Celleer-cytologie. Celleer cytologie. Celleer cytologie. Celleer: bouw. Celkern: functie. Celkern: bouw

Transcriptie

1 Celleer-cytologie Celleer cytologie Lesstof Beauty Level Basics 2 Blz Celleer cytologie Definitie Kleinste eenheid van leven dat levensverrichtingen vertoont Celleer: bouw Celkern/nucleus (8) Cellichaam/cytoplasma/ protoplasma (5) Celwand/celmembraan (2) Celkern: bouw Opgebouwd uit Chromatine Chromosomen Genen D.N.A. Kernmembraan Nucleoplasma Celkern: functie Deling Regeling celprocessen 1

2 Cellichaam: bouw Bevat vloeistof met daarin 70 % water. eiwitten, vetten, suikers, zouten Cellichaam: bouw Bevat celorganellen mitochondriën golgi apparaat ribosomen poollichaampje / centriolen / centraal lichaampje Cellichaam: bouw Celwand: bouw Dun vliesje om de cel Tussen celtussenstof en cytoplasma Semi permeabel Selectief!!!! Celwand: functie Stofwisseling/metabolisme Celwand: verschil Plantaardige celwand extra cellulosewand dus extra dik Dierlijke celwand dunne, tere wand opgebouwd uit eiwitten 2

3 Cel: levensvoorwaarden Water/H²O Zuurstof/O² Voedingsstoffen HOMEOSTASE! Cel: levensverrichtingen Animaal beweging prikkelbaarheid Vegetatief / autonoom groei stofwisseling voortplanting Cel: deling Directe deling Indirecte deling = MITOSE Reductiedeling = MEIOSE géén verdubbeling van chromosomen! Cel: deling Animatie zie of de cd Klik op Algemeen inhoud Mitose Meiose Hiërarchie van de mens Cellen differentiatie specialisatie Weefsels Organen Orgaanstelsel Organisme 3

4 Weefselleer/histologie Weefselleer / histologie Definitie Een groep gelijksoortige cellen met dezelfde tussenstof en dezelfde functie 2009 Weefselsoorten Epitheel-/dekweefsel Bind-/steunweefsel Zenuwweefsel Spierweefsel Epitheel-/dekweefsel Kenmerken Is regelmatig van vorm Weinig / geen tussenstof Zowel uitwendig (bedekt gehele lichaam) als inwendig Geen bloedvaten! Dus: voor voeding afhankelijk van de onderliggende laag Epitheel-/dekweefsel Indeling Naar vorm Naar aantal lagen Naar functie Epitheelweefsel: vorm cellen Plaveisel epitheel Kubisch epitheel Cilindrisch epitheel Trilhaar epitheel 4

5 Epitheelweefsel: afbeelding Epitheelweefsel: lagen Eénlagig Meerlagig Epitheelweefsel: functie Bedekkend / beschermend / beschuttend epitheel (Stof)afscheidend epitheel / klierweefsel (Stof) afscheidend epitheel: vorm Buisvormige / tubuleuze klieren b.v. zweetklieren Tros / zak / alveolaire klieren b.v. talgklieren, melkklieren Klieren zonder afvoerbuis b.v. hormoonklieren (Stof) afscheidend epitheel: afscheiding Exocriene klieren eccriene klieren b.v. kleine zweetklieren apocriene klieren b.v. melkklieren, grote zweetklieren holocriene klieren b.v. talgklieren (Stof) afscheidend epitheel: afscheiding Endocriene klieren b.v. hormoonklieren Endo exocriene klieren b.v. geslachtsklieren, alvleesklier 5

6 (Stof) afscheidend epitheel: functie Excretie / excreten Secretie / secreten Incretie / increten Bind-/steunweefsel: soorten Bindweefsel Kraakbeenweefsel Beenweefsel Vloeibaar weefsel (bloed en lymfe) Bind-/steunweefsel Algemeen kenmerk De cellen liggen in een los verband Tussen de cellen veel celtussenstof Bindweefsel Kenmerk Sterk vertakte cellen De tussenstof is zacht en vezelig Bindweefsel Bindweefsel: vezels Indeling Naar vezels Naar soort Naar functie Collagene vezels Elastische vezels Reticuline vezels 6

7 Bindweefsel: soorten Losmazig bindweefsel Vast bindweefsel Dicht bindweefsel Bindweefsel: functie Bindweefsel met functie: reticulair bindweefsel vetweefsel Bindweefsel zonder functie: bindweefsel van organen fibrillair bindweefsel Kraakbeenweefsel Kenmerk Slecht doorbloed Tussenstof is vezelig en veerkrachtig Indeling Naar bouw/soort Naar functie Kraakbeenweefsel: bouw/soorten Elastisch kraakbeen Glasachtig / hyalien kraakbeen Vezelig kraakbeen Kraakbeenweefsel: functie Vormgevend Beschermend Verbindend Schokopvangend Beenweefsel Kenmerk De tussenstof is hard en vast (iets elastisch) Samenstelling 1/3 deel organische stoffen 2/3 deel anorganische stoffen 7

8 Indeling Naar bouw/soort Naar functie Beenweefsel Beenweefsel: bouw Compact been Spongieus been Afbeelding botweefsel Beenweefsel: functie Bescherming Steun Vormgeving Bloedcelvorming Aanhechtingsplaats voor spieren Vloeibaar weefsel Vloeibaar weefsel Kenmerk De tussenstof is vloeibaar (bloedplasma/lymfevocht) De cellen vormen de vaste bestanddelen Indeling Naar soort Naar functie 8

9 Vloeibaar weefsel: soort en functie Soort Bloed Lymfe Indeling naar functie zie hoofdstuk bloed en lymfe Indeling Bouw Soort Functie Zenuwweefsel Zenuwweefsel: bouw Afbeelding neuron Zenuwcel / neuron cellichaam zenuwuitlopers: dendrieten vervoeren sensibele en sensorische prikkels naar het cellichaam toe neurieten vervoeren motorische prikkels van het cellichaam af Zenuwweefsel: bouw Afbeelding synaps/motorisch eindplaatje Motorisch eindplaatje aan het einde van een neuriet Myelineschede vetachtige isolatie om neuriet/axon Synaps Contactplaats tussen 2 neuronen 9

10 Afbeelding synaps Zenuwweefsel: bouw Synapsspleet ruimte waar neurotransmitters vrijkomen Neurotransmitters acethylcholine noradrenaline Zenuwweefsel: soorten Motorische zenuwen voeren prikkels van het CZS af Sensibele / sensorische zenuwen voeren prikkels naar het CZS toe Gemengde zenuwen zijn zowel sensibel als motorisch Zenuwweefsel: functie Opvangen van prikkels / impulsen Verwerken van prikkels / impulsen Afgeven van prikkels / impulsen Indeling Soort spierweefsel Bouw Functie Spierweefsel Spierweefsel: soorten Dwarsgestreept spierweefsel Glad spierweefsel Hartspierweefsel 10

11 Afbeelding spierweefsel: soorten Spierweefsel: bouw Spiercel: spierfibril / myofibril Spiervezel Spierbundel Spierweefsel: bouw Spierbuik Spierfascie / spierschede Pees Peesschede Afbeelding spierweefsel: bouw Spierweefsel: functie Contractiliteit / samentrekbaarheid De huid

12 De huid Beauty Level Basics 2 Blz De huid / cutis / derma of dermis Algemeen: de huid is het grootste orgaan de huid is de spiegel van de gezondheid ongeveer 6% van het lichaamsgewicht de huid is de verklikker van de emoties Opbouw van de huid 3 lagen: Epidermis / opperhuid Corium / dermis / lederhuid Subcutis / onderhuid Kenmerken: Epidermis Meerlagig epitheelweefsel Heeft naar buiten toe een steeds meer levenloze structuur Bevat geen zenuwen, bloedvaten, lymfevaten en klieren Epidermis Opbouw: 5 lagen: Stratum cilindricum / basaalcellen laag. Stratum spinosum /stekelcellenlaag. Stratum granulosum / korrellaag. Stratum lucidum /doorschijnende laag Stratum corneum /hoornlaag 12

13 Epidermis: stratum cylindricum Kenmerken: 1 rij cilindervormige epitheelcellen Er is celdeling (levende cellen) Zorgt voor pigmentvorming Epidermis: stratum spinosum Kenmerken: Meerdere cellagen Eerst kubusvormig later plaveisel epitheel Slechtere levensvoorwaarden Geen celdeling meer (wel bij kinderen en huidbeschadigingen) Protoplasma droogt iets uit Epidermis: stratum granulosum Kenmerken: Levensvoorwaarden steeds slechter Protoplasma droogt steeds verder uit Begin verhoorningsproces: hoornstof heet hier: keratohyaline Epidermis: stratum lucidum Kenmerken: Grotendeels dood celmateriaal Voortzetting verhoorningsproces: keratohyaline wordt omgezet in eleïdine Epidermis: stratum corneum Kenmerken: Volledig verhoornd celmateriaal Eleïdine wordt omgezet in keratine Cellen worden bij elkaar gehouden door een kitsubstantie Epidermis Laag van Malpighi / kiemlaag / moederlaag: Wordt gevormd door het stratum cylindricum en stratum spinosum Basale membraan: Golvende grenslijn tussen opperhuid en lederhuid Bestaat uit een bindweefselvliesje 13

14 3 fasen: Epidermis: verhoorningsproces Keratohyaline: oplosbaar eiwit wordt gevormd in de korrellaag is voorstadium van uiteindelijke keratine Eleïdine: Epidermis: verhoorningsproces half-oplosbaar eiwit wordt gevormd in de doorschijnende laag Keratine: onoplosbaar eiwit wordt gevormd in de hoornlaag Oorzaak: Epidermis: verhoorningsproces Cellen schuiven op / komen verder van de bloedvaten te liggen Cellen krijgen hierdoor geen voeding meer / protoplasma droogt uit Epidermis: verhoorningsproces Beïnvloedende factoren: Temperatuur Omstandigheden van buitenaf Zuurgraad van de huid Mineralen Leeftijd Epidermis: verhoorningsproces Snelheid: Volwassenen: Ouderen: Psoriasis: 28 dagen 41 dagen 4 dagen Epidermis: verhoorningsproces Dikte hoornlaag afhankelijk van: Druk van buitenaf Snelheid van verhoorningsproces Mate van afschilfering 14

15 Ligging: Epidermis: huidbarrière / Reinse barrière Overgang stratum granulosum en stratum lucidum Is geen extra laag, maar grensgebied Vormt de overgang tussen de dode en de levende laag Doel: Epidermis: huidbarrière / Reinse barrière Regelt de doorlaatbaarheid Huidbarrière / Reinse barrière Doorlaatbaar voor: Lipoïden In vetoplosbare vitaminen Bepaalde enzymen en hormonen Aminozuren Gassen en stralen Schadelijke stoffen Niet doorlaatbaar voor: Water In water oplosbare stoffen Huidbarrière / Reinse barrière Verschillen: Onder de huidbarrière Lipoïden in de cellen 70 % H²O Celdeling Pigment Levende stof Boven de huidbarrière Lipoïden buiten de cellen 10% H²O Geen celdeling Geen pigment Dode stof Corium / dermis / lederhuid Kenmerken: Opgebouwd uit: Dicht bindweefsel Bestaat uit: Cellen Tussenstof: vezels grondsubstantie Corium / dermis / lederhuid Bestaat uit 2 lagen: stratum papillaire / papillenlaag stratum reticulair / netlaag Bevat zenuwuiteinden Bevat bloed en lymfe vaten 15

16 Lederhuid: cellen Histiocyten: komen hoofdzakelijk in het bloed voor bestrijden ziektekiemen en bacteriën d.m.v. fagocytose Fibroblasten: hoofdzakelijk in het weefsel spelen een rol bij de vorming van de vezels en de grondsubstantie Lederhuid: cellen Mest- /mastcellen: hoofdzakelijk in het weefsel produceren histamine Functie: productie van noodzakelijke stoffen speelt belangrijke rol bij de regeneratie zorgt voor verwijding van de bloedvaten Lederhuid:tussenstof Vezels: Collagene: niet elastisch zorgen voor de stevigheid Elastische: rekbaar dun zorgen voor de elasticiteit van de huid Lederhuid:tussenstof Reticuline: vormen netwerken zijn dun bevinden zich vaak op overgang van weefsel Lederhuid:tussenstof De ordening van de vezels is herkenbaar door: De veldenhuid / huidvelden / pseudo poriën De lijstenhuid / cutislijsten 16

17 Lederhuid:tussenstof Grondsubstantie bestaat uit: Muco-poly-sacchariden (MPS) Hyaluronzuur Enzymen: hyaluronidase mucinase Lederhuid: de lagen Stratum papillaire / papillenlaag: Bovenste laag van de lederhuid Bevat talgklieren Bevat coriumpapillen met: tastlichaampjes bloedvaatjes Lederhuid: de lagen Stratum reticulaire / netlaag: Onderste laag van de lederhuid Bevat zweetklieren en haren Bevat bloedvaten voor: temperatuurregeling (vasomotoriek) voeding Bevat lymfevaten Bevat zenuwuiteinden Lederhuid:zenuwuiteinden Tast en druk: Lichaampjes van Merkel Lichaampjes van Meissner Lichaampjes van Vater Pacini Lichaampjes van Golgi Mazzoni Lederhuid:zenuwuiteinden Pijn: Liggen overal verspreid Eindigen als vrije zenuwuiteinden Soorten: afferente / aanvoerende efferente / afvoerende Lederhuid:zenuwuiteinden Warmte: Lichaampjes van Ruffini: liggen diep in de lederhuid Koude: Lichaampjes van Krause: liggen boven in de lederhuid 17

18 Subcutis / onderhuid Bouw: Losmazig bindweefsel Veel vetcellen Bestaat uit 3 lagen: Verbinding lederhuid onderhuid: dunste laag losmazig bindweefsel Subcutis / onderhuid Vetmantel: dikste laag Grenslaag met de spieren: vetarm losmazig bindweefsel Subcutis / onderhuid Functie: Bescherming tegen kou, slag, druk en stoot Bepaalt de veerkracht Bepaalt de lichaamsvormen Opslag voor vet, voedingsstoffen, mineralen, vitaminen, water Huidfuncties Graadmeter voor de gezondheid Bescherming Uitscheiding Warmteregulatie Gevoelszintuig Huidfuncties Huiddikte Opnemingsorgaan Productie weefselhormonen (neurohormonaal orgaan) Productie vitamine D Dikte van de opperhuid Dikte van de lederhuid Dikte van de onderhuid Plaatselijke en individuele verschillen 18

19 Huidreliëf Huidskleur Huidporiën Huidveldjes Huidlijnen Spierspanning Huidafwijkingen Hoeveelheid pigment Dikte van de hoornlaag Doorbloeding Ras Vochtgraad van de hoornlaag (NMF) Afhankelijk van Hoeveelheid keratine Lipoïden (de kitsubstantie tussen de hoorncellen) Talg Zweet Huidglans Afhankelijk van Zweetuitscheiding Talg afscheiding Beharing Conditie van de huid Huidspanning/turgor Afhankelijk van Kwaliteit van het bindweefsel Dikte van de onderhuid (vetlaag) Vulling van bloed- en lymfevaten Spierspanning/tonus Hoeveelheid vocht in de cellen (turgor) Leeftijd/ziekte Huidflora Wordt bepaald door Micro-organismen (commensalen/parasieten) Functie Bescherming tegen invloeden van buitenaf Beïnvloedende factoren Inwendig Uitwendig 19

20 Zuurgraad Wordt uitgedrukt in ph-waarde Huid tussen de 5,5 en 5,8 Wordt gevormd door de Zweet, talg en verhoorningsproducten (zuurmantel) Zuurgraad Functie Bescherming tegen ziekteverwekkende micro-organismen Soepel houden van de hoornlaag Zuurgraad Beïnvloedende factoren Verzorging Leeftijd Binnen-/buitenwerk Structuurveranderingen bij het ouder worden Verminderde levensverrichtingen van de cellen Verminderde talgklierwerking Verminderde hoeveelheid vocht Verminderde functie van de mestcellen Strucuurveranderingen bij het ouder worden Afvlakking van de coriumpapillen Verminderde reactiviteit van de bloedvatwanden op prikkels Verminderde spiertonus Atrofie van het onderhuids bindweefsel ELASTOSE Man Verschil huid man/vrouw Talgklierwerking Bij man sterker door androgene hormonen Meer comedonen 20

21 Verschil huid man/vrouw Zweetklierwerking Apocriene minder dan vrouwen Tepel klierwerking nihil Anusklierwerking sterker Mannen transpireren onregelmatiger dan vrouwen Verschil huid man/vrouw Zuurgraad Door onregelmatig transpireren tussen 5.6 en iets boven 6 Huiddikte Opperhuid iets dikker door grove bouw Onderhuid is dunner Verschil huid man/vrouw Beharing Hoofdhuid o.i.v. progesteron. Afname na puberteit daadoor kaalheid Lichaam zwaarder o.i.v. androgene hormonen Ingegroeide baardharen door oververhoorning Verschil huid man/vrouw Littekens Beschadigingen werken dieper door Bij negroïde type: keloïd Pigmentvorming Vrouwen hogere geelgraad Hypo-/hyperpigmentaties gelijk aan vrouw Verschil huid man/vrouw Doorbloeding Sterk perifeer dus sneller teleangiëctasieën Vetlaag dunner dus eerder blauwe plekken Bloed bevat meer zuurstof (spierarbeid) Verschil huid man/vrouw Verhoorning Dikker door scheren/alcohol after shave Dunner door nat scheren 21