PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK IN DE ZORG: VERBEELDING OF REALITEIT?

Transcriptie

1 PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK IN DE ZORG: VERBEELDING OF REALITEIT? Joan Verhoef, Hoofddocent Evidence-based Care Karin Neijenhuis, Lector Zorg voor Communicatie Kenniscentrum Zorginnovatie/ Instituut voor Gezondheidszorg

2 Doel workshop Deelnemers zijn zich bewust van hun wensen ten aanzien van praktijkgericht onderzoek in hun opleiding en van de realiteit en haalbaarheid; en hebben praktische handvatten voor uitvoering van praktijkgericht onderzoek binnen hgzo-onderwijs.

3 Inhoud workshop Praktijkgericht onderzoek in hgzo Onze verbeelding en de realiteit Zorgbasics Praktijkgericht onderzoek Uitwisseling aan de hand van opdrachten Afronding

4 Inleiding In hedendaagse zorg gaan veranderingen snel, neemt complexiteit van zorgvragen toe, neemt diversiteit in patiëntenpopulaties toe en vraagt besluitvorming over (geschikte, effectieve) zorg verantwoording Om in deze veranderende zorg goede kwaliteit van zorg te kunnen (blijven) bieden, moeten zorgprofessionals van de toekomst onderzoeksresultaten in de praktijk gebruiken maar zelf ook praktijkgericht onderzoek uit kunnen voeren.

5 Inleiding Het is belangrijk dat hgzo-studenten leren hoe praktijkgericht onderzoek wordt uitgevoerd zodat zij in de toekomst een bijdrage kunnen leveren aan verbeteren en vernieuwen van zorg. Het vereiste niveau in praktijkgericht onderzoek wordt bepaald door de eisen die beroepspraktijk daaraan stelt (Andriessen, 2017).

6 Onderzoekend vermogen in hgzo Eisen aan onderzoek in hbo-opleidingen toegenomen. Onderzoekend vermogen wordt onderscheiden in: Onderzoekende houding (veranderingsbereid) Toont een nieuwsgierige, opmerkzame, kritische en reflectieve houding gericht op verdere ontwikkeling van het beroep; (kritisch willen zijn; willen begrijpen; willen bereiken; willen delen; willen vernieuwen; willen weten) Onderzoek (van anderen) toepassen Werkt evidence-based: kan systematisch onderzoek zoeken en beoordelen en - in overleg met cliënt toepassen; (Praktijkgericht) Onderzoek doen Bachelor: brengt met begeleiding op basis van methodologische kennis een praktijkgericht onderzoek tot een goed einde (Nederlands kwalificatieraamwerk (NLQF)).

7 Onderzoek toepassen: EBP Evidence-based practice (EBP) is het zorgvuldig, expliciet en oordeelkundig gebruik van het huidige beste bewijs om beslissingen te nemen met cliënten over goede of gewenste zorg of behandeling. Sinds circa 2000 onderdeel van hgzo onderwijs. Context

8 Praktijkgericht onderzoek Praktijkgericht onderzoek is onderzoek dat zich richt op, en voortkomt uit, vragen uit de dagelijkse beroepspraktijk. Het onderzoek levert kennis, inzichten en producten op die bijdragen aan het oplossen van vragen of problemen in de beroepspraktijk en/of aan de ontwikkeling van deze beroepspraktijk.

9 Afstudeeronderzoek bachelor Belangrijk bij praktijkgericht onderzoek in hgzo: Gericht op antwoorden op vragen die in uitoefening beroep naar voren komen en ondersteunend (verdiepend) zijn aan beroepsuitoefening Relevant voor situatie/context/opdrachtgever Gericht op verbetering van de praktijk/kwaliteit van zorg in organisatie Het antwoord of de oplossing wordt onderbouwd met actuele theoretische inzichten, zoals beroepskennis (modellen en instrumenten), onderzoeksresultaten

10 Verbinding onderwijs- onderzoek Praktijkgericht onderzoek is belangrijk om het geambieerde eindniveau van het bachelor-onderwijs te realiseren. De verbinding tussen onderwijs en praktijkgericht onderzoek krijgt vorm in de samenwerking tussen opleidingen, kenniscentra en werkveld. Het doel: verbeteren en vernieuwen van de beroepspraktijk en het onderwijs.

11 De verbeelding (2011) Studenten doen individueel praktijkgericht onderzoek in, en samen met, de (authentieke) beroepspraktijk Zij beantwoorden een vraag uit de beroepspraktijk, met als doel kwaliteit van zorg verbeteren en handelen onderbouwen Onderzoek is leuk en leidt tot verdieping Praktijkgericht onderzoek vindt plaats in samenwerking tussen opleiding, beroepspraktijk en kenniscentrum

12 Realiteit (2019) Vorm en inhoud van het verbeteren van onderwijs en praktijk door onderzoek bij ergotherapie en logopedie via 3 pijlers: Afstudeeronderzoek (start 2011) Praktijkgericht onderzoek door studenten in de beroepspraktijk Onderzoeks- of kennisagenda (start 2015) Onderzoeks(expert)groepen van docenten, in toekomst in samenwerking met werkveld Onderzoeks learning communities Hoofdocent, lector en organisaties/ afdelingen in beroepspraktijk (in ontwikkeling)

13 Van verbeelding naar realiteit Studenten: Afstudeeronderzoek in beroepspraktijk (jr 4) Methode: praktijkgericht onderzoek (sinds 2011) Betrekken en professionaliseren beroepspraktijk door organiseren stagebegeleiderscursus afstudeeronderzoek Jaarlijks aangeboden (periode feb-juli) aan opdrachtgevers 3 bijeenkomsten Geaccrediteerd sinds 2013 (punten kwaliteitsregister). ZorgBasics Praktijkgericht onderzoek (2015) geschreven en gebruikt.

14 Verbeelding naar realiteit (2) Onderzoeksagenda met docenten, met als doelstellingen: Professionalisering van docenten Verbetering van het onderwijs Opzet en vorm: Zes thema s bepaald met docententeam, in relatie tot ontwikkelingen in beroepspraktijk en maatschappij en lectoraten Kenniscentrum Zorginnovatie Elke docent neemt deel aan expertgroep/kennisteam van zijn keuze Gestart met 2 thema s/groepen, andere groepen volgen later Groepen ontwikkelen kennis over thema door toepassing van onderzoek Resultaat moet bijdragen aan onderwijsvernieuwing of verbetering Groepen presenteren na ½ jaar onderzoeksvoorstel aan docententeam.

15 ZorgBasics Praktijkgericht onderzoek Wie is bekend met de Zorgbasics Praktijkgericht onderzoek?

16 Zorgbasics Praktijkgericht onderzoek Geschreven om studenten, docenten en beroepspraktijk te ondersteunen bij (leren) doen van praktijkgericht onderzoek, vanuit eigen behoefte aan geschikt boek, m.n. in afstudeerfase. Ontstaan vanuit (hgzo-)onderwijspraktijk (ergotherapie, logopedie, verpleegkunde) Bedoeld voor hgzo-onderwijs en beroepspraktijk Wij zijn zowel schrijvers als gebruikers van het boek Bijstelling in 2019 op basis van eigen ervaringen als docent, feedback van collega-docenten en studenten.

17 Veranderingen in 2 e druk Meer aandacht voor kwalitatief onderzoek; gegevens verzamelen (beeldmateriaal, fotovoice) en analyse (coderen) uitgebreid; Naast kwalitatief en kwantitatief onderzoek aandacht voor: beschrijvend, ontwerpgericht en participatief actie-onderzoek, uitgewerkt bij gegevens verzamelen, gegevens verwerken; Meer aandacht voor case-studie (n=1) onderzoek; Onderscheid tussen theorie (H2) en praktijk (H3) van praktijkgericht onderzoek aangescherpt Bv: in H2 bij paragrafen toegevoegd: eisen aan (vraagstelling; methode, e.d.) Update en herordening van enkele paragrafen.

18 Inhoud Zorgbasics 1 Praktijkgericht onderzoek in de zorg 2 Theorie van praktijkgericht onderzoek 3 Praktijkgericht onderzoek in de praktijk 4 Het schrijven van een onderzoeksverslag of artikel 5 Tips

19 Inhoud Zorgbasics 1 Praktijkgericht onderzoek in de zorg 1.1 Onderzoek in de zorg 1.2 Praktijkgericht onderzoek 1.3 De onderzoekscyclus 1.4 Een onderzoekende houding 1.5 De relatie tussen EBP en praktijkgericht onderzoek 1.6 Onderzoeken, veranderen en innoveren 1.7 Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit 1.8 Samenwerken met een opdrachtgever 1.9 Het begeleiden van praktijkgericht onderzoek 1.10 Factoren die praktijkgericht onderzoek kunnen belemmeren 1.11 Succesfactoren in praktijkgericht onderzoek 2 Theorie van praktijkgericht onderzoek 3 Praktijkgericht onderzoek in de praktijk 4 Het schrijven van een onderzoeksverslag of artikel 5 Tips

20 Inhoud Zorgbasics 1 Praktijkgericht onderzoek in de zorg 2 Theorie van praktijkgericht onderzoek 2.1 Aanleiding, onderwerp, doel- en vraagstelling 2.2 Literatuuronderzoek 2.3 Methoden van praktijkgericht onderzoek 2.4 Dataverzameling 2.5 Data-analyse 2.6 Interpreteren van de resultaten 2.7 Rapporteren van de resultaten 2.8 Toepassen en implementeren van onderzoeksresultaten 2.9 Kwaliteit van het onderzoek 3 Praktijkgericht onderzoek in de praktijk 4 Het schrijven van een onderzoeksverslag of artikel 5 Tips

21 Inhoud Zorgbasics 1 Praktijkgericht onderzoek in de zorg 2 Theorie van praktijkgericht onderzoek 3 Praktijkgericht onderzoek in de praktijk 3.1 Het formuleren van doelstelling en onderzoeksvraag 3.2 Het uitvoeren van een literatuuronderzoek 3.3 Onderzoeksopzet en onderzoeksvoorstel 3.4 Verzamelen van gegevens 3.5 Analyseren van gegevens 3.6 Beschrijven van de onderzoeksresultaten 3.7 Presenteren van de resultaten 3.8 Publiceren 3.9 Implementeren van onderzoeksresultaten in de praktijk 4 Het schrijven van een onderzoeksverslag of artikel 5 Tips

22 Inhoud Zorgbasics 1 Praktijkgericht onderzoek in de zorg 2 Theorie van praktijkgericht onderzoek 3 Praktijkgericht onderzoek in de praktijk 4 Het schrijven van een onderzoeksverslag of artikel 4.1 De structuur van een onderzoeksverslag 4.2 De titelpagina, het voorwoord en de inhoudsopgave 4.3 Samenvatting 4.4 Inleiding 4.5 Methode 4.6 Resultaten 4.7 Discussie, conclusie en aanbevelingen 4.8 Bronnen 4.9 Tabellen, figuren en bijlagen 4.10 Schrijfstijl en tekstkwaliteit 4.11 Vormgeving en lay-out 4.12 Het schrijven van een artikel voor een vaktijdschrift 5 Tips

23 Methode Praktijkgericht onderzoek 1. Bestaande gegevens: Literatuuronderzoek: Wat is al bekend? Vaak onderdeel analyse en vraagverheldering 2. Nieuwe gegevens verzamelen: Praktijkonderzoek Aanvulling op wat al bekend is, gericht op eigen vraag/context

24 Methode verzamelen nieuwe gegevens Verzamelen nieuwe gegevens. Keuze methode: Kwantitatief onderzoek Kwalitatief onderzoek Nieuwe editie tevens: beschrijvend, ontwerpgericht, actie-onderzoek Meest geschikte methode wordt bepaald door: 1. De vraagstelling 2. Type en soort gewenste gegevens 3. Kaders en eisen (m.n. beschikbare tijd)

25 Verzamelen nieuwe gegevens Meest gebruikte methoden: Interview Observatie Beeldmateriaal (fotovoice) Focusgroep Vragenlijst Test Dossier

26 Kwaliteit van zorg Doel EBP en praktijkgericht onderzoek: verbeteren kwaliteit van zorg. Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz): Goede zorg: Zorgaanbieders moeten goede zorg bieden Keuze-informatie: de zorgaanbieder verstrekt de cliënt op diens verzoek (aanvullende) informatie over de aangeboden zorg (tarieven, kwaliteit, cliëntervaringen, en bewezen werkzaamheid) (

27 Opdracht 1 Verbeelding In groepen van circa 6 personen (verschillende opleidingen). Verbeelding: wat zijn je wensen voor afstudeeronderzoek, en welke stappen kun je het komende jaar zetten om dit realiteit te laten worden? Wat voor opdrachten zou je wensen (onderwerpen, type, )? Welk niveau wens je? Hoe wil je samenwerking met praktijk vormgeven? Hoe wil je de opzet, eisen,.. vormgeven?.?

28 Bespreken Opdracht 1 Verbeelding Verbeelding: Wat zijn je wensen voor afstudeeronderzoek? Welke stappen kun je het komende jaar zetten om dit realiteit te laten worden?

29 Opdracht 2 Realiteit In groepen van circa 6 personen (verschillende opleidingen) Realiteit: Wat is haalbaar t.a.v. praktijkgericht onderzoek in hbo, en welke omvang en niveau zijn realistisch? Wat is haalbaar w.b. niveau voor afstudeeronderzoek hgzo? Wat is realistische omvang van een literatuuronderzoek (in combinatie met nieuwe gegevens verzamelen)? Wat is realistische omvang van praktijkonderzoek? Wat zijn geschikte (realistische) methoden voor praktijkonderzoek? Hoe kun je de zorgbasics gebruiken bij het vormgeven van het afstudeeronderzoek en de begeleiding van studenten?

30 Bespreken Opdracht 2 Realiteit Realiteit: Wat is haalbaar t.a.v. praktijkgericht onderzoek in hbo, en welke omvang en niveau zijn realistisch? Hoe bepaal je of een opdracht geschikt is voor afstudeeronderzoek hgzo (wat zijn aspecten, kaders, criteria, e.d.)? Wat is realistische omvang van een literatuuronderzoek (in combinatie met nieuwe gegevens verzamelen)? Wat is realistische omvang van praktijkonderzoek? Wat zijn geschikte (realistische) methoden voor praktijkonderzoek? Hoe kun je de zorgbasics gebruiken bij het vormgeven van het afstudeeronderzoek en de begeleiding van studenten?

31 Opdracht 3 Wat is geschikt onderwerp voor afstudeeronderzoek?/ Aan welke eisen/criteria moet opdracht voldoen om geschikt te zijn voor afstudeeronderzoek? Bepaal gezamenlijk 4 criteria. Afstudeeronderzoek

32 Bespreking opdracht 3 Criteria voor onderwerp voor afstudeeronderzoek: Welke criteria zijn bepaald? Waren jullie het er snel over eens? Wanneer wel/niet?

33 Criteria afstudeeropdracht Ter vergelijking: criteria die wij hebben beschreven voor afstudeeropdracht: Relevant: De opdracht is relevant voor beroep en voor de kwaliteit van zorg in de organisatie Complex: De praktijkvraag of opdracht vraagt (a) analyse van het probleem of de vraag en (b) toepassing van (nieuwe) beroepskennis en inzicht om tot een oplossing te komen Innovatief: leidt tot concrete bijdrage aan beroepspraktijk in de zin van verbetering, verandering of vernieuwing van zorg in organisatie Geschikt voor onderzoek Studenten dienen ook een oriënterende literatuursearch in te leveren -> Methode EBP bruikbaar (1 e 2 stappen).

34 Criteria afstudeeropdracht

35 Samenwerking met werkveld Afstudeeronderzoek onderdeel van stage, in opdracht stageorganisatie Cursus afstudeeronderzoek begeleiden voor opdrachtgevers/ stagebegeleiders, m.b.v. Zorgbasics. Aan bod komt: Formuleren van een opdracht voor afstudeeronderzoek Praktijkgericht onderzoek, onderzoeksvaardigheden Tijdens cursus werken studenten samen met opdrachtgever en begeleidend docent (1-1,5 uur) Beroepsvereniging kent scriptieprijs toe motiveert werkveld.

36 Voorbeelden onderwerpen Invoeren (implementeren) van een richtlijn op de afdeling Ontwikkelen voorlichtingsbijeenkomst(en) of cursus voor naasten, ouders, mantelzorgers Onderbouwen en/of opzetten van een groepsprogramma Evalueren van de toepassing van een interventie, richtlijn of protocol Aanbevelingen voor geschikte meetinstrumenten voor diagnostiek (van bij patiënten met ) casestudy waarbij vanuit verschillende perspectieven naar een (zorg)situatie of toepassing van een nieuwe interventie wordt gekeken Kijk in HBO-kennisbank naar voorbeelden onderzoeksverslagen

37 Voorbeelden vraagstellingen Wat is volgens de literatuur, de ergotherapeuten, andere zorgverleners en cliënten/ cliëntsystemen een kwalitatief goede, efficiënte en cliëntgerichte manier om een ergotherapeutische intake bij oudere CVA-cliënten (> 65 jaar) vorm te geven? Welke ergotherapeutische interventies zijn bruikbaar in revalidatiecentrum Z voor het verbeteren van de balans in belasting en belastbaarheid bij volwassenen met MS-gerelateerde vermoeidheid om dagelijks handelen en participatie te vergroten? Op welke wijze kan mantelzorgondersteuning bij CVA of MS gerichter worden toegepast binnen de eerstelijns ergotherapiepraktijk Y om (over)belasting bij mantelzorgers te voorkomen? Hoe kan ergotherapie bijdragen aan de therapietrouw van COPD cliënten bij heropname in, zodat cliënten zo zelfstandig mogelijk naar huis kunnen gaan? Welke interventies zijn bruikbaar in praktijk X voor het verbeteren van de schrijfvaardigheid bij kinderen van 6 tot 9 jaar met schrijfproblemen? Hoe kunnen ouders van kinderen (4 t/m 18 jaar) op mytylschool op een positieve manier actief betrokken worden bij de behandeling van hun kind, waardoor krachten vanuit beide perspectieven worden gebundeld en de zorg voor het kind wordt verbeterd?

38 Conclusie Praktijkgericht onderzoek door studenten, in samenwerking met werkveld en docenten, draagt bij aan onderbouwing en verbetering kwaliteit van zorg, en aan verbetering en vernieuwing onderwijs in de zorg.

39 Bronnen Verhoef, J., Kuiper, C., Neijenhuis, K., Dekker-van Doorn, C., Rosendal, H. (2019). Zorgbasics Praktijkgericht onderzoek (2 e druk). Amsterdam: Boom uitgevers. Verhoef, J., Kuiper, C., Neijenhuis, K., Dekker-van Doorn, C., Rosendal, H. (2015). Zorgbasics Praktijkgericht onderzoek. Amsterdam: Boom Lemma uitgevers. Andriessen, D., Sluismans, D., Snel, M., Jacobs, A. (2017). Protocol Verbeteren en Verantwoorden van Afstuderen in het hbo 2.0. Vereniging Hogescholen.

40 Joan Verhoef: Karin Neijenhuis: