Kenmerk Doorkiesnummer Den Haag, C (0) november 2012

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kenmerk Doorkiesnummer E-mail Den Haag, C-12-73 +31 (0)70 337 87 40 vanwell@vnci.nl 1 november 2012"

Transcriptie

1 Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie T (070) F (070) Loire AK Den Haag Postbus AK Leidschendam info@vnci.nl Kenmerk Doorkiesnummer Den Haag, C (0) vanwell@vnci.nl 1 november 2012 Contactpersoon Hoofdonderwerp Subonderwerp Samenvatting drs. H.A.F. van Well Veiligheid, Gezondheid en Milieu Gezondheid De Inspectie SZW heeft een Sectorrapportage gepubliceerd. De VNCI wijst leden nadrukkelijk op de wettelijke verplichtingen op het gebied van het beheersen van risico s door blootstelling aan gevaarlijke stoffen op de werkplek. Geachte heer/mevrouw, De inspectie SZW (de vroegere Arbeidsinspectie) heeft afgelopen week haar sectorrapportage 2012 over de sectoren Aardolie, Chemie, Farmacie, Rubber en Kunststof (Sectorrapportage ACFRK) gepubliceerd. Voor de VNCI is de publicatie aanleiding om leden, wellicht ten overvloede, in deze circulaire te wijzen op de wettelijke verplichting om voor alle gevaarlijke stoffen waarvoor geen publieke grenswaarden bestaan, zelf grenswaarden vast te stellen en maatregelen te nemen om de gezondheid van werknemers te borgen. Dit ook met het oog op de handhaving door de inspectie, die in 2013 zal worden geïntensiveerd. Eerder deze week zijn bedrijven hierover door de inspectie geïnformeerd (zie bijlage). In deze circulaire wordt voorts ingegaan op instrumenten die bedrijven kunnen gebruiken als hulpmiddel bij het invullen van hun wettelijke verplichtingen. De sectorrapportage ACFRK De Sectoren Aardolie, Chemie, Farmacie, Rubber en Kunststof omvatten in Nederland ca bedrijven. In zo n 6200 van deze bedrijven wordt gewerkt met gevaarlijke stoffen. In het rapport wordt onder andere verslag gedaan van de controle door de Inspectie op naleving van de regels voor het beheersen van risico s door langdurige blootstelling aan lage concentraties en acute blootstelling aan hoge concentraties van gevaarlijke stoffen in onder andere de sector Chemie. Bevindingen Enkele belangrijke conclusies uit de resultaten van de inspecties tot nu toe: In het kader van het project Chemie in Beeld zijn inspectieprojecten uitgevoerd die specifiek gericht waren op blootstelling aan gevaarlijke stoffen en procesveiligheid (arbeidsmiddelen en arbeidsplaats). In dit project bleek dat 40% van de geïnspecteerde bedrijven de wet niet naleefde; De helft van de overtredingen had betrekking op blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Bedrijven bleken wel maatregelen genomen te hebben om de risico s te beheersen, maar in ruim 90% van de gevallen konden deze bedrijven niet aantonen dat de maatregelen voldoende effect hadden om te borgen dat de werknemers gezond kunnen blijven werken; KvK-nr: Pagina 1 van 2 BTW-nr : NL B01

2 Daarnaast bleek de inventarisatie van de stoffen waarmee wordt gewerkt niet altijd volledig, waren niet alle grenswaarden bepaald en waren de blootstellingbeoordelingen niet altijd volledig; Er wordt onderscheid gemaakt tussen grote en midden- en kleine bedrijven (MKB). De grote bedrijven kunnen al voor een groot aantal, maar niet alle stoffen, aantonen dat zij het effect van blootstelling aan gevaarlijke stoffen beheersen. De kleinere MKB-bedrijven blijken vaak wel maatregelen te hebben genomen om de gezondheid te borgen, maar een stoffeninventarisatie, grenswaarden en een beoordeling van de blootstelling is te vaak onvolledig. Werkgever dient risico s te inventariseren, te beoordelen en de nodige maatregelen te nemen De wetgever legt primair de verantwoordelijkheid voor veilige arbeidsomstandigheden bij werkgevers. Deze zijn volgens de Arbowet verplicht om te inventariseren welke stoffen in de bedrijven voorkomen, in welke mate werknemers daaraan blootstaan en welke risico s dit met zich meebrengt. Concreet: Artikel 4.3, tweede lid van het Arbobesluit verplicht de werkgever om, in geval er geen wettelijke grenswaarde voor een stof is vastgesteld, zelf een grenswaarde vast te stellen. Het begrip gevaarlijke stof dient ruim te worden opgevat: het betreft alle stoffen, mengsels of oplossingen waaraan werknemers bij de arbeid worden of kunnen worden blootgesteld die vanwege de eigenschappen van of de omstandigheden waaronder die stoffen, mengsels of oplossingen voorkomen gevaar voor de veiligheid of gezondheid kunnen opleveren, en is niet strikt beperkt tot stoffen die gevaarlijk zijn in bijvoorbeeld de zin van de CLP-verordening. Goede arbeidsomstandigheden zijn temeer van belang omdat in het eventuele geval dat zich een beroepsziekte openbaart, de werkgever aansprakelijk kan worden gesteld en zal moeten kunnen aantonen dat de nodige maatregelen zijn genomen. Ondersteuning van het bedrijfsleven De inspectie van SZW heeft in samenwerking met Onder andere de VNCI een zelfinspectietool ontwikkeld, ter ondersteuning van het bedrijfsleven. Dit instrument is goed gedocumenteerd. Als bijlage treft u hierover een Frequently Asked Questions -document aan. Daarnaast is de afgelopen jaren tijdens de VNCI/VHCP- Stoffen- en Arbodagen uitvoerig aandacht besteed aan, vaak door ondernemingen zelf ontwikkelde, praktische instrumenten die worden gebruikt bij het inventariseren van arborisico s. Deze instrumenten maken gebruik van control banding waarmee zgn. kick off grenswaarden kunnen worden vastgesteld. Het secretariaat van de VNCI stelt afschriften van de tijdens de Stoffen- en Arbodag gehouden presentaties hierover graag op verzoek beschikbaar. Met vriendelijke groet, Dirk van Well Stoffenbeleid en Arbeidshygiene Bijlagen: Inspectie SZW: Sectorrapportage 2012 Inspectie SZW: Inspecties in uw bedrijf Inspectie SZW: Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen, Veelgestelde vragen Pagina 2 van 2

3

4

5

6 Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen Veelgestelde vragen

7 Gezond en veilig werken met gevaarlijke stoffen In Nederland werkt één op de drie bedrijven met gevaarlijke stoffen. Daarbij worden werknemers voor korte of lange tijd blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. Dit kan een groot risico betekenen voor hun gezondheid en veiligheid. Toch blijkt dat de regels voor werken met gevaarlijke stoffen nog te weinig worden nageleefd. Hierdoor kunnen uw werknemers op korte of lange termijn gezondheidsschade krijgen. Grote risico s Uit inspecties blijkt dat veel bedrijven niet weten welke stoffen zij allemaal in huis hebben. Ook ontbreekt vaak de vaststelling van de grenswaarden van gevaarlijke stoffen. Hierdoor weten veel bedrijven niet hoe groot de blootstelling aan gevaarlijke stoffen is op de werkvloer. Als u uw werknemers niet voldoende beschermt tegen de blootstelling aan gevaarlijke stoffen, kan dat grote gevolgen hebben. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) schat dat in Nederland jaarlijks maar liefst mensen vervroegd overlijden door langdurige blootstelling aan gevaarlijke stoffen tijdens hun werk. Als werkgever kunt u risico s voorkomen door een grondige inventarisatie van alle stoffen binnen uw bedrijf, een goede beoordeling van de blootstelling en de juiste beheersmaatregelen en borging. Zelf inspecteren Als werkgever moet u zorgen dat uw werknemers gezond en veilig kunnen werken. Dit bent u verplicht op basis van de Arbowet, het Arbobesluit en de Europese verordening REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemische stoffen). Met de Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen ( kunt u zelf controleren of u aan alle regels voldoet. Dat doet u in vier stappen: Stap 1: Inventariseren Stap 2: Beoordelen Stap 3: Maatregelen Stap 4: Borging Uit de praktijk blijkt dat veel werkgevers bij het doorlopen van deze stappen tegen vragen aanlopen. Deze uitgave van de Inspectie SZW beantwoordt de meest gestelde vragen over de Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen.

8 STAP 1 TOT EN MET 4: Wat zijn gevaarlijke stoffen? Stoffen, mengsels of oplossingen zijn gevaarlijk als zij de gezondheid van uw werknemer kunnen schaden en/of de veiligheid verminderen bij incidentele of langdurige blootstelling. Met gevaarsetiket Een groot aantal gevaarlijke stoffen is direct herkenbaar aan een gevaarsetiket. U ziet bijvoorbeeld een vlam, uitroepteken of doodshoofd op het etiket en op het veiligheidsinformatieblad (VIB) staan. Elk gevaarsetiket duidt op een bepaalde risicovolle eigenschap. De verklaring van de etiketten is vastgelegd in de Europese regelgeving CLP (Classification, Labelling and Packaging of chemicals, ook wel EU-GHS genoemd). Op vindt u meer informatie over deze etiketten. Hier kunt u ook vragen stellen over de etikettering aan de EU-GHS helpdesk. Zonder gevaarsetiket Niet alle gevaarlijke stoffen dragen een gevaarsetiket. Sommige stoffen vormen pas een gevaar tijdens verwerking of vermenging. Denk bijvoorbeeld aan lasrook of uitlaatgassen. Ook bepaalde natuurlijke stoffen, zoals kwartsstof of houtstof, kunnen gevaarlijk zijn. Kankerverwekkende stoffen Kankerverwekkende stoffen vormen een aparte categorie gevaarlijke stoffen. Deze stoffen worden ook wel CMR-stoffen genoemd. CMR staat voor Carcinogeen (kankerverwekkend), Mutageen (veroorzaakt verandering) en Reprotoxisch (schadelijk voor de voorplanting). Op vindt u de SZW-lijst kankerverwekkende stoffen en processen.

9 STAP 1: Welke gegevens moet ik inventariseren? Bij de eerste stap van de Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen moet u de gegevens inventariseren van alle stoffen die in uw bedrijf voorkomen. Dit zijn alle gevaarlijke stoffen die uw bedrijf (professioneel) gebruikt, produceert of doorgeeft aan klanten. Let daarbij ook op tussenproducten, mengsels en vrijgekomen stoffen, zoals lasrook. Per stof registreert u de volgende gegevens: naam van de stof; samenstelling stof of mengsel; gezondheidseffect(en); grenswaarden (afhankelijk van de blootstelling); type grenswaarde; aantal werknemers dat wordt blootgesteld aan de stof; op welke afdeling de blootstelling plaatsvindt; taak of handeling bij blootstelling aan de stof; welke minder schadelijke stof als vervanging kan dienen. Deze gegevens haalt u voornamelijk van de veiligheidsinformatiebladen (VIB s). Deze worden per stof verstrekt door de fabrikant. Bij mengsels noteert u alleen de componenten die op het veiligheidsinformatieblad staan. Deze componenten zijn belangrijk bij de beoordeling van de blootstelling.

10 Bij kankerverwekkende stoffen (CMR-stoffen) registreert u bovendien: soort arbeid bij blootstelling aan de stof; hoeveelheid stof waaraan medewerkers blootgesteld kunnen worden; verbruik van de stof per jaar; preventiemaatregelen en gebruikte persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM s). Uitzonderingen Er gelden twee uitzonderingen bij de inventarisatie van stoffen: Gevaarlijke stoffen voor huishoudelijk gebruik inventariseert u alleen als u deze professioneel gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan chloorbleekloog in de schoonmaakindustrie. Wanneer werknemers niet in contact kunnen komen met de gevaarlijke stof, hoeft u geen grenswaarde af te leiden voor deze stof. U moet in uw inventarisatie aantonen dat werknemers niet worden blootgesteld aan de stof. Als werknemers incidenteel wel blootgesteld worden aan een gevaarlijke stof, zoals bij onderhoud, moet u de stofgegevens, inclusief grenswaarde, wel inventariseren. Geen gegevens voorhanden Is er geen veiligheidsinformatieblad van een bepaalde stof? Dan bent u verplicht zelf informatie op te sporen. Zo kunt u de fabrikant benaderen, internet raadplegen of de hulp inschakelen van een adviesbureau of brancheorganisatie. Wanneer helemaal niets bekend is over de stof, geldt veiligheid boven alles: neem alle denkbare maatregelen om gezondheidsschade te voorkomen. Op vindt u meer uitleg over het inventariseren van stofgegevens. TIP: Gebruik uw procesbeschrijvingen Wanneer wordt een werknemer blootgesteld aan een gevaarlijke stof? Inzicht in uw werkprocessen is daarvoor essentieel. Met goede procesbeschrijvingen per afdeling kunt u snel en systematisch de blootstelling aan gevaarlijke stoffen beoordelen.

11 TIP: Gebruik uw procesbeschrijvingen Wanneer wordt een werknemer blootgesteld aan een gevaarlijke stof? Inzicht in uw werkprocessen is daarvoor essentieel. Met goede procesbeschrijvingen per afdeling kunt u snel en systematisch de blootstelling aan gevaarlijke stoffen beoordelen. TIP: Bepaal eerst uw beoordelingsmethode U kunt natuurlijk meer gegevens verzamelen dan wettelijk verplicht. Bepaal nog voor u begint met de inventarisatie van stofgegevens welke beoordelingsmethode u bij de tweede stap van de Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen hanteert. Zo weet u tevoren precies welke stofgegevens u nodig heeft. Zie ook Hoe en wat moet ik beoordelen.

12 STAP 1: Hoe bepaal ik de grenswaarde van een stof? Als werknemers in contact komen een gevaarlijke stof, kan dit (in)direct gevolgen hebben voor hun gezondheid (én die van hun nageslacht). Met een grenswaarde geeft u het maximale concentratieniveau aan van een gas, damp, aerosol, vezel of (vaste) stof op de werkplek. Zo voorkomt u schadelijke gevolgen op korte én lange termijn. U moet een grenswaarde vaststellen voor alle gevaarlijke stoffen waaraan uw werknemers (kunnen) worden blootgesteld. Hierbij houdt u rekening met incidentele én langdurige blootstelling. Om een grenswaarde vast te stellen, volgt u de volgende stappen: 1 Gebruik de wettelijke grenswaarde Voor een aantal stoffen zijn de grenswaarden wettelijk vastgesteld. Deze vindt u op de website van de Sociaal-Economische Raad (SER): adviserende/grenswaarden.aspx. 2 Controleer het veiligheidsinformatieblad Op het veiligheidsinformatieblad (VIB) van een stof staan vaak één of meerdere grenswaarden vermeld. Hiervoor wordt de term DNEL gebruikt, wat staat voor Derived No Effect Levels. Dit zijn de door de fabrikant aanbevolen grenswaarden,

13 op basis van de Europese verordening REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemische stoffen). Kies de DNEL die het beste past bij de soort blootstelling binnen uw bedrijf. 3 Gebruik een buitenlandse grenswaarde Op de website van de SER ( aspx) staan vaak grenswaarden vermeld uit andere Europese landen. Eventueel kunt u één van deze grenswaarden hanteren. Kies de buitenlandse grenswaarde die het beste past bij uw werksituatie. 4 Gebruik de internettool Op staat een internettool waarmee u grenswaarden kunt afleiden. Aan de hand van de risico s bepaalt u de basis grenswaarde van een stof. Deze gebruikt u alleen als u geen andere grenswaarde of gegevens kunt vinden. Let op! Als werkgever bent u aansprakelijk voor het vaststellen van de juiste grenswaarde. Bij een inspectie moet u de vastgestelde grenswaarde kunnen onderbouwen.

14 STAP 2: Hoe en wat moet ik beoordelen? In de tweede stap van de Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen beoordeelt u alle registreerde stoffen op eventuele risico s. U beoordeelt de aard, mate en duur van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Dat doet u voor elke gevaarlijke stof waarmee uw werknemers in contact kunnen komen. U kunt hiervoor de volgende beoordelingsmethoden gebruiken: Meten U kunt de blootstelling aan gevaarlijke stoffen bepalen door middel van metingen. Dat kan kostbaar zijn. Zorg dat u gebruikmaakt van geschikte, genormeerde meetmethodes. Stoffenmanager Deze beoordelingsmethode wordt door de Inspectie SZW officieel erkend. Met de Stoffenmanager kunt u een kwantitatieve inschatting maken van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen binnen uw bedrijf. U vindt de Stoffenmanager op Eigen beoordelingsmethode Een andere kwantitatieve beoordelingsmethode dan de Stoffenmanager is ook toegestaan. Deze methode moet wel verantwoord zijn; u moet

15 aantonen dat de uitkomst uit uw beoordelingsmethode vergelijkbaar is met die van de Stoffenmanager. Dit doet u bijvoorbeeld met controlemetingen, relevante wetenschappelijke literuur of door een aantal scenario s door te rekenen met de Stoffenmanager. U kunt ook gebruikmaken van beoordelingsmethoden die door de Europese verordening REACH worden geaccepteerd. Deze methoden worden in principe geaccepteerd, zolang de randvoorwaarden worden nageleefd. Aanvullende beoordelingsmethode: blootstellingscenario s Blootstellingscenario s kunnen handig zijn bij de beoordeling van de blootstelling. Bij veel veiligheidsinformatiebladen (VIB s) zijn blootstellingscenario s opgenomen. De Inspectie SZW heeft voor het gebruik van deze exposure scenarios enkele aandachtspunten opgesteld. Deze punten vindt u in de brochure Handreiking REACH en Arbo op Let op: beoordeel verschillende situaties Werknemers kunnen met verschillende stoffen in aanraking komen. Sommige werknemers worden soms aan een enkele stof blootgesteld. Anderen regelmatig aan verschillende combinaties. U moet daarom alle mogelijke situaties apart beoordelen: loopt uw werknemer hier een risico? Beoordeel de blootstelling zonder het gebruik van persoonlijke (ademhalings-) beschermingsmiddelen. Zie ook Wanneer moet ik maatregelen nemen?.

16 STAP 1 EN 2: Ik heb meer dan stoffen. Wat nu? Als werkgever moet u de risico s kennen van alle stoffen waaraan uw medewerkers worden blootgesteld. U moet dus alle stoffen, inclusief grenswaarden, inventariseren en beoordelen bij de Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen. Alleen zo kunt de veiligheid en gezondheid op uw werkvloer controleren en beheersen. Voorrang geven Indien u met een groot aantal stoffen werkt, kan de registratie en beoordeling veel tijd in beslag nemen. U mag echter voorrang geven aan bepaalde stoffen. In dit geval stelt u zelf een verantwoorde wijze van prioritering op. Daarvoor hebt u minstens de volgende gegevens van de stof nodig: naam; samenstelling; risico s; grenswaarde; gebruik (hoe vaak en waar gebruikt u de stof: veel of weinig, binnen een open of gesloten systeem?). U bent vrij om te bepalen hoe u vaststelt welke stoffen voorrang krijgen bij de registratie en beoordeling. Let wel: als werkgever bent u aansprakelijk voor de keuzes die u hierbij maakt. Zorg dat u in de eerste plaats minstens 100 stoffen hebt geïnventariseerd en beoordeeld. Van hieruit werkt u stapsgewijs verder. Op vindt u een voorbeeld van prioritering.

17 STAP 3: Wanneer moet ik maatregelen nemen? Als uw werknemers worden blootgesteld aan stoffen boven de grenswaarde, moet u onmiddellijk maatregelen treffen. U moet direct de concentratie terugbrengen tot beneden de grenswaarde. Een te hoge blootstelling aan gevaarlijke stoffen kan blijken uit metingen of uit een beoordelingsmethode zoals de Stoffenmanager. Veiligheidsinformatieblad Van veel stoffen is een veiligheidsinformatieblad (VIB) beschikbaar. Deze wordt vaak aangeleverd door de fabrikant van de stof. Op het VIB staat aangegeven welke maatregelen u moet treffen om veilig en gezond met de stof te werken. Denk bijvoorbeeld aan persoonlijke bescherming, beheersing van blootstelling en reinigingsmethoden. Welke maatregelen u neemt, is afhankelijk van de manier waarop en hoe lang met de stof binnen uw bedrijf wordt gewerkt. Alleen als het gebruik op het VIB overeenkomt met uw eigen gebruik, kunt u de beschreven maatregelen direct overnemen.

18 Arbocatalogus Wellicht is er in uw branche een arbocatalogus. Hierin staan vaak maatregelen vermeld om de blootstelling van gevaarlijke stoffen te verminderen. Ook hier houdt u rekening met de specifieke situatie in uw bedrijf. Beoordeel of de maatregelen in de arbocatalogus effectief genoeg zijn voor uw situatie. Arbeidshygiënische strategie In een VIB is niet altijd de arbeidshygiënische strategie toegepast. U moet daarom altijd bepalen of er betere maatregelen zijn volgens de arbeidshygiënische strategie: Kunt u gevaarlijke stoffen vervangen? Met welke technische maatregelen kunt u blootstelling voorkomen? Welke collectieve en organisatorische maatregelen legt u vast? Welke strikt noodzakelijke persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM s) moet u inzetten? Tijdelijke maatregelen Het kan enige tijd duren voordat u alle blijvende maatregelen heeft gerealiseerd. In de tussentijd kunt u tijdelijke acties ondernemen om de blootstelling te beperken. Bijvoorbeeld met PBM s. U moet het gebruik van PBM s echter tot het strikt noodzakelijke beperken.

19 STAP 4: Wie kan mij helpen? Als u geen deskundigheid in huis hebt op het gebied van gevaarlijke stoffen, kunt u externe hulp inschakelen. U blijft als werkgever echter altijd verantwoordelijk voor de veiligheid en gezondheid binnen uw bedrijf. Een zorgvuldige keuze bij het inschakelen van ondersteuning is daarom noodzakelijk. Enkele voorbeelden van deskundige ondersteuning: gespecialiseerde bureaus; arbodiensten met arbeidshygiënisten; brancheverenigingen, zoals de Nederlandse Rubber-, Lijm- en Kunststofindustrie (NRK) en de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI); vakverenigingen, zoals de Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne (NVVA) en de Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK). Online kennis vinden Natuurlijk kunt u tips en praktijkvoorbeelden vinden op diverse internetsites. Bijvoorbeeld op de LinkedIn-groep Stoffenmanager. Let bij het gebruik van internetbronnen op de herkomst en betrouwbaarheid van de informatie.

20 Verder lezen In deze uitgave vindt u het antwoord op de meest gestelde vragen van werkgevers over de Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen. Deze informatie is toegespitst op werkgevers in de sector aardolie, chemie, farmacie, kunststof en rubber. Meer informatie kunt u vinden op: De Inspectie SZW werkt aan eerlijk, gezond en veilig werk en bestaanszekerheid voor iedereen. Op de website vindt u nieuws en publicaties van de Inspectie SZW, waaronder over het werken met gevaarlijke stoffen. Met de Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen kunt u zelf beoordelen hoe gezond en veilig uw bedrijf werkt met gevaarlijke stoffen. In vier stappen beoordeelt u zelf of uw bedrijf voldoet aan de Arbowetgeving. Bijvoorbeeld of uw bedrijf goed omgaat met de verplichte veiligheidsinformatiebladen (VIB s) per gevaarlijke stof. Voor de beoordeling van chemische stoffen kunt u gebruikmaken van de Stoffenmanager. Deze applicatie helpt onder andere gezondheidsrisico s van gevaarlijke stoffen te rangschikken en effectieve maatregelen te vinden. Via dit portaal vindt u het laatste nieuws over het Nederlandse stoffenbeleid en links naar andere websites over specifieke onderwerpen. Het portaal is bedoeld voor iedereen die beroepshalve te maken heeft met chemische stoffen en mengsels. Het Arboportaal van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is het informatiestartpunt over arbeidsomstandigheden. Doel is om werkgevers, werknemers en preventiemedewerkers te informeren en door te verwijzen naar andere relevante bronnen. De Sociaal-Economische Raad (SER) adviseert en publiceert regelmatig over gezondheid en veiligheid op de werkvloer. Bijvoorbeeld over het werken met gevaarlijke stoffen en grenswaarden. Deze website is opgesteld door de Sociaal-Economische Raad en is bedoeld als leidraad voor het veilig en gezond werken met chemische stoffen. Hier vindt u informatie over het vaststellen van bedrijfsspecifieke veilige grenswaarden en gevalideerde veilige werkwijzen.

21 Deze brochure is een uitgave van: Inspectie SZW De Inspectie SZW maakt deel uit van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Rijksoverheid oktober 2012

22 Sectorrapportage Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber 2012

23 Inhoud Voorwoord 3 1 Inleiding en samenvating 4 2 Arborisico s 7 3 Ongevallenonderzoek 10 4 Inspectieprojecten 12 5 Sectorbrede en overige activiteiten 16 6 Aanpak tot en met Bijlagen 20 1 Gebruikte afkortingen 2 Specifieke gegevens per sector 3 Resultaten project Chemie in beeld per bedrijfstak De Inspectie SZW werkt samen aan eerlijk, gezond en veilig werk en bestaanszekerheid voor iedereen 2

24 Voorwoord Werken in de sector Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber (ACFKR) betekent werken met gevaarlijke stoffen. In deze sector worden chemische stoffen geproduceerd, verhandeld en verwerkt. Werknemers in deze sector kunnen blootgesteld worden aan de acute en chronische gevaren van gevaarlijke stoffen. Daarnaast zijn er in deze sector ook veiligheidsrisico s die zorgen voor ziekteverzuim, ongevallen en uitval van werknemers. De belangrijkste zijn een onveilig ingerichte arbeidsplaats en onveilige machines. De naleving van de regels door chemische bedrijven voor het beheersen van risico s door blootstelling aan gevaarlijke stoffen en arbeidsveiligheid is nog niet voldoende. Niet alle bedrijven kunnen aantonen dat zij werknemers voldoende beschermen tegen de effecten van blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Ook voor deze sector geldt dat het van het groot belang is dat de werknemers veilig en gezond kunnen blijven werken tot hun pensioen. Maatregelen tegen langdurige blootstelling aan lage en acute blootstelling en aan hogere concentraties van gevaarlijke stoffen moeten dan ook in voldoende mate effectief gebeuren. De Inspectie SZW 1 blijft daarom in de periode tot en met 2015 inspecties uitvoeren gericht op gevaarlijke stoffen. Bedrijven die stelselmatig overtredingen laten zien worden strenger aangepakt. De Inspectie SZW zet naast inspecties ook andere activiteiten in, zoals de ontwikkeling van specifieke communicatie-instrumenten, waaronder de digitale zelfinspectietools, en voorlichting. Dit in het kader van de sectoraanpak ACFKR De chemische sector is aangewezen als een van de topsectoren in Nederland. Dit schept verplichtingen. Van de bedrijven in deze sector verwacht ik dat zij, zeker op het gebied van veilig en gezond werken met gevaarlijke stoffen, ook een topsector worden als het gaat om arbeidsomstandigheden en daarmee een voorbeeld zullen zijn voor andere bedrijven. Mr. J.A. van den Bos Inspecteur-generaal SZW 1 Op 1 januari 2012 is de Inspectie SZW van start gegaan. De Inspectie SZW heeft de organisaties en de activiteiten van de Arbeidsinspectie, de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst en de Inspectie Werk en Inkomen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid samengevoegd. Sectorrapportage Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber

25 1 Inleiding en samenvatting De sectorrapportage is nieuw. Voorheen werden de resultaten van de inspectieprojecten beschreven in rapportages. Doordat de Inspectie SZW er in slaagt het toezicht steeds risicogerichter en selectiever uit te voeren geven de naleving- en handhavingpercentages die gevonden worden in inspectieprojecten geen representatief beeld meer van de sector. De inspectie komt in inspectieprojecten namelijk vooral bij bedrijven waar de zorg voor de arbeidsomstandigheden niet op orde is en treedt dan handhavend op. Om toch een algemeen beeld van de arbeidomstandigheden in een sector te krijgen, is er voor gekozen om sectorrapportages te maken waarin ook andere informatie is verwerkt. Informatie die wordt verkregen uit bijvoorbeeld het monitoronderzoek Arbo in Bedrijf van de Inspectie SZW en informatie van de sectororganisaties zelf. Bovendien wil de inspectie ook rapporteren over de inzet van andere toezichtinstrumenten dan inspecties om de arbeidsomstandigheden te verbeteren, waaronder communicatieactiviteiten, het ontwikkelen van voorlichtingsmateriaal, het stimuleren van good practices, samenwerking met brancheorganisaties en andere sociale partners en afstemming met andere inspectiediensten. In deze sectorrapportage zijn de activiteiten en resultaten van de directie Arbeidsomstandigheden van de Inspectie SZW beschreven die in 2009 tot en met 2011 hebben plaatsgevonden, zoals inspectieprojecten en ongevalonderzoeken in verschillende bedrijfstakken binnen de sector ACFKR. Deze vormen de basis voor de sectoraanpak ACFKR De rapportage is geschreven voor personen en organisaties die zich inspannen om het werk binnen de ACFKR veiliger en gezonder te maken. Samenvatting Arbeidsrisico s in de sector De sector bestaat uit vijf bedrijfstakken namelijk: Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber. In de sector zijn 6500 bedrijven actief en ongeveer werknemers werkzaam. Gemeenschappelijke factor in deze sector is het werken met chemische stoffen. Bij 95% van de bedrijven in deze sector wordt er gewerkt met gevaarlijke stoffen. Dit is inherent aan de belangrijkste activiteit in deze sector, namelijk het produceren, verhandelen of verwerken van chemische (gevaarlijke) stoffen. Het belangrijkste arborisico voor werknemers in deze sector is daarom blootstelling aan gevaarlijke stoffen, zowel langdurige blootstelling aan lage concentraties als acute blootstelling aan (hogere concentraties van) gevaarlijke stoffen. Het RIVM schat in dat door de langdurige blootstelling aan gevaarlijke stoffen per jaar in Nederland mogelijk personen overlijden. Naast blootstelling aan gevaarlijke stoffen zijn ook machineveiligheid, geluid en veiligheid op de arbeidsplaats veel voorkomende risico s. Deze risico s beperken zich tot specifieke bedrijven respectievelijk werkzaamheden in specifieke deelsectoren. De kalanderwalsen in de kunststof- en rubberbedrijven zijn hiervan een voorbeeld. 2 Exclusief het aantal personen dat vervroegd overlijdt nav blootstelling aan asbest. 4

26 Oorzaken van ongevallen Uit de analyse van de oorzaak van de 171 ongevallen in de sector ACFKR die de Inspectie in de afgelopen drie jaar heeft onderzocht, hebben vooral te maken met arbeidsmiddelen (knellen, pletten, aanrijden) en acute bloostelling aan gevaarlijke stoffen (zoals morsen en spatten) de belangrijkste oorzaak van de ernstige ongevallen. In de bedrijfstak kunststof en rubber binnen de sector ACFKR is het aantal ongevallen per 1000 werknemers het hoogst: 0,84/1000 werknemers in Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door ongevallen met machines zoals kalanderwalsen en persen. Resultaten inspectieprojecten In het kader van het project Chemie in Beeld zijn inspectieprojecten uitgevoerd die zich specifiek gericht hebben op blootstelling aan gevaarlijke stoffen en procesveiligheid (arbeidsmiddelen en arbeidsplaats). In dit project bleek dat 60% van de geïnspecteerde bedrijven de wet naleefde. Dit gemiddelde ligt iets hoger dan de rest van de bedrijven in de prioritaire sectoren in Nederland. Per bedrijfstak binnen de ACFKR en per arbeidsrisico zijn er grote verschillen in het handhavingpercentage. De helft van de overtredingen had betrekking op blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Bedrijven bleken wel maatregelen genomen te hebben om de risico s verbonden aan blootstelling aan gevaarlijke stoffen te beheersen, maar helaas kon ruim 90% van deze bedrijven niet aantonen dat de maatregelen voldoende effect hadden om te borgen dat de werknemers gezond kunnen blijven werken. Daarnaast bleek de inventarisatie van de stoffen waarmee gewerkt niet altijd volledig, waren niet alle grenswaarden bepaald en waren de blootstellingbeoordelingen niet altijd volledig. Er is daarbij een onderscheid te maken tussen grote en midden- en kleine bedrijven (MKB). De grote bedrijven kunnen al voor een groot aantal, maar niet alle stoffen, aantonen dat zij het effect van blootstelling aan gevaarlijke stoffen beheersen. De kleinere MKB-bedrijven blijken vaak wel maatregelen genomen om de gezondheid te borgen, maar een stoffeninventarisatie, grenswaarden en een beoordeling van de blootstelling ontbreken te vaak volledig. In specifieke bedrijfstakken binnen deze sector wordt nog gewerkt met onveilige machines. Werknemers lopen daardoor het risico bekneld te raken of geplet te worden. Bij 55% van de bezochte bedrijven in de subsector Kunststof en Rubber zijn onveilige machines aangetroffen. Bij zeep- en verffabrikanten gaat het vooral om overtredingen ten aanzien van de veiligheid van mengers en roerders en bij de groothandelsbedrijven om het aanrijdgevaar met heftrucks. Het toezicht bij BRZO bedrijven is voornamelijk gericht op procesveiligheid en op het veiligheidsbeheerssysteem. De resultaten van het toezicht op de BRZO-verplichtingen wordt in deze rapportage niet gerapportaeerd, maar in de integrale bedrijfsrapportages in het kader van het wettelijke BRZO-toezicht. Op de arbeidsrisico s wijkt het beeld wat betreft de naleving van de arbeidsomstandighedenwet niet wezenlijk af van de rest van de bedrijven in deze sector. Procesveiligheid is niet alleen een risico dat voorkomt bij BRZO-bedrijven, ook bij niet-brzo-bedrijven binnen de sector ACFKR kan procesveiligheid van belang zijn als risico (bij zo n 30% van de ACFKRbedrijven). Bij een selectie van deze bedrijven is de procesveiligheid door de Inspectie SZW beoordeeld. Hieruit is gebleken dat de 71% van de bezochte bedrijven niet of te weinig invulling geeft aan procesveiligheid. Samenwerking en good practises De brancheorganisaties in de sector, zoals de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) en de Federatie Nederlandse Rubber- en kunststofindustrie (NRK), zetten zich in om de arbeidsomstandigheden in deze sector te verbeteren. Zij hebben door presentaties, workshops en discussiegroepen intensief aandacht besteed aan het risico blootstelling aan gevaarlijke stoffen en gaan daar de komende jaren mee door. Recent heeft VNO-NCW en de VNCI een programma Veiligheid Voorop opgestart. De zelfinspectietool van de Inspectie SZW is in samenwerking met hen tot stand gekomen. Grote chemische bedrijven, zoals Fuji e.a., zetten zich in om praktische (eenvoudige toepasbare) werkwijzen en goede voorbeelden te ontwikkelen voor collega bedrijven. In het Ondernemingsdossier (zie www. ondernemingsdossier.nl ) is de blootstelling aan gevaarlijke stoffen een belangrijk aandachtspunt om de informatie-uitwisseling tussen bedrijven en toezichthouders te optimaliseren. Hiermee wordt beoogd het voor bedrijven gemakkelijker te maken om aan de wetgeving te voldoen. Sectorrapportage Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber

27 De aanpak tot en met 2015 De belangrijkste risico s die in de komende periode in het kader van de sectoraanpak ACFKR door de Inspectie SZW worden aangepakt zijn gezien de resultaten van de afgelopen drie jaar en de ontwikkelingen die hebben plaatsgevonden hebben: het voorkomen van blootstelling aangevaarlijke stoffen; gevaarlijke machines en veiligheid van arbeidsplaatsen, zoals aanrijdgevaar met heftrucks, veiligheid van stellingen, problemen rondom struikelen en uitglijden en vallen van hoogte; procesveiligheid en onderhoudsstops. Leeswijzer In de volgende hoofdstukken wordt informatie gegeven over de sector ACFKR. Achtereenvolgens komen aan bod de kerncijfers met betrekking tot arbeidsomstandigheden uit onderzoek, de analyse van de oorzaken van ernstige ongevallen, de resultaten van de inspectieprojecten in de afgelopen drie jaar en ten slotte de overige toezichtactiviteiten, zoals projecten gericht op nanotechnologie, en REACH/CLP en de communicatie-activiteiten in deze sector. De rapportage eindigt met een beeld van de activiteiten in de komende jaren. De aanpak bestaat uit een mix van inspecties, voorlichting, het toegankelijker maken van informatie over het omgaan met gevaarlijke stoffen en de wetgeving die daarvoor geldt, en samenwerking met brancheorganisaties. Overdracht van veiligheidsinformatie in de keten producent-verwerker-handelaar-gebruiker, etikettering en verpakking en nanotechnologie zijn inspectie-onderwerpen van de Inspecties SZW, ILT en NVWA samen die niet specifiek gericht zijn op de sector ACFKR, maar die wel veel betekenis hebben voor deze sector. De regels voor deze onderwerpen zijn vastgelegd in de verordening Registratie, Evaluatie en Autorisatie van CHemische stoffen (REACH) en Classification, Labelling and Packaging of chemicals (CLP). Per jaar verschilt de subsector binnen de chemie die geïnspecteerd wordt. In 2012 worden binnen de sector ACFKR bedrijven uit de kunststof en rubber-bedrijfstak bezocht. 6

28 2 Arborisico s De sector ACFKR kent verschillende bedrijfstakken. Deze zijn ingedeeld naar vervaardiging van (chemische) producten. De sector bestaat uit; cokesovenproducten en aardolie-verwerking (SBI 3 19); chemische producten (SBI 20); farmaceutische grondstoffen en producten (SBI 21); producten van rubber en kunststof (SBI 22); groothandel van chemische producten (SBI 46). Tabel 1 in bijlage 1 geeft een overzicht van relevante SBI-codes, gegevens over aantal bedrijven en werknemers per bedrijfstak van ACFKR. Fysieke belasting Gevaarlijke stoffen Veiligheid arbeidsplaats Machineveiligheid Fysische factoren De gemeenschappelijke factor van de bedrijven in deze sector is het maken, gebruiken en verhandelen van chemische stoffen. Veilig werken met chemische stoffen is hier (vanuit het oogpunt van Inspectie SZW) de belangrijkste doelstelling. Figuur 1 geeft de andere relevante arbeidsrisico s in de ACFKR weer. In deze figuur staat vermeld bij welk percentage bedrijven in ACFKR het risico wordt aangetroffen. Uit de figuur blijkt dat deze sector voornamelijk te maken heeft met: fysieke belasting in de vorm van tillen en dragen; blootstelling aan gevaarlijke stoffen; explosieveiligheid en verstikkings-/ vergiftigingsgevaar (besloten ruimten) veiligheid op de arbeidsplaats (en dan voornamelijk aanrijdgevaar); onveilige machines; schadelijk geluid. Figuur 1 Arbeidsrisico s in ACFKR (% van bedrijven die bezocht zijn in het project Chemie in Beeld Gegroepeerd naar arbeidsrisico) (Bron: monitorresultaten van inspectieproject Chemie in Beeld ) Repeterende bewegingen Statische houding Duwen of trekken Tillen of dragen Blootstelling gevaarlijke stoffen Biologische agentia Besloten ruimten/explosie/brand Drukapparatuur Brandwonden Vallende voorwerpen Aanrijdgevaar Werken op hoogte Gevaarlijke machines Trilllingen Straling Hitte/klimaat Geluid SBI= StandaardBedrijfsIndeling 2008, een classificatie van het Centraal Bureau voor de Statistiek Sectorrapportage Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber

29 Figuur 2 De naleving van de algemene kernbepalingen (AIB-score (%) naar sector over de jaren (gewogen # werknemers) betreft karakterisering en risico s overeen met de bedrijven in de bedrijfstak chemie Gemiddelde alle prioritaire sectoren Naleving ACFKR Chemische producten In de bedrijfstak chemische producten (verder afgekort als chemie ) bevindt zich de harde kern van de chemische sector en is onder te verdelen in bedrijven die verschillende chemische producten maken zoals gassen, verven, inkten, lijmen, kunstmest, landbouw-chemicaliën, basischemicaliën, grondstoffen voor kunststof en rubber, zeep- en reinigingsmiddelen, cosmetica en parfum. De bedrijfstak bestaat uit circa 765 bedrijven met in totaal werknemers. Resultaten Arbo in bedrijf De Inspectie SZW monitort voor alle bedrijven op dezelfde manier de naleving van een aantal algemene kernbepalingen uit de Arbo-wet4. In figuur 2 wordt de score op naleving, gewogen naar aantal werknemers, in de sector ACFKR weergegeven en vergeleken met de score in andere prioritaire sectoren. Voor de ACFKR blijkt de score op naleving geen duidelijke trend waarneembaar. De (sterke) daling die in 2008 is gemeten, kan incidenteel blijken te zijn. De gemiddelde naleving van de kernbepalingen van het algemene Arbobeleid in de sector ACFKR varieert tussen de 55 en 60%, deze naleving komt overeen met de naleving in andere prioritaire sectoren. Het belangrijkste arbeidsrisico in de bedrijfstakken aardolie en de chemie is blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Het gaat hierbij om zowel acute risico s, zoals brand, explosie, irritatie/ brandwonden, vergiftiging en verstikking, als chronische risico s die het gevolg is van blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Daar waar met machines wordt gewerkt is machineveiligheid ook een relevant risico. Dit komt vooral voor in die bedrijfstakken waar machines veel draaiende delen bezitten, zoals roerders en mengers die bijvoorbeeld veel aangetroffen worden bij de zeep- en verffabrikanten. Veiligheid op de arbeidsplaats (en dan vooral gericht op valgevaar, uitglijdgevaar, aanrijdgevaar), fysieke belasting (bij verladen en handling producten) en geluidsoverlast zijn de andere belangrijke risico s. In tabel 2 in bijlage 1 worden meer gedetailleerde cijfers vermeld over de naleving. Binnen de sector zijn duidelijke verschillen waarneembaar. Hieronder volgt een korte beschrijving van de belangrijkste risico s per bedrijfstak. Cokesproducten en aardolieverwerking In de bedrijfstak cokesproducten en aardolieverwerking (verder afgekort als aardolie ) bevindt zich een klein aantal bedrijven (35) die onderverdeeld kunnen worden in zeer grote bedrijven (raffinaderijen) en een aantal kleine bedrijven die olieproducten recyclen en verwerken. In totaal werken er circa werknemers. Deze kleine groepbedrijven komt wat 4 De naleving met betrekking tot de kernbepalingen van het algemene Arbobeleid worden weergeven door de zogenoemde ( Arbo In Bedrijf ) AIB -score. 5 Bronvermelding: CBS statline, cijfers

30 Farmaceutische grondstoffen en producten In de bedrijfstak farmaceutische grondstoffen en producten (verder afgekort als farmacie ) bevinden zich bedrijven die farmaceutische grondstoffen en eindproducten (medicijnen) produceren. In de farmacie werken bij circa 175 bedrijven werknemers. In de farmacie is voornamelijk de blootstelling aan gevaarlijke stoffen het belangrijkste risico. Hoewel dit natuurlijk alleen relevant is bij die farmaceutische bedrijven waar daadwerkelijk farmaceutische producten geproduceerd worden. Daarnaast is machineveiligheid relevant (vanwege de machines die pillen produceren), fysieke belasting (gericht op repeterende bewegingen) en veiligheid op de arbeidsplaats. Producten van rubber en kunststof Het vervaardigen en verwerken van producten van kunststof en rubber zijn de voornaamste activiteiten in de bedrijfstak kunststof en rubber. De bedrijfstak kan onderverdeeld worden in bedrijven die verschillende basis kunststofproducten produceren (zoals rubber, kunststofcomposiet, polyurethaan, PVC en thermoplasten) en bedrijven die deze kunststoffen verwerken (fysisch of mechanisch). Deze subsector bevat circa 1300 bedrijven en er werken circa mensen. Voornaamste risico s in de bedrijfstak kunststof en rubber zijn machineveiligheid en gevaarlijke stoffen, afhankelijk van de bedrijfsactiviteiten. Bedrijven waar met polyester, PUR en rubber gewerkt wordt is blootstelling aan gevaarlijke stoffen een overwegend risico, daar waar kunststof onderdelen of producten bewerkt worden is machineveiligheid of geluidsoverlast het grootste risico. Wat betreft machineveiligheid vormen (kalander)walsen en spuitgietmachines een probleem in de praktijk en een serieus aandachtpunt. Naast bovenstaande risico s zijn veiligheid op de arbeidsplaats, geluidsoverlast en fysieke belasting aandachtspunten. Groothandel van chemische producten De chemische groothandel karakteriseert zich door de handel, opslag en vervoer van chemische stoffen. Daarnaast worden er ook bulkhoeveelheden chemische stoffen vermengd, afgevuld en herverpakt. De groothandel is zeer divers en bestaat uit circa 4200 bedrijven en waar mensen werken. De risico s zijn daarom ook heel divers en bijna bedrijfsafhankelijk. Grosso modo is te zeggen dat aanrijdgevaar van heftrucks en veiligheid op de arbeidsplaats (veilige stellingen) de belangrijkste risico s zijn. Ook machineveiligheid is bij verpakkingsmachines een aandachtspunt. Echter, daar waar handling en bewerking van chemische stoffen plaatsvindt, zijn natuurlijk blootstelling aan gevaarlijke stoffen, explosiegevaar, vergiftigings-/ verstikkingsgevaar en brand de belangrijkste risico s. Doordat er vaak handling plaatsvindt van verpakkingen is fysieke belasting een aandachtspunt. BRZO bedrijven in de sector In de sector ACFKR komen relatief veel BRZObedrijven voor. Logisch, omdat de reden dat deze bedrijven onder het strengere wettelijke regime vallen van het Besluit Risico s Zware Ongevallen (BRZO) gebaseerd is op de grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen die zich op het bedrijf bevinden. Ongeveer 150 van de in totaal 420 BRZO-bedrijven bevinden zich in de sector ACFKR. De BRZO-bedrijven bevinden zich in deze ACFKRsector voornamelijk in de subsector Aardolie (SBI 19), Chemie (SBI 20) en in de chemische groothandel (SBI 46). Sectorrapportage Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber

31 3 Ongevallenonderzoek Aantal ongevallen Volgens de Arbo-wet, artikel 9, moet de werkgever arbeidsongevallen aan de Inspectie SZW melden die hebben geleid tot de dood, blijvend letsel of een ziekenhuisopname. Figuur 3 Aantal ongevallen per bedrijfstak in ACFKR in de periode SBI 19 SBI 20 SBI 21 SBI 22 SBI 46 In de sector ACFKR zijn in de periode 2009 t/m 2011 in totaal 171 ongevallen met letsel gemeld en onderzocht door de Inspectie SZW. Het gaat daarbij alleen om meldingsplichtige ongevallen. Niet meldingsplichtige ongevallen betreffen minder ernstige ongevallen zoals die met niet blijvend letsel en kort ziekteverzuim. Van de 171 onderzochte ongevallen waren dat er in 2009 en 2010 gemiddeld 50 ongevallen per jaar en in 2011 was dit aantal 71 ongevallen. In de periode 2009 t/m 2011 waren er in totaal 8 dodelijke ongevallen. Het blijkt dat de meeste ongevallen plaatsvinden in de bedrijfstakken chemie en kunststof en rubber (In 2011 respectievelijk 26 en 36). Als deze cijfers gecorrigeerd worden voor het aantal werknemers in de bedrijfstak dan blijkt dat binnen de ACFKR-sector in de bedrijfstak kunststof en rubber 2-3 keer zoveel ongevallen per 1000 werknemers plaatsvinden als in de andere bedrijfstakken. In 2009: gemiddeld 0,37 ongevallen/1000 werknemers; in de bedrijfstak chemie 0,48 ongevallen/1000 werknemers. in de bedrijfstak kunststof en rubber 0,84 ongevallen/1000 werknemers in de bedrijfstakken farmacie, aardolie en groothandel is het aantal ongevallen per 1000 werknemers lager dan het gemiddelde Figuur 3 geeft de onderzochte ongevallen per bedrijfstak weer voor de periode 2009 t/m In bijlage 2 is gedetailleerde informatie opgenomen over ongevallen. In vergelijking met andere sectoren zoals bouw, zorg en metaal ligt het aantal ongevallen/1000 werknemers lager dan in de sector bouw en metaal (zie figuur 3 in bijlage 2). Trend Tot 2010 was er een dalende trend waar te nemen met betrekking tot het aantal ongevallen. In 2011 is het aantal ongevallen echter toegenomen (van gemiddeld 50 ongevallen per jaar naar 71 in Of deze toename structureel is kan nu nog niet geconcludeerd worden. Tevens kan nu nog niet bepaald worden wat de oorzaak van deze toename was. Dit zal in de loop van 2012 nader worden onderzocht. Oorzaken van ongevallen Uit nadere analyses van de ongevallen die hebben plaatsgevonden in de ACFKR-sector blijkt dat veel ongevallen ontstaan door het werken met gevaarlijke stoffen en door het werken met onveilige machines. 11% van de ongevallen hebben te maken met gevaarlijke stoffen en 17% met de werkwijze. De laatste zijn inclusief ongevallen waarbij contact is opgetreden met gevaarlijke stoffen en stoom. Dit betreft bijvoorbeeld brandwonden, vergiftiging, explosie en verstikking. 10

32 Figuur 4 Oorzaken van ongevallen in ACFKR 3% 4% 10% 11% 14% 41% 17% Arbeidsmiddel Werkwijze Beklemming Gevaarlijke stoffen Vallen Uitglijden/struikelen Brand/explosie Zie ook figuur 4 waarin de oorzaken van ongevallen in ACFKR worden weergegeven. Daarnaast komen ook ongevallen voor door aanrijdingen met heftrucks en vallen of uitglijden. Bij 41% van de ongevallen is een arbeidsmiddel betrokken. 14% van de ongevallen hebben te maken met vallen, uitglijden of struikelen. In specifieke bedrijfstakken van de chemie (zeep- en verffabrikanten) komen ook veel ongevallen voor die betrekking hebben op het knellen van ledematen. Oorzaak is vaak het onvoldoende afschermen van bewegende delen. Deze komen voor bij bijvoorbeeld roerders en mengers. Kalanderwalsen Kalanderen is het vormen van een thermoplastische massa tussen twee of meer walsen tot een folie. Kalanderen is een industriële techniek. De plastisch thermoplast wordt tot een stroperige vorm verwarmd en gekneed. Bij kalanderen wordt deze warme thermoplast (polymeer) tussen rollen uitgewalst, zodat een plaat of folie ontstaat. Deze techniek wordt gebruikt bij de fabricage van folie en plaat uit thermoplastisch materiaal of rubber. De verkregen band of folie kan een eindproduct zijn of een halffabrikaat. Producten die hiermee worden gemaakt zijn vloerzeil, platen, folie. (bron: Ook in de kunststof en rubber zijn er veel ongevallen met machines. Kalanderwalsen, die niet voldoende zijn afgeschermd zijn hiervan het meest in het oog springende voorbeeld. Klachtenonderzoek In de sector ACFKR zijn in de periode 2009 t/m 2011 in totaal 83 klachten van werknemers en signalen over slechte arbeidsomstandigheden gemeld en onderzocht door de Inspectie SZW. De meeste klachten hadden betrekking op blootstelling aan gevaarlijke stoffen, veiligheid arbeidsplaats en machineveiligheid. Sectorrapportage Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber

33 4 Inspectieprojecten In dit hoofdstuk komen de resultaten van de verschillende inspectieprojecten die in de afgelopen drie jaar zijn uitgevoerd aan de orde. Inspectieproject Chemie in Beeld Het inspectieproject Chemie in Beeld heeft gelopen in de periode In alle bedrijfstakken van ACFKR zijn bedrijven bezocht. In totaal zijn 1084 bedrijven geïnspecteerd op de onderwerpen gevaarlijke stoffen, machineveiligheid, geluid, fysieke belasting en veiligheid op de arbeidsplaats. Een ruime meerderheid (60%) leefde de wet na. Bij ongeveer 40% van de bedrijven heeft de inspecteur één of meerdere overtredingen aangetroffen en een handhavingtraject ingezet. In figuur 5 is (per bedrijfstak) 6 weergegeven wat de naleving was in dit project. Afhankelijk van subsector werden er voornamelijk tekortkomingen geconstateerd op het gebied van: Voorkomen blootstelling aan gevaarlijke stoffen Veel voorkomende tekortkomingen waren een onvolledige inventarisatie, het ontbreken van grenswaarden of het ontbreken van een blootstellings-beoordeling van alle stoffen. Ook had men in een aantal bedrijven niet de juiste beschermingsmaatregelen genomen. Bij meer dan 50% van de bedrijven werden tekortkomingen geconstateerd die betrekking hadden op blootsteling aan gevaarlijke stoffen. Bij de meeste bedrijven in deze sector waren er wel beschermingsmaatregelen genomen, maar is niet onderbouwd of deze maatregelen effectief genoeg zijn. De onderbouwing ontbreekt vooral indien langdurige blootstelling aan gevaarlijke stoffen plaats vindt. Arbeidsmiddelen of machineveiligheid Bij tekortkomingen met betrekking tot machineveiligheid zijn niet voldoende maatregelen getroffen om de bewegende delen van de machine af te schermen en om te voorkomen dat er knel- of pletgevaar is. Specifieke risicovolle machines die onvoldoende beveiligd zijn in deze sector zijn roerders en mengers, inpakmachines en kalanderwalsen.veiligheid op de arbeidsplaats Bij dit risico waren onvoldoende maatregelen getroffen om valgevaar of aanrijdgevaar te voorkomen. Ook werden onveilige stellingen en steigers aangetroffen. Acute gevaren m.b.t. gevaarlijke stoffen Dit zijn overtredingen op het gebied van explosiegevaar en verstikkingsgevaar of vergiftigingsgevaar. Figuur 5 Resultaten handhaving in het project Chemie in Beeld SBI 19 SBI 20 SBI 21 SBI 22 SBI 46 Overige overtredingen op het gebied van geluid, fysieke belasting, RI&E of PBM-en. Figuur 6 Aantal overtredingen per arborisico in het project Chemie in Beeld Arbeidsmiddelen Inrichting arbeidsplaats Blootstelling gevaarlijke stoffen RI&E + PVA Fysieke Belasting PBM's Lawaai+klimaat Explosieveiligheid V&O BHV % In orde % Niet in orde Signalering Totaal Verstikking/vergiftiging Overig 6 Hierbij moet vermeld worden dat de hoge naleving in SBI 46 veroorzaakt wordt doordat in deze bedrijfstak een groot aantal bedrijven enkel kantooractiviteiten heeft 12

Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen Veelgestelde vragen

Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen Veelgestelde vragen Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen Veelgestelde vragen Gezond en veilig werken met gevaarlijke stoffen In Nederland werkt één op de drie bedrijven met gevaarlijke stoffen. Daarbij worden werknemers voor

Nadere informatie

Sectorrapportage Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber 2012

Sectorrapportage Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber 2012 Sectorrapportage Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber 2012 Inhoud Voorwoord 3 1 Inleiding en samenvating 4 2 Arborisico s 7 3 Ongevallenonderzoek 10 4 Inspectieprojecten 12 5 Sectorbrede en

Nadere informatie

Inspectiemodule project Tankopslagbedrijven Onderdeel 4: Blootstellingsrisico s aan gevaarlijke stoffen

Inspectiemodule project Tankopslagbedrijven Onderdeel 4: Blootstellingsrisico s aan gevaarlijke stoffen Bijlage 4.4 Inspectiemodule project Tankopslagbedrijven Onderdeel 4: Blootstellingsrisico s aan gevaarlijke stoffen Inspectie SZW, directie MHC Datum: 7 november 2012 Inleiding blootstelling Gevaarlijke

Nadere informatie

Chemie is meer dan veiligheid alleen

Chemie is meer dan veiligheid alleen Chemie is meer dan veiligheid alleen Dirk van Well 1 Toegenomen aandacht voor veiligheid Chemie-pack Odfjell Focus op veiligheid bij BRZO-bedrijven: Veiligheid Voorop Aandacht voor gezond werken Lange

Nadere informatie

Gevaarlijke Stoffen en Inspectie SZW

Gevaarlijke Stoffen en Inspectie SZW Gevaarlijke Stoffen en Inspectie SZW Diana Martens Projectleider Programma Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen Deze presentatie Arbowetgeving, REACH en gevaarlijke stoffen Wat doet Inspectie SZW op dit gebied?

Nadere informatie

REACH en ARBO Hoe implementeer ik REACH in arbeidsomstandigheden? Diana Martens Projectleider Renske Beetstra Specialist Diana Martens, Inspectie SZW

REACH en ARBO Hoe implementeer ik REACH in arbeidsomstandigheden? Diana Martens Projectleider Renske Beetstra Specialist Diana Martens, Inspectie SZW REACH en ARBO Hoe implementeer ik REACH in arbeidsomstandigheden? Diana Martens Projectleider Renske Beetstra Specialist Inhoud 1. Verplichtingen REACH Eindgebruiker 2. Relatie REACH en ARBO-wetgeving

Nadere informatie

Blootstelling Gevaarlijke stoffen. Tips voor implementatie

Blootstelling Gevaarlijke stoffen. Tips voor implementatie Blootstelling Gevaarlijke stoffen Tips voor implementatie René Bekman (RAH / RHVK) 31 maart 2015 NVVK congres Veiligheid? Zoek het ff zelf uit! Veel geluk! Citaat: Grote chemische bedrijven, zoals Fuji

Nadere informatie

MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID ARBEIDSINSPECTIE EINDVERSLAG INSPECTIEPROJECT GROENTE, FRUIT, ZUIVEL EN DRANKEN (A430)

MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID ARBEIDSINSPECTIE EINDVERSLAG INSPECTIEPROJECT GROENTE, FRUIT, ZUIVEL EN DRANKEN (A430) MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID ARBEIDSINSPECTIE EINDVERSLAG INSPECTIEPROJECT GROENTE, FRUIT, ZUIVEL EN DRANKEN (A430) Periode 1 april 2000 t/m 30 november 2000 INHOUDSOPGAVE 1 Samenvatting

Nadere informatie

Chemiebeurs 26 september 2018

Chemiebeurs 26 september 2018 Chemiebeurs 26 september 2018 Road to Zero Inspectie SZW Warehouse... Brand Lekkage Ongeval Andere insteek... Blootstelling en effecten die na lange tijd optreden 2 Blootstelling aan Gevaarlijke (CMR)

Nadere informatie

Thema Nieuwsbrief. In dit plan presenteert de Inspectie SZW de aandachtspunten voor controles op de werkvloer. Dit zijn:

Thema Nieuwsbrief. In dit plan presenteert de Inspectie SZW de aandachtspunten voor controles op de werkvloer. Dit zijn: Jaarlijks publiceert de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) (ook bekend als de Arbeidsinspectie) een jaarplan. Zo ook voor 2014. In dit plan presenteert de Inspectie SZW de aandachtspunten

Nadere informatie

Een introductie op de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E)

Een introductie op de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) Een introductie op de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) WHITEPAPER Een introductie op de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) 2 Wettelijk kader De Arbowet stelt een Risico Inventarisatie &

Nadere informatie

Blootstelling aan Gevaarlijke (CMR) stoffen

Blootstelling aan Gevaarlijke (CMR) stoffen Blootstelling aan Gevaarlijke (CMR) stoffen Sadhana Ganeshie Stephan Segboer Inspectie SZW Programma Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen Algemeen: Werknemers moeten gezond en veilig met gevaarlijke stoffen

Nadere informatie

Inspectie SZW Blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Diana Martens Projectleider Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen (Programma BmGS)

Inspectie SZW Blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Diana Martens Projectleider Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen (Programma BmGS) Inspectie SZW Blootstelling aan gevaarlijke stoffen Diana Martens Projectleider Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen (Programma BmGS) 18 oktober 2017 Algemeen: Werknemers moeten gezond en veilig met gevaarlijke

Nadere informatie

Ethanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing?

Ethanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth Ethanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? Ethanol welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? Voor het werken met chemische

Nadere informatie

Blootstelling aan gevaarlijke stoffen

Blootstelling aan gevaarlijke stoffen Blootstelling aan gevaarlijke stoffen ARBO-Event SBI Formaat Carolina.verspuij@sbiformaat.nl Carolina Verspuij, trainer / adviseur Arbeid & Gezondheid Blootstelling aan gevaarlijke stoffen: 3000 mensen

Nadere informatie

World of Lab 2 oktober 2018

World of Lab 2 oktober 2018 World of Lab 2 oktober 2018 Road to Zero Inspectie SZW 2 Blootstelling aan Gevaarlijke (CMR) stoffen Diana Martens Projectleider Inspectie SZW Programma Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen Algemeen: Werknemers

Nadere informatie

Hoe ziet een CMR stof eruit en wat doe ik ermee? Edwin Ferdinandus en Marjan Demmer

Hoe ziet een CMR stof eruit en wat doe ik ermee? Edwin Ferdinandus en Marjan Demmer Hoe ziet een CMR stof eruit en wat doe ik ermee? Edwin Ferdinandus en Marjan Demmer Toxic Toxic: webbased dienst die zorgt voor borging en compliance. Consultancy: Pas metingen, Dusttrack, Legionella Planning,

Nadere informatie

Blootstelling aan Gevaarlijke (CMR) stoffen

Blootstelling aan Gevaarlijke (CMR) stoffen Blootstelling aan Gevaarlijke (CMR) stoffen Diana Martens Projectleiding Inspectie SZW Programma Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen Algemeen: Werknemers moeten gezond en veilig met gevaarlijke stoffen kunnen

Nadere informatie

Kees Halm beleidsadviseur arbeidsomstandigheden I 1

Kees Halm beleidsadviseur arbeidsomstandigheden I 1 Kees Halm beleidsadviseur arbeidsomstandigheden 24-11-2017 I 1 Onderwerpen - Ontwikkelingen gevaarlijke stoffen - DME - Chroom VI / lassen - Wijzigingen Arbowet - VCA 2017? Nieuwe checklist 24-11-2017

Nadere informatie

Gezond & veilig werken in kleinschalige zorgvoorzieningen dát maakt zorg beter

Gezond & veilig werken in kleinschalige zorgvoorzieningen dát maakt zorg beter Gezond & veilig werken in kleinschalige zorgvoorzieningen dát maakt zorg beter De Inspectie SZW 1 inspecteerde van maart 2011 tot en met februari 2012 zorgboerderijen en andere kleinschalige zorgvoorzieningen.

Nadere informatie

Rijksoverheid EU-GHS. Eén systeem voor indelen, etiketteren en verpakken van chemische stoffen en mengsels

Rijksoverheid EU-GHS. Eén systeem voor indelen, etiketteren en verpakken van chemische stoffen en mengsels Rijksoverheid EU-GHS Eén systeem voor indelen, etiketteren en verpakken van chemische stoffen en mengsels EU-GHS EU-GHS is de nieuwe verordening over de indeling, etikettering en verpakking van stoffen

Nadere informatie

Mijn mensen mogen niet ziek worden van het werk: nu niet, later niet. Inspectie SZW en gevaarlijke stoffen in de oppervlaktebehandeling

Mijn mensen mogen niet ziek worden van het werk: nu niet, later niet. Inspectie SZW en gevaarlijke stoffen in de oppervlaktebehandeling Mijn mensen mogen niet ziek worden van het werk: nu niet, later niet Inspectie SZW en gevaarlijke stoffen in de oppervlaktebehandeling ION-netwerkdag 18 april 2017 Anja van Vlerken, Inspectie SZW, april

Nadere informatie

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor distributeurs (handelaren) van chemische stoffen, preparaten en/of stoffen in voorwerpen

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor distributeurs (handelaren) van chemische stoffen, preparaten en/of stoffen in voorwerpen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor distributeurs (handelaren) van chemische stoffen, preparaten en/of stoffen in voorwerpen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie

Nadere informatie

Resultaat Atex 137 toezicht in 2007

Resultaat Atex 137 toezicht in 2007 Resultaat Atex 137 toezicht in 2007 Pagina 1 van 9 Samenvatting In 2007 zijn door de directie MHC bij 41 BRZO99 en Arie bedrijven Atex 137 inspecties uitgevoerd op een wijze als beschreven in het toezichtbeleid

Nadere informatie

De ri&e en het plan van aanpak

De ri&e en het plan van aanpak De ri&e en het plan van aanpak Door: Jaap Bijl (Bijl Opleiding en Advies) 0. Inhoud 1. Samenvatting 2. Wettelijke grondslag 3. Wat is een ri&e en pva? 4. Waarom een ri&e? 5. Waar leidt een ri&e toe? 6.

Nadere informatie

Handhaving REACH bij de Inspectie SZW

Handhaving REACH bij de Inspectie SZW Handhaving REACH bij de Inspectie SZW Hoe past REACH binnen het Arbobeleid van bedrijven? Renske Beetstra Handhaving REACH (en CLP) Inspectie SZW: professionele gebruikers van stoffen en mengsels ILT:

Nadere informatie

Op donderdag 18 september 2014 hebben wij, de heer 10.2.E. Er is tijdens dat bezoek gesproken met de heer 10.2.E

Op donderdag 18 september 2014 hebben wij, de heer 10.2.E. Er is tijdens dat bezoek gesproken met de heer 10.2.E > Retouradres Postbus 820 3500 AV Utrecht t.a.v. de directie Postbus 2 6990 AA RHEDEN 6990AA2 Kantoor Utrecht Oudenoord 6 3513 ER Utrecht Postbus 820 3500 AV Utrecht www.inspectieszw.nl Contactpersoon

Nadere informatie

Samenvatting Projectplan CHEMIE 2005 A 710

Samenvatting Projectplan CHEMIE 2005 A 710 Samenvatting Projectplan CHEMIE 2005 A 710 Arbeidsinspectie, Den Haag 24-10-2005 Projectnummer Inspectie-onderwerpen Bedrijfstakdirectie A710 Chemische veiligheid, blootstelling aan gevaarlijke stoffen,

Nadere informatie

gevaarlijke stoffen Verdiepende brochure en handleiding bij de 5xbeter Verbetercheck Gevaarlijke stoffen

gevaarlijke stoffen Verdiepende brochure en handleiding bij de 5xbeter Verbetercheck Gevaarlijke stoffen gevaarlijke stoffen Verdiepende brochure en handleiding bij de 5xbeter Verbetercheck Gevaarlijke stoffen Inhoudsopgave 5xbeter 3 Waarom deze brochure? 5 1. Risico s en aanpak gevaarlijke stoffen 7 1.1

Nadere informatie

gevaarlijke stoffen Verdiepende brochure en handleiding bij de 5xbeter Verbetercheck Gevaarlijke stoffen

gevaarlijke stoffen Verdiepende brochure en handleiding bij de 5xbeter Verbetercheck Gevaarlijke stoffen gevaarlijke stoffen Verdiepende brochure en handleiding bij de 5xbeter Verbetercheck Gevaarlijke stoffen Inhoudsopgave 5xbeter 3 Waarom deze brochure? 5 1. Risico s en aanpak gevaarlijke stoffen 7 1.1

Nadere informatie

Tijdelijk werken op hoogte

Tijdelijk werken op hoogte Tijdelijk werken op hoogte Inhoudsopgave 5xbeter 3 Waarom deze brochure? 5 1. Verbetercheck Tijdelijk werken op hoogte: opzet en achtergrond 7 1.1 Waarom een Verbetercheck Tijdelijk werken op hoogte?

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Industriële gebruikers EU-GHS bevat voor u geen directe verplichtingen. Het is wel belangrijk dat u vaststelt wat de consequenties van de nieuwe wetgeving voor

Nadere informatie

Balanceren tussen bedrijven, overheid en brancheverenigingen

Balanceren tussen bedrijven, overheid en brancheverenigingen Balanceren tussen bedrijven, overheid en brancheverenigingen Renske Beetstra Diana Martens Inspectie SZW Lezingenmiddag VKRT Veiligheid- en milieuwetgeving Gevaarlijke stoffen Gezondheidsgevaren Fysische

Nadere informatie

Voorlichting, onderricht & Toezicht

Voorlichting, onderricht & Toezicht Interne instructie Arbeidsinspectie Voorlichting, onderricht & Toezicht INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 2. AANPAK 2.1 Wettelijke grondslag 2.2 Inspectie 2.3 Handhaving 3. SCHEMA STAPPEN BIJ HANDHAVING Vastgesteld

Nadere informatie

Basisinspectiemodule Arbozorg: VOeT (Voorlichting, Onderricht en Toezicht)

Basisinspectiemodule Arbozorg: VOeT (Voorlichting, Onderricht en Toezicht) Basisinspectiemodule Arbozorg: VOeT (Voorlichting, Onderricht en Toezicht) Deze BasisInspectieModule (BIM) is opgesteld aan de hand van de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening en is

Nadere informatie

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor professionele gebruikers van stoffen

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor professionele gebruikers van stoffen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor professionele gebruikers van stoffen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor professionele gebruikers van stoffen 02 Wat

Nadere informatie

ARBOCATALOGUS PKGV- INDUSTRIE De arbocatalogus PKGV- industrie is een in fasen ontwikkelde catalogus die beheerd wordt door het Verbond Papier- en

ARBOCATALOGUS PKGV- INDUSTRIE De arbocatalogus PKGV- industrie is een in fasen ontwikkelde catalogus die beheerd wordt door het Verbond Papier- en 2007 ARBOCATALOGUS PKGV- INDUSTRIE De arbocatalogus PKGV- industrie is een in fasen ontwikkelde catalogus die beheerd wordt door het Verbond Papier- en Kartonproducerende en - verwerkende industrieën.

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Professionele gebruikers EU-GHS bevat voor u geen directe verplichtingen. Het is wel belangrijk dat u vaststelt wat de consequenties van de nieuwe wetgeving voor

Nadere informatie

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor fabrikanten (producenten) en importeurs van chemische stoffen

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor fabrikanten (producenten) en importeurs van chemische stoffen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor fabrikanten (producenten) en importeurs van chemische stoffen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor fabrikanten (producenten)

Nadere informatie

Aan de slag met de Stoffenmanager Schoonmaak. Zo werk je prettiger!

Aan de slag met de Stoffenmanager Schoonmaak. Zo werk je prettiger! Aan de slag met de Stoffenmanager Schoonmaak Zo werk je prettiger! Vooraf Schoonmakers werken dagelijks met allerlei schoonmaak- en onderhoudsmiddelen. Hierin zitten stoffen die schadelijk kunnen zijn

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Informatie voor fabrikanten U moet alle stoffen die u in de handel brengt, indelen volgens de eisen van EU-GHS. Stoffen die niet in de handel verkrijgbaar zijn

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Vergunningverleners Een vergunningaanvraag mag niet in strijd zijn met EU-GHS. Het is daarom van belang dat u de bepalingen van EU-GHS kent en begrijpt. EU-GHS

Nadere informatie

Datum 15 februari 2016 Betreft Antwoord kamervragen 2016ZO1969 over de toename van het aantal beroepsziekten

Datum 15 februari 2016 Betreft Antwoord kamervragen 2016ZO1969 over de toename van het aantal beroepsziekten > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA S GRAVENHAGE 2500 EA20018 Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Informatie voor distributeurs U moet een stof of mengsel dat als gevaarlijk is ingedeeld etiketteren en verpakken volgens de eisen van EU-GHS. Daarbij kunt u de

Nadere informatie

VEILIGHEID BIJ INDUSTRIEEL OPPERVLAKTEBEHANDELENDE BEDRIJVEN. ing. Egbert Stremmelaar MBA RAE www.vereniging-ion.nl stremmelaar@vereniging-ion.

VEILIGHEID BIJ INDUSTRIEEL OPPERVLAKTEBEHANDELENDE BEDRIJVEN. ing. Egbert Stremmelaar MBA RAE www.vereniging-ion.nl stremmelaar@vereniging-ion. VEILIGHEID BIJ INDUSTRIEEL OPPERVLAKTEBEHANDELENDE BEDRIJVEN ing. Egbert Stremmelaar MBA RAE www.vereniging-ion.nl stremmelaar@vereniging-ion.nl AGENDA Introductie De nieuwe werkwijze van Inspectie SZW

Nadere informatie

Meldingsplichtige arbeidsongevallen. Meld ze direct bij de Inspectie SZW

Meldingsplichtige arbeidsongevallen. Meld ze direct bij de Inspectie SZW Meldingsplichtige arbeidsongevallen Meld ze direct bij de Inspectie SZW De Inspectie SZW werkt samen aan eerlijk, gezond en veilig werk en bestaanszekerheid voor iedereen 2 Meldingsplichtige arbeidsongevallen

Nadere informatie

Claim! Amerikaanse toestanden

Claim! Amerikaanse toestanden Claim! Amerikaanse toestanden Perspectief van de arbeidshygiënist Deventer, 25 april 2012 Rob Snippe, gecertificeerd arbeidshygiënist Arbeidshygiëne Arbeidshygiëne is de toegepaste wetenschap, welke zich

Nadere informatie

FNV Bondgenoten. Checklist Beleid chemische stoffen, zwangerschap en voortplanting in bedrijven

FNV Bondgenoten. Checklist Beleid chemische stoffen, zwangerschap en voortplanting in bedrijven FNV Bondgenoten Checklist Beleid chemische stoffen, zwangerschap en voortplanting in bedrijven Gevaarssymbolen op grond van de Europese regelgeving R-zinnen voor de voortplanting giftige stoffen R 46 R

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 5 september 2018 Betreft Chroom-6 op materialen

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 5 september 2018 Betreft Chroom-6 op materialen > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)

Nadere informatie

Wat houdt REACH in? Wat zijn gevaarlijke stoffen?

Wat houdt REACH in? Wat zijn gevaarlijke stoffen? Wat houdt REACH in? Het Registreren, Evalueren en Autoriseren van Chemische stoffen (REACH) is een Europese Verordening, oftewel een wet waarop wordt gehandhaafd. In eerste instantie is het doel van REACH

Nadere informatie

Sectoraanpak Grond- Weg- en Waterbouw. Sicco Gjaltema, inspecteur Leoniek van der Vliet, Programmaleider GWW

Sectoraanpak Grond- Weg- en Waterbouw. Sicco Gjaltema, inspecteur Leoniek van der Vliet, Programmaleider GWW Sectoraanpak Grond- Weg- en Waterbouw Sicco Gjaltema, inspecteur Leoniek van der Vliet, Programmaleider GWW - Achtergrondinformatie over de GWW - Sectoraanpak GWW 2012 2015 - Activiteiten 2012-2013 De

Nadere informatie

Basisinspectiemodule Arbozorg: VOeT (Voorlichting, Onderricht en Toezicht)

Basisinspectiemodule Arbozorg: VOeT (Voorlichting, Onderricht en Toezicht) Basisinspectiemodule Arbozorg: VOeT (Voorlichting, Onderricht en Toezicht) Deze BasisInspectieModule (BIM) is opgesteld aan de hand van de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening en is

Nadere informatie

Meldingsplichtige arbeidsongevallen. Meld ze bij de Arbeidsinspectie

Meldingsplichtige arbeidsongevallen. Meld ze bij de Arbeidsinspectie Meldingsplichtige arbeidsongevallen Meld ze bij de Arbeidsinspectie 1 Meldingsplichtige arbeidsongevallen Na een (ernstig) arbeidsongeval heerst meestal grote verslagenheid in een bedrijf. Op zo n moment

Nadere informatie

Helger Siegert. Agenda

Helger Siegert. Agenda Stand van Zaken Arbeidsomstandigheden www.molens.nl en www.molen.pagina.nl Helger Siegert 1 Agenda Introductie Uitgangspunten Veranderingen in de wet Discussie 2 1 Arbeidsomstandigheden Wat is aandacht

Nadere informatie

Wetgeving Chemische Agentia en Toezicht AD TWW

Wetgeving Chemische Agentia en Toezicht AD TWW Wetgeving Chemische Agentia en Toezicht AD TWW Dimitri De Coninck Adviseur coördinator Laboratorium voor Industriële Toxicologie Studienamiddag: Veilig omgaan met gevaarlijke stoffen Rol & Opdrachten LIT

Nadere informatie

Arbocatalogus Tuincentra

Arbocatalogus Tuincentra Arbocatalogus Tuincentra Arbocatalogus Tuincentra Voorwoord Voor u ligt de Arbocatalogus Tuincentra, het oplossingenboek voor arborisico s in tuincentra. In de tuincentra denken we bij veiligheid automatisch

Nadere informatie

Aan de slag met RI&E RI& onderdeel Preventiebeleid. Waar ik kort over kan zijn

Aan de slag met RI&E RI& onderdeel Preventiebeleid. Waar ik kort over kan zijn Aan de slag met RI&E Als onderdeel van het Preventiebeleid Marco Sikkel (CAOP) m.sikkel@caop.nl /06-51293568 RI& onderdeel Preventiebeleid 1.Het inventariseren en evalueren van de veiligheids- en gezondheidsrisico

Nadere informatie

Beroepsziekten en [CMR]-stoffen van reageren naar ageren (?) Jeroen Terwoert, Elvera Breedland, Erik Stigter, Marcel Philipse; Inspectie SZW

Beroepsziekten en [CMR]-stoffen van reageren naar ageren (?) Jeroen Terwoert, Elvera Breedland, Erik Stigter, Marcel Philipse; Inspectie SZW Beroepsziekten en [CMR]-stoffen van reageren naar ageren (?) Jeroen Terwoert, Elvera Breedland, Erik Stigter, Marcel Philipse; Inspectie SZW NVvA; 13 april 2017 Kick-off (n.a.v. SER, 2012) Maar dan nog.

Nadere informatie

Veilig werken met schadelijke chemische producten. Kwartsstof: stofvrij werken. 5 september 2015, Dag van de Preventiemedewerker

Veilig werken met schadelijke chemische producten. Kwartsstof: stofvrij werken. 5 september 2015, Dag van de Preventiemedewerker Kwartsstof: stofvrij werken Veilig werken met schadelijke chemische producten 5 september 2015, Dag van de Preventiemedewerker Evelyn Tjoe Nij, arbeidshygiënist 1 Onderwerpen kwartsstof stofvrij werken

Nadere informatie

Naar een veiliger (proces) industrie. Inspecties naar het onderhoudsmanagement en de veilige en juiste uitvoering van onderhoud bij BRZO-bedrijven

Naar een veiliger (proces) industrie. Inspecties naar het onderhoudsmanagement en de veilige en juiste uitvoering van onderhoud bij BRZO-bedrijven Naar een veiliger (proces) industrie Inspecties naar het onderhoudsmanagement en de veilige en juiste uitvoering van onderhoud bij BRZO-bedrijven De Inspectie SZW werkt samen aan eerlijk, gezond en veilig

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 34 775 XVI Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2018 34 775 XV Vaststelling

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Distributeurs U moet een stof of mengsel dat als gevaarlijk is ingedeeld etiketteren en verpakken volgens de eisen van EU-GHS. Daarbij kunt u de indeling gebruiken

Nadere informatie

Veilig en gezond werken in het MKB

Veilig en gezond werken in het MKB Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Veilig en gezond werken in het MKB Informatie over de risico-inventarisatie en -evaluatie in het midden- en kleinbedrijf Veilig en gezond werken in het MKB

Nadere informatie

Aan de slag met de branche afspraken. Marcel Balm en Fieke Horsten vhp

Aan de slag met de branche afspraken. Marcel Balm en Fieke Horsten vhp Aan de slag met de branche afspraken Marcel Balm en Fieke Horsten vhp Doel van deze workshop Het doel is dat u bekend met de gebruiksmogelijkheden van de Arbocatalogus en dat u er gemotiveerd mee aan de

Nadere informatie

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor producenten van chemische preparaten en/of stoffen in voorwerpen

REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen. Informatie voor producenten van chemische preparaten en/of stoffen in voorwerpen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor producenten van chemische preparaten en/of stoffen in voorwerpen REACH: Nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor producenten van

Nadere informatie

Meldingsplichtige arbeidsongevallen. Meld ze direct bij de Inspectie SZW

Meldingsplichtige arbeidsongevallen. Meld ze direct bij de Inspectie SZW Meldingsplichtige arbeidsongevallen Meld ze direct bij de Inspectie SZW De Inspectie SZW werkt aan eerlijk, gezond en veilig werk en bestaanszekerheid voor iedereen 2 Meldingsplichtige arbeidsongevallen

Nadere informatie

REACH en EU-GHS: nieuwe regels voor chemische stoffen

REACH en EU-GHS: nieuwe regels voor chemische stoffen REACH en EU-GHS: nieuwe regels voor chemische stoffen Informatie voor distributeurs (handelaren) van chemische stoffen, mengsels en/of stoffen in voorwerpen Voorwoord Er zijn nieuwe regels voor chemische

Nadere informatie

Toetsingsrapportage RI&E

Toetsingsrapportage RI&E Oranjestraat 38 3291 BS Strijen Tel. 078-3030230 www.questadvies.nl info@questadvies.nl Toetsingsrapportage RI&E 1. VERANTWOORDING Betreft RI&E van bedrijf : Technisch Buro Nigo B.V. Koperweg 4 8251 KA

Nadere informatie

Rapportage sector ACFKR Gezond en veilig werk in de sector Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber

Rapportage sector ACFKR Gezond en veilig werk in de sector Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber Rapportage sector ACFKR 2015 Gezond en veilig werk in de sector Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber Inhoud Voorwoord 3 1 Inleiding 4 2 Kenmerken van de sector ACFKR 5 3 Inhoud sectoraanpak

Nadere informatie

Samen op weg naar veilig en gezond werk

Samen op weg naar veilig en gezond werk Samen op weg naar veilig en gezond werk Aanpak transport en logistiek 2012-2015 De Inspectie SZW werkt samen aan eerlijk, gezond en veilig werk en bestaanszekerheid voor iedereen Voorwoord Bij de sector

Nadere informatie

Gezond. veilig werken. Sectoraanpak Zorg en Welzijn 2012-2015. dát maakt zorg beter

Gezond. veilig werken. Sectoraanpak Zorg en Welzijn 2012-2015. dát maakt zorg beter Gezond veilig werken Sectoraanpak Zorg en Welzijn 2012-2015 dát maakt zorg beter De Inspectie SZW werkt samen aan eerlijk, gezond en veilig werk en bestaanszekerheid voor iedereen Voor mensen die met heel

Nadere informatie

Protocol voor het handelen bij ongevallen

Protocol voor het handelen bij ongevallen Protocol voor het handelen bij ongevallen Maart 2016 Op grond van de Arbeidsomstandighedenwet, kortweg de Arbowet, is de werkgever verplicht om ongevallen op te nemen in een ongevallenregister en ernstige

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Informatie voor professionele gebruikers EU-GHS bevat voor u geen directe verplichtingen. Het is wel belangrijk dat u vaststelt wat de consequenties van de nieuwe

Nadere informatie

Opstellen van gevaarlijke stoffenregister BMD Advies Centraal Nederland B.V.

Opstellen van gevaarlijke stoffenregister BMD Advies Centraal Nederland B.V. Opstellen van gevaarlijke stoffenregister BMD Advies Centraal Nederland B.V. Stationsstraat 26 Postbus 91, 6662 BC ELST Tel.: 088 0318 875 info@cn.bmdadvies.nl www.bmdadviescentraal Inleiding In deze hand-out

Nadere informatie

Themamiddag Arbo Hoofdsector S&A 2-4-2014

Themamiddag Arbo Hoofdsector S&A 2-4-2014 Themamiddag Arbo Hoofdsector S&A 2-4-2014 Arbowet Verplichtingen/Aansprakelijkheid Zelfstandigen en Arbo Arbocatalogus Prioritaire risico s en maatregelen Project aanpak fysieke belasting ISZW Gert van

Nadere informatie

Eindverslag Opslag Ammoniumnitraat

Eindverslag Opslag Ammoniumnitraat Landelijk inspectieproject, uitgevoerd i.s.m. VROM-inspectie Eindverslag Opslag Ammoniumnitraat 2002 Projectnummer A554 Arbeidsinspectie Postbus 90801 2509 LV DEN HAAG Contactpersoon: K. Rheiter, Teamleider

Nadere informatie

Arbeidsomstandighedenbeleid

Arbeidsomstandighedenbeleid Arbeidsomstandighedenbeleid informatie voor werkgevers en werknemers 170.indd 1 30-12-2008 10:38:37 170.indd 2 30-12-2008 10:38:38 Veilig en gezond werken is belangrijk. De overheid stelt doelen vast voor

Nadere informatie

Bescherming van werknemers tegen blootstelling aan kankerverwekkende agentia.

Bescherming van werknemers tegen blootstelling aan kankerverwekkende agentia. Bescherming van werknemers tegen blootstelling aan kankerverwekkende agentia. Linda Wouters Afdeling van de normen over het welzijn op het werk Algemene Directie Humanisering van de Arbeid FOD Werkgelegenheid,

Nadere informatie

8b. (0,5 VE) Op welke manier wordt de blootstelling aan gevaarlijke stoffen beoordeeld? Geschat Gemeten Weet niet

8b. (0,5 VE) Op welke manier wordt de blootstelling aan gevaarlijke stoffen beoordeeld? Geschat Gemeten Weet niet Beleid en maatregelen vanuit bedrijf 7. (1 VE) Treft uw onderneming maatregelen gericht op het werken met gevaarlijke stoffen? (Toelichting: We bedoelen daarmee concrete maatregelen om de gezondheidsrisico

Nadere informatie

Holland Solar heet u welkom. Veilig werken op daken. Solar Solu(ons 2015

Holland Solar heet u welkom. Veilig werken op daken. Solar Solu(ons 2015 Holland Solar heet u welkom Veilig werken op daken Solar Solu(ons 2015 Veilig werken op daken ernst van tongeren directeur/eigenaar ID energie bestuurslid Holland Solar assessor Kenteq ( SEI erkenning

Nadere informatie

Samenvatting Advies normering piekblootstelling oplosmiddelen 1

Samenvatting Advies normering piekblootstelling oplosmiddelen 1 Commissie Arbeidsomstandigheden Samenvatting Advies normering piekblootstelling oplosmiddelen 1 Kern van het advies De Commissie Arbeidsomstandigheden van de Sociaal-Economische Raad (SER) heeft in een

Nadere informatie

Veilig en gezond werken in de diervoederindustrie

Veilig en gezond werken in de diervoederindustrie Veilig en gezond werken in de diervoederindustrie Veilig en gezond werken in de diervoederindustrie Werk in de diervoedersector is niet altijd vrij van gevaren en risico s. Voor de veiligheid en gezondheid

Nadere informatie

S A M E N V A T T I N G

S A M E N V A T T I N G 5 6 Samenvatting Het advies Veilig omgaan met nanodeeltjes op de werkvloer is het antwoord van de commissie Arbeidsomstandigheden van de SER op de adviesaanvraag van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Nadere informatie

Wat betekent EU-GHS voor u?

Wat betekent EU-GHS voor u? Rijksoverheid Wat betekent EU-GHS voor u? Producenten van voorwerpen Als u explosieve stoffen of mengsels in voorwerpen verwerkt, moet u deze indelen, etiketteren en verpakken volgens de voorschriften

Nadere informatie

PRAKTISCHE INSTRUMENTEN VOOR ARBORISICO S IN DE GRAFIMEDIA. RI&E Risico-inventarisatie en -evaluatie is wettelijk verplicht

PRAKTISCHE INSTRUMENTEN VOOR ARBORISICO S IN DE GRAFIMEDIA. RI&E Risico-inventarisatie en -evaluatie is wettelijk verplicht PRAKTISCHE INSTRUMENTEN VOOR ARBORISICO S IN DE GRAFIMEDIA RI&E Risico-inventarisatie en -evaluatie is wettelijk verplicht PRAKTISCHE INSTRUMENTEN VOOR ARBORISICO S IN DE GRAFIMEDIA Ondernemers in de Grafimedia,

Nadere informatie

Toetsing Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RIE) BS De Klimop

Toetsing Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RIE) BS De Klimop Toetsing Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RIE) BS De Klimop Locatie Rembrandtstraat Ad (A.A.M.) van Zundert Consultant veiligheidskunde Paraaf: ad.van.zundert@arboned.nl 06-46015528 Email sales support:

Nadere informatie

BEVOEGD GEZAG WET MILIEUBEHEER Eindrapport Inspectieproject Onderhoudsstops Brzo/ARIE 2010-2012

BEVOEGD GEZAG WET MILIEUBEHEER Eindrapport Inspectieproject Onderhoudsstops Brzo/ARIE 2010-2012 BEVOEGD GEZAG WET MILIEUBEHEER Eindrapport Inspectieproject Onderhoudsstops Brzo/ARIE 2010-2012 Pagina 1 Inhoudsopgave paginanummer 0. Managementsamenvatting 2 1. Inleiding 5 1.1. Aanleiding van het project

Nadere informatie

WEGWIJZER GEVAARLIJKE STOFFEN

WEGWIJZER GEVAARLIJKE STOFFEN WEGWIJZER GEVAARLIJKE STOFFEN WAT IS DE WEGWIJZER GEVAARLIJKE STOFFEN 1 op de 6 werknemers loopt het risico om ziek te worden doordat zij werken met gevaarlijke stoffen. Jaarlijks sterven naar schatting

Nadere informatie

Wat doet de Inspectie SZW?

Wat doet de Inspectie SZW? Wat doet de Inspectie SZW? De Inspectie SZW werkt samen aan eerlijk, gezond en veilig werk en bestaanszekerheid voor iedereen 2 Wat doet de Inspectie SZW? 1 Organisatie Meer effect met één Inspectie SZW

Nadere informatie

LANDELIJK PROJECTVERSLAG HOUT EN MEUBEL 1999

LANDELIJK PROJECTVERSLAG HOUT EN MEUBEL 1999 LANDELIJK PROJECTVERSLAG HOUT EN MEUBEL 1999 A200 Juli 2000 Arbeidsinspectie regio Noordwest C.J. Hensbergen-Aalbers, landelijk projectsecretaris Inhoud 1. Samenvatting 2 Aanleiding en doel van het inspectieproject

Nadere informatie

Sessie 2 RI&E en Plan van aanpak. Wendy Roescher

Sessie 2 RI&E en Plan van aanpak. Wendy Roescher Sessie 2 RI&E en Plan van aanpak Wendy Roescher 06-525 99 066 RI&E Risico Factoren in arbeidssituatie die kunnen leiden tot gezondheidsschade of letsel Inventariseren Risico s eigen werknemers en derden

Nadere informatie

De nieuwe Arbowet en de Arbocatalogus

De nieuwe Arbowet en de Arbocatalogus De nieuwe Arbowet en de Arbocatalogus Een kans voor de rubberindustrie? 13 december 2007 VKRT bijeenkomst Margo de Kort - NVR (Nederlandse Vereniging van Rubber- en Kunststoffabrikanten) De NVR is aangesloten

Nadere informatie

EUROPEAN CONSTRUCTION CAMPAIGN 2004

EUROPEAN CONSTRUCTION CAMPAIGN 2004 VERSLAG EUROPEAN CONSTRUCTION CAMPAIGN 2004 (Project A663 - Actieperiode juni) Informatie: Arbeidsinspectie, kantoor Groningen Drs. J.R. Boer Landelijk Projectleider Postbus 30016 9700 RM GRONINGEN (050)5225880

Nadere informatie

VERSLAG INSPECTIEPROJECT ASBEST OP STORTPLAATSEN

VERSLAG INSPECTIEPROJECT ASBEST OP STORTPLAATSEN VERSLAG INSPECTIEPROJECT ASBEST OP STORTPLAATSEN COLOFON Plaats: Den Haag, september 2007 Projectnummers: Inspectieonderwerpen: Directie: A748 Blootstelling aan asbestvezels op stortplaatsen Bouw Landelijke

Nadere informatie

Blootstelling aan CMR stoffen, een half jaar later

Blootstelling aan CMR stoffen, een half jaar later Blootstelling aan gevaarlijke (CMR) stoffen Diana Martens, Projectleider gevaarlijke stoffen, Inspectie SZW Blootstelling aan CMR stoffen, een half jaar later April 2018, dag van ondernemer Visie: blootstelling

Nadere informatie

Richtlijn B & O. KOMAT Themadag 22 september 2015. Richtlijn Bekistingen & Ondersteuningsconstructies KOMAT VSB ABOMA

Richtlijn B & O. KOMAT Themadag 22 september 2015. Richtlijn Bekistingen & Ondersteuningsconstructies KOMAT VSB ABOMA KOMAT Themadag 22 september 2015 Richtlijn Bekistingen & Ondersteuningsconstructies KOMAT VSB ABOMA Praktisch document dat de actuele stand van regelgeving en de techniek volgt. Richtlijn B & O Jan Vermeiren

Nadere informatie

Peek Bouw & Infra BV. T.a.v. Mevr. N. van Hienen Postbus 250 3990 GB Houten. Betreft: Toetsing RI&E. Geachte mevrouw van Hienen,

Peek Bouw & Infra BV. T.a.v. Mevr. N. van Hienen Postbus 250 3990 GB Houten. Betreft: Toetsing RI&E. Geachte mevrouw van Hienen, Peek Bouw & Infra BV. T.a.v. Mevr. N. van Hienen Postbus 250 3990 GB Houten Betreft: Toetsing RI&E. Geachte mevrouw van Hienen, Op grond van de Arbeidsomstandighedenwet Artikel 5 Risico Inventarisatie

Nadere informatie

EU-GHS: nieuwe regels over etikettering en indelen van gevaarlijke stoffen

EU-GHS: nieuwe regels over etikettering en indelen van gevaarlijke stoffen Verordening (EG) Nr. 1272/2008 over de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels 1 geldt vanaf 20 januari 2009. De verordening in Nederland aangeduid als EU-GHS introduceert nieuwe regels

Nadere informatie

Arbeidsomstandigheden. Congres Transport van Afval 5 februari 2015 Marjolein Gobes

Arbeidsomstandigheden. Congres Transport van Afval 5 februari 2015 Marjolein Gobes Arbeidsomstandigheden Congres Transport van Afval 5 februari 2015 Marjolein Gobes De afvalbranche Wijzigingen per 1 juli 2015 > 60 miljoen ton afval per jaar +/- 15.000 werknemers Relatief hoog aantal

Nadere informatie

Inspectie SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid TITELPAGI NA. Hollen. Stilstaan bij Werkdruk. dát maakt zorg beter.

Inspectie SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid TITELPAGI NA. Hollen. Stilstaan bij Werkdruk. dát maakt zorg beter. Inspectie SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid TITELPAGI NA Hollen Stilstaan bij Werkdruk dát maakt zorg beter Anita Hertogh Waarom is Zorg en Welzijn een van de prioritaire sectoren voor

Nadere informatie