Lessons learned over boeien en binden van docenten met actieonderzoek

Transcriptie

1 Duurzaam Vitaal Leraarschap in het Voortgezet Onderwijs Lessons learned over boeien en binden van docenten met actieonderzoek door Piet Verstegen & Thomas Jager Lectoraat HRM en persoonlijk ondernemerschap 1

2 Enkele citaten bij het begin Is vitaliteitonderzoek gericht op uitgebluste oudere leraren en is dat de reden waarom juist wij vijven hier zitten (School A) Je staat overal wel alleen voor wat dat betreft. Dus ja dat is vrij pittig. Je kopieert je suf. Ja, de werkdruk is gewoon vrij hoog. (school B) Nee, nou, nee, dit is niet iets dat ik voor de rest van mijn leven blijf doen. (school C) Met 70% werken, werkweek van 50 uur. Ik doe niet alles efficiënt. 40% buiten het lesgeven om. (School D)

3 Inhoudelijke conclusies (preview) Actieonderzoek verkleint de kloof tussen docent en leidinggevende en maak binden en boeien echt bespreekbaar Eerder vastgestelde vraagstukken en aangedragen bottom-up oplossingen komen nu wel tot implementatie binnen de school (oudere) docenten leren om te reflecteren op hun gegroeide routines en contact laten maken met hun creatieve bronnen

4 Onderwijs is de sector met meeste Burn-out (16,5%) (TNO, 2011) 4

5 Noodzaak van vitaliteit is hoog Lerarentekort op hoogtepunt in (OCW, 2011) : fte aan vacatures Vergrijzing: 43% > 50 jaar (BZK, 2010) Vertrek startende leraren: % vertrekt in het eerste jaar en 20-25% in de eerste vijf jaar (OCW 2010, 2011) 5

6 Vraagstelling van het project A. Op welke wijze kunnen leraren zelf, en in samenwerking met collega s/team en managers, de randvoorwaarden voor vitalisering realiseren, en hoe kan dit vanuit de organisatie worden gefaciliteerd en geborgd? 6

7 Je leert een organisatie pas echt kennen door er in te roeren Actieonderzoek 7

8 Vraagstelling van het project A. Op welke wijze kunnen leraren zelf, en in samenwerking met collega s/team en managers, de randvoorwaarden voor vitalisering realiseren, en hoe kan dit vanuit de organisatie worden gefaciliteerd en geborgd? B. Op welke manier kan actieonderzoek door leraren bijdragen aan het vergroten van duurzame vitaliteit? 8

9 Deelnemende scholen Schoter Scholengemeenschap Kennemer Lyceum Eerste Christelijke Lyceum Amstelveen College Don Bosco College 9

10 Opzet van het onderzoek Kennisstroom Praktijkstroom 10

11 Praktijkstroom: Oorzaken van verminderde vitaliteit Regie over de agenda kwijt Kloof tussen management en medewerkers Verzakelijking onderwijs veel taken erbovenop Veranderde opzet taakbeleid niet goed met extra taken omgaan Jonge collega s tegen zichzelf beschermen Oude collega s onvoldoende ingezet op hun ervaring Dead end job dus zelf alert blijven Geen aandacht voor niet goed lesgeven (is niet bespreekbaar) Geen focus en geen keuzes als school Geen leergemeenschap zijn Onhandige communicatie

12 Praktijkstroom: Onderzoeksvragen van de deelnemende scholen: 1. Wat kan een onderwijsteam leren van een profitorganisatie als het gaat om effectiviteit en opbrengstgericht werken? 2. Hoe is een transparant taakbeleid te ontwikkelen rekening houdend met de mogelijkheden die op school aanwezig zijn in personele inzet? 3. Hoe is een excellente afdeling vorm te geven die recht doet aan de individuele intellectuele capaciteiten van de leerling zonder dat deze wordt geïsoleerd van de andere reguliere stromen binnen de school? 4. Hoe kan een team zorgen voor het binden van vooral jonge leerkrachten van de school en zorgen voor een meer evenwichtige opbouw van het team? 12

13 Voorbeelden voorgestelde maatregelen Interne communicatie verbeteren Taaktoekenning in dialoog Bottum up zaken invoeren Systeem voor het begeleiden jonge collega s invoeren Flexibel opleidingstraject voor Afdeling C Personeelsbeleid op Afdeling C docenten Opleidingsplannen maken op 3 niveaus: docent, team en sectie Focus op kerntaken: Lesgeven en Mentoraat Leren van elkaar organiseren door kijken in de klas in te voeren.

14 Overkoepelende resultaten van actieonderzoek naar vitaliteit Bijstellen vaste overtuigingen en meningen door onderzoek bij anderen en informatieverzameling. Verrassende resultaten veranderen percepties, de feiten zijn anders dan de beelden Concrete voorstellen Uit dagelijkse routine stappen levert iets op andere activiteiten, meer zelfreflectie, andere vragen gesteld, in kracht gezet, Buiten de school kijken levert frisse invalshoeken en leerzame weerstand op

15 (On-)Zichtbaarheid van vitaliteit De relatie met leerlingen is primaire drijfveer docent; echter deze relatie is niet altijd mee geëvolueerd met ontwikkelingen in samenleving en beroep. Docenten hebben een zeer sterke hang naar autonomie, eigen baas zijn. Het zelf uitzoeken en solisme valt op. Voeding vanuit collegialiteit is vooral gezelligheid; niet elkaar professioneel ondersteunen. Er is geen professionele cultuur. It is a dead end job : Leraar kan bestaande repertoire blijven draaien; er blijkt geen intrinsieke sterke professionaliseringsbehoefte. Docenten kijken wezenlijk anders dan de schoolleiding Waar komen de diepere vitaliteitsvragen dus echt in gesprek?

16 Vitaliteit is kansrijker door echt contact De communicatie ( in elkaars bereik komen ) is overal belangrijk verbeterpunt. Docenten ontberen Gehoord worden, Oprecht aandacht Waardering Verbeterstappen gezet vanuit actieonderzoekers b.v. bij elkaar in de klas kijken, terugkoppeling van uitkomsten taaktoekenning op studiemiddag Met de schoolleiding om tafel voor een goed gesprek documenteren van zaken voor nieuw klas voor hoogbegaafdheid.

17 Kennisstroom Analysemodel Organisatie kenmerken Werk Vitaliteit Persoons kenmerken 17

18 Kennisstroom Analysemodel Organisatiekenmerken 1.In gesprek met mgt 2.Gedeelde visie 3.Normen werklast 4.Community ipv eilandjes 5.Waardering door schoolleiding 6.rooster Werk 1.Contact met leerlingen 2.Contact met collega s Vitaliteit Persoonskenmerken 1.Grenzen stellen 2.Alert zijn dat je vernieuwt 3.Daadkracht 18

19 Werkvorm Stelling 1 Actie-onderzoek van een groep docenten binnen de eigen school geeft een sterke impuls aan een professionele cultuur binnen de school Klopt dit, zo ja hoe zien die impulsen er dan precies uit? Zijn er andere effectieve manieren om de professionele cultuur te versterken? Vervolgstelling: Actieonderzoek is effectiever dan een opleidingstraject om te professionaliseren.

20 Werkvorm Hoe ziet jouw vitaliteitscurve over de afgelopen twee jaar eruit?

21 Voorbeeld Topic School C N=50 Aantal en % I 14 (28 %) II 8 (16 %) III 13 (26 %) IV 7 (14 %) V 8 (16 %)

22 De duurzame vitale docentenkamer