenaar/schilder: Het dagboek van de tekenaar of schilder toont ontwerpen voor muurschilderingen en mozaïeken in Pompeii. 1. Afbeelding: De bewoners van Pompeii lieten afbeeldingen maken op de muren van hun huizen. Schilders maakten afbeeldingen met verf op muren, maar werkten ook met de techniek van mozaïek. Bekijk er een aantal. Wat is de meest dramatische afbeelding? Wat is de meest vrolijke afbeelding? Kies één mozaïek of muurschildering en zoek daar een duidelijke afbeelding van. 2. Betekenis: Noem de titel en de plaats waar het is gevonden. Voor wie maakte de kunstenaar deze afbeelding? Vertel het verhaal dat is afgebeeld. Welke voorstelling zie je? Zijn er personen, en wat doen ze? Zijn er voorwerpen, en wat wordt er uitgebeeld? Wat betekende deze mozaïek/schildering voor de mensen van Pompeii? 3. Stijl: Vertel iets over het kleurgebruik en de plaatsing van de fi guren. Hoe heeft de schilder ruimte uitgebeeld? Wat is typerend voor de stijl van de Romeinse afbeeldingen? 4. Techniek: Vertel iets over de techniek.(mozaïek of fresco) Hoe werkt de techniek? (materialen, ondergrond, werkwijze) 5. Reconstructie: De kunstenaar maakte eerst schetsen in zijn dagboek. Teken of schilder een eenvoudige schets van het mozaiek of de schildering.(op A4 formaat) 6. Inspiratie: De kunstenaars van Pompeii hebben ook latere ontwerpers en tekenaars geïnspireerd. Zoek een afbeelding uit een reclame of computergame waar een vergelijkbare mozaïek/ schildering in terug te vinden is. Wat zijn de overeenkomsten en wat zijn de verschillen? 6 POMPEII, DE LAATSTE DAG

7 ONDERZOEK KUNST Dagboek van een graffiti-schrijver/reclamemaker: Kranten en internet hadden de Romeinen nog niet. Berichten schreven ze op muren in de stad: gekraste teksten heetten graffi ti, geschilderde teksten heetten dipinti. Het dagboek van de schrijver geeft een beeld van deze manier van communiceren in Pompeii. 1. Afbeelding: Bekijk afbeeldingen van grafi tti of dipinti in Pompeii. Wat is de gekste tekst? Welke tekst is het mooist vormgegeven? Kies een afbeelding van een tekst voor nader onderzoek. 2. Betekenis: Wat staat er geschreven? Op welke plaats is de tekst gevonden? Voor wie was hij bedoeld? Wat betekende de tekst die je hebt gekozen voor de bewoners van Pompeii. Wat was de functie en betekenis van graffiti/ dipinti? Vertel iets over reclame, verkiezingscampagnes en berichtjes in de Romeinse tijd. 3. Stijl: De geschreven letters op muren zijn vaak anders dan het officiële Romeinse schrift. Vertel iets over Romeinse letters, kapitalen, die in steen gekrast en gehakt werden. Wat is een schreef? We gebruiken nu ook nog letters met een schreef. Hoe is de vorm van een schreef in de Romeinse tijd ontstaan? Vertel ook iets over Romeinse getallen. 4. Techniek: Vertel iets over de techniek van fresco (muurschildering). Hoe werkt de techniek? (materialen, ondergrond, werkwijze) 5. Reconstructie: Teken een eenvoudige reconstructie van een Romeinse verkiezingsposter of een prijslijst voor de wand van een bar.(a4) Gebruik Romeinse letters en cijfers met afbeeldingen erbij. 6. Inspiratie: Zoek een voorbeeld uit onze tijd waarin Romeinse letters en cijfers worden gebruikt. POMPEII, DE LAATSTE DAG 7

8 VRAGENBLAD BEELDHOUWKUNST APOLLO: In Pompeii is dit bronzen beeld gevonden van de god Apollo. Hij was oorspronkelijk de Griekse zonnegod, en onder andere god van de schoonheid en muziek. Het beeld is gemaakt rond 100 v.c in Griekenland en door de Romeinen geïmporteerd. De Griekse beeldhouwers waren meesters in het maken van beelden en velen verhuisden naar Italië om daar te werken in opdracht van de Romeinen. De Griekse beeldhouwers waren op zoek naar de uitbeelding van de ideale mensfi guur. In de loop van de eeuwen is hun afbeelding van de mens steeds meer geperfectioneerd. Hieronder staan beelden uit 3 periodes van de Griekse beeldhouwkunst. Schrijf de namen van de stijlperiodes erbij met de jaartallen. Schrijf er ook bij waaraan je deze stij kan herkennen....periode tijd... kenmerken... 8 POMPEII, DE LAATSTE DAG...periode. tijd... kenmerken......periode tijd... kenmerken...

9 VRAGENBLAD BEELDHOUWKUNST In de tijd van de ramp in Pompeii was Titus keizer (79-81 n.c) van het Romeinse Rijk. Titus was een sterke man met een knap, hoewel gedrongen uiterlijk. Het beeld hieronder geeft goed weer hoe hij eruit heeft gezien. Zijn klassieke ontspannen houding is overgenomen van de Griekse beeldhouwkunst. Deze houding noem je in de kunstgeschiedenis contrapost: zijn gewicht is op één been (standbeen) terwijl het andere been gebogen rust.(spilbeen) Hier onder is een Grieks beeld van de god Hermes afgebeeld in contrapost. Geef met een gekleurde lijn de richting van : zijn schouders, zijn heupen, zijn wervelkolom. HERMES TITUS De beelden zijn gehakt uit een zwaar blok marmer. Hoe hebben de beeldhouwers ervoor gezorgd dat het zware beeld niet door zijn benen zakt?... Schrijf in de kaders bij de afbeelding: standbeen en spilbeen. De Romeinen namen veel over van de Griekse beeldhouwkunst, maar er zijn ook verschillen. Vergelijk de beelden en noem de 3 belangrijkste verschillen in stijl: Welke zijn het standbeen en het spilbeen bij Hermes? POMPEII, DE LAATSTE DAG 9

10 VRAGENBLAD SCHILDERKUNST Het meisje op de afbeelding hiernaast is in de frescotechniek geschilderd op een muur in Pompeii. Ze heeft een pen in haar hand, waarmee ze op een tablet met was kan schrijven. Wat vertelt dit over het meisje? Het meisje kijkt je peinzend aan. Ze lijkt na te denken. Hoe heeft de schilder dit uitgebeeld?... Het net in haar krullende haar is van goudraad gemaakt en typisch voor de mode van rijke vrouwen in die tijd (50 n.c). Het portret ziet er realistisch uit. Noem twee oorzaken waardoor die indruk ontstaat: De schilder koos voor de achtergrond blauw. Wat is de invloed van die kleur op het portret? Bijna ieder huis in de stad was versierd met muurschilderingen of mozaïek. Ze vonden het belangrijk dat zo realstisch mogelijk werd geschilderd. De Romeinen kenden nog geen wetenschappelijk perspectief, maar wisten wel diepte te suggereren. Leg uit wat onderstaande manieren van dieptesuggestie inhouden. Overlapping:... Verkleining:... Vervaging: POMPEII, DE LAATSTE DAG

11 VRAGENBLAD BOUWKUNST In Pompeii zijn resten gevonden van tempels. De tempelbouw bij de Romeinen is geïnspireerd op de tempels van de Grieken. Bij Griekse tempels kennen we drie bouworden. Het verschil zie je vooral in de kapitelen. Teken in volgorde van tijd van elke bouworde een kapiteel en noteer de naam van de stijl De Romeinen hebben een andere opvatting over architectuur dan de Grieken. Wat is het verschil tussen hun opvattingen? Grieken:... Romeinen:... Welke voorbeelden van Romeinse burgerlijke bouwkunst ken je?... Noem twee nieuwe bouwtechnieken die de Romeinen bedachten en toepasten De triomfboog van keizer Titus (81 n.c), is de oudst bewaard geleven boog in Rome. Op de boog staan teksten om de keizer te eren.onze letters en de zogenaamde Romeinse cijfers zijn afkomstig van de Romeinen. Teken je initialen (voorletters) in Romeinse kapitalen. POMPEII, DE LAATSTE DAG 11

12 BEROEPSPRAKTIJK Beroep Welk beroep sluit aan bij de opdracht die je hebt uitgewerkt over Pompeii? Ga op zoek naar informatie over dit beroep. Hoe ziet een werkdag in dit beroep er uit? Wat doet hij/zij zoal? Welke opleiding moet je er voor volgen? Leg uit waarom kennis van kunst of ervaring met kunst belangrijk is voor dit vak. Print je informatie uit en plak op deze pagina. Enkele beroepen in de kunstzinnige sector, die aansluiten bij deze opdracht archeoloog kunsthistoricus kunstcriticus schilder beeldhouwer architect illustrator industrieel vormgever grafisch vormgever fotograaf filmregisseur docent tekenen/handv. museummedewerker computer graphics enz