Vooruitzichten te voor een monitoring van risicoindicatoren van opkomen van dierenziekten

Transcriptie

1 Vooruitzichten te voor een monitoring van risicoindicatoren van opkomen van dierenziekten Prof. Dr. Etienne Thiry ULg Voorzitter van het Wetenschappelijk Comité Gemeenschappelijke vergadering van het Raadgevend Comité en het Wetenschappelijk Comité 23 januari 2015

2 Wetenschappelijk Comité Eén van de taken van het Wetenschappelijk Comité = proactief onderzoek uitvoeren in verband met opkomende risico s Inleiding dossiers op vraag van CEO of minister formele, snelle of dringende adviezen dossiers op eigen initiatief over actuele of belangrijke thema s eigen initiatief adviezen

3 Inleiding Opkomende dierenziekten bedreiging voor de dieren- en volksgezondheid (70% zoönosen) en voor de voedselveiligheid Traditionele( actieve en passieve) bewaking Aanwezigeid van ziekten (vroegtijdig) opsporen soms te laat Kan de volgende opkomende dierenziekte noch voorkomen noch voorspellen Twee voorstellen van SciCom: meer PROACTIEF/VOORAFGAANDE AAN/ANTICIPEREN 1. Voorkomen 2. Voorspellen Eigen initiatief advies op de risicofacoren van opkomende dierenziekten Eigen initiatief dossier 2014/05 (lopend) incidentie REACTIEF PROACTIEF tijd Opkomen

4 Opkomende dierenziekte Ex. Q koorts Significante verhoging van incidentie van een ziekte die endemisch of sporadisch aanwezig is in het land Ex. aviaire influenza Google Nieuw of gemuteerd pathogeen agens Ziekte die afwezig is in het land maar wel aanwezig is in een ander land en waarvan het risico op introductie, vestiging en spreiding in het land op korte of lange termijn reël is Google Google Ex. Porcine epidemische diarree Google Google

5 1. Voorkomen Advies : Risicofactoren van opkomen van dierenziekten werden geselecteerd en gerankschikt om belangrijke risicofactoren te identificeren die verminderd of bewaakt kunnen worden om het risico op opkomen van dierenziekten te verlagen Meerdere scenario s: s: dierengezondheid vectoriële ziekten exotische ziekten zoönosen

6 Scenario 1: Rangschikking van risicofactoren voor opkomen van alle dierenziekten (dierengezondheid in het geheel)

7 Identificatie van belangrijke te bestrijden risicofactoren om het risico op opkomen te verminderen In alle scenario s: hoge scores voor de risicofactor betreffende Problemen van opsporen van opkomende ziekten Aanbevelingen om deze risicofactor te beperken : Waakzaamheid van veehouders en dierenartsen stimuleren voor het opsporen van dierenziekten Invoeren van een systeem van peildierenartsen enz.

8 Scenario 2: Rangschikking van risicofactoren voor opkomen van vectoriële ziekten

9 Identificatie van belangrijke risicofactoren om een meer gerichte bewaking toe te passen en meer preventief te kunnen handelen Scenario van vectoriële ziekten: aanwezigheid van veel (17) risicofactoren van opkomen van vectoriêle ziekten met hoog impact (> 2 ou > 3) aanbeveling van bewaking van vectoriële ziekten Belangrijk rol van de vectoren Aanbeveling van entomologische bewaking van de vector populaties en van de infecties van vectoren door pathogene agentia

10 2. Voorspellen / forecasting Het opkomen van dierenziekten vindt zijn oorsprong in eerdere oorzaken (gebeurtenissen) (DRIVERS) die gekarakteriseerd worden door risicoindicatoren voor opkomen Het is mogelijk een monitoring van deze indicatoren uit te voeren = principe van captatie van signalen van het risico op opkomen van dierenziekten Voorspelling / forecasting: verzamelen en analyseren van gebeurtenissen (vb. Risicoindicatoren van opkomen) waarvan de reële gevolgen (bv. reëel opkomen van een ziekte) nog niet werden geobserveerd = proactief in vergelijking met het opkomen = stroomopwaarts Vroegtijdig waarschuwing/early warning: opsporing van het opkomen op een vroegtijdig stadium via de bewaking, maar na het optreden van de ziekte = reactief in vergelijking met het opkomen = stroomafwaarts Early warning incidentie Forecasting Drivers Risicoindicatoren Opkomen tijd

11 FORECASTING = systeem van voorspelling van het opkomen van dierenziekten = MONITORING VAN MEETBARE SPECIFIEKE EN/OF GENERISCHE RISICOINDICATOREN op (middel)lange termijn anticiperen, vóór het reële opkomen van de ziekte Herkenning van omstandigheden die het opkomen van dierenziekten in de hand werken Verandering van staat van risicoindicatoren (verschijnen of overschrijding van een drempel) uitbrengen van een signaal filter (expertopinie) uitbrengen van een mogelijk alarmsignaal (verhoging van het risico op opkomen) middelen richten op bewakings- en preventiestrategieën Indicator

12 FORECASTING = systeem van voorspelling van het opkomen van dierenziekten = MONITORING VAN MEETBARE SPECIFIEKE EN/OF GENERISCHE RISICOINDICATOREN op (middel)lange termijn anticiperen, vóór het reële opkomen van de ziekte Herkenning van omstandigheden die het opkomen van dierenziekten in de hand werken Verandering van staat van risicoindicatoren (verschijnen of overschrijding van een drempel) uitbrengen van een signaal filter (expertopinie) uitbrengen van een mogelijk alarmsignaal (verhoging van het risico op opkomen) middelen richten op bewakings- en preventiestrategieën Indicator 3 Generisch alert = 3 Men weet dat er een verhoogde risico van Indicator 1 opkomen is maar men weet niet welke ziekte Indicator

13 Selectie van 4 risicoindicatoren die aan sommige inclusiecriteria beantwoorden: - Voldoende verband tussen oorzaak en gevolg - Quantitatief meetbaar - Beschikbaarheid en betrouwbaarheid van de gegevens - Indicatoren meer specifiek van ziekten meer specifiek alarmsignaal - Generische indicatoren generisch alarmsignaal Indicatoren Uitbreiding van de geografische distributie van het infectieus agens of van de ziekte bij dieren en/of bij de mens Toename van incidentie (nieuwe gevallen bij het dier of bij de mens) in (een) ander(e) land(en) Toename of modificatie van dierenverplaatsingen (bv. Handelsverkeer) Specifiek/generisch specifiek specifiek generisch Toename van de mortaliteit/morbiditeit van dieren in België generisch Identificatie van de ziekte Forecasting Specifieke indicatoren Generische indicatoren incidentie Indicatoren Opkomen tijd

14 Identificatie van databronnen ProMED-mail Indicatoren Uitbreiding van de geografische distributie van het infectieus agens of van de ziekte bij dieren en/of bij de mens Toename van incidentie (nieuwe gevallen bij het dier of bij de mens) in (een) ander(e) land(en) Specifiek/ge nerisch specifiek specifiek OIE alerts ADNS (EC) Toename of modificatie generisch van dierenverplaatsingen (bv. Handelsverkeer) Toename van de mortaliteit/morbiditeit van dieren in België generisch Informele contacten Rendac

15 Stand van zaken van het dossier: in stadium van hypothesen (haalbaarheid? doeltreffenheid?) voorbeeld: Systematische analyse van de TRACES databank (aantal verhandelde / ingevoerde dieren) = generisch Trendanalyse als significante toename van invoer van een diersoort uit een bepaalde land Analyse van de voorkomende ziekten in dit land via ProMED en ADNS = meer specifiek Indien risico bestaat alarmsignaal waakzaamheid: vb. versterkte controles bij aankoop, herziening van de toegelaten ingevoerde hoeveelheden, Evaluatie van het risico op introductie van die ziekten in het land (cfr. van het aantal ingevoerde eenheden, de prevalentie van de ziekten in het oorspronkelijk gebied, de kwaliteit van de veterinaire diensten in het land van oorsprong, enz.)

16 Conclusies Doelstelling: oprichting van een systeem van captatie van signalen van opkomen van dierenziekten aanvullend aan de huidige bewaking van dierenziekten meer proactief in vergelijking tot het opkomen van dierenziekten Nog veel onzekerheden: 1- wat te doen op het terrein na detectie van een variatie van een risicoindicator? 2- EFSA: zeer moeilijke taak 3- nog in een stadium van hypothesen nieuwe aanpak die een lange termijn reflexie en/of wetenschappelijk onderzoek zal vereisen

17 Werkgroep Sci Com Sci Com: E. Thiry, H. Imberechts, D. Berkvens, J. Dewulf, T. van den Berg, C. Saegerman Experten FAVV: J. Hooyberghs (DGCB), M. Vandecan (DGCB), M. Raemaekers (crisis cel) Externe experten: Y. Van Der Stede (CODA), D. Tamigniaux (FOD), D. Desmecht (ULg), A. Linden (ULg) Experten Dir Risk: S. Cardoen, X. Van Huffel