Editie 8: Moederzorg

Transcriptie

1 Editie 8: Moederzorg

2 Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld heeft de wereld acht doelstellingen opgesteld die door alle leden van de Verenigde Naties, door de Wereldbank en door de Wereldhandelsorganisatie worden onderschreven: de Millennium Development Goals (de millenniumdoelen). De wereld moet er in 2015 een stuk beter voorstaan dan in het vergelijkingsjaar Op 8 concreet aangegeven terreinen en met heldere meetpunten. Elk jaar brengen de landen rapport uit over de gemaakte vorderingen. En dan zou het 'per jaar beter' moeten gaan. Met behulp van 'Per Jaar Beter' controleren leerlingen of dat ook zo is,. Zijn we op de goede weg? Gaan we de millenniumdoelen op tijd halen? In de werkbladen en op de bijbehorende webstek vinden ze de opdrachten én de benodigde informatie. * Wat is het doel? * Wat was de situatie in 1990? * Hoe is de situatie nu? * Gaan we het doel in 2015 halen? Per Jaar Beter is een project van: Centrum voor Mondiaal Onderwijs Centre for International Development Issues Nijmegen Per Jaar Beter komt tot stand met financiële ondersteuning van de Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling 2007 CMO

3 Moederzorg en moedersterfte Elk jaar worden meer dan 132 miljoen kinderen in de wereld geboren. Niet alle geboortes gaan goed. Soms komt het kind bij de geboorte te overlijden en bij een op de 250 geboortes komt de moeder te overlijden. We spreken in het laatste geval van moedersterfte. Maar ook als de moeder overlijdt tijdens haar zwangerschap of ten gevolge van een miskraam of een abortus noemen we dat moedersterfte. Jaarlijks overlijdt meer dan een half miljoen vrouwen, of anders gezegd: elke minuut gaat er ergens op de wereld een vrouw dood ten gevolge van een zwangerschap. Eigenlijk zou er bij iedere bevalling een dokter of vroedvrouw aanwezig moeten zijn. Maar bij de helft van alle geboortes wereldwijd is geen getraind medisch personeel aanwezig. Als er dan iets mis gaat, komt medische hulp vaak te laat of helemaal niet. In Latijns Amerika waar in meer dan 80% een dokter bij een bevalling aanwezig is, is de moedersterfte veel lager dan in Afrika waar in maar 40% van alle bevallingen medische hulp aanwezig is. De doelstelling is dan ook: De moedersterfte moet in 2015 met driekwart zijn teruggebracht ten opzichte van De doelstelling van de VN is ambitieus: een terugdringen met maar liefst 75%. Die ambitieuze doelstelling is ook noodzaak. Moedersterfte is doodsoorzaak nummer één voor vrouwen in ontwikkelingslanden. De bijbehorende prestatie-indicatoren zijn simpel te meten: hoeveel vrouwen sterven er tijdens een zwangerschap of een geboorte? En bij hoeveel geboortes is er dokter of vroedvrouw aanwezig? Gaan de landen de doelstellingen op tijd halen? Dat is wat jullie gaan onderzoeken! Wat is er al bereikt in de landen? Wat moet er nog gedaan worden in de race om de doelstellingen te gaan halen? Je vindt op de volgende werkbladen en de bijbehorende internetpagina s informatie over Bolivia, Marokko, Oeganda en India, onze Per- Jaar-Beter-landen. Vier ontwikkelingslanden die overeenkomsten hebben, maar vooral grote verschillen. Ook de rol van Nederland komt aan bod: wat doet Nederland om ontwikkelingslanden te helpen bij het halen van de millenniumdoelen? Lees de werkbladen goed door. Je vindt er telkens stukjes tekst met een verwijzing naar de website voor meer informatie. Elke landenbeschrijving eindigt met de hoofdvraag. Op bladzijde 13 en 14 kun je het onderzoek uitwerken. 1

4 Bolivia & Moederzorg Het gaat goed in Bolivia De Boliviaanse regering probeert tegenwoordig de moederzorg beter te laten aansluiten op de tradities en wensen van de indianen. Westerse en traditionele geneeskunde gaan steeds vaker hand in hand, waardoor het voor inheemse (zwangere) vrouwen aantrekkelijker wordt om (ook) naar de gewone dokter te gaan, niet alleen naar de traditionele genezer. Hulpposten buiten de stad werken steeds vaker samen met indiaanse vroedvrouwen, die de taal van de indianen spreken en de gebruiken kennen. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Ongewenste zwangerschap komt vaak voor, seksueel geweld tegen meisjes ook. Abortus is alleen wettelijk toegestaan als er een medische noodzaak is, maar dan nog is het moeilijk een arts te vinden die bereid is de abortus uit te voeren. Een meisje van 10 dat was verkracht probeerde tevergeefs toestemming van de rechtbank te krijgen voor een abortus, ondanks een verklaring van artsen dat de zwangerschap een levensbedreigend gevaar voor haar vormde. Maar een uitspraak van de rechtbank zegt ook niet alles. Een 12-jarig meisje dat was verkracht door haar stiefvader kreeg wel toestemming voor een abortus, maar geen enkele arts was bereid deze uit te voeren, zodat zij tenslotte toch was aangewezen op een riskante illegale abortus. Een gelukkig Boliviaans stel. Maar zwangerschap betekent niet voor iedereen een blijde gebeurtenis. Het gaat slecht in Bolivia Er is weinig seksuele voorlichting en de kerk, die een grote invloed heeft, is fel tegen voorbehoedsmiddelen. Vaak krijgen meisjes kinderen als zij daar lichamelijk en geestelijk nog niet aan toe zijn: van de meisjes tussen 14 en 19 jaar raakt bijna één op de acht zwanger. Ook is er ondervoeding, zowel bij moeders als bij kinderen. Vrouwen krijgen veel kinderen en korter na elkaar dan verantwoord is. Er zijn buiten de stad, waar veel armoede is, zeer weinig medische voorzieningen en er is geen goed vervoer. De moedersterfte is onder arme mensen dan ook vier keer zo hoog als onder rijke mensen. De kans om te overlijden voor het vijfde levensjaar is voor een arm kind bijna vijf keer zo groot als voor een rijk kind. In het arme Bolivia is het gevaar van moedersterfte voor een arme moeder vier keer zo hoog als voor andere moeders. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. 2

5 Bolivia - Moederzorg Toen de Spanjaarden Latijns Amerika veroverden, brachten zij hun eigen ideeën mee over gezondheidszorg, dus ook over moederzorg. Die waren heel anders dan de ideeën van de indianen. Europeanen en indianen leefden op hun eigen manier en er was geen onderlinge uitwisseling. De indianen voelen zich niet op hun gemak bij de Europese moederzorg. Toch kunnen zij veel baat hebben bij medische apparatuur. Het programma voor armoedebestrijding van de Boliviaanse regering is er óók op gericht indiaanse vrouwen moederzorg op maat te geven en rekening te houden met de indiaanse cultuur. Daardoor gaan zij gemakkelijker naar de dokter. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. De traditionele indiaanse manier: de vrouw bevalt zittend, haar man en de vroedvrouw helpen. Een inheemse genezer wordt een curandero genoemd. Dat woord komt van het Spaanse curar, genezen. De indiaanse traditie is duizenden jaren oud. Je vindt curanderos tegenwoordig zowel op het land als in de stad en zelfs op internet. De curandero moet zowel met de lichaam als de geest rekening houden, zowel met het individu als de groep. Alles is onlosmakelijk met elkaar verbonden. Elke curandero moet de gift ( el don ) hebben om te genezen, maar er zijn wel verschillende soorten curanderos. Een vroedvrouw wordt partera genoemd. Indiaanse zwangere vrouwen geven aan een partera de voorkeur boven een westerse dokter. Alle landen in Latijns Amerika kennen dit soort volksgenezers, hoewel de verschillende volkeren er verschillende namen voor hebben en verschillende gebruiken. De curandero kent de mensen en zij vertrouwen hem. Hij heeft ook een grondige kennis van de natuur en van geneeskrachtige planten. Sommige planten en kruiden die door de curanderos gebruikt werden vonden hun weg naar Europa, vaak met andere toepassingen. Zo werd cacao door de indianen gebruikt voor een ongezoete, geneeskrachtige drank, waaraan kruidenmengsels werden toegevoegd (o.a. met chilipoeder). Onze repen chocolade hebben daar weinig meer mee te maken. Cacao was al een medicijn voordat er chocolade was Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel 5 over moederzorg en moedersterfte: 5. Zal de moedersterfte in Bolivia in 2015 met driekwart zijn teruggebracht ten opzichte van 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 3

6 Marokko & Moederzorg Het gaat goed in Marokko In Noord-Marokko in het Rif-gebergte liggen de huizen ver uit elkaar, wat een snelle hulpverlening voor zwangere vrouwen in de weg staat. Een nieuw project, TARGA, leidt nu vrouwelijke vrijwilligers op die in staat zijn om bij zwangere vrouwen eventuele complicaties vast te stellen. Zij begeleiden hen gedurende de zwangerschap naar het dichtstbijzijnde gezondheidscentrum en als de bevalling in een verderop gelegen ziekenhuis moet plaatsvinden dan helpt TARGA bij het vervoer. Ook in- Medewerksters van TARGA aan het werk formeren zij over mobiele medische teams die de plaatsen bezoeken. In Beni-Idder gebeurt dat bij voorbeeld elke week op de marktdag. Dr. Nouzha Boukit, leider van het team in Ben Kerrich, zegt dat alle zwangere vrouwen nu komen. Zij is er ook trots op dat alle vrouwen zich bewust zijn van hun gezondheid en op de hoogte zijn dat er gezondheidscentra in de buurt zijn. Zo kan met weinig financiële middelen de directe zorg flink verbeterd worden. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Een Marokkaanse vrouw in Nederland over haar zwangerschap in Marokko Mevrouw Yakoubi (67 jaar) is in 1979 naar Nederland gekomen: Ik ben in de zomer van 1940 geboren in Al Hoceima, een plaats in het prachtige Rifgebergte van Marokko. Daar ben ik samen met mijn ouders, twee broers en mijn zusje opgegroeid. Op 17-jarige leeftijd ben ik getrouwd met Mohammed. Hij woonde bij ons in de buurt. Wij hebben samen 7 kinderen gekregen, waarvan er twee op jonge leeftijd zijn overleden. In die tijd stierven veel kinderen, omdat er niet veel artsen waren en deze vaak op een grote afstand gevestigd waren. Wanneer je deze afstand aan het afleggen was dan was het vaak al te laat. Ondanks het feit dat ik de doodsoorzaak van mijn beide kinderen niet weet en nooit zal weten heb ik er vrede mee; het is de wil van Allah geweest. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Het gaat slecht in Marokko Moedersterfte is vooral op het platteland een groot probleem. Vooral daar zijn er te weinig vroedvrouwen en artsen die een zwangerschap goed kunnen begeleiden en zijn er gebrekkige transportmogelijkheden. Vooral daar is er een tekort aan voorbehoedsmiddelen, waardoor er veel ongewenste zwangerschappen ontstaan. Van invloed op de moedersterfte zijn ook de armoede en het gebrek aan een goede opleiding. Een belangrijk obstakel in de gezinsplanning is de rol van de man: op het platteland zijn er veel grote gezinnen en hoe vaker een vrouw zwanger is, hoe groter het risico op moedersterfte is. 4

7 Marokko - Moederzorg De UNFPA speelt een belangrijke rol in de verbetering van moederzorg in Marokko. Met hulp van deze VN-organisatie zijn in Rabat in het grootste ziekenhuis van Marokko, waar 150 geboortes per week plaatsvinden, in vier jaar tijd nog maar twee moeders tijdens de bevalling overleden. De afgelopen jaren is de medische begeleiding bij geboortes met 60 procent gestegen, en de zorg vòòr de geboorte met 80 procent. Een goed hulpmiddel hierbij is het zogenaamde blauwe boekje van UNFPA dat alle bezoeken registreert en mogelijke complicaties bijhoudt en ook het medicijngebruik. Verder geeft het boekje de aanstaande moeder ook informatie over de zwangerschap. Zwangere vrouw bekijkt haar medische geschiedenis in het blauwe boekje Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Bent Ettajer (The Merchant s Daughter) is een film over een jonge vrouw die bij de geboorte van haar kind overlijdt. Haar vader, een rijke koopman, is daar zo verdrietig over dat hij voor zijn dochter ter nagedachtenis een bedehuis gesticht heeft. In de film bepleit hij dat zwangere vrouwen de stilte doorbreken over de eventuele complicaties die kunnen optreden tijdens de zwangerschap en bevalling. Hij smeekt het publiek bijna om de gevaren niet af te doen als normale bij-effecten van de zwangerschap. Vrouwen die hier mee te maken hebben moeten hierover vrij kunnen spreken en onmiddellijk hulp zoeken. De film is gebaseerd op ware verhalen. In een ziekenhuis in Rabat is klinisch onderzoek gedaan naar eclampsie (zwangerschapsstuipen die optreden als gevolg van zwangerschapsvergiftiging). De filmploeg is ook op verschillende plekken bij vrouwen in Marokko geweest om hun verhalen vast te leggen. De film werd ingezet om mensen bewust te maken van de grote omvang van moedersterfte in Marokko. Het oorspronkelijke toneelstuk uit 1997 had tot doel om duidelijk te maken dat moedersterfte voorkomen kan worden, en dat het niet God s wil is (of die van Allah) dat vrouwen hier aan dood gaan. Vooral politici en dokters leerden dat zij de vrouwen en hun gezinnen konden attenderen op de voortekenen van deze complicaties. De film is in 1998 gepresenteerd en vooral vertoond in gezondheidscentra, mobiele gezondheidsklinieken en op buslijnen in het land. Het resultaat is dat vrouwen nu beter in staat zijn om hier tijdig wat aan te laten doen. [duur: 05:05] Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel 5 over moederzorg en moedersterfte: 5. Zal de moedersterfte in Marokko in 2015 met driekwart zijn teruggebracht ten opzichte van 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 5

8 Oeganda & Moederzorg Het gaat goed in Oeganda Het Oegandese district Soroti doet mee aan het programma van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO), Maak Zwangerschap Veiliger (Making Pregnancy Safer). Stierven er in 2000 nog 750 vrouwen in het kraambed per geboortes, in 2006 is dat aantal teruggebracht tot 190 vrouwen. Het credo van de programmaleider, Dr. Egwau is: Elke moeder gaat met een levend kindje naar huis. En elk kindje gaat naar huis met een levende moeder. De aanpak in Soroto moet model staan voor andere districten. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Deskundige kraamverzorgsters (Skilled Birth Attendants) In arme landen worden lang niet alle geboortes geregistreerd. Het is dan ook moeilijk om precieze gegevens te krijgen. Wat wel geregistreerd kan worden is de aanwezigheid van vroedvrouwen en goed getrainde kraamverzorgsters bij de geboorte van het kindje. In Oeganda is dat in 2001 bij 39 procent van de bevallingen het geval. Het doel is dat in 2015 alle geboortes onder deskundige begeleiding plaatsvinden. Om dit doel te halen worden er cursussen kraamverzorging gegeven. Deze kraamverzorgsters geven op hun beurt weer geboorte-onderwijs (birth eduction) aan zwangere vrouwen. Ze nemen de meest makkelijke posities om te bevallen door, leren de bewegingen van het kindje in de buik te voelen en vertellen over hoe het kindje groeit, wat het nodig heeft enzovoort, enzovoort. De kraamverzorgsters begeleiden de vrouw bij de geboorte en onderkennen wanneer de vrouw hulp van een vroedvrouw nodig heeft en of ze naar het ziekenhuis moet. Het gaat slecht in Oeganda Vergeleken met schattingen uit 1990 is het aantal deskundig begeleide bevallingen niet of nauwelijks toegenomen. Weliswaar heeft de regering in het hele land kleine klinieken gebouwd, maar die zijn slechte voorzien en zitten zonder deskundig personeel. Ze hebben zo n slechte reputatie dat de vrouwen er met een boog omheen lopen! Ze verkiezen de traditionele kraamverzorgsters. Maar die kunnen niet ingrijpen als er en keizersnee of een bloedtransfusie nodig is. Als het fout gaat, moeten de vrouwen alsnog naar het ziekenhuis of lokale gezondheidscentrum. Maar op het platteland liggen die niet dicht bij de deur en vervoer is niet zo snel te vinden. Deze vrouw in de kar achter de fiets heeft nog geluk. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. 6

9 Oeganda - Moederzorg Malaria is een van de bedreigingen voor een moeder en haar ongeboren kind. Het is dus belangrijk dat de vrouwen weten hoe ze de ziekte kunnen voorkomen. Daarom worden er in de gezondheidscentra (health centres) informatiebijeenkomsten gehouden. Omdat de vrouwen vaak van ver moeten komen, kunnen ze zich ook meteen laten onderzoeken. Tijdens haar bezoek aan het centrum krijgt de 20-jarige Jennifer Naya anti-malariatabletten. Die moet ze gedurende haar hele zwangerschap slikken. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. Er zijn twee mensen voor nodig.partnerschap Zwangere vrouwen hebben recht op een goede begeleiding. Maar in landen waar vrouwen een ondergeschikte rol spelen, zijn het de mannen die dit recht voor de vrouw mogelijk of ononmogelijk maken. Zijn steun aan haar is heel belangrijk voor een voorspoedige geboorte. Meedoen aan geboorteles dus? Het zal nog wel even duren voordat de gemiddelde Oegandese man daar aan toe is, maar er zijn dapperen die de spits afbijten. Op de foto zie je een man in de rol van een zwangere vrouw tijdens zo n cursus. In zijn buik zit de foetuspop, een medecursist probeert de ligging van de baby te voelen. Volgens de verhalen hadden de cursisten een reuzelol! Misschien dat mannen zich eerder aangesproken voelen door de campagne Mannen aan het Werk van het VNbevolkingsfonds (UNFP)?. Daarin worden de mannen in hun rol als verwekkers en vaders, broers, beleidsmakers, volksleiders of religieuze leiders- opgeroepen zich mede verantwoordelijk te maken voor de gezondheid van moeder en kind. Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel 5 over moederzorg en moedersterfte: 5. Zal de moedersterfte in Oeganda in 2015 met driekwart zijn teruggebracht ten opzichte van 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 7

10 India & Moederzorg Het gaat goed in India De moedersterftecijfers in India dalen. In de afgelopen vijf jaar is het cijfer van 400 sterfgevallen per levendgeboren kinderen gedaald naar 300 sterftegevallen. Wil India dit millenniumdoel halen in 2015, dan moet dit cijfer met nog meer dan 50% dalen. Met de hulp van organisaties als Unicef en de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) zijn er projecten opgestart die registreren hoeveel moeders er overlijden en waaraan. Pas als de cijfers en hun oorzaken duidelijk zijn, kan er gericht actie worden ondernomen om de moedersterfte terug te dringen. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. De doktoren komen naar je toe De doktoren Abhay en Rani Bang, een echtpaar, trokken naar het platteland om daar vrouwen les te geven over zwangerschap en geboorte. Abhay vertelt waarom: Het standaardadvies voor zwangere vrouwen is om naar een ziekenhuis te gaan voor medische begeleiding. Maar op het platteland zijn zo weinig medische voorzieningen, dat je net zo goed kan zeggen: doe niets! Wij volgden Gandhi s boodschap om naar de mensen te gaan, i.p.v. te wachten tot ze naar ons zouden komen. Ze vertrokken naar een regio waar nauwelijks medische Het echtpaar Bang voorzieningen waren en voorzagen aanstaande moeders en traditionele vroedvrouwen van goede informatie over zwangerschap en bevalling. Wat niemand voor mogelijk hield, lukte hen. De sterfte bij pasgeborenen daalde met 70% en de complicaties tijdens zwangerschap en bevalling daalden met 75%. Het gaat slecht in India De moedersterftecijfers in India zijn weliswaar gedaald, maar nog steeds hoger dan nodig is. Meer dan de helft van de zwangere vrouwen bevalt nog steeds thuis. En dat zorgt voor veel sterfgevallen. Het gaat met name mis als er tijdens de bevalling complicaties optreden, die in een ziekenhuis of met professionele hulp wel overwonnen hadden kunnen worden. Bij een op de acht vrouwen is een verkeerd afgelopen abortus de oorzaak van moedersterfte. Abortus is toegestaan in India en veel vrouwen maken er gebruik van als ze weten dat ze van een meisje zwanger zijn. Een gezin is in India pas compleet als er een zoon is. Vrouwen die Broer en zus eerder al van een of meer meisjes zijn bevallen, kiezen vaak voor een abortus als ze (weer) zwanger van een meisje zijn. Dat weten ze doordat Indiase doktoren het geslacht van het ongeboren kind kunnen bepalen door middel van echoscopie. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. 8

11 India - Moederzorg Meisjes in India trouwen doorgaans rond hun zestiende. Vaak raken ze al snel na het trouwen zwanger. Hun kennis over zwangerschap is meestal gering. Daardoor herkennen ze de eerste tekenen van zwangerschap niet, zoals misselijkheid of juist een grote eetlust, flauwvallen of moe zijn. Doordat vaak laat herkend wordt dat een meisje zwanger is, mist ze vanaf het begin al de nodige medische zorg. Een zwangere vrouw in India bezoekt tijdens een zwangerschap gemiddeld een keer of drie een arts, als ze die mogelijkheid al krijgen. Ter vergelijking: in Nederland bezoeken vrouwen tijdens hun zwangerschap rond de veertien keer een verloskundige die gespecialiseerd is in zwangerschap en geboorte. In India zijn er nu programma s opgestart om vrouwen te scholen in het begeleiden van bevallingen. Zodat ze hygiënischer en met zorg voor de moeder uitgevoerd kunnen worden. Lees meer, ga naar Kies land en onderwerp. India s National Safe Motherhood Day (Nationale dag voor veilig moederschap) valt elk jaar op elf april. Op die dag worden alle vrouwen herdacht die tijdens hun zwangerschap of de geboorte van hun kind overleden zijn. In 2006 kwamen op die dag in Delhi politici, medici en hulpverleners samen om acties te bespreken die moedersterfte kunnen voorkomen. Ook The White Ribbon Alliance was aanwezig, een verbond van organisaties, individuen en gemeenschappen die de regering wil aanmoedigen om meer stappen te ondernemen tegen moedersterfte. The White Ribbon Alliance verzorgt mediacampagnes gericht op het voorkomen van sterfte tijdens zwangerschap of geboorte. Daarmee bereikt de organisatie honderden miljoenen mensen in India. Tekst op het affiche: Iedere vijf minuten lijdt India onder een moederdood Ik wil leven! Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel 5 over moederzorg en moedersterfte: 5. Zal de moedersterfte in India in 2015 met driekwart zijn teruggebracht ten opzichte van 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 9

12 Wat doet Nederland? Reproductieve gezondheid (dat is alles wat met voorplanting, kinderen krijgen en seksualiteit te maken heeft) is prioriteit van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid. De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking wil ervoor helpen zorgen dat in 2015 meer vrouwen goede begeleiding krijgen tijdens zwangerschap en bevalling. Het geld dat Nederland daarvoor uittrekt, gaat naar enkele partnerlanden en naar drie VN-organisaties die zicht inzetten om meer vrouwen te begeleiden tijdens de zwangerschap en bevalling. UNFPA, het bevolkingsfonds van de VN, ontvangt jaarlijks 58,5 miljoen euro. Nederland is de grootste donateur van UNFPA; zes procent van het budget komt van Nederlandse steun. Mede dankzij UNFPA gebruiken nu 500 miljoen vrouwen in ontwikkelingslanden die (nog) niet zwanger willen worden, voorbehoedsmiddelen. Dit voorkomt jaarlijks 187 miljoen ongewenste zwangerschappen, 105 miljoen abortussen en 22 miljoen miskramen. De andere twee VN-organisaties die geld ontvangen zijn Unicef en de Wereldgezondheidsorganisatie WHO. Met Nederlands geld worden zwangerschapscontroles gedaan, vroedvrouwen en verloskundigen opgeleid, voorbehoedsmiddelen (waaronder condooms en vrouwencondooms) verstrekt, veilige abortussen uitgevoerd (in landen waar dat volgens de wet is toegestaan) en seksuele voorlichting aan jongeren en aan vrouwen gegeven. Naast de Nederlandse regering zijn er verschillende particuliere organisaties actief. Een van de meest actieve op het terrein van moederzorg is MyBody, de Nederlandse tak van het World Population Fund. MyBody vraagt onder meer via de jaarlijkse Moedernacht, voorafgaand aan Moederdag, aandacht voor moedersterfte. In 2007 gaven verschillende deskundigen, onder wie de minister voor Ontwikkelingssamenwerking Bert Koenders, hun visie op wat er moet gebeuren om moedersterfte terug te dringen. Andere Nederlandse organisaties die zich met moedersterfte bezighouden, zijn ondermeer Memisa, Artsen zonder Grenzen, het Rode Kruis, Stichting Wemos (=Werkgroep Medische Ontwikkelingssamenwerking), Cordaid en Terre des Hommes. Lees meer, ga naar Kies Nederland. MyBody s Moedernacht op 12 mei

13 Opdracht: het onderzoek Moedersterfte is de dood van een vrouw tijdens haar zwangerschap of binnen 42 dagen na de beëindiging (= geboorte, miskraam of abortus) van de zwangerschap. Het tegengaan van moedersterfte is helder verwoord in millenniumdoel De moedersterfte moet in 2015 met driekwart zijn teruggebracht ten opzichte van Meer dan 75% van de moedersterfte wordt veroorzaakt door een vijftal directe oorzaken: bloeding, bloedvergiftiging, onveilige abortus, moeilijke bevalling en hoge bloeddruk. De overige 25% van sterfte is te wijten aan omstandigheden die in combinatie met een zwangerschap fatale gevolgen kunnen hebben, zoals malaria, bloedarmoede en aids. Op dit moment sterft nog iedere minuut ergens ter wereld een vrouw als gevolg van zwangerschap of bevalling. Dit terwijl moedersterfte in bijna alle gevallen met bekende en relatief goedkope methodes te voorkomen is. Bovendien kunnen dezelfde methodes ook andere gezondheidsproblemen bij zwangerschap voorkomen. Veel problemen kunnen al voorkomen worden als vrouwen kunnen kiezen wanneer en hoeveel kinderen ze willen krijgen. Tienerzwangerschappen of het te vaak en te snel achter elkaar zwanger worden, leveren vaak directe gezondheidsproblemen op voor moeder én kind. Vanwege het grote aantal moedersterftes én vanwege al bestaande methodes die relatief gemakkelijk en goedkoop moedersterfte kunnen voorkomen, hebben de VN hoog ingezet: moedersterfte dient maar liefst met 75% ten opzichte van 1990 te worden teruggebracht. Op de website vind je voor de vier Per Jaar Beter-landen (Bolivia, India, Marokko en Oeganda) de millenniumdoelen, de meetpunten (met een duur woord: prestatie-indicatoren), achtergrondinformatie en verhalen van de moeders om wie het gaat. Vragen bij doelstelling 5 over moederzorg en moedersterfte: Hoe groot is de kans dat een (aanstaande) moeder sterft voor, tijdens of na een bevalling of zwangerschap? Hoeveel procent van de bevallingen wordt begeleid door een vroedvrouw, verloskundige of arts? Voor moedersterfte wordt gekeken naar twee prestatie-indicatoren. De eerste meet het aantal moeders dat overlijdt per honderdduizend geboren kinderen (ter vergelijking: in Sierra Leone ligt dat op 2000, in Nederland zijn het er 16). De tweede prestatie-indicator meet het aantal geboortes waarbij geschoold medisch personeel aanwezig is (dat loopt wereldwijd uiteen van 13,2% in Bangladesh tot 100% in Nederland). 11

14 De antwoorden op de deelvragen geven een goed beeld van de vorderingen in de afgelopen jaren. Trek de lijn door naar 2015 en dan kun je waarschijnlijk wel voorspellen of de millenniumdoelen wel of niet gehaald gaan worden. Vergeet niet je conclusie met goede argumenten te ondersteunen! Antwoorden op de deelvragen: Conclusies hoofdvragen (met argumenten). De kans is groot/klein dat in 2015 moedersterfte in Bolivia/Marokko/Oeganda/India met 75% is teruggedrongen. Presentatie Zoek een goede vorm om de resultaten van het onderzoek aan anderen te presenteren. Je kunt ervoor kiezen er een spreekbeurt van te maken, of een powerpointpresentatie. Het zou in de vorm van een artikel (voor bijvoorbeeld de schoolkrant) kunnen, of een pagina voor een (school)website. Misschien kun je iets met affiches of met een fototentoonstelling? Zie voor meer suggesties de bijlage op pag

15 BIJLAGE Suggesties voor presentaties De vorm waarin jullie de resultaten van jullie onderzoek kunt presenteren, is geheel vrij. We geven hieronder een overzicht van mogelijke presentatievormen, zoveel mogelijk toegespitst op het thema Moederzorg en moedersterfte. Je kunt natuurlijk ook combinaties van verschillende vormen gebruiken. Aan jullie de keus. Hoorspel, rollenspel of drama In een hoorspel of gespeelde scène kunnen jullie van alles kwijt over moedersterfte. Jullie kunnen bijvoorbeeld een les over voorbehoedsmiddelen, zwangerschap of bevalling laten horen of zien. Of een gesprek van een verple(e)g(st)er die aan een moeder vertelt waar ze aandacht aan moet besteden tijdens haar zwangerschap. Jullie kunnen ook proberen een voorlichtingsprogram ma voor de radio maken. Schrijf de rollen uit en oefen enkele keren van tevoren, voordat jullie het resultaat op de planken brengen. Fotopresentatie of fotoverslag Een foto zegt vaak meer dan duizend woorden. Jullie kunnen proberen foto s op internet te vinden of de ambassade van het onderzochte land schrijven. Jullie kunnen met de foto s een collage of affiche maken van de goede en slechte dingen die met moedersterfte te maken hebben. Jullie hebben immers al onderzocht en gelezen wat er goed en niet goed gaat in jullie land. Powerpointpresentatie Jullie kunnen met tekst en beeld ook een Powerpoint-presentatie maken. Met uitleg, jullie mening of met stellingen. Zorg ervoor dat de inhoud door de vormgeving goed de aandacht trekt. Daar gaat het tenslotte om. 13

16 Reeks stellingen Jullie kunnen jullie standpunt of bevindingen over moederzorg in het land dat jullie onderzocht hebben ook toelichten aan de hand van een reeks stellingen. Het is niet eenvoudig om goede stellingen te bedenken waarin jullie alles wat jullie kwijt willen kunnen stoppen. Stelling zorgen er wel voor dat er een levendige discussie tot stand kan komen. Een voorbeeld van een stelling zou kunnen zijn: Landen moeten abortussen toestaan om moedersterfte tegen te gaan. Of juist: Het toestaan van abortus leidt tot een geboorteoverschot aan jongens. Gastles Jullie kunnen de stellingen van hierboven ook verwerken in een gastles die jullie aan jullie klasgenoten geven.. Maak een lesopzet voor ongeveer een half uur. Geef je klasgenoten informatie over moedersterfte en laat ze vragen stellen. Verzin een paar opdrachten waarmee ze met het door jullie gegeven materiaal aan de slag kunnen. Website Op Kennisnet vinden jullie een handig hulpmiddel om een website te maken: de Websitemaker. Hiermee kunnen jullie al snel een website in elkaar zetten. Kijk op: Denk van tevoren goed na over wat jullie kwijt willen op de website. En over de vormgeving. Op beeldscherm lezen is lastig dus maak de teksten niet te lang en hou de zinnen kort. Jullie kunnen links aanbrengen naar websites die meer informatie geven. En misschien kunnen jullie er animaties of filmpjes aan toevoegen? Rap of lied Jullie kunnen de conclusies die jullie trekken over moedersterfte in de onderzochte landen ook verwoorden in een rap of een lied. Collage + mondelinge toelichting Een goede collage is niet makkelijk te maken. Want je moet maar net de teksten en foto s vinden die precies aansluiten bij jullie conclusies. Wat jullie niet kunnen vinden voor jullie collage kunnen jullie verwerken in een mondelinge toelichting. Jullie kunnen bijvoorbeeld laten zien welke verbeteringen t.a.v. moedersterfte hebben plaatsgevonden in het land dat jullie onderzocht hebben. Of welke verslechteringen, als dat aan de orde is. Dit zijn enkele voorbeelden van mogelijke presentatievormen. Misschien bedenken jullie zelf een hele andere. Een spreekbeurt of een verzonnen verhaal over moedersterfte waarin jullie de conclusies verwerken! Aan jullie de keus om en een spannende presentatie te bedenken waarin jullie conclusies goed naar voren komen. Succes! 14

17 editie 8 Moederzorg handleiding VOOR LEERKRACHTEN Projectopzet Per Jaar Beter bestaat uit twee onderdelen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn: 1. de werkbladen (op papier) met informatie over het betreffende millenniumdoel, de situatie in de vier landen en de activiteiten van Nederland op dit vlak. In de werkbladen staan de onderzoeksopdrachten geformuleerd, die leerlingen groepsgewijs moeten uitvoeren, één land per groep. 2. de website ( met: a. aanvullende informatie over millenniumdoelen, b. aanvullende informatie over prestatie-indicatoren, c. de positieve ontwikkelingen per land, d. de te nemen hindernissen per land, e. concrete verhalen van mensen in het zuiden, f. de gegevens per land op elk van de relevante prestatie-indicatoren, g. algemene en specifieke landeninformatie, h. interactieve elementen als vraag het de deskundige en formulieren, i. verwijzingen, j. de downloadpagina. Verschenen en nog te verschijnen edities 1. Onderwijs. 2. Armoede. 3. Toegang tot veilig drinkwater. 4. Kindersterfte. 5. Eerlijk handel. 6. Leefomstandigheden van krottenwijkbewoners. 7. Hiv/aids. 8. Moederzorg. 9. Milieu Schuldenvraagstuk. 11. Malaria. 12. Overdracht van nieuwe technologieën. Doelgroep Leerlingen van de basisvorming in het voortgezet onderwijs (12-15 jaar) en hun Leerkrachten. De verschillende edities sluiten aan bij de vakken biologie (domein mensen in hun omgeving ), aardrijkskunde (domein De wereld ) en economie (domein de leerling als burger ). Daarbij sluit Per Jaar Beter goed aan bij het TVS-model (toepassing, vaardigheden en samenhang), gezien het feit dat leerlingen zelfstandig onderzoek moeten doen en eigen conclusies moeten trekken. 15

18 editie 8 Moederzorg handleiding Doelstellingen Leerlingen verdiepen zich in één of meer millenniumdoelstellingen. Aan de hand van concrete casestudies bekijken leerlingen de situatie in een land in Noord-Afrika, een land in Zuidelijk Afrika, een land in Azië of een land in Latijns-Amerika. Daarnaast leerlingen wat Nederland aan het bereiken van de millenniumdoelstelling bijdraagt. Leerlingen onderzoeken zelfstandig de indicatoren die bij de betreffende millennium-doelstelling horen. Leerlingen trekken zelf hun conclusies of de millenniumdoelstelling(en), op onderdelen en in zijn totaliteit, gehaald gaan worden. Werkwijze Verdeel de klas in vier groepen, naar analogie van de vier landen. Als de groepen te groot worden, kunt u twee groepen ook onafhankelijk van elkaar aan hetzelfde land laten werken. Laat elke groep aan de slag gaan met inleidend werkblad 1. Vervolgens gaat de groep die zich bezig gaat met Bolivia aan de slag met de werkbladen 2 en 3, de groep voor Marokko met de werkbladen 4 en 5, de groep voor Oeganda met de werkbladen 6 en 7 en de groep voor India met de werkbladen 8 en 9. De teksten op de werkbladen vormen slechts een inleiding op het thema. Meer informatie kunnen de groepen vinden op de internetsite van het project: Daar vinden de leerlingen achtergrondinformatie over het land dat ze gaan onderzoeken, de successen en de hindernissen die het land ondervindt bij zijn streven om het betreffende millenniumdoel te gaan halen en verhalen die weergeven welke uitwerking dat streven heeft op het dagelijkse leven van de mensen in dat land. Alle groepen lezen ter vergelijking met hun eigen land werkblad 10 over wat Nederland op het terrein van millenniumdoelen doet. Het onderzoek doen de groepen allemaal aan de hand van werkblad 11. Het verslag en de presentatie aan de hand van werkblad 12. Werkbladen 13 en 14 dienen als bijlage en geven de leerlingen suggesties voor mogelijke presentatievormen. De al genoemde website geeft ook achtergrondinformatie en nieuws rondom de millenniumdoelen en bruikbare externe links. 16

19 editie 8 Moederzorg handleiding Deel van de openingspagina van de Per jaar Beter-website: -attendering Het Centrum voor Mondiaal Onderwijs biedt u de mogelijkheid om geïnformeerd te worden over het verschijnen van nieuwe edities van Per Jaar Beter. Het enige dat u daarvoor hoeft te doen is een te sturen naar cmoinfo@fm.ru.nl met als onderwerp Houd mij op de hoogte van het verschijnen van nieuwe edities van Per Jaar Beter. 17

20 editie 8 Moederzorg handleiding Evaluatieformulier 1. Het gebruik van een editie van Per Jaar Beter Hoe vaak gebruikt u Per Jaar Beter? Hoe gebruikt u Per Jaar Beter? Als onderdeel van een reguliere les Als een speciale les geheel gewijd aan het onderwerp van PJB Anders: Gebruikt u de aangereikte lessuggesties of ontwikkelt u (ook) eigen lessuggesties? Ik gebruik de aangereikte lessuggesties (onderzoeksopdracht) Ik gebruik ook eigen lessuggesties Ik gebruik alleen eigen lessuggesties 2. Redenen om Per Jaar Beter te gebruiken Graag aanvinken wat voor u van toepassing is: Aandacht in de media Actualiteit van het onderwerp Sluit aan bij het niveau van mijn leerlingen Sluit aan bij de thema s waarmee ik in de klas bezig ben Sluit aan bij het curriculum Anders: 3. Impact op de leerlingen Vinden leerlingen het leuk om met PJB te werken? Zo ja, waarom? Bieden de PJB s leerlingen de gelegenheid om een link te leggen tussen hun eigen leven en dat van mensen in het Zuiden? Hoe? In welke mate kunnen leerlingen de denkbeelden en vaardigheden die ze ontwikkelen door te werken met PJB ook toepassen op andere verhalen/lessen over het Zuiden? In welke mate verandert het werken met PJB de beeldvorming over het Zuiden? Denkt u dat uw leerlingen meer geïnteresseerd zijn in het zoeken van aanvullende informatie over het Zuiden? Zijn er enige tastbare resultaten die het resultaat zijn van het werken met PJB? 4. Enkele andere kwesties Laat u exemplaren van PJB aan andere docenten zien? Gebruiken zij die ook? Gebruikt u de informatie van de bijbehorende website? Wijst u leerlingen op het bestaan van de website? 5. Enkele stellingen Welke van de volgende stellingen kunt u onderschrijven? Werken met PJB heeft me meer vertrouwd gemaakt met derdewereldzaken Werken met PJB heeft mijn kennis van derdewereldzaken vergroot Werken met PJB heeft me aangezet tot het zoeken van aanvullende informatie/lesmateriaal over het Zuiden Werkende met PJB heb ik kennis kunnen nemen van verschillende standpunten en getuigenissen uit het Zuiden Geen van bovenstaande, aangezien ik al goed op de hoogte was van derdewereldzaken Dit evaluatieformulier is ook als Word-document te downloaden vanaf de website: 18