Kom op tegen kanker Roken in het gezin Maart

Transcriptie

1 Kom op tegen kanker Roken in het gezin Maart Dit is een ingekorte versie van de resultaten van het onderzoek. De uitgebreidere versie, met nog meer resultaten, kan op aanvraag verkregen worden bij

2 1 Studie-opzet

3 Doelstellingen Kom op tegen Kanker ondersteunde in het verleden regelmatig een aantal actiecampagnes tegen het roken met onderzoeksgegevens. In 2008 richtte het project zich op de blootstelling aan tabaksrook binnen het gezin, en meer specifiek de impact ervan op kinderen. Om na te kunnen gaan in welke mate het gedrag en de attitudes van ouders t.o.v. deze problematiek al dan niet ëvolueerden doorheen de tijd werd in 2014 een nieuwe meting uitgevoerd, waarin specifieke aandacht werd gegeven aan de vermeende impact van het rookverbod in de horeca. In 2016 en 2017 voerde KotK een opgemerkte televisiecampagne om binnen roken te ontraden. Deze (creatief bekroonde) campagne werd ondersteund door een uitgewerkt communicatieplan (o.a. een brochure) via zogenaamde intermediaire kanalen (dokters, apothekers, Kind & Gezin, ). Om de impact van deze inspanningen te kunnen meten en de evolutie van het binnen roken te volgen, werd een nieuwe vervolgmeting gedaan met een licht aangepaste vragenlijst. 3

4 Methodologie Universum Doelgroep: Nederlandstalige ouders van gezinnen met kinderen jonger dan 15 jaar waarin minstens één ouder rookt (dit hoefde niet noodzakelijk de ondervraagde ouder te zijn). Methode van dataverzameling CATI, via Telescoop + ad-hoc Veldwerkperiode Van 15 januari tot 29 januari 2018 Gemiddelde duurtijd 9 47 minuten 4

5 2 Resultaten

6 2.1 Wie rookt binnen het gezin?

7 Aantal rokende ouders Aantal rokende ouders blijft stabiel t.o.v Maar percentage tabaksrokers daalt. Eén op zes rokers verving tabak door de e-sigaret. Binnen lager opgeleiden zien we een sterkere daling van het aantal rokers (blijft wel hoger dan gemiddelde in de totale populatie) Zijn er bij u in het gezin personen die roken*? PROFIEL 2014 alle rokers tabaksrokers Nee Exclusief dampers \ e-sigaretten Lager opgeleiden Inactieven Arbeiders Huisman/-vrouw Lage sociale klasse Lage middenklasse (Tabel geef significante verschillen weer tussen doelgroepen en totale populatie) Tabak * Vanaf 2018 zijn rokers tabaksgebruikers en/of gebruikers van dampers/e-sigaretten (n=2314) % OP BASIS: ALLEN 2018 (n=1027) 2018 (n=1027) 82% tabak 31% dampers/e-sigaretten Significant hoger dan vorige meting Significant lager dan vorige meting 7

8 Aantal rokende ouders Verschil tussen lager en hoger onderwijsniveau daalt. Zijn er bij u in het gezin personen die roken? % per segment EVOLUTIE ALLEN 26,5 27,8 +5% ONDERWIJSNIVEAU Lager + Lager secundair 54,5 43,1-21% Hoger secundair 32,5 38,5 +18% Hoger 16,1 14,7-9% SOCIALE GROEP Lage sociale klasse 50,2 52,8 +5% Lagere middenklasse 38,9 40,5 +4% Hogere middenklasse 28,3 31,1 +10% Hogere klasse 14,6 13,2-10% % OP BASIS: ALLEN 8

9 Roken in het gezin tabak vs dampers. In 8 op 10 van de rokersgezinnen wordt tabak gerookt, in 3 op 10 gedampt. Tabak 82% Enkel tabak 68% Beide 14% Enkel dampers 17% Dampers 31% Meer bij opleiding technisch of beroeps secundair % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR WAARIN ÉÉN OF BEIDE OUDERS ROKEN 9

10 Wie rookt er in het gezin? In iets meer dan 1 op vier van de gezinnen is er minstens één rokende ouder. In 7% van de gevallen roken beide ouders (n=2314) 2018 (n=1027) 1 ouder Beide ouders Ouder(s): 27% (25% in 2014) 1 of meerdere kinderen 2 2 Iemand anders die bij het gezin woont 0,4 1 % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR 10

11 Profiel rokende ouders Bij jarigen, lager opgeleiden, lage sociale klasse, arbeiders en inactieven komt het significant vaker voor dat beide ouders roken. Bij 1 op 5 van de gezinnen rookt één ouder, als de ouder lager opgeleid is, behoort tot de lage sociale klasse of lagere middenklasse, een arbeider is, huisman/-vrouw of inactief, gebeurt dit significant meer. 1 OF BEIDE OUDERS TOTAAL Lager opgeleiden Lage sociale klasse Lagere middenklasse Arbeiders Inactieven Huisman/-vrouw % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR 11

12 Geprobeerd te stoppen met roken Meer respondenten geven aan zelf al geprobeerd te hebben om te stoppen met roken. Deze stijging is nog groter in de lage middenklasse. Wanneer de partner rookt, geven lager opgeleiden vaker aan dat hun partner al heeft geprobeerd te stoppen met roken. Heeft uzelf al geprobeerd te stoppen met roken? weet niet nee ja (n = 398) % OP BASIS: OUDER ZELF ROOKT alle rokers (n = 365) 2018 tabaksrokers (n = 306) JA alle rokers 2018 tabaksrokers TOTAAL lage middenklas se dampers/esigaretten NEE Gezinsgro otte 2 kids NA 92 NA Heeft partner al geprobeerd te stoppen met roken? (n=385) 2018 (n=337) % OP BASIS: PARTNER ROOKT JA TOTAAL Lager opgeleiden Inactieven Huisman/-vrouw Significant hoger dan vorige meting Significant lager dan vorige meting 12

13 2.2 Roken in aanwezigheid van het kind

14 Hoe roken in aanwezigheid van het kind 2 op 5 ouders rookt ook in aanwezigheid van een kind uit het gezin. Bij inactieven en huismannen/-vrouwen is dit hoger. In de hoge sociale klasse is dit gemiddeld lager en zien we ook een daling t.o.v Gebeurt het dat een ouder rookt in de aanwezigheid van een kind uit het gezin? weet niet nee ja JA alle rokers 2018 tabaksrokers Inactieven Huisman/- vrouw Lager opgeleiden (n = 588) 2018 alle rokers (n = 548) 2018 tabaksrokers (n = 455) % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR WAARIN ÉÉN OF BEIDE OUDERS ROKEN Significant hoger dan vorige meting Significant lager dan vorige meting 14

15 Roken in aanwezigheid van het kind Er is geen evolutie in de frequentie van roken in aanwezigheid van kinderen. Enkel bij de lage sociale klasse zien we een stijging van het aantal personen dat maandelijks rookt in aanwezigheid van kinderen (n = 272) 2018 alle rokers (n = 233) 2018 tabaksrokers (n = 174) dagelijks meerdere keren per week een keer per week meerdere keren per maand een keer per maand minder vaak % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR EN OUDER ROOKT IN AANWEZIGHEID VAN HET KIND Significant hoger dan vorige meting Significant lager dan vorige meting 15

16 Extrapolatie-oefening : Aantal kinderen die dagelijks in de rook worden gezet door hun ouders : Evolutie Berekeningswijze op basis van aantal kinderen Methode : Stap 1 : Aantal kinderen in Vlaanderen onder 15 jaar (bron NIS) Stap 2 : Vermenigvuldigen met % ouders van kinderen onder 15 jaar die hun kinderen dagelijks in de rook zetten. Berekening : Stap 1: Vlaamse kinderen onder 15 jaar Stap 2: Ouders die kinderen dagelijks in de rook zetten Resultaat Evolutie: Vlaamse kinderen Uitgerookte kinderen Alternatieve berekeningswijze (Rekening houdend met verschillend aantal kinderen bij rokende ouders en niet rokende ouders) ,73% (198/1688) 6,01% (139/2314) 4,87% (50/1027) uitgerookte kinderen uitgerookte kinderen + 6% -46% 284/4334 kinderen dagelijks in rook * = kinderen uitgerookte kinderen + 2,4% -17% 88/2072 kinderen dagelijks in rook * = kinderen 16

17 Extrapolatie-oefening : Aantal kinderen die dagelijks in de tabaksrook worden gezet door hun ouders Berekeningswijze op basis van aantal kinderen Methode : Stap 1 : Aantal kinderen in Vlaanderen onder 15 jaar (bron NIS) Stap 2 : Vermenigvuldigen met % ouders van kinderen onder 15 jaar die hun kinderen dagelijks in de tabaksrook zetten. Berekening : Stap 1: Vlaamse kinderen onder 15 jaar Stap 2: Ouders die kinderen dagelijks in de tabaksrook zetten Resultaat Alternatieve berekeningswijze (Rekening houdend met verschillend aantal kinderen bij rokende ouders en niet rokende ouders) ,89% (40/1027) uitgerookte kinderen 71/2072 kinderen dagelijks in tabaksrook * = kinderen 17

18 Roken in aanwezigheid van het kind In aanwezigheid van een kind, wordt er minder op publieke plaatsen gerookt waar veel kinderen komen*, minder bij vrienden, kennissen of familie thuis en minder binnen op publieke plaatsen. Lager opgeleiden roken nog vaker in de wagen en dit stijgt nog t.o.v Waar gebeurt dit? 2014 (n = 272) 2018 alle rokers (n = 233) 2018 tabaksrokers (n = 200) Buiten, in open lucht op privédomein Op publieke plaatsen buiten (straat, park, ) *In speeltuinen, pretparken Binnen in eigen woning Bij vrienden, kennissen of familie thuis In de wagen In publieke plaatsen binnen *Item werd geherformuleerd % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR EN OUDER ROOKT IN AANWEZIGHEID VAN HET KIND 18

19 Roken in aanwezigheid van het kind (subgroepen) Gemiddelde van de totale groep tussen haakjes 2014 BUITEN IN OPEN LUCHT 2018 alle rokers 2018 tabaksrokers Dampers/e-sigaretten NA 100 (90) NA PUBLIEKE PLAATSEN WAAR KINDEREN KOMEN Lager opgeleiden 70 (50) 58 (37) 56 (35) Bedienden 47 (50) 48 (37) 48 (35) Lage sociale klasse 52 (50) 61 (37) 56 (35) IN EIGEN WONING (31) 48 (30) 48 (28) Inactieven 58 (31) 48 (30) 46 (28) IN DE WAGEN Lager opgeleiden 27 (14) 30 (13) 31 (13) PUBLIEKE PLAATSEN BINNEN (8) 15 (4) 19 (3) Lager opgeleiden 13 (8) 15 (4) 15 (3) % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR EN OUDER ROOKT IN AANWEZIGHEID VAN HET KIND Inactieven 7 (8) 10 (4) 9 (3) Lage sociale klasse 7 (8) 12 (4) 14 (3) 19

20 Roken in aanwezigheid van het kind Gasten mogen minder in huis roken als er een kind aanwezig is. In 2008 was dit nog mogelijk bij 1 op 3. Mogen er gasten in huis roken in aanwezigheid van een kind uit het gezin? JA Weet niet Nee Inactieven Ja Bediende Hoger opgeleiden (n=588) 2018 (n=548) Actieven 9 5 % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR WAARIN ÉÉN OF BEIDE OUDERS ROKEN Significant hoger dan vorige meting Significant lager dan vorige meting 20

21 Roken in aanwezigheid van het kind Bijna iedereen houdt rekening met kinderen om hen niet bloot te stellen aan rook, meestal door buiten te gaan roken (wanneer de kinderen thuis zijn, maar ook wanneer ze niet thuis zijn) en/of niet in het bijzijn van de kinderen te roken. Op welke manier wordt er binnen uw gezin rekening gehouden met de kinderen om blootstelling aan rook te vermijden? door buiten te gaan roken als de kinderen thuis zijn Tot zelfs 92% bij lager opgeleiden door ook buiten te gaan roken als de kinderen niet thuis zijn door niet in het bijzijn van de kinderen te roken door in een andere kamer te gaan roken door te dampen (e- sigaret) in plaats van te roken door onder de dampkap te gaan roken door een afzuiginstallatie te voorzien op een andere manier niet Vermijden blootstelling: 99% (97% in 2014) 2014 (n = 588) 2018 alle rokers (n = 548) 2018 tabaksrokers (n = 455) % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR EN OUDER ROOKT IN AANWEZIGHEID VAN HET KIND 21

22 2.3 Problemen in het gezin rond roken

23 OP en partner roken Partner rookt, OP niet OP rookt, partner niet Allen Problemen in het gezin rond roken Roken in het bijzijn van kinderen wordt nog altijd gezien als een probleem. Wanneer de partner rookt en de ondervraagde persoon niet, is dit zelfs nog hoger i.v.m Wordt roken in het bijzijn van kinderen door u persoonlijk als een probleem ervaren? NEE JA 2014 (n=588) 2018 (n=548) Nee, helemaal niet Nee, eerder niet Ja, eerder wel 2014 (n=190) Ja, heel erg 2018 (n=211) (n=203) (n=183) (n=195) (n=154) % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR WAARIN ÉÉN OF BEIDE OUDERS ROKEN 23

24 OP en partner roken Partner rookt, OP niet OP rookt, partner niet Allen Problemen in het gezin rond roken Ook roken in het bijzijn van kinderen wordt door de partner als een probleem ervaren. Wanneer de partner zelf rook, zien we een stijging van het aantal respondenten dat aangeeft dat dit door de partner niet als een probleem wordt ervaren. Wordt roken in het bijzijn van kinderen door uw partner als een probleem ervaren? 2014 (n=588) 2018 (n=548) 2014 (n=190) NEE JA Nee, helemaal niet Nee, eerder niet Ja, eerder wel Ja, heel erg 2018 (n=211) (n=203) (n=183) (n=195) (n=154) % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR WAARIN ÉÉN OF BEIDE OUDERS ROKEN 24

25 Beide ouders roken 1 ouder rookt Allen Problemen in het gezin rond roken De helft van de kinderen ervaart roken ook als een probleem, dit aantal stijgt. Wordt roken in het bijzijn van kinderen door uw kinderen als een probleem ervaren? NEE JA 2014 (n=588) Nee, helemaal niet Nee, eerder niet 2018 (n=548) Ja, eerder wel Ja, heel erg 2014 (n=393) (n=394) (n=195) (n=154) % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR WAARIN ÉÉN OF BEIDE OUDERS ROKEN 25

26 Problemen in het gezin rond roken In 1 op de 5 gezinnen leidt roken tot discussies of ruzies. Er zijn minder respondenten die aangeven dat dit regelmatig tot discussie leidt t.o.v Leidt roken in uw gezin tot discussies of ruzies? 2014 (n=588) (n=548) Vaker discussie wanneer 1 ouder rookt (33%) en wanneer partner rookt en ondervraagde ouder niet (46%) nee ja, soms ja, regelmatig ja, vaak % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR WAARIN ÉÉN OF BEIDE OUDERS ROKEN Significant hoger dan vorige meting Significant lager dan vorige meting 26

27 Problemen in het gezin rond roken 1 op 3 ervaart discussies of moeilijkheden als er iemand in het gezin probeert de roker te ontraden om te roken. Ervaart u moeilijkheden of discussies wanneer er iemand in het gezin de roker probeert te ontraden om te roken? 2014 (n=588) (n=548) Vaker discussie wanneer partner rookt en ondervraagde ouder niet (41%) nee ja, soms ja, regelmatig ja, vaak % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR WAARIN ÉÉN OF BEIDE OUDERS ROKEN Significant hoger dan vorige meting Significant lager dan vorige meting 27

28 2.4 Houding van de ouders t.o.v. de problematiek

29 Houding van de ouders t.o.v. de problematiek Helemaal akkoord / eerder akkoord Helemaal niet akkoord / eerder niet akkoord De gezondheid van de kinderen zou voor mij of mijn partner een reden zijn om te proberen te stoppen met roken 89 7 Ik zou het erg vinden moesten mijn kinderen later zelf gaan roken 88 8 Ouders hebben een voorbeeldfunctie, ook wat roken betreft 88 6 Ook van passief roken of meeroken kan je ziek worden Er wordt in ons gezin gepraat over de nadelige gevolgen van roken Ook van passief roken of meeroken kan je doodgaan Rokers moeten eindelijk met rust gelaten worden, iedereen moet zelf beslissen of hij rookt of niet Een ouder die rookt in het bijzijn van kinderen is onverantwoordelijk Kinderen van ouders die roken zullen later sneller de stap zetten om ook zelf te gaan roken Campagnes over roken zijn overbodig Roken is niet zo ongezond als er tegenwoordig beweerd wordt Kinderen mogen blootgesteld worden aan tabaksrook van ouders

30 2.5 Campagne

31 Herinnering campagne 3 op 5 ouders herinnert minstens 1 spot te hebben gezien, 2 op 5 herinnert zich beide spots. Minstens 1 spot gezien Playmobil: 49% 11% excl. 60% Beide: 38% 11% excl. Geen van deze: 40% % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR WAARIN ÉÉN OF BEIDE OUDERS ROKEN (n=548) Aapje: 49% 31

32 Herinnering campagne: profiel Minstens 1 spot 60% Beide spots 38% Geen 40% (67%) Lager opgeleiden (49%) Huisman/-vrouw (56%) Aangesproken op gedrag door arts (67%) Arbeiders (45%) Dampers/e-sigaretten (47%) Aangesproken op gedrag door arts (53%) 32

33 Effect van de campagne De helft van de bereikte ouders zegt zijn gedrag te hebben aangepast door deze campagne. Bij de partners zien we zelfs nog een iets grotere gedragswijziging. 1 op 4 van de bereikte ouders heeft deze campagne dan ook aangewend om de (andere) rokende ouder te vragen niet meer binnen te roken. KINDEREN AANWEZIG rookt niet meer binnen rookt minder binnen KINDEREN WEG rookt niet meer binnen rookt minder binnen gestopt met roken gedrag niet aangepast Effect campagne op OP alle rokers (n = 225) 2018 tabaksrokers (n = 189) KINDEREN AANWEZIG rookt niet meer binnen rookt minder binnen KINDEREN WEG rookt niet meer binnen rookt minder binnen gestopt met roken gedrag niet aangepast Gevraagd niet meer binnen te roken naar aanleiding van deze campagne? Effect campagne op partner ja 24% alle rokers (n = 225) 2018 tabaksrokers (n = 152) % OP BASIS: OUDER ZELF ROOKT EN HERINNERING CAMPAGNE % OP BASIS: PARTNER ROOKT EN HERINNERING CAMPAGNE 33

34 Impact op de call to action ook buiten te gaan roken als de kinderen niet thuis zijn Call to action is beter doorgedrongen indien de campagne gezien werd. Op welke manier wordt er binnen uw gezin rekening gehouden met de kinderen om blootstelling aan rook te vermijden? door ook buiten te gaan roken als de kinderen niet thuis zijn 81 % Bij diegenen die de campagne gezien hebben : 85% Beide spots gezien : 88% Campagne niet gezien : 74% % OP BASIS: GEZINNEN MET KINDEREN -15 JAAR WAARIN ÉÉN OF BEIDE OUDERS ROKEN 34

35 3 Conclusies

36 Roken in het gezin: voorzichtige stappen voorwaarts op gedrag en attitude campagne werkt Aantal gezinnen met rokende ouders / aantal rokende ouders / aantal en frequentie roken in aanwezigheid van kinderen daalt / rokende ouders minder in kinderrijke gezinnen Daling tabaksrokers, maar compensatie door dampers Vooral gunstige evolutie bij lagere sociale klasse en lager opgeleiden De attitude tegenover de problematiek van roken in het gezin evolueert gunstig, doch niet revolutionair. Men probeert vaker te stoppen. Buiten roken ook als de kinderen niet thuis zijn = al vrij goed ingeburgerd 8 op 10 van de gezinnen met rokende ouders doen dit Bereik en impact van de campagne zijn positief Roken in de wagen is vooral voor lager opgeleiden nog een plaats waar vaak gerookt wordt in het bijzijn van kinderen. Aanknopingspunt volgende campagne? 36

37 Thank you Jan Drijvers Machteld Andries Jana De Smedt Kantar TNS Broekstraat 49, Rue du Marais, 1000 Brussels, Belgium +32 (0)