Elektronisch Dossier Kinderfysiotherapie

Transcriptie

1 Elektronisch Dossier Kinderfysiotherapie - een kwalitatieve evaluatie middels de PRIMA-Methode onder 18 kinderfysiotherapeuten in Nederland Opgesteld door: Projectgroep EDK Kathrin Jakobs, (108480@student.saxion.nl) Merle Stötzel, (108488@student.saxion.nl) Nisha Jung, (113615@student.saxion.nl) Sarah Moss, (106823@student.saxion.nl) Viktor Rudt, (108591@student.saxion.nl) School: Saxion Hogeschool Enschede, Academie Gezondheidszorg Opleiding: Fysiotherapie, 3 e studiejaar (2009/2010) Leerwerkpakket: Manager Begeleidend docent: Monique Filart (j.m.filart@saxion.nl) Opdrachtgever: Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Kinderen Jeugdzorg Begeleiders vanuit het NVFK: Annet van Eerden en Gonnie van Langen Plaats, datum: Enschede,

2 Voorwoord In deze periode van het derde jaar (2009/2010) van onze opleiding zijn wij, vijf studenten van de Saxion Hogeschool Enschede van de opleiding Fysiotherapie, met projecten bezig. Daarbij gaat het om het verbeteren en het werken aan de beroepsrol Manager. Onze opdrachtgever is de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Kinderen Jeugdgezondheidszorg [NVFK] met als contactpersoon Annet van Eerden, namens de projectgroep Dossier. Het project wordt vanuit Saxion ondersteund en begeleid door Monique Filart. Ons project gaat over het Elektronische Dossier Kinderfysiotherapie [EDK]. Hierbij gaat het om een dossier waar patiëntendata elektronisch worden opgeslagen. Daardoor hoeven deze niet meer schriftelijk worden vastgelegd, maar kunnen op een computer van de behandelende zorgverleners op elk gewenst moment en vanuit alle netwerktoegangspunten worden ingekeken en aangevuld. Uit het literatuuronderzoek bleek dat Elektronische Patiënten Dossiers er al in verschillende uitvoeringen over de wereld bestaan, vooral in artspraktijken en sommige ziekenhuizen maar het wordt nog niet in echt ieder eerste lijns kinderfysiotherapiepraktijk gebruikt. Zonder de hulp van vele personen had dit project niet kunnen worden uitgevoerd. Wij willen vooral Annet van Eerden en Gonnie van Langen danken voor de hartstikke leuke begeleiding en ondersteuning. Zij waren altijd bereikbaar waardoor de communicatie heel makkelijk verliep en bij vragen konden wij altijd bij hen terecht. Bovendien danken wij onze projectbegeleider Monique Filart die het project heeft ondersteund en altijd met tips heeft geholpen. Ook willen wij de kinderfysiotherapeuten hartelijke bedanken die aan de interviewronde hebben deelgenomen en die ondanks een hele drukke periode toch zo geduldig de vragen hebben beantwoord. En zonder de toestemming van de softwareleveranciers had dit project ook niet van start gekund. Dus danken wij evenzo de verschillende softwareleveranciers die ons een GO hebben gegeven. 1

3 Samenvatting/Abstract Een Elektronisch Dossier Kinderfysiotherapie [EDK] is een dossier waarin patiëntendata elektronisch worden opgeslagen. In Nederland zijn in 2009 verschillende softwareprogramma s voor kinderfysiotherapeuten op de markt, die een EDK bevatten. De Nederlandse Vereniging voor Kinderfysiotherapie [NVFK] heeft in 2008 een gestandaardiseerd dossier voor kinderfysiotherapeutische verslaglegging ontwikkeld en aanbevolen aan softwareleveranciers ter implementatie in hun elektronische dossiers. Dit aanbevolen inhoudelijk dossier van het NVFK is het Nederlands Dossier Kinderfysiotherapie [NDK]. Op dit moment zijn zeven softwareleveranciers bezig met de elektronische implementatie van het NDK in hun EDK s, waarbij de implementatie in verschillende fasen van uitvoering verkeert. In dit project worden zes softwareprogramma s geëvalueerd. Hiervoor wordt een interviewronde gehouden waarbij per softwareprogramma minstens drie interviews bij kinderfysiotherapeuten zijn afgenomen, verspreid over heel Nederland. Alle interviews worden met behulp van een tevoren opgestelde trefwoordenlijst op basis van de PRIMA-Methode uitgewerkt en geanalyseerd. Zo worden voor ieder softwareprogramma specifieke wensen, aandachtspunten en verbeterpunten uitgefilterd. Op basis van deze dataverzameling, worden aanbevelingen aan de opdrachtgever, het NVFK, gegeven. Tijdens de interviews zijn bepaalde punten naar voren gekomen. Het wordt positief ervaren door de kinderfysiotherapeuten, dat het NVFK zich voor de implementatie van het NDK door middel van aanbevelingen aan de softwareleveranciers inzet. Aan de andere kant blijkt dat de huidige softwareprogramma s vaak te gecompliceerd zijn qua gebruiksvriendelijkheid en hanteerbaarheid. Verder neemt het invullen van de gegevens meer tijd in beslag, dan voor de kinderfysiotherapeuten acceptabel is. Alle kinderfysiotherapeuten wensten dat er meer klinimetrie geïntegreerd wordt in de softwareprogramma s. Uit het onderzoek blijkt dat nog enkele dingen veranderd moeten worden voordat alle kinderfysiotherapeuten zonder problemen met hun EDK kunnen werken. Op dit moment is er nog vaak dubbelwerk als therapeuten zowel op papier als elektronisch gaan werken. Uit interviews met de softwareleveranciers blijkt dat deze op dit moment allemaal druk bezig zijn met het verwerken van de aanbeveling van het NVFK en proberen om het EDK zo optimaal mogelijk aan te passen. 2

4 Inhoudsopgave Voorwoord... 1 Samenvatting/Abstract... 2 Inhoudsopgave Inleiding Doelstelling Methode Oriënterend onderzoek Onderzoek kwalitatieve evaluatie middels interviews Onderzoekspopulatie Gevolgde analyses Resutaten Oriënterend onderzoek Onderzoek kwalitatieve evaluatie middels interviews Trefwoorden 1: Bekendheid met het NDK Trefwoord 2: Rol van het NVFK bij de ontwikkeling van het EDK Trefwoord 3: Waardering van het EDK voor praktijken/ therapeuten Trefwoord 4: Investeringsbereidheid van praktijken/therapeuten in het EDK Trefwoord 5: Informatie bereikbaarheid over het EDK Trefwoord 6: Klankbordgroep Trefwoord 7: Nascholing Trefwoord 8: Practice-based werken Trefwoord 9: Wens voor ontwikkeling van richtlijnen Trefwoord 10: Gebruik en bruikbaarheid van het EDK Trefwoord 11: Knelpunten, wensen en verbeterpunten voor het EDK Conclusie Discussie Aanbevelingen aan de opdrachtgever Literatuurlijst Bijlagen

5 8.1 Bijlage 1: Interviewvragen EDK met behulp PRIMA Methode Bijlage 2: Kenmerkende uitspraken uit de interviews Bijlage 3: Oriënterend onderzoek zoekwoordenlijst Bijlage 4: Vragenlijst softwareleveranciers Bijlage 5: Verslag interviews met softwareleveranciers Bijlage 6: Plan van Aanpak Bijlage 7: Trefwoordenlijst voor de analyse van de interviews Bijlage 8: Trefwoord Bijlage 9: Trefwoord Bijlage 10: Analyses Bijlage 11: Trefwoord Bijlage 11: Trefwoord Bijlage 12: Trefwoord Bijlage 13: Trefwoord Bijlage 14: Trefwoord Bijlage 15: Trefwoord Bijlage 16: Trefwoord Bijlage 17: Trefwoord Bijlage 18: Trefwoord Bijlage 19: Trefwoord

6 1. Inleiding De gebruiksvriendelijkheid van elektronische patiënten dossiers is de komende tijd een belangrijk aandachtspunt voor de NVFK. Hebt u op dit gebied nog wensen? (zie bijlage 1) Ja, wat ik graag wil is dat er onder de anamnese tabbladen komen zodat je een tabblad aan kunt klikken en dat je zo veel makkelijker van links naar rechts en van voren naar achteren kan. (zie bijlage 2) Ja, nou ik vind het prettiger grotere velden te hebben zodat je een overzicht hebt. En je hebt nou maar een regeltje, dan moet je elke keer naar beneden scrollen. (zie bijlage 2) Ik ben heel tevreden over mijn programma maar ik heb heel veel wensen want het is in ontwikkeling. Dus bijvoorbeeld de afbeeldingen waarin testuitslagen gelezen moeten worden zijn vaak niet overzichtelijk. (zie bijlage 2) Bovenstaande opmerkingen zijn voorbeelden van antwoorden die uit de interviews met kinderfysiotherapeuten in heel Nederland zijn gekomen. De gebruikers van de betrokken softwareprogramma`s zijn meestal wel erg tevreden met hun eigen programma, maar hebben toch nog punten aan te merken bijvoorbeeld op de gebruiksvriendelijkheid. Dat kan eigenlijk ook niet anders want de programma`s zijn allemaal nog in ontwikkeling. Om deze punten te analyseren en vooral de programma`s te evalueren heeft de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Kinder- en Jeugdzorg [NVFK] dit als opdracht gesteld. Het NVFK bestaat sinds 1985 en is een specialistenvereniging van circa 1100 kinderfysiotherapeuten. Verder maakt het een deel uit van de KNGF. Een deel van hun werk is het bevorderen van het gebruik van het Nederlands Dossier Kinderfysiotherapie [NDK] gestandaardiseerd dossier voor kinderfysiotherapeutische verslaglegging. Tot nu zijn er enkele softwareprogramma s beschikbaar, waarin het NDK is opgenomen. Het NDK is mede ontwikkeld op basis van de uitkomsten van een kinderfysiotherapeuten enquête in 2007 (Duis & Wittenberg, 2007 / 2008). In 2008 zijn er ook richtlijnen en klinimetrie die voor het werk met kinderen belangrijk zijn in het NDK opgenomen. Na bijna een jaar te hebben gewerkt met deze softwareprogramma s zullen deze nu geëvalueerd worden (Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Kinder- en Jeugdgezondheidszorg). In dit verband is ons project tot stand gekomen. Door het afnemen van interviews bij kinderfysiotherapeuten over heel Nederland die zes systemen die er al bestaan 5

7 gebruiken, hebben wij informatie en meningen over verschillende punten zoals de gebruiksvriendelijkheid en de werkbaarheid van deze programma`s verzameld. Deze verzamelde data worden aan de hand van een tevoren beschreven methode uitgewerkt en geanalyseerd. De uitkomsten van de analyse van alle interviews zijn in dit verslag beschreven en op basis daarvan zijn conclusies getrokken en aanbevelingen aan de opdrachtgever geformuleerd. In de periode van tot zijn er 18 interviews in heel Nederland door de hele projectgroep afgenomen. 1.1 Doelstelling Het systeem van het Elektronisch Patiënten Dossier [EPD] wordt in steeds meer praktijken en ziekenhuizen gebruikt, schriftelijke systemen worden daardoor minder gebruikt. Er zijn vooral meerdere disciplines betrokken (fysiotherapeuten, artsen en eventueel andere zoals diëtisten etc.), waardoor het multidisciplinair werken meer belangstelling krijgt en er ontstaan vele voordelen. De patiënten hoeven bijvoorbeeld niet bij iedere specialist hun basisgegevens opnieuw uit te leggen omdat deze in het EPD al kunnen worden bekeken door de nieuwe behandelaar. Natuurlijk zijn er ook nog risico`s in dit systeem, maar voor de maatschappij wordt dit systeem in de toekomst wel belangrijk omdat waarschijnlijk iedere praktijk met een elektronisch systeem gaat werken. Deze individuele systemen worden aan elkaar gekoppeld, zodat een prima multidisciplinair netwerk ontstaat. Het streven is om EDK s, die een op de kinderfysiotherapie aangepast onderdeel van het EPD zijn, op deze ontwikkeling voor te bereiden. In het project wordt vooral gekeken wat het werken in een EDK voor kinderfysiotherapeuten oplevert, welke ervaringen zij tot nu toe hebben opgedaan en welke verbeterpunten er zijn. De projectgroep Dossier NVFK wil aan de hand van interviews onder de leden het gebruik van het EDK evalueren om te weten te komen waar de knelpunten liggen zodat het EDK verder verbeterd kan worden. Op grond van deze gegevens moeten er aanbevelingen worden gedaan voor verdere implementatie en ontwikkeling van de softwareprogramma s. Tijdens de interviews zijn bepaalde vragen heel belangrijk voor de projectgroep van de hogeschool en ook voor de opdrachtgever; zoals de mate van tevredenheid, de gebruiksvriendelijkheid van de softwareprogramma s, de herkenbaarheid, de werkbaarheid of de toegankelijkheid. Verder is ook interessant in hoeverre de klinimetrie in de programma s verwerkt zit en hoeveel de kinderfysiotherapeuten bereid zijn in programma s of meetinstrumenten te investeren. Al deze vragen worden tijdens de interviews besproken, zodat een goed inzicht in de problemen ontstaat. 6

8 2 Methode Het onderzoek is in een oriënterend onderzoek een literatuurstudie en een exploratief onderzoek een kwalitatieve evaluatie middels interviews onderverdeeld. Hieronder staan de twee gebruikte methodes beschreven. 2.1 Oriënterend onderzoek Om een algemene indruk te kunnen krijgen en meer over het onderwerp te weten te komen wordt in een oriënterende literatuurstudie op verschillende zoekmachines naar artikelen gezocht over het onderwerp Elektronisch Patiënten Dossier. De meeste zoekmachines zijn in het Engels, dus worden daarvoor Engelse zoektermen gebruikt. Er kunnen verschillende limits worden ingezet waardoor de uitkomsten worden beperkt om zo op het specifiekere resultaten te krijgen. De zoekmachines die gebruikt worden zijn Cochrane, Pubmed, Pedro en Google. Op Cochrane wordt de zoekterm electronic patient record gekozen. Verder wordt naar volgende woorden gezocht: electronic patient record AND physiotherapy en softwareprograms AND physiotherapy. Om meer uitkomsten te kunnen krijgen worden er verder geen limits ingezet. Op Pubmed wordt ten eerste het zoekwoord electronic patient record system gebruikt. Om de resultaten iets specifieker te maken wordt verder naar electronic patient record system AND physiotherapie en EPR systems AND physiotherapy gezocht. Ook hier worden verder geen limits ingezet. Op Pedro wordt de zoekterm electronic patient record system gekozen. Omdat er voor deze zoekterm al heel weinig uitkomsten waren worden op Pedro de zoektermen niet verder uitgebreid. Het zoeken op Google is iets uitgebreider omdat Google geen specifieke zoekmachine is voor wetenschappelijke teksten maar een algemene zoekmachine. Op Google kunnen veel minder limits worden ingezet, maar hebben zoektermen ook veel meer uitkomsten. Verder kan op deze zoekmachine in alle talen worden gezocht. Daarom wordt in het Engels en het Nederlands gezocht. Op Google hebben wij de volgende zoektermen gebruikt: - EPR systems + Physiotherapy - Electronic Patient Record - Elektronisch patiënten dossier - landelijk elektronisch patiënten dossier nederland - landelijk elektronisch patiënten dossier nederland ontwikkeling tot nu - landelijk elektronisch patiënten dossier nederland ontwikkeling tot nu fysiotherapie - landelijk elektronisch patiënten dossier nederland ontwikkeling tot nu kinderfysiotherapie - landelijk elektronisch patiënten dossier nederland ontwikkeling tot nu 7

9 kinderfysiotherapie Deze zoekstrategie heeft uitkomsten opgeleverd, die later in dit verslag worden beschreven. Een gedetailleerde lijst van de zoektermen is in bijlage 3 te vinden. Naast de literatuurstudie worden er ook interviews met de leveranciers van volgende 6 softwareprogramma s afgenomen: Abakus, Fysiomanager, Fysioroadmap, Intramed, Logicdata en RAAM/Winbase. Daarvoor wordt een extra interviewvragenlijst van het NVFK (zie bijlage 4) gebruikt, die telefonisch aan de zes verschillende leveranciers wordt afgenomen. In deze vragenlijst wordt gevraagd hoe ver de softwareleveranciers met de verwerking van de aanbevelingen van het NVFK zijn en wat ze van deze aanbevelingen vinden. Verder kunnen de softwareleveranciers aangeven aan welke aanbevelingen ze in toekomst behoefte hebben en hoe ze de relatie met de projectgroep Dossier van het NVFK ervaren. Daardoor is het mogelijk een overzicht te krijgen van aanbevelingen die de softwareleveranciers al hebben verwerkt en wat zij misschien nog van plan zijn om te doen. De uitkomsten van de interviews worden in een extra verslag verwerkt, deze is in bijlage 5 te vinden. 8

10 2.2 Onderzoek kwalitatieve evaluatie middels interviews Bij een fenomenologisch onderzoek is het van belang de uitkomsten niet te interpreteren, maar te proberen om de data in dit geval het gezegde van de geïnterviewde kinderfysiotherapeuten zo goed mogelijk te beschrijven (Ostelo, Verhagen & de Vet, 2006, blz. 51). Om toch tot een goed advies voor verbeteringen van de softwareprogramma s voor het NVFK te kunnen komen word de onderstaande werkwijze gevolgd: De eerste stap was het opstellen van een Plan van Aanpak. Daardoor kon een goede basis voor de uitvoering van het project worden gelegd (zie bijlage 6). Vervolgens werden de interviewvragen op basis van de PRIMA-Methode opgesteld. Door de PRIMA- Methode kan men de interviewvragen indelen in vragen over het proces, de relevantie, de informatie, de mensen en middelen en de attitude ten aanzien van de softwareprogramma s (Spil, Michel-Verkerke & Schuring, 2009). De interviewvragen waren vooral open vragen. Zo worden de kinderfysiotherapeuten niet in een bepaalde richting gestuurd, maar konden ze echt hun eigen antwoorden en prioriteiten aangeven. Voor de NVFK was met name informatie over de volgende items van elk softwareprogramma van belang: Toegankelijkheid, Herkenbaarheid, Werkbaarheid, Gebruiksvriendelijkheid, Bekendheid en de Mate van Tevredenheid. Daarom wordt bij het opstellen van de interviewvragen ook rekening gehouden met deze items (zie bijlage 1). De contactpersoon van de projectgroep Merle Stötzel heeft de afspraken met de kinderfysiotherapeuten gemaakt. Nadat de NVFK de vragen ook goedgekeurd had, werden de interviews bij kinderfysiotherapeuten in heel Nederland door leden van de projectgroep afgenomen en geanalyseerd Onderzoekspopulatie De bedoeling was om bij telkens 3 kinderfysiotherapeuten van de 7 softwareleveranciers, die al softwarepakketten aanbieden, een interview af te nemen. Deze onderzoekspopulatie wordt door de onderstaande inclusie- en exclusiecriteria gedefinieerd: Inclusiecriteria Kinderfysiotherapeuten die het EDK van een van de 7 softwareleveranciers gebruiken. Kinderfysiotherapeuten die zijn geselecteerd door de softwareleveranciers. Kinderfysiotherapeuten die in een eerste lijn praktijk werken. Kinderfysiotherapeuten die in een Nederlandse praktijk werken. 9

11 Exclusiecriteria Fysiotherapeuten die niet zijn geregistreerd als kinderfysiotherapeut. Kinderfysiotherapeuten die niet het EDK van een van de 7 softwareleveranciers gebruiken. Kinderfysiotherapeuten die niet in een eerste lijn praktijk werken. Kinderfysiotherapeuten die in een niet-nederlandse praktijk werken. 2.3 Gevolgde analyses In het verslag is het voor de privacybescherming van de kinderfysiotherapeuten en de softwareleveranciers van belang om de gegevens anoniem te verwerken. Hiervoor wordt een codering opgesteld zodat het NVFK later de interviews aan de softwareleveranciers kan koppelen. Uit oogpunt van de privacybescherming is de codering niet in de bijlagen toegevoegd. De interviews worden, zoals van Ostelo, Verhagen en de Vet (2006) op blz. 50 volgende beschreven, geanalyseerd. Iedere interview wordt in een eigen Wordbestand uitgeschreven Er wordt een trefwoordenlijst (zie bijlage 7) opgesteld waarmee de antwoorden van de kinderfysiotherapeuten gecategoriseerd kunnen worden. Deze trefwoorden zijn voor een beter overzicht al op thema s gesorteerd waarbij de aandachtspunten van de NVFK centraal staan, maar waarbij tevens rekening is gehouden met de items uit de PRIMA-Methode. Volgende trefwoorden worden voor de analyse gebruikt: - Trefwoord 1: Bekendheid met het NDK - Trefwoord 2: Rol van NVFK bij de ontwikkeling van het EDK - Trefwoord 3: Waardering van het EDK voor praktijken/therapeuten - Trefwoord 4: Investeringsbereidheid van praktijken/therapeuten in het EDK - Trefwoord 5: Informatie bereikbaarheid over het EDK - Trefwoord 6: Klankbordgroep - Trefwoord 7: Nascholing - Trefwoord 8: Practice-based werken - Trefwoord 9: Wens voor ontwikkelingen van richtlijnen - Trefwoord 10: Gebruik en bruikbaarheid van het EDK - Trefwoord 11: Knelpunten, wensen en verbeterpunten voor het EDK 10

12 Voor ieder trefwoord wordt een eigen Word-bestand gemaakt waarbij de antwoorden van iedere kinderfysiotherapeut waar mogelijk als citaat en anders in een korte samenvatting aan het bepaalde trefwoord toegewezen worden. Op deze manier krijgt men een goed overzicht over de verschillende meningen van de kinderfysiotherapeuten met betrekking tot een bepaald trefwoord. Uiteindelijk kunnen de verschillende trefwoorden met hun antwoorden geanalyseerd worden. Dit levert een samenvattend resultaat met betrekking tot een bepaald trefwoord op. Zo wordt een algemene indruk over de ontwikkelingsstand van de verschillende softwareprogramma s weergegeven. Verder worden er sommige belangrijke uitkomsten in diagrammen verduidelijkt. 3 Resultaten Volgens de tevoren beschreven methodes worden alle verzamelde en verwerkte data geanalyseerd en de resultaten als volgt weergegeven. 3.1 Oriënterend onderzoek Het elektronisch opslaan van patiëntendata speelt allang een cruciale rol in de medische wereld en de gezondheidszorg. Tijdens het vorige decennium is er een stijgende behoefte aan integratieve data archivering en datacommunicatie. EPD systemen worden inmiddels ontwikkeld in verschillende vormen in Amerika, Canada en Australië maar ook in Schotland en vele landen in Europa. Met de introductie van het EPD zijn ook fysiotherapeuten aangezet om de data van hun patiënten op te slaan in een gestructureerd digitaal formaat (Buyl & Nyssen, 2008). Elektronische Patiënten Dossiers kunnen potentieel veel nut hebben voor patiënten. Heel veel landen zijn er mee bezig om een elektronisch systeem in de gezondheidszorg te implementeren. Elektronische opslag en gemeenschappelijke toegang tot informatie kan de communicatie versnellen en patiënten hebben meer controle over hun eigen gezondheidszorg (The House of Commons, 2007). In België is er in december 2005 een nieuwe wet ingevoerd die inhoudt dat fysiotherapeuten, maar ook verpleegkundigen en logopedisten, een elektronische versie van de registratie van data van hun patiënten moeten hebben. Deze elektronische registratie is gestart vanaf 1 januari in 2007 (Buyl & Nyssen, 2006). Het Salford Royal Hospital NHS, vlakbij Manchester, is al in 1999 gestart met een pilootproject waarbij het EPD is geïntroduceerd. Dit pilot- schema heeft een basis- EPD getest welke de persoonsdata van een patiënt includeert en ook de pathologie en bijvoorbeeld de resultaten uit radiologische testen beschrijft. Bovendien laat het systeem automatisch het logging zien dus wie een dossier heeft geopend, wanneer het was en ook op welke werkstation het is geopend. Voor Karen Hill, EPD- project verpleegkundige, is het belangrijk dat er in de toekomst meer en meer 11

13 beroepsgroepen naar het papierloos werken overgaan en het EPD uniek wordt (Salford Royal Hospitals NHS Trust's Electronic Patient Record (EPR) Project, z.d.). Het Salford Royal Hospital was nog maar een uitzondering. Het is wel zo dat het niveau in ziekenhuizen van automatisering gevarieerd maar doorgaans lager is dan in praktijken. Ziekenhuizen in Engeland gebruiken allang een basis patiënten administratief systeem. Maar het gebruik van complexe systemen waarin alle gegevens van de klinische zorg worden opgeslagen zijn zeldzaam. De meerderheid van patiëntengegevens wordt opgeslagen in meestal volumineuze papierstapels. Bovendien is het vaak niet mogelijk tussen twee ziekenhuizen of ook praktijken te communiceren vanwege verschillende programma s, er mankeert een unieke standaard (The House of Commons, 2007). In Nederland zou het landelijke EPD op 1 november 2008 optionaal voor elke praktijk van start gegaan zijn (Elektronisch patiëntendossier, 2009). Maar de invoering gaat niet ineens. In eerste instantie kunnen medicatiegegevens en waarneemgegevens door huisartsen worden opgevraagd, nieuwe toepassingen volgen pas later. In 2009 werd er gestart met pilotstudies waarbij patiënten ervaringen kunnen opdoen. Dat betekent dat zij na kunnen gaan welke zorgverleners informatie of gegevens over hen beschikbaar hebben gesteld. De patiënten mogen dus te allen tijde opvragen wie hun EPD heeft ingezien. Eigenlijk was Minister Klink van plan het EPD al dit najaar verplicht in te voeren, maar geeft uitstel zodat alle zorgverleners zich echt goed kunnen voorbereiden op aansluiting op het EPD. Naar verwachting zijn artsen nu vanaf 2010 in Nederland verplicht om het EPD te gebruiken. Voor de verplichte invoering wil de minister als onderdeel van de continue veiligheidsmaatregelen eerst de veiligheid van EPD s opnieuw testen door hackers op het patiëntendossier 'loslaten' (Tweede Kamer stemt in met landelijk elektronisch patiëntendossier, 2009). Voor het wettelijk verankeren van het landelijk EPD heeft de ministerraad op voorstel van Minister Klink ingestemd met de invoering van het gebruik van het burgerservicenummer [BSN] in de zorg. De koppeling van elektronische dossiers aan een uniek persoonsnummer moet er voor zorgen dat de toegang tot en bescherming van patiëntgegevens in EPD s wettelijk geborgd is. De randvoorwaarde voor veilig en betrouwbaar gebruik van het landelijk EPD is hiermee gediend (BSN in de zorg, z.d.). Maar het EPD voor artsen is volgens meerdere huisartsen nog niet zo ver. Naar mening van Peter Kroeze bijvoorbeeld, huisarts uit Enschede, zijn er nog te veel witte plekken in het systeem om het echt te kunnen vertrouwen. Hij vindt de landelijke invoering in 2010 nog onhaalbaar. Verder is de veiligheid van het systeem ook nog een groot speerpunt (Invoering van het landelijk elektronisch dossier in 2009 is onhaalbaar, 2008). Ook in de fysiotherapie zijn er verschillende softwareprogramma`s aanwezig. Door het project programma van eisen vanuit het KNGF, wordt er een belangrijk fundament gelegd. Deze eisen zijn voorjaar 2009 neergelegd bij de verschillende 12

14 softwareleveranciers en het streven is dat alle softwarepakketten die een Fysio-EPD bevatten in het voorjaar 2010 aan de KNGF-eisen voldoen (Nieuwsbrief Fysio EPD, 2009). In de kinderfysiotherapie bestaat er vanuit de NVFK een inhoudelijk document, het Nederlands Dossier Kinderfysiotherapie. In 2007 is door twee studenten van de Hogeschool Arnhem een ledenenquête gehouden onder alle geregistreerde kinderfysiotherapeuten over het NDK en werd tevens een behoeftepeiling naar een elektronisch dossier uitgevoerd. Hieruit kwam de aanbeveling om het NDK binnen twee jaar elektronisch te implementeren, te starten in de eerste lijn. In 2008 heeft het bestuur NVFK in samenspraak met de projectgroep Dossier randvoorwaarden geregeld waarbij onder ander kwaliteitswaarborg en informatievoorziening belangrijke punten waren. Over het hele jaar 2008 zijn vijf programma`s op de markt gekomen waarin het NDK is verwerkt (Bouwstenen voor standaardisatie van het Nederlands Dossier Kinderfysiotherapie, landelijke enquête, systematische review van klinimetrische testen en elektronische implementatie, z.d.). Om een overzicht te krijgen hoe softwareleveranciers hun eigen voortgang in de ontwikkeling van hun softwarepakketten zien worden met hun ook interviews uitgevoerd. De uitkomsten hiervan zijn in bijlage 5 in een apart verslag te vinden. 3.2 Onderzoek kwalitatieve evaluatie middels interviews Uiteindelijk zijn er 18 interviews bij 6 softwareleveranciers afgenomen. De resultaten van de analyse hiervan wordt per trefwoord weergegeven Trefwoorden 1: Bekendheid met het NDK Het eerste trefwoord beschrijft de bekendheid met het Nederlands Dossier Kinderfysiotherapie van het NVFK. Uit de resultaten blijkt dat 100% van de geïnterviewde kinderfysiotherapeuten met het NDK bekend zijn (zie bijlage 8) Trefwoord 2: Rol van het NVFK bij de ontwikkeling van het EDK Ik denk dat zij ons wel enigszins vertegenwoordigen, de beroepsgroep dan en dat zij het waarschijnlijk wel weten hoe je dat het best kan doen. (zie bijlage 9). Dit is een van de 94,4% positieven uitspraken over de rol van het NVFK bij de ontwikkeling van het EDK (zie bijlage 10). Vele kinderfysiotherapeuten vinden, dat het NVFK als representatieve groep voor de kinderfysiotherapeuten in de ontwikkeling van het EDK een belangrijke rol speelt omdat zij precies weten welke elementen in het EDK moeten zitten en hoe het voor kinderfysiotherapeuten in de praktijk het meest praktisch te gebruiken is. Er zijn ook kritische stemmen, die aangeven, dat de aanbevelingen eigenlijk vanuit het KNGF moeten komen, zodat alle verschillende disciplines van de fysiotherapie met hetzelfde EDK kunnen werken. Sommige vinden ook dat de aanbevelingen wel goed zijn, maar dat zij eigenlijk een beetje te laat komen, omdat de meeste kinderfysiotherapeuten al een EDK hebben aangeschaft. 13

15 Van de 18 kinderfysiotherapeuten vindt 27,8 % dat er wel op een regelmatige manier aanbevelingen worden gegeven en dat deze ook verwerkt worden, maar 16,7% weten niet of deze aanbevelingen vanuit het NVFK komen of van een andere bron (zie bijlage 10). Zo zegt een kinderfysiotherapeut: Want ik zie dat mijn softwareleverancier heel gauw aanpassingen doet, maar ik weet niet op basis van hoe en wat. Want als ik zelf een tip geef, kan ik niet zien op welke veranderingen op basis adviezen van het NVFK komen en op basis van anderen, dus dat weet ik niet. (zie bijlage 9). 33,3% weet niet precies of er aanbevelingen vanuit het NVFK komen, maar hebben wel de ervaring dat aanbevelingen vanuit andere bronnen, bijvoorbeeld van hun zelf, niet regelmatig of helemaal niet verwerkt worden (zie bijlage 10). 38,9% kunnen er eigenlijk nog geen uitspraken over doen of er regelmatig aanbevelingen worden gegeven en of deze op een goede manier worden verwerkt Trefwoord 3: Waardering van het EDK voor praktijken/ therapeuten De vraag hoeveel geld de kinderfysiotherapeuten bereid zijn om te investeren om meetinstrumenten in hun softwareprogramma volledig te kunnen gebruiken is voor vele kinderfysiotherapeuten moeilijk te beantwoorden omdat ze daar nog niet over nagedacht hebben. De helft van de kinderfysiotherapeuten is niet bereid nog meer geld te investeren omdat ze al voor het aanschaffen van de testen of voor het programma moeten betalen. Ze vinden, dat de testen eigenlijk in de software moeten in zitten. De andere helft vindt wel, dat geïnvesteerd moet worden. Over hoeveel dat dan per jaar mag zijn of wordt hebben ze meestal geen precies idee (zie bijlage 11) Trefwoord 4: Investeringsbereidheid van praktijken/therapeuten in het EDK Alle kinderfysiotherapeuten hebben de laatste tijd geld geïnvesteerd in hun ICT of software. Ze hebben allen de afgelopen tijd hun software of nieuwe middelen om ermee te werken zoals laptops en computers aangeschaft. Daardoor zijn vele kinderfysiotherapeuten ook niet van plan in de komende tijd weer geld te investeren. 4 kinderfysiotherapeuten geven aan echt van plan te zijn investeringen te doen als er een verbeterd EPD komt (zie bijlage 12) Trefwoord 5: Informatie bereikbaarheid over het EDK In het geheel kan men zeggen, dat eigenlijk bijna iedere kinderfysiotherapeut met de softwareleverancier contact opneemt, als er vragen zijn over de software en het gebruik. Alleen een kinderfysiotherapeut zou eerst het NVFK over dit onderwerp bellen, om informatie te verkrijgen. Deze kinderfysiotherapeut is in het algemeen ook tevreden over de bereikbaarheid van het NVFK. Er zijn verder nog 2 kinderfysiotherapeuten, die bij problemen of voor informatie niet de leverancier bellen of het NVFK. Ze gaan het probleem zelf oplossen of via hun IOF, dus met 14

16 collega s. Maar qua inhoud of verslaglegging zijn er toch vele, die eerst het NVFK bellen, om informatie te krijgen. Over de bereikbaarheid van het NVFK in dit verband zijn de meeste kinderfysiotherapeuten neutraal. Dit komt, omdat ze meestaal nog geen contact met het NVFK daarover hadden. 3 kinderfysiotherapeuten hebben aangegeven, dat ze heel tevreden zijn over de bereikbaarheid van het NVFK. Ze zeggen, dat vragen altijd heel snel worden verwerkt en het antwoord komt altijd binnen 24 uur, of zelfs sneller. Er waren ook 2 kinderfysiotherapeuten die aangaven, dat ze ontevreden zijn met de bereikbaarheid van het NVFK. Deels is dat, omdat ze niet weten wie de contactpersoon bij de NVFK voor dit onderwerp is. En een kinderfysiotherapeut geeft aan, dat enkele therapeuten vinden, dat het NVFK niet zo veel doet voor hen ten aanzien van deze problemen (zie bijlage 13) Trefwoord 6: Klankbordgroep 9 van de kinderfysiotherapeuten geeft aan dat ze niet geïnteresseerd zijn in een klankbordgroep EPD en ze willen ook niet gebeld worden. Dat is meestal, omdat ze daar geen tijd voor hebben. Een kinderfysiotherapeut geeft ook aan, dat hij denkt, dat het geen meerwaarde heeft. 5 van de kinderfysiotherapeuten zijn wel geïnteresseerd en ze mogen ook gebeld worden. Dan zijn er nog 3 therapeuten die aangeven dat ze niet geïnteresseerd zijn, maar dat het NVFK ze wel daarover mag bellen (zie bijlage 14) Trefwoord 7: Nascholing 12 van de therapeuten geven aan dat ze geen nascholing willen. Daar zijn verschillende reden voor onder andere de tijdsfactor. Een kinderfysiotherapeut geeft aan, dat hij/zij misschien een nascholing wil doen, als het EPD klaar is. Een andere kinderfysiotherapeut denkt, dat het goed is dat de nascholing door de KNGF georganiseerd zou worden en niet door de NVFK. Dan kan alle deskundigheid tegelijk geleerd worden. Bij de 6 kinderfysiotherapeuten, die graag een nascholing willen, is het vaak belangrijk op welk niveau de nascholing zou zijn. Ook hier is de tijdfactor belangrijk. Een kinderfysiotherapeut zegt bijvoorbeeld, dat een nascholing goed is, als het maar één avond is. Dus het mag niet te lang voor hem/haar. Een kinderfysiotherapeut gaf aan, dat hij/zij op de volgende dag een nascholing over dit onderwerp wil volgen. En een andere kinderfysiotherapeut krijgt alle nodige informatie via de IOF en heeft geen behoefte aan nascholing van de beroepsvereniging (zie bijlage 15) Trefwoord 8: Practice-based werken Volgens het onderzoek lopen de kinderfysiotherapeuten in hun praktijk het vaakst tegen hulpvragen aan die met de algemene motorische ontwikkeling te maken 15

17 hebben, met schrijfproblemen of met een voorkeurshouding. Onderstaande Figuur 1 laat de vijf genoemde hulpvragen in een procentuele verdeling zien (bijlage 10). Figuur 1: De meest genoemde hulpvragen van de geïnterviewde kinderfysiotherapeuten (N=34). Bij kinderen met een motorische achterstand wordt verwacht, dat mijlpalen vertraagd worden bereikt en dat ze vergeleken met hun leeftijdsgenoten minder ver ontwikkeld zijn. Bij deze hulpvraag worden heel vele verschillende hypothesen genoemd (zie bijlage 16). Bij kinderen met schrijfproblemen wordt vooral de hypothese van een foute handhaving van de pen opgesteld. Bij kinderen met een voorkeurshouding wordt vaak als een mogelijke hypothese genoemd dat zuigelingen een afgeplatte schedel als gevolg van hun voorkeurshouding hebben. Het valt op dat behalve deze twee hulpvragen en hypotheses bijna nooit dezelfde hypotheses door de kinderfysiotherapeuten worden opgesteld. Bij het gebruik van meetinstrumenten is er meer eenheid in de antwoorden van de kinderfysiotherapeuten. De meest gebruikte meetinstrumenten van bijna alle kinderfysiotherapeuten voor het beoordelen van de motoriek zijn de BHK, de Movement ABC, de VMI en de BSID2. De afkortingen worden in Figuur 2 verklaard. De beoordeling van zuigelingen met een afgeplatte schedel gebeurt vooral door de AIMS (zie bijlage 16). In onderstaand Figuur 3 zijn de andere genoemde meetinstrumenten weergegeven. Afkorting Naam meetinstrument AIMS Alberta Infant Motor Scale (Kinderfysiotherapie onderzoek, 2008) 16

18 Amiel Tison Amiel Tison s Neurological Assessment At Term (Interobserver reliability of the Amiel-Tison neurological assessment at term Pediatric Neurology, 2009) BHK Beknopte beoordelingsmethode voor kinderhandschriften (Kinderfysiotherapie onderzoek, 2008) BSID Bayley Scales of Infant Development (Kinderfysiotherapie onderzoek, 2008) DOS Denver Ontwikkelings Schaal (Kinderfysiotherapie onderzoek, 2008) GHB Grafomotorische test van Gasthuisberg (Goyen, 2006) GMFM Gross Motor Function Measure (Kinderfysiotherapie onderzoek, 2008) Gonometrie Gonometrie meeting Groffmann Groffmann Kingnafik Kingnafik KOEK Korte Observatie Ergotherapie van Kleuters Movement ABC Movement Assessment Battery for Children (Kinderfysiotherapie onderzoek, 2008) ODC Ontwikkelingsschaal voor Orthopedagogische Dagcentra (Veerle Smans, z.d.) PCM PCM Performance Performance Matrix Matrix Schaal van Schaal van Bulbena Bulbena Sensory Profile Sensory Profile Assessment (Hinders, 2009) VMI Visual Motor Integration (Kinderfysiotherapie onderzoek, 2008) VRT VRT Figuur 2: Verklaring van gebruikte afkortingen van de door de geïnterviewde kinderfysiotherapeuten gebruikte meetinstrumenten. 17

19 Elektronisch Dossier Kinderfysiotherapie een kwalitatieve evaluatie middels de PRIMA-Methode onder 18 Figuur 3: Gebruikte meetinstrumenten in procent (%) van de in totaal gegeven antwoorden van de geïnterviewde kinderfysiotherapeuten (N=75) Trefwoord 9: Wens voor ontwikkeling van richtlijnen In onderstaand Figuur 4 zijn de vijf meest genoemde wensen van de geïnterviewde kinderfysiotherapeuten voor de ontwikkeling van nieuwe richtlijnen te zien. 18

20 Figuur 4: Wens voor de ontwikkeling van richtlijnen in procent (%) van de geïnterviewde kinderfysiotherapeuten (N=42). 66,7% van de geïnterviewde kinderfysiotherapeuten geven aan dat ze voor de doelgroepen kinderen met een voorkeurshouding en de asymmetrische kind/ zuigeling [voorkeurshouding] graag een richtlijn willen hebben. Kinderen met schrijfproblematiek worden met 55,6% ook vaak genoemd. Developmental Coordination Disorder [DCD] (22,2%), kracht- en conditieproblemen (16,7%), en algemene motorische ontwikkelingsachterstand [mot. achterstand] (11,1%) zijn de doelgroepen die verder het vaakst als een belangrijke doelgroep voor de ontwikkeling van richtlijnen worden gezien (zie bijlage 10, 17) Trefwoord 10: Gebruik en bruikbaarheid van het EDK Hierbij staat centraal of de kinderfysiotherapeuten met het NDK werken, hoe zij ermee werken, dus nog op papier of hoofdzakelijk in het elektronisch dossier, hoe gebruiksvriendelijk het is, of het klinisch redeneren en werken met richtlijnen in het dossier mogelijk is en hoe veel tijd de therapeuten voor de verslaglegging kwijt zijn. De papierversie verslagleggingset van het NVFK wordt door zes fysiotherapeuten dagelijks gebruikt. Maar het blijkt dat vijf kinderfysiotherapeuten het te uitgebreid vinden en het daarom niet gebruiken of aanpassen, zodat het voor hun werkbaar wordt. Dus als leidraad werkt de meerderheid er wel mee. Anderen zeggen dat zij het elektronisch dossier gebruiken en zo ver het NDK er in zit gebruiken zij het natuurlijk wel. Eén kinderfysiotherapeut zegt dat er zelf ontwikkelde formulieren 19