Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
|
|
- Esmée Christiaens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Artikel: Een zaak van mannen. De vrouw in de Nederlandse politiek Auteur: Marjolein Sandorp Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 27.1, Stichting Skript Historisch Tijdschrift, Amsterdam ISSN Abstract: Not available. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Skript Historisch Tijdschrift is een onafhankelijk wetenschappelijk blad dat vier maal per jaar verschijnt. De redactie, bestaande uit studenten en pas afgestudeerden, wil bijdragen aan actuele historische debatten, en biedt getalenteerde studenten de kans om hun werk aan een breder publiek te presenteren. Een abonnement op Skript kost 20 euro per jaar. U kunt lid worden door het machtigingsformulier in te vullen op Ook kunt u een sturen naar de redactie, dan krijgt u het machtigingsformulier thuisgestuurd. Losse nummers zijn verkrijgbaar bij de redactie. Artikelen ouder dan een jaar zijn gratis te downloaden op Skript Historisch Tijdschrift Spuistraat 134, kamer VB Amsterdam info@skript-ht.nl
2 Marjolein Sandorp Een zaak van mannen De vrouw in de Nederlandse politiek Een mannenbolwerk, een gebied waar emancipatie nog niet geheel heeft plaatsgevonden, zo wordt de Nederlandse politiek wel genoemd. In de gemeenteraden, op provinciaal niveau en in de Eerste en Tweede Kamer zijn vrouwen nog immer sterk ondervertegenwoordigd. Dit alles terwijl er toch al meer dan honderd jaar flink aan de weg wordt getimmerd en vrouwen al meer dan 75 jaar politiek actief kunnen en mogen zijn. Wat is het resultaat van ruim honderd jaar 'politieke strijd' door vrouwen? Is hun participatie nu veel groter dan een eeuw geleden? Of is de politiek nog steeds een zaak van mannen? Tegenwoordig is er een aantal vrouwen zichtbaar actief in de politiek, ook op landelijk niveau. Tot voor kort was Jeltje van Nieuwen-hoven voorzittter van de Tweede Kamer. Nu zijn het Femke Halsema, Lousewies van der Laan en de eerste staatssecretaris die met zwangerschapsverlof ging, Melanie Schultz. De vrouwen van nu zijn volgens Marjan Schwegman, bijzonder hoogleraar Vrouwengeschiedenis aan de Universiteit Utrecht, het toonbeeld van de vergevorderde integratie van vrouwen in de politiek.i De hedendaagse politica mag vrouw zijn, ze verbergt haar vrouwelijkheid niet en benadrukt die soms. In de negentiende eeuw verliep dat anders: het was de normaalste zaak van de wereld dat vrouwen zich niet bemoeiden met de politieke gang van zaken.^ Voor velen was het logisch dat dat werd overgelaten aan de man. Politiek was te zwaar en te ingewikkeld voor een vrouw: ze mocht haar stem niet uitbrengen en al helemaal niet zelf politiek actief zijn. Tot ver in de negentiende eeuw werden vrouwen gezien als handelsonbekwame en vooral emotionele wezens die niet in staat waren zelf een oordeel te vormen.^ Vrouwen waren geschikt voor de huiselijke zaken, zoals het verzorgen van kinderen, huishoudelijke taken en het steunen van de man. In de loop van de negentiende eeuw kwam daar wel enige verandering in. Vooral onder burgervrouwen klonk de roep om uitbreiding van burgerrechten steeds luider. Vrouwen kwamen bij elkaar om sociale en juridische achterstanden te bespreken, maar politiek stond in deze periode niet op het prioriteitenlijstje. Ze wilden in eerste instantie meer rechten en mogelijkheden qua onderwijs en salariëring."* Al snel kwam daar de strijd tegen de heersende 'dubbele' seksuele moraal bij. Deze dubbele moraal hield in dat mannen vrijwel alles konden maken, terwijl vrouwen al snel als 'gevallen' werden beschouwd.' De eerste feministische golf begon zich te vormen. In het laatste decennium van de negentiende eeuw begon ook de politiek, of specifieker de vraag naar uitbreiding van politieke rechten voor vrouwen, een rol te spelen. In eerste instantie 41
3 Aantal vrouwen in de Tweede Kamer''^ JAAR AANTAL JAAR AANTAL Aug
4 ging het om het kiesrecht dat tot dan toe alleen aan de rijkere mannen was voorbehouden. Onder de dames bestond het idee dat ze door middel van het kiesrecht de politieke besluitvorming zouden kunnen beïnvloeden en zo vrouwenzaken zouden konden aanpakken.^ Achtergrond De Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VvVK) werd opgericht in 1894 en had als hoofddoel het verkrijgen van kiesrecht voor vrouwen. In de beginjaren bleef het ledenaantal van de Vereniging klein. Vele vrouwen durfden geen lid te worden, of wilden het niet. Ze waren bang voor reacties uit hun omgeving, of ze vonden stemrecht een zaak van latere zorg en meenden dat andere punten in het vrouwenvraagstuk eerst de aandacht verdienden.'' Sommige vrouwen vonden ook simpelweg dat politiek niet aan vrouwen besteed was. Zij beschouwden het als de mannenzaak die het altijd al was geweest. Anno 2005 zijn in de politiek op alle niveaus meer mannen actief. Vrouwen houden zich nog steeds op de achtergrond. Bij de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen van 2002 bleek dat slechts 23 % van de gekozen raadsleden vrouw was. Opvallend was dat het percentage ten opzichte van vorige verkiezingen zelfs met een procent was teruggelopen.^ In de Tweede Kamer is de deelname van vrouwen evenmin gelijkwaardig aan die van mannen. Al is daar wel een lichte stijging te zien. Bij de laatste officiële telling zaten er zestig vrouwelijke parlementsleden in de Kamer. Dat is nog lang niet de helft, maar wel aanzienlijk meer dan lange tijd het geval was. Afgezet tegen de enige vrouw in de Kamer in 1918, Suze Groeneweg, is het inderdaad een flinke stijging. Enerzijds is er reden voor optimisme, omdat er wel degelijk een stijging in de landelijke participatie van vrouwen te zien valt. Anderzijds loopt de politieke deelname op de lagere niveaus wat terug. Bovendien is de deelname van vrouwen nog altijd aanzienlijk minder dan die van mannen. Participatie In het begin van de vorige eeuw kwamen er steeds meer vrouwen die een stem wensten te hebben in de politiek. Deze dames wilden participeren, maar dat werd hen destijds nog verboden. Het ledenaantal en de invloed van de VvVK groeiden en vanaf 1919 hadden ook vrouwen actief kiesrecht, i" Twee jaar daarvoor was al het passieve kiesrecht verkregen, waarin vrouwen wel gekozen mochten worden, maar niet zelf konden kiezen. Zoals uit de tabel op pagina 42 blijkt, liep het niet meteen storm in de Tweede Kamer. Ook na 1919 werd de politiek door mannen gedo- 43
5 mineerd, wat zich niet alleen uitte in de oververtegenwoordiging. Vrouwen werden niet in staat geacht kranig op te treden zoals dat in de politiek soms gewenst was.n Vrouwen die dat wel deden, werden afgeschilderd als een soort 'manwijven'. De vrouwen die in de Nederlandse politiek actief waren, moesten zich het liefst vooral koest houden. Monique Leyenaar, hoofddocent politicologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, noemt deze periode die ongeveer tot 1975 duurde de Excuus-Truus periode.'^ Vrouwen waren wel handig in de Kamer, maar ze mochten zich nergens mee bemoeien, tenzij het de belangen van moeders, kinderen of het gezin betrof. Vrouwen zouden van nature opkomen voor het zwakke; ze waren immers zorgzaam, vredelievend en vooral niet competitief. Ze zouden niet geschikt zijn voor het harde politieke spel. Vooral na de Tweede Wereldoorlog overheerste dit beeld. Vrouwen traden zelden op de voorgrond en werden nauwelijks serieus genomen.'^ Een van de weinige vrouwen die daar verandering in wist te brengen was Marga Klompé van de KVP. Klompé wenste op een gegeven moment niet meer op haar 'vrouw-zijn' te worden aangesproken.''t Volgens Schwegman zette ze vaak expres een norse blik op, sprak ze opzettelijk met zware stem en liep ze soms zelfs breder als ze de Kamer binnenkwam., Klompé deed in feite afstand van haar sekse door zich mannelijk voor te doen, omdat ze vreesde anders niet serieus genomen te worden. 15 In de hedendaagse politiek is dat geen issue meer: vrouwen kunnen en mogen gewoon zichzelf zijn. Breed lopen en een zware stem opzetten heeft niet langer hetzelfde resultaat als in de tijd van Klompé. In die zin is er zeker het één en ander veranderd. Vrouwen worden nu ook als vrouw serieus genomen. Het gaat steeds minder om de sekse en steeds meer om de kwaliteiten die een persoon heeft.'^ Vrouwen staan hun 'mannetje'door gewoon vrouw te zijn. Inhaalslag Tot halverwege de jaren zestig waren vrouwen in politieke partijen vooral vertegenwoordigers van hun sekse. Tijdens de tweede feministische golf kwam daar verandering in.''' In deze periode van ontzuiling en professionalisering stond persoonlijke ontplooiing centraal. Voor de politiek betekende dit dat de aanwezigheid van enkele vrouwen niet langer voldoende was. Het ging tenslotte niet meer enkel om de vertegenwoordiging van 'het vrouwelijke', maar om toegang tot de politiek voor individuele personen, die toevallig van het vrouwelijke geslacht waren. Desalniettemin werden nog tot diep in de jaren tachtig van de twintigste eeuw typisch 'mannelijke' kwaliteiten zoals abstract denken, agressief zijn en harde beslissingen nemen, zeer gewaardeerd.'** Mannen bekleedden mannenposten en vrouwen bekleedden vrouwenposten, maar ook daar kwam verandering in. Tegenwoordig zijn er geen typische 27.1
6 mannen- of vrouwenposten meer. Het heeft even geduurd, maar langzaam maar zeker maken vrouwen een inhaalslag en breiden ze hun politieke invloed uit. De eerste vrouwen'^'^ Wie? Wat? Wanneer? Suze Groeneweg Tweede Kamer Carry Pothuis-Smit Eerste Kamer Anna de Waal Kabinetslid Marga Klompé Minister Liesbeth Ribbius Peletier Lid Raad van State Joke Stoffels-van Haaften Zit TK-vergadering voor Haya van Someren Partijvoorzitter Tineke Schilthuis Commissaris der Koningin Ria Beckers Lijsttrekker Jeltje V. Nieuwenhoven Tweede Kamervoorzitter Annemarie Jorritsma Vice-premier Saskia Stuiveling President Rekenkamer Yvonne Timmerman-Buck Voorzitster Eerste Kamer
7 Conclusie Na ruim honderd jaar 'strijd' zijn mannen over het algemeen nog altijd veruit in de meerderheid in de politiek. Gemiddeld is zo'n 30 a 35 % van de parlementariërs de afgelopen tien jaar vrouw. Toch zit er wel groei in, ook al lijken de jaren vijftig soms terug te keren. Zo werd in het eerste kabinet Balkenende in 2002 slechts één vrouw aangesteld. Op gemeentelijk en provinciaal niveau worden er verschillende initiatieven genomen om vrouwen meer bij de politiek te betrekken.^o Kennelijk blijft dat nodig om de kwaliteit van de democratie hoog te houden. Voor een goedlopende democratie is een juiste afspiegeling van de samenleving een vereiste, dat leidt immers tot een grotere betrokkenheid bij de besluitvorming en dus tot meer participatie.^^ Op andere gebieden heeft de vrouw zich de politiek wel degelijk eigengemaakt. Ze mag zich als vrouw presenteren en hoeft zich niet enkel meer met 'vrouwenzaken' bezig te houden. Het gaat meer en meer om individuele kwaliteiten en steeds minder om de sekse. De politiek is een mannenzaak, maar wordt zo langzamerhand ook een zaak van vrouwen. Noten 1 M. Correlje en M,sandorp,Van huismoeder tot haaibaai', in Tijdschrift voor geschiedenis en journalistiek; 2000, jaargang 8, H. Lal<maker,'Van uiterste suffragette tot de kaimste strijdster', ', in IVI.Borkus ed., Vrouwenstemmen, 100 jaar vrouwenbeiangen, 75 jaari<iesrecht (Utrecht 1994) 25-66, Ibidem. 4 Ibidem. 5 U. Jansz, Deni<en over setee in de eerste feministische go/f (Amsterdam 1990) J. Blok, De vrouweni<iesrechtbeweging in Nederiand (Groningen 1981). 7 Lakmaker,'Van uiterste sufragette', in Borkus, Vrouwenstemmen Biok, De vtouweniiiesrechtbeweging. 27.1
8 11 Correlje en Sandorp,'Huismoeder..', in Tijdschrift voor geschiedenis en Joumaiistiei< 2000, Ibidem. 14 Correlje en Sandorp.'Huismoeder..', in Tijdschrift voor geschiedenis en joumaiistiei< 2000, Ibidem. 16 Ibidem. 17 Ibidem. 18 Ibidem
16 augustus 2019 Auteur: Rozemarijn Lubbe. 100 jaar vrouwenkiesrecht
16 augustus 2019 Auteur: Rozemarijn Lubbe 100 jaar vrouwenkiesrecht Samenvatting Veel mensen zijn toe aan een vrouwelijke premier Samenvatting...en zij zijn favoriet Van de huidige actieve vrouwelijke
Nadere informatieNiets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
Artikel: Leger en leger: Interview H. Amersfoort Auteur: Emmanuelle Los en Arjan Terpstra Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 19.4, 327-330. 2014 Stichting Skript Historisch Tijdschrift,
Nadere informatieNiets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
Artikel: Woningnood in historisch perspectief Auteur: Nieske Stoel Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 27.1, 7-12. 2014 Stichting Skript Historisch Tijdschrift, Amsterdam ISSN 0165-7518
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?
Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van
Nadere informatieVrouwen in de politiek geactualiseerde versie, januari 2011
Vrouwen in de politiek geactualiseerde versie, januari 2011 Bij de landelijke verkiezingen in juni 2010 zijn er 61 vrouwen in het parlement gekozen, zes meer dan bij de verkiezingen van 2003 en van 2006.
Nadere informatieViering honderd jaar Algemeen Kiesrecht Toespraak door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 17 mei 2019 Ridderzaal
Viering honderd jaar Algemeen Kiesrecht Toespraak door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 17 mei 2019 Ridderzaal Dames en heren, In het bijzonder Zijne Majesteit de Koning en Hare Majesteit
Nadere informatieWelkom viering 100 jaar vrouwenkiesrecht in Gouvernement aan de Maas op 8 maart 2019
1 Welkom viering 100 jaar vrouwenkiesrecht in Gouvernement aan de Maas op 8 maart 2019 Beste dames, Welkom in het Gouvernement aan de Maas. Wat goed dat u op de internationale vrouwendag juist hier in
Nadere informatieNiets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
Artikel: Bomen tegen de vijfde baan. Interview met Bulderbos-biografe Annet de Kruijf Auteur: Cheska Polderman en Diederick Klein Kranenburg Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 25.1,
Nadere informatieVeel bijgeleerd? Of: zijn wij het androcentrisme in de geschiedschrijving voorbij?
Veel bijgeleerd? Of: zijn wij het androcentrisme in de geschiedschrijving voorbij? Symposium ter gelegenheid van het afscheid van Ad Knotter als hoogleraar vergelijkende regionale geschiedenis aan de Universiteit
Nadere informatieAbstract: Not available.
Artikel: De Kansel. Verzuiling was poldermodel in beste zin Auteur: Bas Kromhout Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 22.4, 43-46. 2014 Stichting Skript Historisch Tijdschrift, Amsterdam
Nadere informatieExtra: Aletta Jacobs hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/79606
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 21 september 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/79606 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieGELIJKE KANSEN IN BELGIË HISTORISCH ONDERZOEK
GELIJKE KANSEN IN BELGIË HISTORISCH ONDERZOEK 1. TOELICHTING Tijdens het bezoek aan de Democratiefabriek hebben jullie kunnen vaststellen dat bepaalde elementen essentieel zijn om tot democratie te komen.
Nadere informatieToespraak bij de opening van de expositie over 100 jaar kiesrecht Door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 27 september 2018
Toespraak bij de opening van de expositie over 100 jaar kiesrecht Door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 27 september 2018 Dames en heren, In 1918 haalde meneer Van de Boom, een oud-militair,
Nadere informatieAbstract: Not available.
Artikel: In de wortel gespleten. De historische mythe van de ongedeelde kerk Auteur: Peter-Ben Smit Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 22.4, 75-79. 2014 Stichting Skript Historisch
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Module 5
Samenvatting Geschiedenis Module 5 Samenvatting door een scholier 1332 woorden 26 maart 2006 10 1 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis module 5 Hoofdstuk 1 1918, Troelstra wilde een revolutie
Nadere informatieNiets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
Artikel: Kiesstelsel en representativiteit. De op handen zijnde stelselwijziging in historische perspectief Auteur: Karla Toxopeus Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 27.1, 33-40. 2014
Nadere informatieEen democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.
Samenvatting door L. 1165 woorden 13 januari 2013 4,8 12 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 3: Parlementaire democratie Paragraaf 1 t/m 4 1; Wat is politiek? Deelvraag: Wat
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland
Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland Samenvatting door M. 1255 woorden 6 mei 2015 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland Grondwet
Nadere informatieDiversiteit in Provinciale Staten
Diversiteit in Provinciale Staten In aanloop naar de verkiezingen van 2 maart inventariseerde E-Quality, hét kenniscentrum voor emancipatie, gezin en diversiteit, de kandidatenlijsten (zie werkwijze) van
Nadere informatieDE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode?
DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848 ACHTERGRONDINFORMATIE PERIODE 1815-1848 DE EERSTE JAREN VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN Tussen 1795 en 1813 was Nederland overheerst geweest door de Fransen. In
Nadere informatieDe laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose
De laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose Aanvankelijk leek deze verkiezingen zich te voltrekken op een manier waarbij VVD en PvdA ieder steeds meer kiezers weg gingen trekken van andere partijen.
Nadere informatieEindexamen vmbo gl/tl geschiedenis en staatsinrichting II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Staatsinrichting van Nederland 1p 1 De nieuwe grondwet van 1848 zorgde voor een verandering in het kiessysteem. De leden van de
Nadere informatieVROUWELIJKE PARTNERS IN DE TOP ADVOCATUUR
VROUWELIJKE PARTNERS IN DE TOP ADVOCATUUR FEITEN EN CIJFERS Onderzoeksgegevens Onder wie: partners van de 30 grootste advocatenkantoren in Nederland Gezocht: 3 vrouwelijke en 3 mannelijke partners per
Nadere informatiee Kamer Derde Kamer Handboek Politiek 2 der Staten-Generaal
erde Kamer Derde Kamer e Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2009 - I
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Staatsinrichting van Nederland Gebruik bron 1 en 2. 1p 1 De twee bronnen hebben te maken met de constitutionele monarchie. Welke
Nadere informatieVlaamse politica s in cijfers.
Vlaamse politica s in cijfers. De RoSa-factsheets maken u wegwijs in het gelijke kansenlandschap in Vlaanderen. Telkens wordt er op een bepaald terrein nagegaan wat de situatie is. Zowel bredere thema
Nadere informatieOntwikkeling politieke voorkeur in 2015
Een politiek systeem in ontbinding De peiling van vandaag laat zien in welke bijzondere electorale situatie Nederland eind 2015 is beland. Deze resultaten kunnen geplaatst worden in het verlengde van het
Nadere informatiePresentatie Jaarboek Parlementaire Geschiedenis Toespraak door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 21 november 2017
Presentatie Jaarboek Parlementaire Geschiedenis Toespraak door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 21 november 2017 Dames en heren, Het volk spreekt het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis
Nadere informatieDE GRONDWET - ARTIKEL 52 - ZITTINGSDUUR
DE GRONDWET - ARTIKEL 52 - ZITTINGSDUUR 1. De zittingsduur van beide kamers is vier jaren. 2. Indien voor de provinciale staten bij de wet een andere zittingsduur dan vier jaren wordt vastgesteld, wordt
Nadere informatiePraktische opdracht Geschiedenis Rolverdeling in het gezin
Praktische opdracht Geschiedenis Rolverdeling in het gezin Praktische-opdracht door een scholier 2111 woorden 7 februari 2003 7,7 39 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding: Dit hoofdstuk gaat over
Nadere informatieUit huis gaan van jongeren
Arie de Graaf en Suzanne Loozen Jaarlijks verlaten bijna een kwart miljoen jongeren het ouderlijk huis. Een klein deel van hen is al vóór de achttiende verjaardag uit huis gegaan. De meeste jongeren gaan
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie gelijkheid voor iedereen
Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie 1848-53 gelijkheid voor iedereen Samenvatting door een scholier 2412 woorden 8 mei 2010 6,4 20 keer beoordeeld Vak Geschiedenis
Nadere informatiePraktische opdracht Geschiedenis De huisvrouw
Praktische opdracht Geschiedenis De huisvrouw Praktische-opdracht door een scholier 2502 woorden 13 april 2001 7,9 56 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Dit werkstuk gaat over het meest belangrijke
Nadere informatiePolitiek en politici in het nieuws in vijf landelijke dagbladen Samenvatting
Politiek en politici in het nieuws in vijf landelijke dagbladen Samenvatting Otto Scholten & Nel Ruigrok Stichting Het Persinstituut De Nederlandse Nieuwsmonitor Amsterdam, april 06 1 Inleiding Puntsgewijs
Nadere informatieTWEEDE FEMINISTISCHE GOLF: EEN HISTORISCH ONDERZOEK
VROUWENEMANCIPATIE Naam :............... TWEEDE FEMINISTISCHE GOLF: EEN HISTORISCH ONDERZOEK Klas: Nr. : Datum : Vak: geschiedenis SCORE: / De zogenaamde eerste feministische golf speelde zich af aan het
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?
Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van
Nadere informatieViering 100 jaar vrouwenkiesrecht; vrouwen in de Drentse politiek
2016-754 Viering 100 jaar vrouwenkiesrecht; vrouwen in de Drentse politiek Voorgestelde behandeling: - Statencommissie Financiën, Cultuur, Bestuur en Economie op 26 oktober 2016 - Provinciale Staten op
Nadere informatieHandboek Politiek deel 2
Handboek Politiek deel 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren
Nadere informatieUitslagen enquête onder raadsleden Provincie Noord- Holland
Uitslagen enquête onder raadsleden Provincie Noord- Holland Februari 2015 Inleiding Stichting Politieke Academie deed in opdracht van Nederland Lokaal onderzoek naar de mening van gemeenteraadsleden. Aan
Nadere informatiePuzzel Historische ontwikkelingen parlementair stelsel
Puzzel Historische ontwikkelingen parlementair stelsel Korte omschrijving Tijdens deze werkvorm spelen leerlingen kwartet, waarbij de kaarten over historische ontwikkelingen en veranderingen van ons parlementaire
Nadere informatieTOESPRAAK. Dodenherdenking Hoeksche Waard
TOESPRAAK Dodenherdenking Hoeksche Waard College van burgemeester en wethouders en raadsleden 4 mei 2019 Dames en heren, jongens en meisjes, Elk jaar, op de avond van 4 mei, herdenken wij onze oorlogsslachtoffers.
Nadere informatieHandboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over
Nadere informatiegeschiedenis en staatsinrichting CSE KB
Examen VMBO-KB 2008 tijdvak 2 dinsdag 17 juni 9.00-11.00 uur geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Gebruik het bronnenboekje Dit examen bestaat uit 38 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 54 punten
Nadere informatieOnderzoeksrapport. Wachttijden 2014
Onderzoeksrapport Wachttijden 2014 Inhoudsopgave 1. Abstract 2. Inleiding 3. De Geneeskundestudent 4. Methode 5. Resultaten - Enquête algemeen - Enquête Wachttijden 6. Conclusie 7. Referenties 8. Contactgegevens
Nadere informatiePolitieke participatie
12 Politieke participatie De Tweede Kamerverkiezingen van 17 hebben voor grote verschuivingen gezorgd in Amsterdam. De uitkomsten van deze verkiezingen komen uitgebreid aan bod in dit hoofdstuk. Verder
Nadere informatie'Links is niet links meer'
Jaargang 7, nummer 76, 26 juni 2017 'Links is niet links meer' Caspar van den Berg over politieke scheidslijnen De oude klassieke tegenstelling tussen progressief en conservatief is tot op de draad versleten.
Nadere informatieDE LOKALE DEMOCRATIE IN GESPREK MET MONIQUE LEYENAAR EN TOM VAN DER MEER. Nettie Engels, Klaartje Peters en Renske van der Tempel Redactie jaarboek
DE LOKALE DEMOCRATIE IN GESPREK MET MONIQUE LEYENAAR EN TOM VAN DER MEER Nettie Engels, Klaartje Peters en Renske van der Tempel Redactie jaarboek Het mooie van verkie zingen is dat het de meest egalitaire
Nadere informatieWAARDERING GEMEENTEBESTUUR KOGGENLAND
WAARDERING GEMEENTEBESTUUR KOGGENLAND Gemeente Koggenland Maart 2016 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Piet Heinkade 55 1019 GM Amsterdam 020-3330670 Rapportnummer 2016/concept Datum Maart
Nadere informatieEen vergelijkende analyse van de profielen van de kandidaten voor de verkiezingen van 2003, 2004, 2007, 2009 en 2010
Een vergelijkende analyse van de profielen van de kandidaten voor de verkiezingen van 2003, 2004, 2007, 2009 en 2010 Ine Vanlangenakker, Gert-Jan Put en Bart Maddens Centrum voor Politicologie, K.U.Leuven
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatieStoppen als huisarts: trends in aantallen en percentages
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Stoppen als huisarts: trends in aantallen en percentages Een analyse van de huisartsenregistratie over de
Nadere informatieHoe is de multiculturele samenleving ontstaan?
Hoe is de multiculturele samenleving ontstaan? Multicultureel Nederland: vanaf 100 jaar geleden tot nu Soms lijkt het of Nederland in korte tijd veranderd is van een monoculturele tot een multiculturele
Nadere informatie5,9. Samenvatting door een scholier 1608 woorden 12 januari keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Samenvatting door een scholier 1608 woorden 12 januari 2015 5,9 2 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer Toets P.D. par. 1 t/m par.6. Paragraaf Politiek
Nadere informatieUitslagen enquête onder raadsleden Provincie Zeeland
Uitslagen enquête onder raadsleden Provincie Zeeland Februari 2015 Inleiding Stichting Politieke Academie deed in opdracht van Nederland Lokaal onderzoek naar de mening van gemeenteraadsleden. Aan hen
Nadere informatieAandeel meisjes in de bètatechniek VMBO
Vrouwen in de bètatechniek Traditioneel kiezen veel meer mannen dan vrouwen voor een bètatechnische opleiding. Toch lijkt hier de afgelopen jaren langzaam verandering in te komen. Deze factsheet geeft
Nadere informatieLet op: Alleen gesproken woord geldt!
Spreekpunten staatssecretaris De Vries van Defensie ter opening van het congres Maak jezelf Zichtbaar op 11 maart 2010 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, We leven in het
Nadere informatie1 Inleiding: de metamorfose van de arbeidsmarkt
1 Inleiding: de metamorfose van de arbeidsmarkt 1.1 De beroepsbevolking in 1975 en 2003 11 1.2 De werkgelegenheid in 1975 en 2003 14 Halverwege de jaren zeventig van de vorige eeuw trok de gemiddelde Nederlandse
Nadere informatieOnderzoeksrapport. Commissie bachelor-master. Robel Michael
Onderzoeksrapport Commissie bachelor-master Robel Michael 1 Rogier Butter Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. KNMG Studentenplatform 3. Methode 4. Resultaten 4.1. Enquête algemeen 4.2. Bachelor-master: Wisselen
Nadere informatie5.9. Boekverslag door E woorden 23 oktober keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Boekverslag door E. 2025 woorden 23 oktober 2014 5.9 8 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Paragraaf 1: wat leer je bij maatschappijleer? Iets is een maatschappelijk probleem
Nadere informatieIn deze werkvorm koppelen leerlingen historische verkiezingsleuzen aan het juiste affiche.
DE LEUZENKRAKER KORTE OMSCHRIJVING WERKVORM In deze werkvorm koppelen leerlingen historische verkiezingsleuzen aan het juiste affiche. LEERDOEL Leerlingen komen spelenderwijs in aanraking met diverse (historische)
Nadere informatie16 mei Onderzoek: Formatie is vastgelopen: wat nu?
16 mei 2017 Onderzoek: Formatie is vastgelopen: wat nu? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieOud maar niet out. Denken en doen met de Oudheid vandaag. 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24
Oud maar niet out Denken en doen met de Oudheid vandaag 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24 95180_Oud maar niet out_vw.indd 2 13/03/12 10:24 Oud maar niet out Denken en doen met de oudheid
Nadere informatieVoorwoord 9. Inleiding 11
inhoud Voorwoord 9 Inleiding 11 deel 1 theorie en geschiedenis 15 1. Een omstreden begrip 1.1 Inleiding 17 1.2 Het probleem van de definitie 18 1.3 Kenmerken van de representatieve democratie 20 1.4 Dilemma
Nadere informatieUitslagen enquête onder raadsleden Provincie Gelderland
Uitslagen enquête onder raadsleden Provincie Gelderland Februari 2015 Inleiding Stichting Politieke Academie deed in opdracht van Nederland Lokaal onderzoek naar de mening van gemeenteraadsleden. Aan hen
Nadere informatie'Geheime' kunstcollectie Imtech komt in de verkoop
FD: Economie & Politiek door Siem Eikelenboom 28 augustus 2015 'Geheime' kunstcollectie Imtech komt in de verkoop Karel Appel, 'Bloem met blauwe ogen' (1977) 'Als je de ontvangsthal van Van Rietschoten
Nadere informatieDE FAMILIE VAN LOON 130 _
DE FAMILIE VAN LOON Mooi idee: je familie en huis jarenlang laten portretteren door schilders en fotografen. De roemrijke familie Van Loon uit Amsterdam deed dat. De indrukwekkende stapel familieportretten
Nadere informatieOnderzoek: Gemeenteraadsverkiezingen
Onderzoek: Gemeenteraadsverkiezingen Publicatiedatum: 7-3- 2014 Over dit onderzoek Het 1V Jongerenpanel, onderdeel van EenVandaag, bestaat uit 7000 jongeren van 12 t/m 24 jaar. Aan dit online onderzoek,
Nadere informatieRapportage Peiling vrouwen in de media
Rapportage Peiling vrouwen in de media Oktober 2016 In opdracht van: WOMEN Inc. Datum: 5 oktober 2016 Projectnummer: 2016334 Auteurs: Els van der Velden & Marvin Brandon Inhoud 1 Achtergrond & opzet 3
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer 1 Politiek
Samenvatting Maatschappijleer 1 Politiek Samenvatting door een scholier 1057 woorden 17 maart 2016 7,8 8 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1 Hoofdstuk 1 In de politiek gaat het om keuzes maken. Dat
Nadere informatie16. Statistische analyse Meldpunt
16. Statistische analyse Meldpunt Statistische analyse Meldpunt Inleiding In de periode 19 juli 2010 tot en met 16 maart 2012 ontving de commissie zevenhonderdeenenveertig meldingen van seksueel misbruik.
Nadere informatieM200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D.
M200802 Vrouwen aan de start Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2008 2 Vrouwen aan de start Vrouwen vinden het starten
Nadere informatieVrijdag 18 november 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Jubileum 25 jaar Fevlado-Diversus - Gent
Vrijdag 18 november 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Jubileum 25 jaar Fevlado-Diversus - Gent Geachte aanwezigen, Dames en heren, Feest vieren is onlosmakelijk
Nadere informatieEindevaluatie. Riga. Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke
Eindevaluatie Riga 2011 Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke Inhoud Inleiding... 3 Wat voor cijfer geef je de Riga reis?... 4 Wat was je voornaamste reden om naar Riga te gaan?... 4 Hoe heb je de heenreis
Nadere informatieGeen tekort aan technisch opgeleiden
Geen tekort aan technisch opgeleiden Auteur(s): Groot, W. (auteur) Maassen van den Brink, H. (auteur) Plug, E. (auteur) De auteurs zijn allen verbonden aan 'Scholar', Faculteit der Economische Wetenschappen
Nadere informatieToespraak CdK Ank Bijleveld-Schouten bij de opening van het Hogeschooljaar van Saxion op 2 september 2014 in Deventer
Toespraak CdK Ank Bijleveld-Schouten bij de opening van het Hogeschooljaar van Saxion op 2 september 2014 in Deventer Geacht College van Bestuur, geachte docenten en medewerkers, geachte studenten, geachte
Nadere informatieDe evolutie van het ledenaantal van de politieke partijen in Vlaanderen,
Marc Hooghe Joris Boonen De evolutie van het ledenaantal van de politieke partijen in Vlaanderen, 1970-2014 Centrum voor Politicologie KU Leuven 30.10.2014 Open VLD telt volgens de meest recente cijfers
Nadere informatiePraktische opdracht Maatschappijleer Vrouwenemancipatie
Praktische opdracht Maatschappijleer Vrouwen Praktische-opdracht door een scholier 2125 woorden 20 juni 2005 5,6 17 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Wat vrouwen is. Emancipatie is: 1. Vrijlating, vrijverklaring,
Nadere informatieGESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT
GESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT Wie zei: Het is mijn taak om dit land goed te besturen. Maar al die ministers moeten zich er niet mee bemoeien. 1. koning Willem I 2. koning Willem II 3. koning
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Staatsinrichting van Nederland 1p 1 In 1848 werd de grondwet in Nederland veranderd. Dit had gevolgen voor de machtsverhouding tussen
Nadere informatieTraining interviewen Communicatie jaar 1 2010, periode 1, week 4
Training interviewen Communicatie jaar 1 2010, periode 1, week 4 Welk interview observeer je? Soort interview: Radio Datum interview: 20-09-2010 Interviewer(s): Frenk van der Linden Geïnterviewde: Rudolf
Nadere informatieMaatschappijleer Parlementaire Democratie 10 VWO 2014-2015
Maatschappijleer Parlementaire Democratie 10 VWO 2014-2015 Mensbeelden, ideologieën, politieke partijen Politieke partijen Welke politieke partijen zijn er eigenlijk in Nederland en wat willen ze? Om antwoord
Nadere informatiePRINSESJESDAG VROUWENPODIUM 12 SEPTEMBER 2016 AANBEVELINGEN. In samenwerking met migrantenvrouwenorganisaties
PRINSESJESDAG VROUWENPODIUM 12 SEPTEMBER 2016 AANBEVELINGEN In samenwerking met migrantenvrouwenorganisaties TE WEINIG VROUWEN IN BESLUITVORMENDE FUNCTIES Vrouwenpodium vraagt jaarlijks rond de 2e dinsdag
Nadere informatieBedrijfsopleidingen in de industrie 1
Bedrijfsopleidingen in de 1 M.J. Roessingh 2 Het aantal bedrijfsopleidingen dat een werknemer in de in 1999 volgde, is sterk gestegen ten opzichte van 1993. Ook zijn er meer opleidingen gaan volgen. Wel
Nadere informatieSamenvatting door M woorden 15 januari keer beoordeeld. Thema's maatschappijleer. Hoofdstuk 1. Algemeen belang:
Samenvatting door M. 1124 woorden 15 januari 2014 9 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Hoofdstuk 1 Algemeen belang: Openbare orde en veiligheid Buitenlandse betrekkingen
Nadere informatieOostenrijk. Staten en kiesstelsels
Staten en kiesstelsels Oostenrijk Oostenrijk is een van de vele landen in Europa waar verkiezingen plaatsvinden volgens het systeem van evenredige vertegenwoordiging. Toch heeft Oostenrijk weer bepaalde
Nadere informatieBEKENDHEID GEMEENTERAAD
BEKENDHEID GEMEENTERAAD GEMEENTE WOERDEN 28 Resultaten van onderzoek onder burgers naar de bekendheid van de Gemeenteraad van de gemeente Woerden COLOFON Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Woerden Blekerijlaan
Nadere informatieAbstract: Not available.
Artikel: Historici en hun beroepen: de leraar Auteur: Stefan Boom Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 3.2, 125-128. 2014 Stichting Skript Historisch Tijdschrift, Amsterdam ISSN 0165-7518
Nadere informatieOnderzoek. Diversiteit in de Tweede Kamer 2012
Onderzoek Diversiteit in de Tweede Kamer 2012 Nederland heeft een stelsel met evenredige vertegenwoordiging. Op 12 september 2012 waren er vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal:
Nadere informatieHandboek Politiek 2. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen met je
Nadere informatieOnderzoeksrapport: Vrouwen in de gemeenteraden
Onderzoeksrapport: Vrouwen in de gemeenteraden _ Maart 2014 ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat Hofweg 1H 2511 AA Den Haag T: 070 757 02 00 Hoeveel vrouwen zijn er in maart 2014 in de gemeenteraden
Nadere informatieWat doet de yup met Lombok? - Komst van de yup zet eensgezindheid in volkswijk onder druk.
Bijdrage Has Bakker 13 april 2017 Geachte voorzitter, leden van de raad, het college, Utrechters, Wat doet de yup met Lombok? - Komst van de yup zet eensgezindheid in volkswijk onder druk. Een ronkende
Nadere informatie5.4. Boekverslag door B woorden 2 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer. Inhoudsopgave
Boekverslag door B. 1102 woorden 2 juni 2003 5.4 32 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inhoudsopgave - Inleiding - Samenvatting verkiezingsstrijd - Artikelen - Bronvermelding Inleiding Verkiezingen We
Nadere informatieVerenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten
Verenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten 1.2-2.3-3.3 Inleiding Deze opdracht gaat over de ontwikkeling van de burgerrechten. Hierbij staat de status van de zwarte bevolking in de Verenigde Staten
Nadere informatieBijlage 6 Achtergrondkenmerken van Tweede en Eerste Kamerleden en het gebruik van parlementaire instrumenten
Bijlage 6 Achtergrondkenmerken van Tweede en Eerste Kamerleden en het gebruik van parlementaire instrumenten Deze bijlage bij het eindrapport van de staatscommissie parlementair stelsel bevat de resultaten
Nadere informatieRapport. Verslag van Rapport over een klacht over de SVB te Amstelveen. Datum: 22 januari 2013. Rapportnummer: 2013/007
Rapport Verslag van Rapport over een klacht over de SVB te Amstelveen Datum: 22 januari 2013 Rapportnummer: 2013/007 2 De klacht en de achtergronden De Nationale ombudsman ontving in het voorjaar van 2012
Nadere informatieKiezersonderzoek 2017 Onderzoek naar stemgedrag van gemeentepanelleden
Kiezersonderzoek 2017 Onderzoek naar stemgedrag van gemeentepanelleden Bestuursstaf Advies en ondersteuning Venlo, juli 2017 Onderzoek & Statistiek 2 Samenvatting In maart 2018 vinden er in Venlo gemeenteraadsverkiezingen
Nadere informatie6,6. Samenvatting door een scholier 1139 woorden 2 mei keer beoordeeld. Maatschappijleer POLITIEK
Samenvatting door een scholier 1139 woorden 2 mei 2004 6,6 25 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer POLITIEK Politiek is de manier waarop voor een land besluiten worden genomen (de meeste besluiten worden
Nadere informatieNiets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
Artikel: Er zal geen heerschende godsdienst meer zijn. De fundamenten van de scheiding tussen kerk en staat in Nederland Auteur: Joes Kuijs Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 27.1,
Nadere informatieVoor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen
Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen Het Huis voor democratie en rechtsstaat is een nog op te richten instelling. Het Huis wil kennis van burgers over onze
Nadere informatieRAADSBIJEENKOMST BESPREKING RESULTATEN FOTO GEMEENTE VOORST LOKALE DEMOCRATIE. 20 november 2017 Erik Koopman Vincent van Stipdonk
RAADSBIJEENKOMST BESPREKING RESULTATEN FOTO LOKALE DEMOCRATIE GEMEENTE VOORST 20 november 2017 Erik Koopman Vincent van Stipdonk Agenda 19.30 uur Opening door burgemeester 19.35 uur Presentatie foto lokale
Nadere informatie