AFDELING KLINISCHE CHEMIE. VU Medisch Centrum JAARVERSLAG 2009

Transcriptie

1 AFDELING KLINISCHE CHEMIE VU Medisch Centrum JAARVERSLAG 2009

2 Inhoudsopgave VOORWOORD 3 LEIDERSCHAP, STRATEGIE EN BELEID 5 Missie 5 Patiëntenzorg, onderzoek & onderwijs 5 NEUROLOGISCH LABORATORIUM 5 POCT 5 POLIKLINISCHE BLOEDAFNAME 5 MEDEWERKERS 7 Personeelsbeleid 7 Personele bezetting 8 Bij- en nascholing 9 MIDDELEN 10 Inleiding 10 Materiële kosten 10 Personele kosten 10 PROCESSEN 11 Patiëntenzorg 11 KLINISCH CHEMISCH LABORATORIUM 11 ENDOCRINOLOGISCH LABORATORIUM 11 METABOOL LABORATORIUM 11 MOLECULAIR BIOLOGISCH LABORATORIUM 11 NEUROLOGISCH LABORATORIUM 12 Onderwijs 12 Onderzoek 12 ENDOCRINOLOGISCH LABORATORIUM 12 KLINISCH CHEMISCH LABORATORIUM 13 METABOOL LABORATORIUM 13 MOLECULAIR BIOLOGISCH LABORATORIUM 14 NEUROLOGISCH LABORATORIUM 14 FACILITAIRE P-PROJECTEN 15 Kwaliteitssysteem 15 WAARDERING 17 Door klanten 17 KLACHTEN 17 Door de maatschappij 17 TOEGEKENDE ONDERZOEKSPROJECTEN 17 PRIJZEN 18 DOORVERWIJZING/BUITENLAND 18 TOEKENNING ORGANISATIE WETENSCHAPPELIJKE CONGRESSEN 18 EINDRESULTATEN 19 Patiëntenzorg 19 AANTALLEN VERRICHTINGEN 19 KWALITEIT: RESULTATEN INTERNE & EXTERNE QC 20 Onderwijs 22 STAGES 22 SCORES PREKLINISCH ONDERWIJS 23 Onderzoek 23 PROMOTIES 23 PUBLICATIES 24 APPENDICES 25 Appendix 1: INK-model 25 Appendix 2: Lijst met afkortingen 26 Appendix 3: Publicaties 28 Appendix 4: Wetenschappelijke en maatschappelijke activiteiten 32 Appendix 5: Overzicht bij- en nascholing 40 Appendix 6: P-projecten 42 2

3 VOORWOORD Met trots presenteert de afdeling Klinische Chemie u het jaarverslag over Trots omdat de afdeling wederom een succesvol jaar achter de rug heeft en weer met plezier een significante bijdrage aan de VUmc kerntaken Patiëntenzorg, Onderwijs en Onderzoek heeft kunnen leveren. In de Patiëntenzorg is de productie nagenoeg op peil gebleven, maar voor het eerst sinds jaren zien we een geringe daling. Dat betekent dat aanvragers, soms met hulp van onze stafleden, kritischer zijn geworden en minder aanvragen. Desalniettemin drijft de afdeling de grootste polikliniek van het huis. Ook afgelopen jaar hebben de afnamemedewerkers weer rond de bloedafnamen verwerkt, meer dan een ArenA vol: één op elke vijf bezoekers van de VUmc polikliniek brengt een bezoek aan het lab! Een jaar geleden is, om die stroom patiënten beter te kunnen verwerken, een nieuw oproepsysteem geïntroduceerd en dat is niet zonder gevolg gebleven. Een golf van kritiek werd ons deel en heeft er mede toe geleid dat pogingen om de fysieke omstandigheden waaronder de poliklinische bloedafnames plaatsvinden te verbeteren, met nog meer energie zijn voortgezet. In het kader van de klantenbinding en de marktwerking is het VUmc een avondpoli gestart. Dat kon natuurlijk niet zonder de medewerking van het Klinisch Chemisch Laboratorium en geeft aan hoe belangrijk de afdeling in het primaire proces is. De start was wat traag maar de patiënten die er gebruik van maken, zijn er wel erg tevreden over. Hopelijk vinden in het nieuwe jaar meer patiënten de weg naar de avondpoli. De werkdruk was in 2009 weer hoog. Met de nodige inspanning is het aantal vacatures teruggedrongen. Of de sterke daling in het ziekteverzuim daarvan een afgeleide is, vormt een aantrekkelijke gedachte. Ook de staf werd aangevuld, allereerst op het Klinisch Chemisch Laboratorium en later op de Alzheimer Unit, die inmiddels is omgevormd tot Neurologisch Laboratorium. Onderwijs De waardering voor het door onze afdeling verzorgde praktisch onderwijs in het geneeskunde curriculum is ook dit jaar weer onverminderd hoog. Het was extra moeilijk omdat er nog veel studenten het oude curriculum moesten afmaken terwijl het nieuwe al volop draaide. Andere vormen van onderwijs, zoals het verzorgen van (werk)colleges, stagebegeleiding, tutorschappen e.d. worden ook met plezier verzorgd en door de studenten gewaardeerd. De plannen om, samen met de Amstel Academie, te komen tot een in-service opleiding voor klinisch chemisch analist werden verder vormgegeven. In september 2010 worden de eerste studenten verwacht. Het valt uitstekend in het veld, behalve uiteraard bij de scholen. Dat is natuurlijk niet geheel onverwacht, maar wel een beetje eigen schuld. Ook in de Wetenschap is wederom fors gepresteerd. Met (bijdragen aan) 84 peer reviewed artikelen en 2 promoties is de wetenschappelijke productie goed op peil gebleven. Analyse van de output laat zien dat 52% van de artikelen in het eerste kwartiel, en 29% in de top 10% van de tijdschriften is gepubliceerd en dat in 48% van de artikelen een medewerker van de afdeling eerste, tweede of laatste auteur was. Eer viel te beurt aan Marie van Dijk die, naar aanleiding van het mede door haar gevonden gen voor preeclampsie, de Presidents Trainee Plenary lecture op het congres van de Society for Gynecologic Investigation mocht verzorgen. Kwaliteit De afdeling schrijft Kwaliteit met een hoofdletter en in dat kader is accreditatie al sinds 1999 een feit. Heraccreditatie heeft in 2008 plaatsgevonden. Voor begin 2010 staat een tussentijds controlebezoek op de agenda. Achter de schermen is enorm hard gewerkt aan de implementatie van het nieuwe laboraroriuminformatiesysteem GLIMS. Het komend jaar zal het huis hier meer van gaan merken. Ook aan de plannen ter verbetering van de omstandigheden op het afnamelaboratorium (receptie P) is hard getrokken, vooralsnog echter zonder tastbaar resultaat. Naast de afname komt ook de totale vernieuwing van de laboratoria op de brug dichterbij. Wederom is er echter vertraging. Het huidige idee is dat de laboratoriumtoren in 2013 klaar is en de renovatie van de brug begin Maatregelen zullen moeten worden getroffen om de continuïteit van de dienstverlening te waarborgen. De technische levensduur van de grootste analyseapparatuur zal niet veel verder uitstel toestaan. 3

4 Al met al was 2009 weer een uitdagend jaar waarin met velen van binnen en buiten het VUmc vruchtbaar is samengewerkt. Graag betuig ik daarvoor, mede namens de stafleden van de afdeling, mijn erkentelijkheid en ik koppel er de wens aan om de goede samenwerking ook in de toekomst te continueren. Prof. dr. M.A. Blankenstein 4

5 LEIDERSCHAP, STRATEGIE EN BELEID Missie De missie van de afdeling Klinische Chemie van het VUmc is in de volgende formule vervat: P 3 J 6 In woorden luidt de missie: voor Patiëntenzorg, wetenschappelijk Onderzoek, Onderwijs en Opleiding, verzorgt de afdeling Klinische Chemie het Juiste resultaat, op de Juiste tijd op de Juiste plaats, met de Juiste interpretatie, tegen de Juiste kosten en met de Juiste Mensen. Een onlosmakelijk onderdeel van de missie is daarbij dat de medewerkers van de afdeling de hieraan verbonden activiteiten met plezier uitvoeren. Patiëntenzorg, onderzoek & onderwijs NEUROLOGISCH LABORATORIUM Kerntaak van het Neurologisch Laboratorium is onderzoek. Voorts is het Neurologisch Laboratorium beperkt verantwoordelijk voor patiëntenzorg, specifiek voor de liquordiagnostiek van amyloid beta, tau en hypergephosphoryleerd tau voor de ziekte van Alzheimer. Er wordt onderwijs verzorgd voor het curriculum geneeskunde in de vorm van tutorschap en begeleiding korte snuffelstages. Daarnaast zijn er stageplaatsen voor studenten medische biologie. POCT Glucose Het implementatietraject voor Point of Care glucose in de kliniek is in 2009 afgerond voor afdelingen waar volwassen patiënten liggen. Op een aantal kinderafdelingen is gestart met de introductie van POCT glucose met een POCT glucosemeter, die minder gevoelig is voor hematocriet. De resultaten worden doorgestuurd, zodat de uitslagen in Mirador zichtbaar zijn. Gaandeweg het traject is gebleken dat lipemie, wat regelmatig voorkomt bij pasgeborenen die intraveneus worden gevoed, te hoge glucosewaarden veroorzaken op deze POCT glucosemeters. Omdat er vooralsnog technisch gezien geen beter alternatief is voor de glucosemeting bij neonaten, is met de IC-Neonatologie besproken dat bij intraveneuze voeding extra waakzaamheid geboden is ten aanzien van de POCT glucosemetingen. Door het Klinisch Chemisch Laboratorium wordt dagelijks de lipemische index van de i-neo kinderen gecontroleerd. Omdat de analisten van het Klinisch Chemisch Laboratorium zelf de glucoses meten bij deze groep patiënten is een en ander goed controleerbaar. Voor de scholing van gebruikers van POCT glucosemeters in de kliniek is gestart met de opzet van een e- learning module. Deze zal in 2010 worden uitgezet. Bloedgassen In 2009 konden de nieuwe bloedgasmeters op de OK, ICVI en IKIN worden geplaatst met online koppeling. Hierdoor kunnen de uitslagen ook in Mirador en in Metavision zichtbaar zijn, mits het juiste patiëntnummer in het bloedgasapparaat wordt meegegeven. Patiëntenidentificatie Het gebrek aan een goede patiëntenidentificatie middels barcodes in het VUmc leidt tot problemen bij POCT-metingen. De POCT-medewerkers van het Klinisch Chemisch Laboratorium komen per maand glucoseuitslagen tegen waarbij door VUmc-personeel het verkeerde patiëntnummer is ingetikt of waarbij uit gemakzucht is ingetikt. Het is voor het Klinisch Chemisch Laboratorium niet te doen om al die nummers te traceren en na te gaan van welke patiënt ze afkomstig zijn. Derhalve is afgesproken dat deze uitslagen zullen worden verwijderd. Deze uitslagen komen dus niet in ZIS terecht. Dit is precies het tegenovergestelde van wat we zouden willen. POLIKLINISCHE BLOEDAFNAME Implementatie nieuw patiëntenoproepsysteem bij receptie P In januari 2009 is een nieuw patiëntenoproepsysteem geïntroduceerd op receptie P. Met dit systeem kunnen de doorlooptijden via het achterliggende managementsysteem beter geregistreerd worden en is het mogelijk om te allen tijde de actuele situatie op de polikliniek te monitoren. Tevens maakt dit systeem het mogelijk om een klantvriendelijkere service te bieden, aangezien patiënten in de wachtruimte plaats kunnen nemen totdat zij opgeroepen worden. 5

6 Zodoende krijgt de patiënt een meer persoonlijke benadering bij de balie van onze polikliniek. Een ander verbeterpunt is de verkorte doorlooptijd van hematologische en oncologische spoedpatiënten, dit geeft een merkbare verbetering voor de aansluitende behandeling bij de arts. Het nieuwe systeem heeft in eerste instantie tot behoorlijke problemen geleid wat een toegenomen klachtenincidentie tot gevolg had. In september 2009 zijn de nodige aanpassingen aan het systeem gedaan welke tot verbetering hebben geleid. De wachttijdenproblematiek op poli P blijft een punt van aandacht. 6

7 MEDEWERKERS Personeelsbeleid Ziekteverzuim In 2009 is geprobeerd om het ziekteverzuim van langdurig zieke werknemers naar beneden te krijgen. In 2010 zal gestart worden met het aanpakken van het frequent ziekteverzuim. De hoofdanalisten hebben ter ondersteuning hiervoor een training telefoongesprekken voeren bij ziekteverzuim gekregen. Medewerkerslunch In 2009 zijn naar aanleiding van ontevreden signalen vanaf de werkvloer -medewerkerslunches gehouden. De actiepunten hieruit zijn gedestilleerd en aangepakt. Tevens is gestart met het inzetten van een nieuw personeelsbeleid wat zich uit in: meer scholing, betere doorstroommogelijkheden, minder privileges voor enkele medewerkers, meer gelijkheid. Het beleid zal ook in 2010 verder worden uitgewerkt. Van de feestcommissie Labuitje Op 25 september 2009 was het zover! Een dag waar velen naar toe hebben geleefd, de dag van het uitstapje. Nadat alle deelnemers zich keurig op tijd meldden op de afgesproken plaats en we keurig geregistreerd plaats hadden genomen in de bus, vertrokken we naar een tot op dat moment nog steeds onbekende plaats in Nederland. De chauffeur bracht ons tussen de files door zo spoedig mogelijk naar Valburg, nabij Arnhem. Na het welkomstwoord onder het genot van appel- en kersenflappen met koffie en thee werden we groepsgewijs verdeeld over verschillende activiteiten; terreinrijden in Land Rovers, quad race- en behendigheidsproeven en een kookworkshop. Vol enthousiasme ging elke groep van start. Natuurlijk konden op elk onderdeel punten voor de groep gescoord worden en dat maakte een ieder fanatiek Na een bepaalde tijd werden de groepen gewisseld. Met een drankje en een hapje in de hand werden de nieuwe ervaringen uitgewisseld. Een aantal deelnemers stapten op de gereserveerde fietsen om een prachtige route te volgen en keerden terug met heerlijk fruit uit de Betuwe. Zonder ongelukken werd het actieve programma aan het begin van de avond afgesloten. Rond uur volgde de prijsuitreiking. Eric Wever, Hugo Walg, Apolline Imbard en Aura Sierink wonnen de eerste prijs; een fles champagne en een trofee! Nogmaals van harte gefeliciteerd. De tweede prijs werd gewonnen door Ingrid Metgod, Winnifred van Uxem, Anjo Bos, Joke Tuinsma en oud-collega Ada van Berge Henegouwen. Ook jullie natuurlijk de welverdiende felicitaties. Daarna viel de spanning van de dag weg en konden we in gezelschap van Rien Blankenstein beginnen aan het laatste onderdeel van deze dag, het gastronomisch genieten. Alle deelnemers hebben gedurende de dag heerlijke gerechten klaar gemaakt. Van bruschetta tot lamsbout, van salade tot tiramisu, het zag er prachtig uit en smaakte werkelijk fantastisch. Ook daarvoor een groot compliment aan een ieder. Zoals aan alles, kwam er ook aan dit uitstapje een einde en om uur reden we weer bij het VUmc onder de brug door. De deelnemers kunnen terug kijken op een geweldige, goed georganiseerde, verzorgde dag. Het motto Voel de magie, klinische chemie houden we nog even vast Hartelijk dank voor jullie deelname en bijdrage aan een memorabel dagje uit! Sinterklaasfeest Op zaterdag 28 november bracht Sinterklaas een bezoek aan de kinderen van de medewerkers van de afdeling Klinische Chemie. In de Waver werden dit jaar 38 kinderen vermaakt door clown Brevis met een prachtige Zwarte Piet act. Samen met de kinderen maakte Brevis een videofilm voor de Sint. Om uur was het dan eindelijk zover. De film is klaar en er wordt aan de deur van de zaal geklopt. Onder een luidkeels Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht betreedt de lieve goede Sint met twee knechten de Waver. Hoewel de wind door de bomen waait en het weer niet al te best is, weet Sint hoezeer de kinderen binnen zitten te wachten. Zoals ook de voorgaande jaren mogen de kinderen een voor een bij Sinterklaas komen en worden ze persoonlijk toegesproken. 7

8 Er is geen twijfel dat dit de echte Sinterklaas is want in het grote boek staat van alles over de kinderen. De Sint heeft, niet onbelangrijk, ook een zak met cadeautjes meegebracht. Pas wanneer alle kinderen een pakje hebben gekregen, mogen de papiertjes opengescheurd worden. O, kom eens kijken pappa/mamma, is een veel gehoorde kreet. De een krijgt een pop, de ander kaatsballen, blokken of een boek. De kinderen zijn allemaal blij met hun presentje. Na de nodige fotomomenten is het dan weer tijd voor de Sint en zijn twee Pieten om te vertrekken. Onder het bekende Dag Sinterklaasje zwaaien de kinderen de kindervriend uit en kan het opruimen beginnen. Weer een geslaagd feest! Bedankt Sinterklaas en bedankt Pieten. Personele bezetting 2009 De personele bezetting wordt uitgedrukt in fte, niet in aantal medewerkers. In totaal werkten er eind december 2009, 151,3 fte op de afdeling. Uit het onderstaande schema blijkt dat er in 2009, 24,58 fte medewerkers in dienst zijn gekomen. Daarentegen zijn er 16,53 fte medewerkers in hetzelfde jaar uit dienst gegaan. Er is in totaal dus ruim 8 fte bij gekomen. Dit heeft vooral te maken met het feit dat het Klinisch Chemisch Laboratorium zijn formatie op peil heeft gebracht, om zodoende de wachttijden op de prikpoli te verlagen. PERSONEEL IN/UIT DIENST 2009 In dienst naam fte functie per lab Bastiaans-Meijer,B. 0,67 fte bloedafnameassistent Beelen, M.J.J. 1,00 fte applicatiebeheerder Glims BCO Behradkia, P. 1,00 fte researchanalist NL Bezuijen, A. 0,67 fte duaal student EL Dijk, van M. 1,00 fte wet. onderzoeker B MBL El Aomari- Bel Ali, F. 0,44 fte doktersassistent ML El Markouchi, N. 0,89 fte bloedafnameassistent Grob, B. 1,00 fte analist ML Habets, R. 1,00 fte analist Held-Schattevo, L.R.M. 0,89 fte bloedafnameassistent Houdijk, R.E.B. 1,00 fte stafadviseur BCO Ibrahim, B. 0,89 fte kernanalist EL Groes-Geurs, de J.M.M. 0,67 fte bloedafnameassistent Himst van der, Y. 1,00 fte analist Hogenberg-Reingoud, P.H. 0,89 fte bloedafnameassistent Kessel van, M.A.J. 0,89 fte kernanalist Keijzer-van Wijnbergen, D.A.M. 0,67 fte bloedafnameassistent Koel-Simmelink, M.J.A. 0,67 fte researchanalist NL Koning de, R.N. 1,00 fte analist Roelandse-Koop, E.A. 1,00 fte klinisch chemicus Sewpersad, S. 0,89 fte bloedafnameassistent Snatersen, A. 0,89 fte bloedafnameassistent Suppiah, R. 0,67 fte analist Tekkelenburg, G.J. 1,00 fte sr. secretaresse ML Teunissen, C.E. 1,00 fte hoofd AD-unit NL Warmels, M.J. 0,89 fte implementatiespecialist BCO Weijers, S.S. 1,00 fte analist Zijtregtop, A.M.G. 1,00 fte assistent-manager BCO Uit dienst Akoubna-Ark van de, V.W.M., Berge Henegouwen van, A., Boer, P.J., Boerlage-Koch, T.M., Cents, C.C.J., Chnachi, K., Ciobanu, D., Elk van, E.J., Fabriek, B.O., Geitz, M.N.H., Helden van, H., Kanhai, S.Y.D., Kok-de Widell, P.L., Martinez Munoz, C., Mboungou, J.J., Mulder, C., Oldenburg, E., Panneflek, A.N., Soudain, M.J., Vlieger-Hesterman, S., Wals, K.J.M. 8

9 PERSONEEL IN NIEUWE FUNCTIE 2009 In dienst naam functie per Lab Aarts-Borgdorff, W.J. sr. hoofdanalist Abdul-Hamid, O.J. sr. researchanalist MBL Blom, H.J. hoogleraar A ML Bos-Looy, J.G. sr. laborant Foe-A-Man, H.C.G. analytisch assistent Grob, B. kernanalist ML Klappe, W. kernanalist ML Leeuwestein, H. applicatiebeheerder GLIMS Mark van der, J. coördinator pre-analyse Meeues-Meijns, C. sr. laborant Mirck-Duighuizen, A.E. hoofdanalist Oomes,E.F.J. sr. bloedafnameassistent Ouden den, T.A. sr. laborant Ramseijer-Koper, C.C. sr. laborant Serphos-de Jong, G. sr. bloedafnameassistent Tuinsma-Bremmer, J.C. sr. laborant Twaalfhoven, H.A.M. sr. researchanalist NL Vos de, M.C. sr. laborant Wamelink, M.M.C. wet. onderzoeker C ML Bij- en nascholing Medewerkers hebben volop gebruik gemaakt van het opleidingsbudget om zich verder te ontwikkelen. Daarnaast werden vele koffiepraatjes georganiseerd om de medewerkers van voornamelijk het Klinisch Chemisch Laboratorium en het Endocrinologisch laboratorium bij te scholen. Het aantal medewerkers dat een certificaat heeft behaald, bedraagt 31. Een overzicht van de opleidingen die medewerkers in 2009 gevolgd hebben en de titels en de sprekers van de koffiepraatjes is weergegeven in appendix 5. 9

10 MIDDELEN Inleiding In deze paragraaf zullen de materiële en personele uitgaven van de afdeling in 2009 toegelicht worden. De volgende definities worden gehanteerd: Materieel budget: 1e geldstroom financiering van het geheel van bestellingen binnen de afdeling Klinische Chemie (met uitzondering van apparatuur > 4.500). Personele budget: 1e geldstroom financiering van het totaal aan personele kosten die er gemaakt worden binnen de afdeling Klinische Chemie. Materiële kosten Het totaal van het materiële budget en de materiële kosten in 2009 (excl. investeringen > 4.500) ziet er voor de gehele afdeling Klinische Chemie als volgt uit: MATERIËLE KOSTEN 2009 VERSCHIL t.o.v Totaal budget Gerealiseerde materiële kosten Afwijking De gerealiseerde kosten zijn in verhouding hoger, omdat er meer geproduceerd is. Personele kosten PERSONELE KOSTEN 2009 VERSCHIL t.o.v Totaal budget Gerealiseerde personele kosten Afwijking Verhoging van het personele budget ten opzichte van 2008 wordt veroorzaakt door de verhoging van de CAO-lonen en toeslagen. 10

11 PROCESSEN Patiëntenzorg KLINISCH CHEMISCH LABORATORIUM Vervanging en implementatie apparatuur Om de bezinking te automatiseren werd een Starrsed (firma Sysmex) aangeschaft. De keuze voor de Starrsed is mede gebaseerd op het feit dat hierbij gebruik wordt gemaakt van de klassieke Westergren methode. Het apparaat in gevalideerd en zal begin 2010 in gebruik worden genomen. Hierdoor komt de afname van een bezinking in speciale bezinkingsbuizen te vervallen. Koppeling van de BSE-automaat aan het laboratoriumsysteem wordt pas gerealiseerd bij de implementatie van GLIMS. Nieuwe bepalingen en vervallen bepalingen In nauw overleg met het laboratorium van de apotheek werd de ethanolbepaling geïmplementeerd op de routine chemie apparatuur, zodat de ethanolbepaling nu continu beschikbaar is (zie ook: Ten behoeve van projecten werd de bepaling procalcitonine gevalideerd en geïmplementeerd. Wijziging in methoden De samenstelling van de reagentia van volgende routinematige bepalingen werd door de firma s enigszins aangepast: CRP, d-dimeren en vrije vetzuren. De bepalingen werden opnieuw gevalideerd, er werden geen relevante verschillen gevonden. ENDOCRINOLOGISCH LABORATORIUM Vervanging en implementatie apparatuur - Begin 2009: implementatie van Diamate-6, een pipetteerstation. - Medio 2009: vervanging Centaur (Advia Centaur naar Centaur XP) in verband met ouderdom van de Advia Centaur. Nieuwe bepalingen Medio 2009: introductie gevoelige testosteron bepaling (LC-MS/MS). Wijziging in methoden December 2009: voor estradiol (gevoelig) is een nieuwe bepalingsmethode (Delfia, Perkin Elmer) omdat de RIA van DiaSorin uit de handel genomen is. METABOOL LABORATORIUM Vervanging en implementatie apparatuur - HPLC systeem met een ECD-detector - Coulochem 3000 Nieuwe bepalingen - D-2-hydroxyglutaraatdehydrogenase (D2HGDH) enzym assay + mutation detection - L-2-hydroxyglutaraatdehydrogenase (L2HGDH) enzym assay+ mutation detection - Dihydrofolaat reductase (DHFR) enzym assay + DNA sequence analysis - TriosePhosphate Isomerase (TPI) - Pyridoxine-5'-phosphate oxidase (PNPO) - CBS - Methylenetetrahydrofolate reductase (MTHFR) sequencing MOLECULAIR BIOLOGISCH LABORATORIUM De klinische diagnostiek van het Moleculair Biologisch Laboratorium betreft de analyse van genetische variaties (polymorfismen) met klinische consequenties. Twee van de drie personen zal gedurende een of meerdere fases in het leven klinische gevolgen ondervinden van genetische variaties. Deze variaties komen in tegenstelling tot mutaties bij iedereen voor. Een ongunstige combinatie van deze variaties kan de oorzaak vormen of het beloop van ziekte beinvloeden alsook de respons op therapie. Inzicht in de betrokken genen, de verantwoordelijke genetische variaties en de hiermee gecorreleerde ziekten (bv. type 2 diabetes, multiple sclerosis) nemen in hoog tempo toe en leveren de mogelijkheid tot geindividualiseerde, effectievere patienten diagnostiek en behandeling (maatwerk). 11

12 Het pakket van lopende diagnostische bepalingen (ApoE-, FSH-receptor- en CYP450 genotypering, MX1 RNA analyse) is geoptimaliseerd door technische aanpassingen met vervanging door betere (lees: eenvoudiger) methodes met behoud van kwaliteit. Van de aanwezige robot (Biorobot MDX) is wederom door klinische en externe gebuikers met succes gebruikt gemaakt voor grootschalige automatische RNA isolatie. NEUROLOGISCH LABORATORIUM Vervanging en implementatie apparatuur Luminex apparatuur voor multiparameter bepalingen. Onderwijs Practica verzorgd door het Klinisch Chemisch Laboratorium Traditiegetrouw verzorgde het Klinisch Chemisch Laboratorium weer practica in het curriculum geneeskunde en voor studenten biomedische wetenschappen. Ook de venapunctielessen voor coassistenten werden onder aanvoering van J.Th. Meeues weer met verve verzorgd. Het ontbreken van rapportage maakt het onmogelijk te beoordelen of de uitstekende score uit 2008 (4.43!) weer verbeterd is. Het onderwijs voor het curriculum geneeskunde (VU Compas) omvat het practicum Bloedgassen, waarvoor eveneens geen waarderingscijfers zijn ontvangen, maar dat, blijkens de reacties van de studenten, als altijd hoog wordt gewaardeerd en het practicum Fluor vaginalis/hematurie, dat de score zag oplopen van 3.5 in 2008 tot 3.9 in Kerntaak onderwijs Dr. G.S. Salomons - Stagecoördinator, lid van de Commissie Wetenschappelijke Stages, VUmc Dr. H.J. Blom - Stagecoördinator Cardiovascular Research Master, blok Vascular function and Metabolic Diseases, college en practicum: dr. H.J. Blom, dr. P.G. Scheffer, dr. T. Teerlink Practicum verzorgd door het Moleculair Biologisch Laboratorium Ten behoeve van studenten geneeskunde werden interactieve hoorcolleges verzorgd (Leeronderzoek Fundamenteel). Hierbij maakte een enthousiaste groep van studenten op een leerzame manier kennis met de diverse aspecten van moleculair biologisch onderzoek met een klinische vraagstelling. Diverse studenten biomedische wetenschappen werden door medewerkers van het Moleculair Biologisch Laboratorium begeleid tijdens hun stage. Dr. Oudejans particeerde met plezier in het onderwijs aan tweede jaars geneeskunde studenten (tutor semester 2.2). Overige onderwijsactiviteiten Dr. A.C. Heijboer - Stage voor chemistry duaal, Hogeschool Utrecht - Wetenschappelijke stage voor geneeskunde studenten, VU Amsterdam - Verzorgen van practica t.b.v. Wetenschappelijk Focus Onderwijs: Endocrinologie van Neonaat tot - Bejaard (29 studenten geneeskunde) - Cellular and Molecular Physiology, Life Science course, Roosevelt Academy, Middelburg - Masterclass kinderendocrinologie, 10 november 2009, Utrecht Opleiding (KC) In opleiding tot klinisch chemicus: - Dr. B.O. Fabriek vanaf Dr. A.C. Heijboer vanaf Dr. M. Levitus vanaf Onderzoek ENDOCRINOLOGISCH LABORATORIUM Het Endocrinologisch Laboratorium werkt aan verschillende onderzoeksthema s. Deze vallen onder verschillende onderzoeksinstituten, te weten Neuroscience Campus Amsterdam (groep hormones and brain ) en MOVE. 12

13 Steroid-hormonen Het promotie-onderzoek van ir. H. Bui richt zich op de bepaling steroidhormonen met behulp van de LC- MS/MS. De gevoelige testosteron bepaling die zij ontwikkeld heeft op de LC-MS/MS wordt oa gebruikt om testosteron te bepalen in dialysaat na micro-dialyse om een indruk te krijgen van de weefsel specifieke testosteron concentratie (samenwerking met endocrinoloog dr. W. de Ronde). Er wordt in 2009 ook een speeksel testosteron bepaling ontwikkeld op de LC-MS/MS. Dit leidt tot klinische onderzoeken naar de effecten van sustanon injecties op de testosteron concentratie bij transgenderpopulatie (vrouw naar man) (samenwerking met kinderendocrinologie, drs. S. Schagen). Ook wordt een onderzoek opgezet naar de testosteron concentraties bij preterme en a terme neonaten kort na de geboorte (samenwerking met dr M van Weissenbruch, afdeling neonatologie). Bovendien wordt een METc aanvraag gedaan om onderzoek te gaan doen naar de relaties tussen serum testosteron, vrij testosteron en speeksel testosteron in gezonde personen en personen met een afwijking in de gonadale as. Daarnaast worden plannen gemaakt om in prostaatweefsel testosteron te meten. Dit laatste is een samenwerking met de afdeling Urologie (prof. dr. E.J.H. Meuleman, drs. T. van der Sluis). Calcium- en fosfaathuishouding Allereerst wordt er samen met het Endocrinologisch Research Laboratorium onder leiding van prof. dr. P. Lips en dr. N. Bravenboer, gewerkt aan het effect van mechanische belasting op botweefsel. Daarnaast is er een voortzetting van de nieuwe lijn die zich richt op de fosfaathuishouding en de rol die FGF-23 hierin speelt. Terwijl het Endocrinologisch Laboratorium werkt aan analytische aspecten van de FGF-23 bepaling worden er klinische studies opgestart. Dit onderzoek is een samenwerking met de afdeling Nefrologie (prof. dr. P. ter Wee en drs. M. Vervloet). Binnen dit thema is een nieuwe wetenschappelijke samenwerking ontstaan met prof. dr. W. Lems van de afdeling Reumatologie. Hierbij wordt onderzocht wat het nut is van verschillende botmarkers bij de behandeling van osteoporose. Prenatale diagnostiek In het kader van 1 e trimesterscreening werd onderzoek gedaan naar de stabiliteit van ADAM-12. Daarnaast werd gewerkt aan PP-13 en PLGF, ook in het kader van de vroege detectie van intra-uterine groei retardatie, zwangerschaps geïnduceerde hypertensie en preeclampsie. Klinische partners in dit onderzoek waren prof. dr. J. van Vugt, drs. I. Linskens, drs. K. Deurloo en drs. G. Vandenberghe van de afdeling Verloskunde en Gynaecologie. KLINISCH CHEMISCH LABORATORIUM HbF-studie In 2009 is een pilot gedraaid in samenwerking met de firma Abbott en de firma IQ-products om een nieuwe methode voor het aantonen van foetomaternale transfusies te valideren. Deze test draait op de Sapphires (Abbott). Voor deze pilot is samenwerking gezocht met de afdeling Gynaecologie. De analytische validatie leverde nog wat problemen op welke door de beide firma s en door alle Abbott gebruikers in Nederland nader zullen worden onderzocht in De invloed van lipemie op de Hemocue glucose bepaling De interferentie van lipemie op de glucose bepaling van de Hemocue (POCT-analyzer) die werd gevonden, is beschreven in een artikel dat in mei 2010 zal verschijnen in CCLM. METABOOL LABORATORIUM Neurometabool labonderzoek Binnen het Metabool Laboratorium wordt onderzoek verricht dat valt onder Neuroscience Campus Amsterdam. Dit onderzoek is onderdeel van de onderzoekslijn Witte stofziektes. Het neurometabole onderzoek is gericht op: - defecten in het polyol metabolisme - L- en D-2-hydroxyglutaric aciduria - defecten in GABA metabolisme - pyridoxine-gerelateerde hersenaandoeningen - cerebrale creatine defecten. Binnen dit onderzoek zijn verschillende aio s en master-studenten werkzaam. Vasculair metabool labonderzoek Binnen het Metabool Laboratorium van de afdeling Klinische Chemie vindt het vasculair metabool labonderzoek plaats. Dit onderzoek betreft met name metabole risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Hiertoe worden verbindingen en processen onderzocht die mogelijk betrokken zijn bij vasculaire ziekten, meestal in relatie tot endotheel disfunctie, zoals: homocysteine, methylering, ADMA, homoarginine, myeloperoxidase, NO en oxidatieve stress markers. 13

14 Tevens worden de onderliggende processen onderzocht die leiden tot hart- en vaatziekten. Gebruik wordt gemaakt van gekweekte cellen (o.m. HUVECs), proefdieren en diverse cohorten zoals de Hoornstudie. Het onderzoek is ingebed binnen het ICaR-VU onderzoeksinstituut Thema V. MOLECULAIR BIOLOGISCH LABORATORIUM Het onderzoeksthema van het Moleculair Biologisch Laboratorium betreft onderzoek naar de functionele mechanismen van en ontwikkeling van vroegdiagnostiek voor de meest voorkomende risico zwangerschappen (pre-eclampsie, HELLP, groeivertraging, Down-syndroom). Het merendeel van dit onderzoek valt onder het Onderzoeksinstituut ICaR-VU. Het onderzoek is deels mede door onverwachte maar interessante bevindingen voortkomende uit dit onderzoek uitgebreid met onderzoek naar de relatie van het STOX1 gen en Alzheimer en de analyse van niet-coderend RNA (microrna) voor hart- en vaatziekten en Alzheimer. Deze ontwikkelingen ondersteunen het feit dat de processen die zich tijdens de vroege ontwikkeling afspelen alsook de benodigde analytische methoden informatief en klinisch bruikbaar kunnen zijn voor latere processen in het leven (Alzheimer, hart- en vaatziekten). Pre-eclampsie Door de toekenning van een Ter Meulenfonds stipendium heeft dr. M. van Dijk (pre-eclampsie) met succes vervolgonderzoek verricht naar de functionele genetica van pre-eclampsia in het Samuel Lunenfeld Research Institute in Toronto. De combinatie van de expertise van dr. M. van Dijk en de infrastructuur van dit gerenommeerde instituut was zeer vruchtbaar. Dr. M. van Dijk zal haar onderzoek na terugkeer voortzetten in het Moleculair Biologisch Laboratorium. HELLP De zoektocht naar het gen voor dit ernstige syndroom is met succes voortgezet en in een beslissende fase gekomen. Het gebied waarin het oorzakelijk gen gelokaliseerd moet zijn, is teruggebracht tot baseparen. Verrassenderwijs is dit gebied een zogenaamd gene desert en is er sprake van een genproduct met functie maar zonder eiwit (non-coding). Kandidaat mutaties zijn geïdentificeerd die zullen worden onderworpen aan functionele analyses. Trisomie 21 Het promotieonderzoek van drs. A.T.J.I. Go (Verloskunde en Gynaecologie) is mede door de analytische inbreng van mw. A. Visser met succes afgerond en heeft geresulteerd in de succesvolle verdediging van haar proefschrift. Het jaar 2009 is in dit verband een cruciaal jaar gebleken voor de niet-invasieve prenatale diagnostiek van trisomie 21. Techische doorbraken (massively parallel sequencing) wanneer toegepast voor niet-invasieve prenatale diagnostiek van T21 bleken diagnostiek met een aan zekerheid grenzende nauwkeurigheid mogelijk te maken. Middels een multicenter study (Hong Kong, London, Amsterdam) in 800 patiënten en controles is de klinische betrouwbaarheid gevalideerd. STOX1 Het gen, STOX1, verantwoordelijk voor pre-eclampsie bij Nederlandse vrouwen bleek ook betrokken te zijn bij de ziekte van Alzheimer. Dit onverwachte maar interessante en belangrijke gegeven wordt door drs. D. van Abel onderzocht in een promotieonderzoek. MicroRNA Het gegeven dat het zogenaamde niet-coderende RNA en DNA ertoe doet en niet zoals voorheen gedacht werd junk was, is met succes aangepakt in samenwerking met enthousiaste clinici en wetenschappers. Voor de analyse van micrornas in het liquor van patiënten met Alzheimer is drs. A.C. van Harten aangesteld als promovendus bij het Alzheimer centrum en gedetacheerd bij de afdeling Klinische Chemie. Voor de analyse van micrornas in hartweefsel van patiënten met hartfalen werd met succes een preklinische samenwerking gestart met de afdeling fysiologie (dr. J. van der Velden) en met succes door prof. dr. W.J. Paulus een Europese miljoenen subsidie verkregen in het kader van het FrameWork programma. MicroRNA analyse vormt in dit multicenter project een essentieel onderdeel. NEUROLOGISCH LABORATORIUM (voorheen Alzheimer Unit) Met de komst van het nieuwe labhoofd, dr. C.E. Teunissen, is het Neurologisch Laboratiorium gevormd. Het Neurologisch Laboratorium Klinische Chemie doet onderzoek naar biomarkers voor diagnose en prognose van neurodegeneratieve aandoeningen. Dit onderzoek richt zich vooral op Multiple Sclerose en Alzheimer. Hiervoor wordt nauw samengewerkt met onderzoekers van het Alzheimer Centrum en MS Centrum Amsterdam. 14

15 Onderzoeksspeerpunten Het Neurologisch Laboratorium heeft 3 speerpunten - Nieuwe biomarkers ontwikkelen en valideren - Inzicht verkrijgen in de relatie van biomarkers met de pathogenese - De ontwikkeling en toepassing van Multiparameter assays en ultragevoelige bepalingen. Patiënten cohorten - De afdeling beheert professionele Biobanken met daarin een variatie aan patiëntenmateriaal. Zo is er toegang tot liquor, serum, plasma en DNA van patienten met neurologische aandoeningen. - De monsters gaan gepaard met uitgebreide klinische en radiologische gegevens. - Er is lichaamsmateriaal van zowel cross-sectionele als longitudinale cohorten verzameld voor biomarkeronderzoek. FACILITAIRE P-PROJECTEN Aanvragers van buiten en binnen het VUmc vragen in het kader van onderzoek bepalingen aan bij de afdeling Klinische Chemie. Deze vorm van onderzoek wordt op de afdeling Klinische Chemie aangeduid met de term P-project. Het aantal nieuw gestarte P-projecten bedroeg in 2009, 81. Voor een overzicht zie appendix 6. Kwaliteitsysteem Arbo en milieu In 2009 zijn van enkele laboratoria de stoffen ingevoerd in het chemicaliënbeheersysteem E-quest. Verder is er een lesomgeving gemaakt, zodat zonder effect op productieomgeving medewerkers ingewerkt kunnen worden en kunnen oefenen. Voor de uitrol naar de rest van het ziekenhuis zijn voorbereidingen getroffen. De projectgroep zal de nieuwe afdelingen begeleiden en inwerken op het systeem. De implementatie van E-quest was een goede aanleiding om de huidige voorraad chemicaliën onder de loep te nemen en te ontdoen van overtollige chemicaliën. Heel veel chemicaliën bleken onnodig en zijn afgevoerd. Op alle werkplekken van de KC zijn veiligheidsrondes, zogenaamde site visits, uitgevoerd door de kwaliteitscoördinator en de arbo- en milieucontactpersonen (ACP ers) van de afdeling. Positieve punten die gevonden zijn, zijn: - verlichting uit na werktijd - afvoer volgens Handboek afvalstoffen (1 uitzondering) - apparatuur uit indien niet in gebruik (enkele uitzondering) - beschermingsmiddelen overal aanwezig - chemicaliën goed geregeld. Punten die op nagenoeg alle werkplekken aandacht behoeven zijn: - medewerkers zijn niet op de hoogte van het calamiteitenplan - pictogrammen voor opslag gevaarlijke stoffen ontbreken - snoeren en contactdozen liggen op de vloer - dozen, flessen, apparatuur (veelal computers) staan op de grond - alarmnummer is niet zichtbaar - schoonmaak zuurkasten - afvalvaten in zuurkast staan niet op verhoging. Voor iedere werkplek is een actielijst gemaakt, die door de ACP er van de betreffende werkplek zal worden aangepakt of worden voorgelegd aan de leiding. Interne audits Om het kwaliteitssysteem te beoordelen worden interne audits gehouden. In 2009 stonden er 18 werkplekaudits op de planning. De interne audit automatisering is in overleg vervallen, aangezien hard gewerkt is aan de implementatie van GLIMS; het oude LABZIS nader bekijken leek niet zinvol. Er zijn er 13 daadwerkelijk in 2009 uitgevoerd, de overige zijn verschoven naar Drie werkplekken op het Klinisch Chemisch Laboratorium zijn geaudit door interne auditors in opleiding van verschillende afdelingen in het VUmc, PA, KFA, IVF, HL en KC. In het kader van divisiebreed opleiden is een cursus intern auditor gegeven door Kerteza, die een praktijkgericht karaker had. Klinische Chemie heeft daarvoor haar audits ter beschikking gesteld. De interne audit en rapportage werden begeleid door Kerteza. Het benoemen van de corrigerende maatregelen werd begeleid door de kwaliteitscoördinator van Klinische Chemie. De rapporten zijn opgenomen in ons eigen kwaliteitssysteem. Het was een leerzame ervaring, mede door de afwisselende vakgebieden waarin de cursisten werkzaam zijn. Voor onze afdeling heeft de cursus twee nieuwe auditoren opgeleverd. 15

16 Extra nadruk tijdens de audits is gelegd op de volgende onderdelen van de CCKL-praktijkrichtlijn: 3.2 Methode, techniek en aanvragers, 3.3 Wetenschappelijk onderzoek, 3.4 Doelmatigheid van zorg, 4.2 Bereikbaarheid laboratoriumleiding, 4.5 Vrijwaring van druk en H12 Rapportage. 16

17 WAARDERING Door klanten KLACHTEN In 2009 zijn door klanten en patiënten 154 klachten geuit en incidenten gemeld. Na 2 jaar van daling van het aantal is er nu weer een lichte stijging te zien van 18%. De top 5 meldingen is weergegeven in de tabel. Oorzaak externe melding Aantal 2009 (%) Monsterverwisseling arts/afdeling 28 (18%) Invoerfout 22 (14%) Lange wachttijd patiënten 21 (14%) Uitvoeringsfout medewerker 16 (10%) Onduidelijkheid aanvraagformulier 11 (7%) Geheel nieuwe klachten zijn de lange wachttijd van patiënten en de onduidelijkheid van het aanvraagformulier. Het invoeren van het nieuwe nummervolgsysteem van Q-matic is hier de oorzaak van. In het begin heeft het nieuwe systeem veel gevergd van patiënt én medewerkers. De meeste problemen zijn vrijwel direct na invoeren aangepakt en opgelost. In de tweede helft van het jaar zijn de klachten beduidend afgenomen (van in totaal 25 naar 7). De overige meldingen zijn niet noemenswaardig gewijzigd in aantal en percentage. Naast de klachten die direct aan de afdeling zijn geuit, is er in 2009 een klacht via het Instituut Ondersteuning Patiëntenzorg (IOP) binnengekomen. Deze melding had te maken met een prikaccident van een medewerker. De procedure die na een prikaccident gevolgd moet worden, was mondeling wel goed gegaan, maar er was verzuimd een schriftelijke verklaring te vragen. De juiste procedure is bij de medewerkers van de Afnamepoli opnieuw onder de aandacht gebracht. Alle klachten die op de afdeling binnenkomen worden op papier bijgehouden. In 2009 is een start gemaakt met het ontwikkelen van een elektronisch meldformulier, dat zowel voor het registreren van klachten als voor het melden van afwijkingen gebruikt kan worden. MIP-meldingen In 2009 is er geen MIP-melding binnengekomen op onze afdeling. Wel is er naar aanleiding van een MIPmelding een verzoek gedaan om samen met de afdeling Hematologie Laboratoria iets te doen aan de bekendheid van therapeutische waarden van bepalingen. Door de maatschappij TOEGEKENDE ONDERZOEKSPROJECTEN Neurologisch Laboratorium Aanvrager: dr. M. Khalil / prof. dr. F. Fazekas / dr. C.E. Teunissen Subsidie: Subsidie voor onderzoek in buitenland.. Instantie: Erwin Schrodinger Foundation (Oostenrijk) Doel: Biomarkers for axonal damage and neurodegeneration in multiple sclerosis Bedrag: ,00 Aanvrager: dr. C.E. Teunissen / dr. C.R. Jimenez Subsidie: Onderzoekssubsidie. Instantie: Neurocampus Amsterdam (NCA) Doel: Proteomics discovery of novel biomarkers for Multiple Sclerosis Bedrag: ,00 Aanvrager: prof. dr. C. Dirven / dr. M. Lamfers / dr. C.E. Teunissen Subsidie: Onderzoekssubsidie. Instantie: Koningin Wilhelmina Fonds Doel: Evaluation of brain immune reactions, tumor response, and neurodegenerative effects after loco-regional oncolytic adenoviral therapy for Glioblastoma Multiforme in a clinical phase I/II trial. Bedrag: ,00 17

18 Aanvrager: dr. H. Nielsen / dr. R. Veerhuis Subsidie: Subsidie voor onderzoek in buitenland Instantie: Tegger s Stiftelsen (Zweden) Doel: Investigating the role of astrocytes in the clearance of amyloid ß, and effects of alpha1- Antichymotrypsin hereon Bedrag: ,00 Aanvrager: dr. R. Veerhuis (subproject van project LeARN ) / prof. dr. M.A. van Buchem (LUMC) / dr. B.N.M. van Berckel (VUmc)) Subsidie: Onderzoekssubsidie Instantie: CTMM Doel: Development and validation of analytical techniques for novel Biochemical markers Bedrag: ,00 PRIJZEN Dr. H.J. Blom, dr. M.M.C. Wamelink Subsidie van ,-- van de Cystinosis Research Network Dr. M. van Dijk - IFPA 2009 YW Loke New Investigator Travel Award ($ ) - SGI 2009 Wyeth President s Presenter Award ($ ) DOORVERWIJZING/BUITENLAND Metabool Laboratorium ONDERZOEK AANTAL BUITENLANDSE AANVRAGEN AANTAL EXTERNE AANVRAGEN BINNENLAND Basisdiagnostiek Homocysteine 0 84 Enzymdiagnostiek DNA-diagnostiek Prenatale basisdiagnostiek 19 7 Prenatale DNA-diagnostiek 7 0 TOEKENNING ORGANISATIE WETENSCHAPPELIJKE CONGRESSEN European committee for treatment and research in MS 2011, dr. C.E. Teunissen is lid van het lokale organiserend committee. 18

19 EINDRESULTATEN Patiëntenzorg AANTALLEN VERRICHTINGEN Patiëntenzorg Productie afdeling Klinische Chemie toegelicht: binnen de afdeling Klinische Chemie worden bepalingen verricht in het kader van patiëntenzorg, die aangevraagd worden door aanvragers binnen het VUmc. Over de hoeveelheid en de prijzen van productie voor de patiëntenzorg zijn afspraken gemaakt, die vastgelegd worden in het faciliteitenbudget. In de tweede plaats verricht de afdeling afnames en bepalingen voor huisartsen, hetgeen eerstelijnsproductie heet. Hierover worden afspraken gemaakt via de zorgverzekeraars. In de derde plaats doet de afdeling Klinische Chemie (Metabool Laboratorium) bepalingen die vallen onder de zogenaamde Artikel 2-code voor de Stichting Klinische Genetica Amsterdam (SKGA). Afspraken hierover vallen binnen de bijzondere productie. In de vierde plaats doet de afdeling ook bepalingen voor aanvragers van buiten het VUmc die deze bepalingen zelf niet in het pakket hebben, hetgeen inkomsten genereert voor de afdeling Klinische Chemie. Dit valt onder de Wet Declaratie Structuur onderlinge dienstverlening ziekenhuizen. Bepalingen (in aantallen en in geld) In Tabel A wordt de productie (in aantal bepalingen) van de afdeling in 2009 weergegeven. Deze informatie is afkomstig uit het management informatiesysteem (Cognos) van het VU medisch centrum. De verrichte bepalingen worden in het ziekenhuis informatiesysteem (ZIS) vastgelegd, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen patiëntenzorg, projecten (in het kader van patiëntgebonden onderzoek), WDS-productie (wat wij doen voor derden) en eerstelijnsproductie en overige specialismen. Tabel A Productie (in aantal bepalingen) PRODUCTIE 2009 VERSCHIL t.o.v Patiëntenzorg Projecten/onderzoek WDS-productie Eerstelijnsproductie Totaal ,2% Tabel B Faciliteitenbudget (productie in geld) KC BUDGET 2009 IN Faciliteitenbudget Afnamepoli volwassenen Tabel C Aantal poli-patiënten voor bloedafname Volwassenen REALISATIE 2009 IN VERSCHIL t.o.v. BUDGET ,5% Gemiddeld aantal patiënten per dag VERSCHIL t.o.v ,0% Het gemiddeld aantal polipatiënten is in 2009 sterk gestegen. Dit heeft voornamelijk te maken met het feit dat Klinische Chemie tot en met 2008 de hematologiepatiënten niet telde. Het nieuwe systeem dat sinds januari 2009 actief is, registreert en telt deze patiënten wel. 19

20 Afnamepoli kinderen Tabel D Aantal poli-patiënten voor bloedafname Kinderen Gemiddeld aantal patiënten per dag VERSCHIL t.o.v ,2 30,8 1,3% KWALITEIT: RESULTATEN INTERNE & EXTERNE QC Klinisch Chemisch Laboratorium Interne QC Alle bepalingen worden op juistheid (stabiliteit) en (im)precisie gecontroleerd middels interne kwaliteitscontrole (per analyse serie of enkele malen per dag, afhankelijk van de bepalingsfrequentie). Als de uitslagen van individuele controle monsters niet aan de gestelde eisen voldoen wordt direct actie ondernomen. De resultaten worden vastgelegd in de QC programma s QC-Today (voor on-line gekoppelde apparatuur) en multi-qc, dan wel op controlekaarten. Externe QC ENQUÊTE FREQUENTIE (N /PERIODE) BEPALINGEN DOELSTELLING SCORE 2009 ACE 6 / 6 mnd ACE - - Allergie Bloedgassen Combi Algemene Chemie Combi Immunochemie Combi Urine Chemie Hartmerkers Totaal IgE en 3 / 3 mnd wisselende allergenen Bloedgassen, ISE, 3 / 6 mnd coöximetrie Bijna volledig pakket 6 / 3 mnd algemene klinische chemie Bijna volledig pakket 6 / 3 mnd eiwitchemie Kwalitatief en 6 / 3 mnd kwantitatief urineonderzoek 2 / 12 mnd LD, CK, CKMB massa, CRP,TnT, NTproBNP HbA1c 24 / 12 mnd HbA1c - - Hemocytometrie IgG subklassen (via CLB) 8 / 2 mnd Volledig - - hemocytometriepakket 3 / 12 mnd IgG1, IgG2, IgG3, IgG4 - - Mproteïne 3 / 3 mnd Mproteïnescreening - - Liquor 6 / 6 mnd - - Metalen in serum 6 / 6 mnd Zink, koper, aluminium - - Porfyrine 12 / jaar ALA, PBG, porfyrines - - Photometerkontrolle 3 / jaar Controle juistheid spectrofotometer Semenanalyse 4 / 3 mnd Telling en morfologie - - De enorme hoeveelheid resultaten van de externe enquêtes is niet in een beknopte tabel samen te vatten. Voor de Combi enquêtes, de enquêtes hemocytometrie, metalen in serum en porfyrine wordt gestreefd voor elke bepaling een SA score (een score die aangeeft hoe gescoord wordt ten opzichte van de state of the art van de techniek) te behalen die 95 (maximum is 100) is. 20

21 Indien een lagere score wordt behaald dan worden de individuele resultaten nader onderzocht. Dit wordt gedaan door de individuele resultaten te beoordelen op juistheid door ze te vergelijken met de referentiemethode, het landelijk gemiddelde of met het landelijk gemiddelde van laboratoria die dezelfde methode hanteren. Ook voor de andere enquêtes geldt: na ontvangst van de rapportage worden de uitslagen van de individuele bepalingen beoordeeld op juistheid door deze te vergelijken met de referentiemethode, het landelijk gemiddelde of met het landelijk gemiddelde van laboratoria die dezelfde methode hanteren. De rapportage geeft ook inzicht in de (im)precisie van de bepaling. De resultaten van de enquêtes worden besproken met de betrokken hoofdanalisten. Als de juistheid en/of de precisie niet aan algemene eisen voldoen wordt actie ondernomen in samenspraak met betrokkenen. Deze actie worden op actiebladen vastgelegd. Voor externe kwaliteitsbewaking voor de bepalingen TSH, FT4, FT3 en ferritine wordt geparticipeerd aan enquêtes van het Endocrinologisch Laboratorium. Voor de d-dimeer bepaling wordt geparticipeerd aan de ECATenquête die bij het Hematologie Laboratorium loopt. Endocrinologisch Laboratorium Interne QC Op het Endocrinologisch Laboratorium wordt bij elke bepaling de interne QC gecontroleerd met behulp van minimaal 2 controles op verschillende niveaus, waarbij de voorkeur uitgaat naar de materiaalsoort serum. Voor elke controle is vastgesteld wat de richtwaarde is en de toegestane spreiding rondom deze richtwaarde. Bij afwijkingen van de richtwaarde dan wel te hoge spreiding rondom de richtwaarde wordt actie ondernomen. Alle resultaten en eventuele acties daarop worden bijgehouden in het programma MultiQC. Externe QC ENQUÊTE FREQUENTIE BEPALINGEN DOELSTELLING SCORE 2009 LWBA/SKML 6x per jaar (2 monsters) 36 75% 65% DGKL 4x per jaar (2 monsters) % 100% DEQAS 4x per jaar (5 monsters) 2 80% >80% UK NEQAS 12x per jaar (3 monsters) 2 geen geen Metabool Laboratorium Interne QC Met elke bepalingsserie worden interne controlemonsters meegenomen en geanalyseerd op basis van de bekende richtwaarden (gemiddelde waarde van het monster en spreiding van de bepaling). Ze worden gebruikt om de kwaliteit van de bepaling te kunnen beoordelen en indien er een afwijking is van de richtwaarden wordt er altijd overlegd met de leidinggevende en indien nodig actie ondernomen. 21

22 Externe QC Er zijn geen criteria of doelstellingen gesteld voor de externe QC. ENQUÊTE FREQUENTIE BEPALINGEN DOELSTELLING SCORE 2009 SKZL stofwisselingsziekten Erndim organic acids Erndim acylcarnitine bloedspots 2 x 3 urines Diverse kwalitatief 20 van 25 3 x 3 urines 3 x 3 bloedspots Organische zuren kwalitatief Acylcarnitines kwalitatief 18 van 18 6 van 6 Euroglycanet CDG QC 1 x 4 Transferrine IEF 24 van 24 Erndim speciale assays serum Erndim speciale assays urine Erndim organische zuren Erndim aminozuren Erndim purines/pyrimidines 8 sera Diverse kwantitatief 15 van 15 8 urines Diverse kwantitatief 7 van 8 8 urines 8 sera 8 urines Organische zuren kwantitatief Aminozuren kwantitatief Purines en pyrimidines kwantitatief 11 van van van 13 Onderwijs STAGES Stagiair/student en opdracht 2009 Y. Bizot Nova College, 2 e en3 e jaars Z. Bookob ROC van Amsterdam, 3 e jaars C. Çevik Oktober 2008-februari 2009, MicroRNA E. Çevik Oktober 2008-februari 2009, identificatie van targetgenen voor STOX1 K. Chnachi Instituut for Life Sciences, 2 e jaars, glucose bepaling op de hemocue bij neonaten M. Gaastra Nova College, 4 e jaars, validatie van de ethanol bepaling in plasma op de Modular van Hitachi N. van Hijum Life Sciences, batchelor stage, clusterine/clusterine complex spiegels als biomarker voor AD Y. van der Himst 1 September juni 2009, activiteit van enzymen in de pentose fosfaat route W. Jongbloed Master s programm Biomolecular Science, purification and examination of clusterin, an amyloid associated protein V.C. Lusink 5 Oktober juni 2010, unraveling the promoter region J. Moolenaar Biomedische Wetenschappen en Biologie, VUmc, bachelor stage, 26 oktober februari 2009, optimalisatie van de monstervoorbewerking voor analyse van specifieke oxidatieve stress indicatoren in plasma H. Öztürk Oktober 2008-februari 2009, functionele genetica van het HELLP syndroom L. Postma Medical Engineering Technical University of Eindhoven, 19 mei juli 2009, development and validation of a LC-MS/MS quantification method for urinary 8-hydroxy-2-deoxyguanosine, a marker for oxidative stress 22